Bộ Tổng Tham mưu Xô-viết trong chiến tranh

[SaoVang]

Ngày 24 tháng Năm, sau khi khỏi bệnh, I. Đ. Tséc-ni-a-khốp-xki đến Mát-xcơ-va. Cùng đi với đồng chí có ủy viên Hội đồng quân sự V. E. Ma-ca-rôp. Các đồng chí mang theo kế hoạch chiến dịch của phương diện quân do chính Gh. C. Giu-côp cùng với A. M. Va-xi-lép-xki nghiên cứu và căn bản tán thành.

Nhưng ngày 25 tháng Năm, lúc báo cáo kế hoạch ở Đại bản doanh, phương diện quân Bê-lô-ru-xi-a 3 lại được đề nghị xây dựng kế hoạch mở hai mũi đột kích đồng thời vào hai hướng Bô-gu-sép-xcơ và Oóc-sa. I. Đ. Tséc-ni-a-khốp-xki, V. E. Ma-ca-rốp và chủ nhiệm hướng là đại tá V Ph. Me-rơ-nốp phải nghiên cứu suốt đêm kế hoạch ấy. Trong kế hoạch chiến dịch mới này, có nói rõ là phương diện quân được tăng cường tập đoàn quân xe tăng cận vệ 5 và một sư đoàn pháo binh đột phá. .

Trước khi trời sáng, Tséc-ni-a-khôp-xki, Ma-ca-rôp và tôi đến “biệt thự xa" của Xta-lin trên đường phố Đi-mi-tơ-rô-xcôi-ê. Tổng tư lệnh tối cao nghe báo cáo của chúng tôi và phê chuẩn kế hoạch, không bổ sung gì thêm.

Sau đó, chúng tôi dốc hết tâm lực vào việc bảo đảm vật chất cho cuộc tiến công ở Bê-lô-ru-xi-a. Những đoàn tàu chở bộ đội, vũ khí, trang bị kỹ thuật và những vật tư quân sự khác ở khắp mọi nơi đổ về phía Bê-lô-ru-xi-a. Hai tập đoàn quân binh chủng hợp thành Crưm dần dần được điều tới. Chúng tôi cố tìm mọi cách giữ kín những việc ấy.

Ngày 21 tháng Năm, tư lệnh phương diện quân U-crai-na 4 nhận lệnh phải tuân thủ những biện pháp giữ bí mật hết sức nghiêm ngặt trong việc chuyên chở bằng đường sắt. Cấm chỉ việc trao đổi thư từ về vấn đề này và gần như đình hẳn việc đi công tác về Mát-xcơ-va của các sĩ quan và tướng lĩnh. Ở các ga, cứ tàu đến là các đội tuần tra nhanh chóng vây chặt lấy đoàn tàu; người ra khỏi toa phải có lệnh. Các cơ quan đường dây của cục giao thông vận tải quân sự và cán bộ trong Bộ dân ủy giao thông cũng không được thông báo gì hết ngoài số liệu của đoàn tàu.

Lúc bắt đầu điều động tập đoàn quân xe tăng cận vệ 5, thì phát hiện ra rằng các đồng chí ở phương diện quân U-crai-na 2 muốn giữ lại một phần xe tăng và những trung đoàn pháo tự hành. Ý muốn của phương diện quân cố nhiên cũng có thể hiểu được, nhưng làm yếu tập đoàn quân là sai với dự tính của Bộ tổng tham mưu. Vì vậy, phương diện quân U-crai-na 2 nhận được chỉ thị sau đây:

“Điều tập đoàn quân xe tặng cận vệ 5 đi thì phải có trong biên chế quân đoàn của Vôp-tsen-cô và quân đoàn của Ki-ri-tsen-cô với toàn bộ số người, vật chất, khí tài và tài sản. Cả hai quân đoàn đều phải có ít nhất là 300 xe tăng”.

Trong khi thực hiện việc điều động bộ đội và tích lũy những phương tiện vật chất cần thiết cho cuộc tiến công sắp tới chúng tôi luôn luôn lo lắng đến khâu vận tải bằng đường sắt. Khâu này rất nặng và có thể làm cho chúng ta gặp khó khăn. Những ý nghĩ về việc phải kịp thời hoàn thành việc chuyên chở bằng đường sắt tựa hồ chiếc đinh nhọn cắm vào xương tủy của cán bộ Cục tác chiến Bộ tổng tham mưu.

Chúng tôi đã báo cáo nhiều lần mối lo lắng ấy với Xta-lin. Nhưng Tổng tư lệnh tối cao tin vào bộ trưởng Bộ dân ủy giao thông, và ít lâu sau đồng chí cũng phát hiện ra rằng chính mình đã đánh giá quá cao những khả năng của đồng chí đó. Đường sắt không giải quyết được nhiệm vụ đúng thời hạn, nên chiến dịch mở ra chậm mất mấy ngày.

Song song với công tác lớn là tập trung bộ đội và những thư dự trữ cho cuộc tiến công ở Bê-lô-ru-xi-a, cố nhiên chúng tôi vẫn phải tiếp tục hoàn chỉnh mọi chi tiết tác chiến của kế hoạch chiến cục mùa hè nói chung. Bộ tổng tham mưu nghiên cứu những ý kiến về các chiến dịch Vư-boóc-gơ và Via - Pê-tơ-rô Đa-vốt-xcơ, do bộ tư lệnh phương diện quân Lê-nin-grát, đứng đầu là đại tướng L. A. Gô-vô-rốp và bộ tư lệnh phương diện quân Ca-rê-li-a, đứng đầu là đại tướng K. A. Mê-rét-xcốp gửi lên.

[SaoVang]

Như đã nói ở trên, mọi người đều tin chắc vào kết cục thắng lợi của hai phương diện quân và chuỗi chiến thắng của Quân đội tiên Xô trong mùa hè năm 1944 sẽ bắt đầu bằng những hành động của các phương diện quân ấy. Sau đó, thắng lợi nối tiếp thắng lợi sẽ truyền qua tay bộ đội trên hướng chủ yếu là hướng Bê-lô-ru-xi-a và trong quá trình tiến công, lại truyền sang những tập đoàn quân của phương diện quân U-crai-na 1 hiện đang dưới quyền chỉ huy của I. X. Cô-nép.

Quy mô những hành động tích cực của quân đội xô-viết phải tăng lên không ngừng như vậy, để cho cuộc tiến công của ta đến cuối mùa hè sẽ biến thành tảng tuyết lở từ trên núi xuống như vũ bão cuốn phăng mọi chướng ngại, làm cho bộ máy chiến tranh của Đế chế thứ ba không thể nào đứng vững được nữa. Chính phủ chúng ta không giấu giếm các nước đồng minh của mình về việc đó.

Ngày 30 tháng Năm, những ý định tác chiến của Bộ tổng tư lệnh tối cao Liên Xô đã được thể hiện hoàn chỉnh trên bản đồ của Bộ tổng tham mưu. Ngày 31 tháng ấy, đã ra những chỉ thị thích hợp cho các phương diện quân, và đến ngày 6 tháng Sáu thì I. V. Xta-lin viết cho U Sớc-sin:

“Cuộc tiến công mùa hè của quân đội xô-viết tổ chức theo thỏa ước ở hội nghị Tê-hê-ran, đến giữa tháng Sáu sẽ bắt đầu trên một trong những khu vực quan trọng của mặt trận.

Cuộc tổng tiến công của quân đội xô-viềt sẽ triển khai thành từng giai đoạn liên tục điều những tập đoàn quân bước vào những chiến dịch tiến công. Cuối tháng Sáu và trong tháng Bảy, các chiến dịch tiến công sẽ biến thành cuộc tổng tiến công của quân đội xô-viết”.

Bức thông điệp ấy mang nội dung xác thực và khá chi tiết về những ý định tác chiến của chúng ta.

Tiếp theo chỉ thị về cuộc tiến công ở Bê-lô-ru-xi-a, các đồng chí đại diện của Đại bản doanh lập tức xuống ngay các mặt trận. Trước hết, các đồng chí có nhiệm vụ kiểm tra xem chỉ thị có được hiểu đúng đắn không, tất cả các đồng chí tư lệnh đã rõ nhiệm vụ của mình chưa và có hiểu như nhau không. Rồi các đồng chí đại diện của Đạt bản doanh phải cùng với bộ tư lệnh và các cơ quan tham mưu phương diện quân nghiên cứu những phương pháp tốt nhất để sử dụng các lực lượng và phương tiện sẵn có, tổ chức hiệp đồng và sau đó là kiểm tra chặt chẽ việc chấp hành kế hoạch đã được phê chuẩn. Các đồng chí còn có nhiệm vụ giúp đỡ các phương diện quân bảo đảm vật chất - kỹ thuật cho chiến dịch. 

Gh. C. Giu-cốp có nhiệm vụ phối hợp những hoạt động của các phương diện quân Bê-lô-ru-xi-a 1 và 2. A. M. Va-xi-lép-xki được cử xuống phối hợp những hành động của phương diện quân Pri-ban-tích 1 với phương diện quân Bê-lô-ru-xi-a 3, là những phương diện quân mà các đồng chí tư lệnh còn chưa đủ kinh nghiệm tổ chức và tiến hành những chiến dịch của phương diện quân theo quy mô lớn. Tséc-ni-a-khôp-xki trước đó nói chung chưa chỉ huy phương diện quân. Vì vậy, A. M. Va-xi-lép-xki không những chỉ có thiên tài của một vị chỉ huy quân sự lớn, mà lại còn có tính cách của một nhà giáo dục, đến đây rất có ích.

Tôi được cử đến phương diện quân Bê-lô-ru-xi-a 2, đứng đầu nhóm sĩ quan của Bộ tổng tham mưu. Tình hình công tác của tôi có đôi nét độc đáo: một mặt tôi trực thuộc quyền đồng chí Gh. C. Giu-cốp, đại diện của Đại bản doanh, nhưng mặt khác tôi lại có quyền quan hệ trực tiếp với Tổng tham mưu trưởng và cùng với đồng chí giải quyết tất cả những vấn đề trong quá trình chuẩn bị chiến dịch.

Song song với việc phải hoàn thành nhiều nhiệm vụ khác, tôi còn nhiệm vụ cùng với đồng chí G. Ph. Da-kha-rốp, tư lệnh mới của phương diện quân vừa được chỉ định thay I. E. Pê-tơ-rốp, tiến hành mọi công việc đưa phương diện quân đi vào nề nếp và giúp đồng chí ít nhất là trong thời kỳ đầu. Trong nhóm sĩ quan Bộ tổng tham mưu còn có thượng tướng I-a. T. Tsê-rê-vi-tsen-cô, chủ yếu đến để tổ chức kiểm tra việc huấn luyện chiến đấu.

[SaoVang]

Việc thay thế I. E. Pê-tơ-rốp là do chỉ thị riêng của I. V. Xta-lin. Một hôm, tôi cùng với An-tô-nôp đến báo cáo thường kỳ ở Đại bản doanh. Tổng tư lệnh tối cao nói là I. D. Mê-khơ-li-xơ, ủy viên Hội đồng quân sự phương diện quân Bê-lô-ru-xi-a 2, có viết thư cho đồng chí biết rằng tính khí nhu nhược và sự bất lực của Pê-tơ-rôp không thể bảo đảm chiến dịch thắng lợi được. Mê-khơ-li-xơ còn báo cáo là Pê-tơ-rốp có vẻ bệnh hoạn, hay lui tới bác sĩ, mất rất nhiều thì giờ.

Việc này hoàn toàn bất ngờ đối với chúng tôi. Chúng tôi biết I. E. Pê-tơ-rốp là một người chỉ huy chiến đấu quên mình, toàn tâm toàn ý cống hiến cho sự nghiệp, là một người chỉ huy quân sự rất sáng suốt, một con người rất tốt, đồng chí đã bảo vệ Ô-đét-xa, Xê-va-xtô-pôn, xây dựng phòng ngự ở Tê-rếch. Tôi nhiều lần được công tác bên cạnh đồng chí trong Cụm Biển Đen, trong phương diện quân Bắc Cáp-ca-dơ, trong tập đoàn quân độc lập miền Duyên hải và tôi vững tin vào phẩm chất đảng viên cũng như phẩm chất người chỉ huy cua đồng chí.

Có lẽ, Xta-lin có một định kiến nào đấy đối với Pê-tơ-rốp. Mới tháng Giêng, I. E. Pê-tơ-rốp bị thôi giữ chức tư lệnh tập đoàn quân độc lập miền Duyên hải, sang tháng Năm đồng chí được cử giữ chức vụ cao hơn là tư lệnh phương diện quân Bê-lô-ru-xi-a 2, và một tháng rưỡi sau lại bị bãi chức; rồi qua hai tháng nữa, đến ngày 5 tháng Tám cũng năm 1944 ấy, đồng chí lại được cử giữ chức tư lệnh phương diện quân, và lần này là tư lệnh phương diện quân U-crai-na 4.

Trung thực mà nói thì Pê-tơ-rốp đã dũng cảm chịu đựng những thử thách ấy và ở bất kỳ cương vị nào đồng chí cũng đã cống hiến cho Tổ quốc tất cả những cái gì mình có: tri thức, kinh nghiệm và sức khỏe.
Người kế tục I. E. Pê-tơ-rốp ở phương diện quân Bê-lô-ru-xi-a 2 là thượng tướng G. Ph. Da-kha-rop, một người tính tình dễ thay đổi, sôi nổi không đúng mức. Tôi rất lo ngại về việc đồng chí sẽ luận giải theo ý mình kế hoạch chiến dịch đã được Đại bản doanh phê chuẩn, gây khó khăn trong mối quan hệ với tham mưu trưởng phương diện quân là trung tướng A. N. Bô-gô-liu-bốp, một cán bộ có kinh nghiệm, nhưng cũng rất nóng tính. Thêm nữa L. D. Mê-khơ-li-xơ lại vẫn ở đây

Nhiệm vụ của tôi thật không dễ dàng: phải làm sao cho việc thay thế các đồng chí tư lệnh không gây hậu quả nghiêm trọng. Tại đài chỉ huy của phương diện quân, chính I. E. Pê-tơ-rốp tự mình báo cáo tình huống và kế hoạch những hành động sắp tới. Tôi có mặt trong buổi báo cáo ấy.

Trong biên chế của phương diện quân lúc này có ba tập đoàn quân binh chủng hợp thành: tập đoàn quân 33 do trung tướng V. Đ. Cri-u-tren-kin chỉ huy, tập đoàn quân 49 do trung tướng I. T. Gri-sin chỉ huy và tập đoàn quân 50 của trung tướng I. V. Bôn-đin. Thượng tướng không quân K. A. Véc-si-nhin, mà tôi biết khi ở Cu-ban và Crưm, chỉ huy tập đoàn quân không quân. Bộ máy chỉ huy phương diện quân khá vững; nòng cốt của nó là những tướng lĩnh và sĩ quan đã trải qua nhiều kinh nghiệm chiến đấu và thông thạo công việc của mình.

Nghĩ tới tâm trạng của I. E. Pê-tơ-rôp, ta có thể lo là khi báo cáo, đồng chí sẽ không tiếc lời nói đến những hoàn cánh phức tạp, phóng đại những khó khăn lên. Thật tôi chẳng muốn như thế chút nào, vì như thế thì chỉ làm cho người tư lệnh mới đâm ra thiếu tin tưởng. Nhưng không có gì xảy ra hết. Mọi việc vẫn bình thường. Pê-tơ-rốp báo cáo với thái độ rất chính trực. Đối với đồng chí, cả trong trường hợp ấy lợi ích công tác được đặt lên trên hết, còn những xúc phạm cá nhân thì đều gạt sang một bên.

Qua báo cáo, không thấy có chỗ nào khó hiểu, hoặc thiếu rõ ràng, minh bạch về nhiệm vụ của phương diện quân và những phương pháp giải quyết nhiệm vụ đó. Giá như nửa tháng trước đây, Đại bản doanh nhận được những ý kiến chín chắn như vậy của phương diện quân Bê-lô-ru-xi-a 2 thì việc này làm sao lại có thể xảy ra được.

[SaoVang]

Mục tiêu tiến công hiện ra rất chính xác: tiêu diệt cụm Mô-ghi-li-ôp của địch và tiến ra sông Bê-rê-di-na. Hướng đột kích chủ yếu và đoạn đột phá được chọn đúng theo nguyên tắc là từ khu vực Đô-ri-bin, Đét-nhi-a, Ri-át-xna, vu hồi mặt phía Bắc vào Mô-ghi-li-ôp chia cắt những đơn vị địch đang chống cự và tiêu diệt chúng từng bộ phận một. Trong quá trình phát triển đột kích, dự kiến sẽ chiếm căn cứ bàn đạp bên bờ Tây sông Đni-ép-rơ ở phía Bắc Mô-ghi-li-ốp và đánh chiếm thành phố.

Bây giờ, Bộ tổng tham mưu chỉ không đồng ý về việc tập kết những lực lượng của phương diện quân và việc cơ động có phần nào rắc rối, phức tạp khi đột phá phòng ngự địch. Chẳng hạn tập đoàn quân 49 không những chỉ đột kích chỗ yếu mà còn làm cả nhiệm vụ đột kích thứ yếu vào Bô-rơ-đi-ni-tri, Gô-rơ-bô-vi-tri, Xlô-bốt-ca. Những tập đoàn quân khác thì hành động trên những hướng của mình và kết quả là làm cho lực lượng của phương diện quân bị phân tán, có hại tới kết cục của chiến dịch; cho nên tất nhiên không thể cho phép làm như vậy

Vì thế, trong chỉ thị đề ngày 31 tháng Năm, Đại bản doanh trực tiếp đề nghị là phải có ít nhất 11 hay 12 sư đoàn cùng với những phương tiện tăng cường trên hướng chủ yếu và đột kích thành một mũi chung; như vậy sẽ tập trung được những nỗ lực cần thiết của phương diện quân và bảo đảm đột phá vào toàn bộ chiều sâu hệ thông phòng ngự của địch.

Lúc bàn giao phương diện quân cho tư lệnh mới, Pê-tơ-rốp nói thẳng những điều ấy, hơn nữa còn nhấn mạnh tính chất hợp lý rõ rệt của những điểm mà Đại bản doanh đã sửa chữa và bổ sung. Sau đó, hội nghị lần lượt nghe những báo cáo của tham mưu trưởng, tư lệnh các binh chủng, chủ nhiệm các cơ quan. Xong, I-van E-phi-mô-vích Pê-tơ-rop chia tay với mọi người và lên đường.

Sáng hôm sau, đồng chí tư lệnh mới đi vào tìm hiểu bộ đội. Chúng tôi cùng nhau xuống tập đoàn quân 49 và xem xét ngay tại trận địa hai trung đoàn trong các sư đoàn bộ binh 290 và 95. Cả hai trung đoàn đều đưa lại cho chúng tôi một ấn tượng dễ chịu: biên chế được kiện toàn đầy đủ, bộ đội được huấn luyện tốt.

Tuy vậy, điều làm cho chúng tôi sửng sốt là trong các phân đội chiến đấu hầu như hoàn toàn không có ai được Chính phủ khen thưởng cả. Thậm chí có những chiến sĩ, trung sĩ, trung đội trưởng, đại đội trưởng và tiểu đoàn trưởng đã ở trong hàng ngũ ngay từ ngày đầu của cuộc chiến tranh và đã nhiều lần chiến đấu rất dũng cảm, bị một số thương tích, mà vẫn chưa được tặng thưởng huân chương và huy chương. Trái lại, trong các đơn vị hậu cần, số người được khen thưởng thấy khá nhiều. Tất nhiên, tôi đã cố gắng với tất cả khả năng của mình để sửa chữa tình trạng không công bằng ấy.

Đúng như chúng tôi dự kiến, Da-kha-rôp tuyên bố ngay rằng ở đây cái gì cũng đều xấu cả và buộc đồng chí phải sửa chữa lâu dài những khuyết điểm của người khác. Tiếp theo đó đồng chí phản đối cả hướng đột kích chủ yếu của cuộc tiến công đang chuẩn bị.

Bên ngoài thì những lý lẽ của đồng chí nghe như rất hợp với lô-gích: tại sao lại buộc bộ đội phải vượt sông Prô-nhi-a trong quá trình tiến công, trong khi tập đoàn quân 50 bạn đã có một căn cứ bàn đạp sẵn sàng rồi? Da-kha-rop yêu cầu chuyển những nỗ lực của phương diện quân vào dải của tập đoàn quân 50 mà không chịu nghiên cứu ngoài thực địa.

Trong khi đó, ở khu vực căn cứ bàn đạp thì địa hình lại bị địch khống chế không cho phép ta sử dụng được triệt để lực lượng đột kích chủ yếu là pháo binh. Còn trên địa đoạn đột phá do Pê-tơ-rôp quy định và đã được Bộ tổng tham mưu tán thành thì pháo binh có đủ khả năng chế áp chắc chắn toàn bộ vùng chiến thuật phòng ngự của địch, cho nên càng thấy rõ sự cần thiết phải vượt sông. Mà con sông Prô-nhi-a này cũng chẳng phải là vật chướng ngại nghiêm trọng lắm.

Mãi tới khi tôi đã trình bày tất cả những ý kiến trên và tuyên bố dứt khoát rằng: quyết định này đã được Đại bản doanh phê chuẩn và muốn thay đổi đi mà không được sự đồng ý của Đại bản doanh là không được, thì Da-kha-rốp mới chịu thu mình lại, xin rút ý kiến.

[SaoVang]

Một việc không dễ chịu thứ hai nữa cũng xảy đến do đồng chí vào ngày 7 tháng Sáu. Hôm ấy ở đài chỉ huy của I. T. Gri-sin có triệu tập một cuộc họp các tư lệnh quân đoàn vả sư đoàn, để nghe báo cáo của các đồng chí ấy về tình huống và giao một số nhiệm vụ huấn luyện cho bộ đội và những cơ quan chỉ huy chuẩn bị cho tiến công. .

Hội nghị họp trong căn lán kiểu như lán quân y. Mọi người đều chú ý nhìn đống chí tư lệnh mới. G. Ph. Da-kha-rốp bắt gặp những cái nhìn ấy và mở đầu hội nghị bằng chuyện kể chi tiết về tiểu sử của mình, nhất là các chặng đường chiến đấu đã qua. Bỗng nhiên, chẳng rõ vì nguyên cớ gì, đồng chí chuyển sang nghị luận về sự khác nhau giữa cuộc họp trong chiến đấu với các hội nghị thông thường. Cái từ “chiến đấu” được nhấn mạnh rất hăng, rồi sau đó đồng chí kéo một hơi:

- Ở đây tôi sẽ nói, còn các đồng chí thì chỉ có nghe và ghi những chỉ thị của tôi.

Đồng chí tư lệnh yêu cầu chứng minh ngay tại trận là mọi người sẽ ghi chép vào đâu. Những cánh tay cầm những tờ giấy và sổ tay rách nát giở lên. G. Ph. Da-kha-rốp liền ra lệnh phải phát ngay những cuốn sổ công tác đã đóng sẵn và giải thích khá dài dòng về tác dụng của những quyển sổ ấy.

Tất nhiên là mọi người đều được phát những cuốn sổ đó để chuẩn bị ghi những chỉ thị, nhưng nào có thấy chỉ thị gì. Thay cho việc ra chỉ thị, đồng chí tư lệnh bèn chỉ định một số người tham gia hội nghị đứng dậy, và lần lượt hỏi từng người một về điều lệnh, về chiến thuật chiến đấu binh chủng hợp thành. Nhiều đồng chí nhầm lẫn, trả lời sai. Da-kha-rốp lại càng nóng tiết và đi tới chỗ nói năng thô bạo. Không khí thật căng thẳng, cần phải tìm cách ra khỏi tình trạng này. Nhận thấy hội nghị đã khá dài, tôi bèn đề nghị tạm ngừng để giải lao.

Trong lúc các đồng chí tư lệnh các quân đoàn, sư đoàn ra khỏi lều hút thuốc và dè dặt trao đổi cảm tưởng với nhau, tôi đã kịp thời góp ý với Da-kha-rôp. Tôi cố thuyết phục đồng chí là không nên tiếp tục giữ mãi tinh thần và thái độ như vậy. Sau khi nghỉ giải lao, đồng chí có thay đổi, nói chuyện thiết thực hơn, và chỉ thị nhiều điều quan trọng nhằm chuẩn bị đột phá phòng ngự địch.

Dù hội nghị lúc ban đầu không được dễ chịu cho lắm, nhưng về sau giữa đồng chí tư lệnh mới với các thính giả đã bắt đầu có sự thông cảm. Các đồng chí chỉ huy đã bình tĩnh lại và chăm chú nghe.

Nhưng đến khi đồng chí tư lệnh lấy cuốn “Sổ tay đột phá phòng ngự” ghi lại những trận chiến đấu ở Crưm ra làm mẫu mực cho mọi người noi theo, mà lại không bổ khuyết gì thêm, thì mọi người lại xôn xao lên. Như thế cùng dễ hiểu thôi, vì ở Ta-vri-a địa hình toàn là đồng cỏ, bằng phẳng như mặt bàn, trận địa của hai bên trên mặt trận của tập đoàn quân cận vệ 2, do Da-kha-rốp chỉ huy ở đấy, gần như giáp sát nhau. Trong tình huống ấy, cuốn “Sổ tay" khuyên người ta phải áp dụng bước lao nhanh vượt qua khoảng cách đến chiến hào địch ngay sau khi pháo chuyển làn bắn, điều đó là hợp lý.

Nhưng ở đây, trên đất Bê-lô-ru-xi-a này, phía trước tiền duyên của chúng ta là dải đất trũng thấp của con sông Prô-nhi-a rộng đến 2 ki-lô-mét, mà địch lại bố trí ngay ở bờ bên kia có rừng che khuất, thì không thể nào áp dụng phương pháp lao nhanh băng qua khoảng trống như vậy được. Bởi thế, những phương pháp hành động ấy đem dùng ở Ta-vri-a thì đúng, nhưng không thích hợp ở đây.

Trước cảnh xôn xao của cử tọa, đồng chí tư lệnh nói chữa là phải có sáng tạo khi vận dụng bất kỳ kinh nghiệm nào. Cuốn “Sổ tay” mang từ Crưm đến thế là thôi không phát nữa, và hội nghị kết thúc bình thường. Về sau này, G. Ph. Da-kha-rốp lại say sưa theo dõi những phương pháp hành động của bộ đội luôn luôn đáp ứng với những điều kiện của tình huống, phù hợp với những đặc điểm của tình hình.

[SaoVang]

Việc chọn những phương pháp hành động hợp lý nhất của bộ đội trong cuộc tiến công sắp tới đã được các đồng chí tư lệnh các cấp, đặc biệt quan tâm. Cơ quan tham mưu nào cũng suy nghĩ đến vấn đề ấy. Cả các đồng chí đại điện Đại bản doanh đã làm việc rất nhiều về mặt này. 

Chẳng hạn, Gh. C. Giu-cốp ít ra cũng suốt hai tuần liền làm việc từ sáng sớm đến tận đêm khuya, nghiên cứu vấn đề: làm thế nào để kết liễu số phận quân địch ở khu vực Bô-brui-xcơ một cách tốt nhất?

Để tìm câu giải đáp, Ghê-oóc-ghi Côn-xtan-ti-nô-vích Giu-cốp đã xuống cánh phải của phương diện quân Bê-lô-ru-xi-a 1, ở phía Bắc miền Pô-lê-xi-e, cùng với C. C. Rô-cô-xôp-xki triệu tập hội nghị, lấy ý kiến của các tư lệnh tập đoàn quân P. I. Ba-tốp, A. V. Goóc-ba-tốp, P. L. Rô-ma-nen-cô, X. I. Ru-đen-cô. Đồng chí chủ nhiệm pháo binh phương diện quân V. I. Ca-da-côp và chủ nhiệm bộ đội xe tăng thiết giáp G. N. Ô-ren cũng được mời đến họp.

Sau khi nghiên cứu đặc điểm địa hình và hệ thống phòng ngự của địch, mọi người thông nhất ý kiến là: nếu ta chiếm được ở đây một khu vực rộng trong hệ thống phòng ngự của địch, và sau khi đột phá, hợp vây được quân Đức, thì cơ sở của toàn bộ tập đoàn của chúng ở Bê-lô-ru-xi-a sẽ bị bóc trần và hệ thống phòng ngự của chúng sẽ bị sụp đổ hoàn toàn. Nhưng muốn làm được việc ấy thì phải tin tưởng triệt để là ta sẽ thực hiện được việc bao vây trong một thời gian ngắn, và cũng chỉ trong một thời gian không lâu, quân địch sẽ bị tiêu diệt. Còn trong trường hợp để chiến dịch kéo dài ra, thì nó sẽ kéo theo nhiều hậu quả nặng nề.

Đồng chí đại diện của Đại bản doanh làm việc ngoài thực địa trong dải của từng tập đoàn quân, cân nhắc nhiều điều, tính toán kỹ lưỡng những phương án của chiến dịch, cuối cùng thừa nhận dứt khoát rằng phương pháp giải quyết nhiệm vụ của phương diện quân Bê-lô-ru-xi-a 1 - bao vây địch ở khu vực Bô-brui-xcơ rồi tiếp đó tiêu diệt quân bị bao vây của chúng - là phương pháp tốt nhất. Vàn đề đau đầu này, có thể nói mãi đến ngày 19 tháng Sáu mới được giải quyết.

Trên những hướng khác, tình hình cũng tương tự như vậy. Chẳng hạn ở phương diện quân Bê-lô-ru-xi-a 3 và phương diện quân Pri-ban-tích 1, A. M . Va-xi-lép-xki đang công tác ở đây và nghiên cứu rất cẩn thận tình huống trong dải của từng tập đoàn quân.

Chúng ta lại đặc biệt quan tâm tới phương pháp sử dụng các binh chủng, nhất là pháo binh và không quân. Vì căn cứ ý định của chiến dịch, pháo binh và không quân bắt buộc phải đột kích hỏa lực vào vùng phòng ngự chiến thuật của quân Đức, để cho quân ta nhanh chóng thọc vào vùng phòng ngự chiến dịch của chúng.

Tất cả, từ các đồng chí đại diện Đại bản doanh và tư lệnh phương diện quân tới các đại đội trưởng và khẩu đội trưởng đều nghĩ cách làm sao để pháo bắn chuẩn bị xung phong được tốt hơn. Ta đã áp dụng mọi biện pháp để xác định cho thật rõ những mục tiêu quan trọng nhất, tính toán những khả năng của màng lưới pháo binh các loại, những biện pháp tiến hành hỏa lực, xác định những điều kiện và nội dung hiệp đồng giữa pháo binh, không quân, xe tăng và bộ binh.

Vì thế đã ra đời những kiểu bắn ứng dụng thật đặc sắc. Như ở phương diện quân Bê-lô-ru-xi-a 2 đã thiết kế ra một kiểu bắn gọi là “phi lôi”, rất đơn giản. Các đồng chí dùng đai thùng bằng sắt lắp một thùng gỗ tròn có hình dạng hợp với khí động học vào đầu đạn phản lực M- 13. Trong thùng có chứa chất nổ tô-lít lỏng. Trọng lượng chung của trái phi lôi từ 100 tới 130 ki-lô-gam. Các đồng chí lắp một bộ phận điều chỉnh vào phía đuôi “phi lôi" để giữ thăng bằng khi bay. Khi phóng thì dùng một chiếc hòm gỗ, trong đặt hai thanh sắt làm đà trượt; hòm đặt xuống một hố đào sẵn, chếch với góc độ phóng tương ứng. Tùy ý ta, có thể phóng “phi lôi" từng loạt, 5 đến 10 trái một lúc cũng được.

[SaoVang]

Ngày 9 tháng Sáu, chúng ta đã tiến hành bắn thử: bắn 26 trái, từng trái một và bắn từng loạt. Cự ly đạn rơi xa tới 1400 mét, với tiếng nổ cực mạnh, và đào thành một hố đạn đường kính 6 mét, sâu 3 mét trên đất sét. Bộ tư lệnh phương diện quân cho việc sử dụng những trái “phi lôi” này vào giai đoạn pháo bắn chuẩn bị là hợp lý, và ít ra cũng phải dùng tới 2000 trái.

Như vậy là phải kiếm cho ra một số đạn phản lực M-13 tương đương. Lúc này, tất cả các phương diện quân đều cần đến những đạn phản lực ấy, cho nên phải dựa vào uy tín của Bộ tổng tham mưu mới xong. Kết quả là có đủ số đạn và những trái “phi lôi” tự tạo đã góp phần thắng lợi cho uy lực của đòn đột kích hỏa lực vào hệ thống phòng ngự địch.

Chúng ta cũng đã nghĩ nhiều đến việc sử dụng xe tăng. Địa hình ở đây gây nhiều khó khăn cho xe tăng cơ động vị toàn là rừng và đầm lầy. Trong điều kiện đó, đã có nhiều đồng chí cho rằng chỉ có thể sử dụng xe tăng thành từng phân đội nhỏ, làm nhiệm vụ trực tiếp chi viện cho bộ binh. Nhưng như vậy lại sinh ra nguy cơ phải xé nhỏ những quân đoàn xe tăng: đó là điều mà chúng ta không được phép làm. Bộ tổng tham mưu vẫn tin chắc rằng: muốn phát triển chiến dịch thắng lợi thì nhất thiết phải tập trung những mũi đột kích của xe tăng vào sâu trong tung thâm.

Số xe tăng cần thiết cấp bách nhất cho hai tập đoàn quân 28 và 48 để trực tiếp chi viện cho bộ binh được giải quyết bằng cách lấy những trung đoàn xe tăng độc lập và pháo tự hành. Vì vậy những quân đoàn xe tăng vẫn được giữ nguyên vẹn và sau đó đã hành động với hiệu lực cao trên hướng Bô-brui-xcơ và Xlút-xcơ.

Đối với tập đoàn quân xe tăng cận vệ 5 thì vấn đề số xe tăng cũng được giải quyết đúng. Tập đoàn quân xe tăng cận vệ 5 là một binh đoàn chiến dịch mạnh, có những cán bộ và chiến sĩ giàu kinh nghiệm. P. A. Rốt-mi-xtơ-rốp làm tư lệnh tập đoàn quân này. Ý định lúc ban đầu là cho tập đoàn quân bước vào hành động ngay sau khi đột phá phòng ngự chiến thuật của địch, để phát triển thắng lợi trên hướng Oóc-sa, hồi đó được coi là hướng chủ yếu.

Nhưng ngày 17 tháng Sáu, trong khi thảo luận báo cáo của A. M. Va-xi-lép-xki về kế hoạch hành động của các phương diện quân Pri-ban-tích 1 vả Bê-lô-ru-xi-a 3 ở chỗ Tổng tư lệnh tối cao, ta thấy là hướng Oóc-sa ít triển vọng. Vì vậy, mới nảy ra ý kiến là có thể sử dụng tập đoàn quân xe tăng ở phía Bắc Oóc-sa trong dải của tập đoàn quân binh chủng hợp thành 5, vì ở đấy trận địa quân Đức yếu hơn. Dự kiến cũng vẫn là đưa xe tăng vào giao chiến, sau khi đột phá phòng ngự chiến thuật của địch.

Lựa chọn phương án sử dụng xe tăng hợp lý nhất thuộc quyền đồng chí đại diện Đại bản doanh, còn thời gian giao tập đoàn quân xe tăng cho phương diện quân thì do Bộ tổng tham mưu chịu trách nhiệm và phải được chính Tổng tư lệnh tối cao phê chuẩn. Như vậy, cho đến khi làm thật rõ vấn đề sử dụng tập đoàn quân xe tăng ở đâu là tốt nhất và vào thời gian nào thì Đại bản doanh vẫn trực tiếp nắm tập đoàn quân ấy.

Việc phát triển thắng lợi chiến dịch ở phương diện quân Bê-lô-ru-xi-a 2 được tiến hành theo những phương pháp khác, phương diện quân không có những binh đoàn xe tăng lớn. Nhưng nghiên cứu kỹ nhiệm vụ mới, ta thấy rằng nếu không có tập đoàn cơ động thì phương diện quân cũng khó làm trọn nhiệm vụ. Vì vậy, yêu cầu phải có tập đoàn cơ động, trước hết là để sử dụng vào thời cơ quyết định, thọc sang bờ phía Tây Sông Đni-ép-rơ, ở phía Bắc Mô-ghi-li-ốp, chiếm lấy căn cứ bàn đạp và chốt tại đấy, chờ những lực lượng chủ yếu của tập đoàn quân 49 tiếp cận đến. Chúng tôi lo rằng nếu không thì địch có thể rút quân về tăng cường cho phòng ngự để cố thủ bên bờ sông Đni-ép-rơ.

Tập đoàn cơ động của ta được thành lập, với biên chế gồm 1 sư đoàn bộ binh, 2 lữ đoàn xe tăng, 1 lữ đoàn pháo tiêm kích chống tăng và những phân đội đặc chủng khác. Tướng A. A. Ti-u-rin, phó tư lệnh tập đoàn quân 49, chỉ huy tập đoàn cơ động ấy. Trong quá trình chiến dịch, đồng chí thực sự đã chỉ huy tập đoàn của mình tiến lên phía trước, tiến công vượt sông Đni-ép-rơ trong khu vực Đô-bơ-rây-ca và hiệp đồng với tập đoàn quân không quân 4 đánh lui những đợt phản xung phong của địch, tạo điều kiện cho toàn thể tập đoàn đột kích của phương diện quân tiến công.

[SaoVang]

Chúng ta đã đặt hy vọng rất lớn vào không quân trên tất cả các hướng. Chuẩn bị tiến công trong điều kiện địa hình rừng - đầm lầy, ta không thể không dự kiến rằng lúc bắt đầu truy kích địch, pháo binh của ta sẽ phải tụt lại sau. Vì không có những đường hành quân riêng cho pháo binh, nên dù muốn hay không, để cho pháo cơ động thay đổi trận địa hỏa lực cũng phải sử dụng những con đường mà bộ đội các binh chủng đã đi chật như nêm. Vì vậy, khó lòng tránh khỏi bị giảm sút hỏa lực của pháo binh chi viện lúc phát triển thắng lợi. Cho nên chỉ có không quân mới bù vào chỗ trống này được.

Ngay từ ngày 7 tháng Sáu, A. M. Va-xi-lép-xki đã cùng với I. Đ. Tséc-ni-a-khôp-xki và phó tư lệnh các lực lượng không quân Ph. I-a. Pha-la-lê-ép nghiên cứu chi tiết kế hoạch tiến công bằng không quân. Tuy vậy, về sau có bổ sung thêm những điều sửa đổi quan trọng, vì Gh. C. Giu-cốp nảy ra ý định sử dụng không phải chỉ không quân của phương diện quân, mà cả không quân hoạt động tầm xa nữa, để góp sức vào việc tiêu diệt Cụm tập đoàn quân “trung tâm” của địch.

Ngày 10 tháng Sáu, theo đề nghị của Ghê-oóc-ghi Côn-xtan-ti-nô-vích Giu-cốp, Tổng tư lệnh tối cao cử tư lệnh các Lực lượng không quân A. A. Nô-vi-cốp đến Bê-lô-ru-xi-a. Sau đó, cả đồng chí tham mưu trưởng các Lực lượng không quân X. A. Khu-đi-a-cốp, tư lệnh A. E. Gô-lô-va-nôp và phó tư lệnh không quân hoạt động tầm xa N. X. Xcơ-ríp-cô cũng đến đấy.

Ngày 19 tháng Sáu, dưới sự lãnh đạo của Gh. C. Giu-cốp, với sự tham gia của chủ nhiệm Tổng cục pháo binh N. Đ. Ia-côp-lép và của hai đồng chí tư lệnh các tập đoàn quân không quân X. I. Ru-đen-cô và C. A. Véc-si-nhin đã chuẩn xác dứt khoát việc cơ động số máy bay hiện có, nhằm bảo đảm cho hai phương diện quân Bê-lô-ru-xi-a 1 và 2. Những đòn đột kích bằng không quân đã hiệp đồng chặt chẽ với pháo binh về thời gian, mục tiêu và từng giai đoạn tiến công. 350 máy bay hoạt động tầm xa đã được tách ra bổ sung cho phương diện quân Bê-lô-ru-xi-a 3.

Nhưng dẫu thế nào, sau này cũng không phải là mọi việc đều trôi chảy cả mà không có những điều phiền phức. Tôi lo nhất là những hoạt động của không quân trong phương diện quân Bê-lô-ru-xi-a 2. Có đủ cơ sở để lo điều ấy.

Vấn đề trước hết là ở chỗ, trong dải của phương diện quân có con đường cái từ Mô-ghi-li-ốp đi Min-xcơ tuy bị phá hoại nặng, nhưng vẫn đi lại được; nó như sợi chỉ dài vắt ngang qua một miền có nhiều rừng rộng. Đại bộ phận chủ yếu quân địch bị đánh tan sẽ rút về theo con đường này và tập đoàn quân không quân 4 tất nhiên sẽ đột kích từ trên không xuống, tạo ra nhiều nút ùn lại trên đường, gây thêm cho địch nhiều thiệt hại về sinh lực và khí tài.

Những bến vượt sông Bê-rê-di-na - một con sông tương đối rộng, nhưng lại ít cầu - cũng đều là những mục tiêu đáng đột kích hơn cả. Cố nhiên là không quân cần có nhiều nhiên liệu, nhưng lúc ấy thì ta còn thiếu. Nhiên liệu nằm trong những kho tàng ở vùng ngoại ô Mál-xcơ-va. Các đồng chí hứa sẽ chở đến, nhưng chỉ còn mấy ngày nữa là bắt đầu chiến dịch mà vẫn chưa thấy gì hết. Mãi tới sát ngày tiến công mới thấy tới.

Không quân hoạt động tầm xa cũng có nhiều điều phải lo lắng. Về nguyên tắc, thì mọi cách sử dụng không quân hoạt động tầm xa đã rõ ràng, nhưng trong thực tế có lắm điều khác. Hai nguyên soái Giu-côp và Va-xi-lép-xki tổ chức cuộc chiến đấu ở bên phải và bên trái phương diện quân Bê-lô-ru-xi-a 2, nắm toàn bộ hoạt động của không quân tầm xa. Sau khi nhận được đề nghị khẩn cấp của chúng tôi, Ghê-oóc-ghi Côn- xtan-ti-nô-vích Giu-côp tách ra cho chúng tôi một số máy máy hoạt động tầm xa, nhưng việc ấy mới còn ở trên giấy.

Thật vậy, đến tận giờ phút cuối cùng, chúng tôi cũng vẫn không thể giao nhiệm vụ cho những máy bay ném bom hạng nặng được, vì chưa có đại biểu của không quân hoạt động tầm xa trong cơ quan tham mưu của phương diện quân Bê-lô- ru-xi-a 2. Lực lượng ấy dường như thôi không nằm trong kế hoạch hỏa lực của phương diện quân nữa. Nhưng, khi chiến dịch bắt đầu thì lại có sự thay đổi mới: phương diện quân Bê-iô-ru-xi-a 1 chuyển sang tiến công chậm lại một ngày sau những phương diện quân khác và không quân hoạt động tầm xa theo kế hoạch cho phương diện quân Bê-lô-ru-xi-a 1, bây giờ lại bảo đảm cho phương diện quân Bê-lô-ru-xi-a 2.

Đại bản doanh và Bộ tổng tham mưu đã dùng đủ mọi phương pháp, cố gắng triệt để xóa bỏ những yếu tố thiếu tổ chức. Và phải nói rằng trong thời gian này, Đại bản doanh và Bộ tổng tham mưu đã thực hiện được việc đó một cách dễ dàng hơn nhiều so với trước đây. Các đồng chí chỉ huy dần dần vững vàng hơn, tác phong chỉ huy và công tác tham mưu được nâng cao lên. Các đồng chí đã trở thành những người thợ cả, thực sự lành nghề trong công việc của mình, ở đâu cũng đều thấy các sĩ quan và tướng lĩnh trưởng thành vô cùng nhanh chóng, trình độ tổ chức của các đồng chí phát triển cao, những hiểu biết về quân sự càng thêm sâu. Vì vậy, trước mọi khó khăn đề ra trên đường giành lấy mục tiêu, cuối cùng chúng ta đều đã vượt qua thắng lợi.

[SaoVang]

*
*   *

Trong suốt thời gian chuẩn bị cho chiến dịch Bê-lô-ru-xi-a, các đồng chí chỉ huy và cán bộ tham mưu của ta từ trên xuống dưới đều chăm chú theo dõi địch. Trinh sát viên ngày đêm sục sạo, bắt tù binh để lấy khẩu cung. Bộ đội nói chung tiến hành quan sát không ngừng mọi hoạt động bên trận địa địch. Các đồng chí trợ lý ra sức đi sâu phát hiện cho được những ý định còn giữ kín của đôi phương. Típ-pen-xkiếc, tư lệnh tập đoàn quân Đức 4, như ta biết, là một viên tướng có trình độ cao. Bày giờ hắn đang nghĩ gì, đang ôm ấp những kế hoạch như thế nào?

Ngày 10 tháng Sáu, ở khu vực Mô-ghi-li-ôp, các đội viên du kích thuộc đội du kích 540 của I. I. Đôm-brốp-xki là trung úy Ni-gma-tu-lin, Vô-xpa-nốp, Mô-xca-lép, Pô-giô-van-nưi và Cô-xma-trép bắt được một tên sĩ quan tham mưu thuộc sư đoàn mô-tô 60 của địch. Lúc hỏi khẩu cung, ta được biết rõ là binh đoàn này từ Nác-va đến, đang ở trong tình trạng thiếu hụt lớn, cần được bổ sung gấp, và hiện đang bố trí ở dọc đường cái Mô-ghi-li-ốp - Min-xcơ. Như vậy là thế nào? Đó là một việc ngẫu nhiên hay quân địch đã đánh hơi thấy cuộc tiến công của ta và đang chuẩn bị kế hoạch để đánh lui cuộc tiến công ấy?

Việc giữ bí mật những hành động tiến công, càng gần tới ngày mở đầu chiến dịch càng thêm khó khăn. Thật khó mà che giấu việc vận chuyển, triển khai và huấn luyện bộ đội. Nhưng dù sao chúng ta vẫn tin chắc là sẽ làm được tốt những việc ấy

Dĩ nhiên, việc xuất hiện một sư đoàn mô-tô mới của địch trong dải của phương diện quân Bê-lô-ru-xi-a 2 đã làm cho chúng ta lo lắng. Chúng ta càng chú ý nghiên cứu kỹ hơn những thông báo hàng ngày về chế độ hoạt động của hỏa lực pháo binh địch, về đặc điểm hành động không quân của chúng. Hình như mọi thứ vẫn như trước, không thấy có gì thay đổi quan trọng. Dần dà, dựa vào nhiều dấu hiệu, chúng ta tin chắc rằng cái sư đoàn mô-tô 60 kia đến đây chỉ là để bổ sung mà thôi.

Rối những công việc bận rộn khác cũng đều trôi qua cả, đặc biệt là việc huấn luyện cho bộ đội những hành động thiết thực trên địa hình độc đáo ở Bê-lô-ru-xi-a này, và trong những tình huống thật sát với chiến đấu. Nguyên tắc thì mọi người đều nắm vững, nhưng trong thực tế không phải lúc nào ta cũng đều làm đúng.

Ngày 11 và 12 tháng Sáu, tôi cùng với G. Ph. Da-kha-rốp dự những cuộc diễn tập của các sư đoàn bộ binh 32 và 290. Nom bề ngoài thì những cuộc diễn tập ấy hết sức bình thường. Các chiến sĩ ngụy trang tốt, bò rất khéo và dũng mãnh hô “u-ra!", xung phong vào “quân địch". Nhưng dầu vậy vẫn không cảm thấy tinh thần chiến đấu thực sự. Không một ai bắn đạn thật cả, thậm chí đến bia cũng không có. Cần phải có ý kiến. G. Ph. Da-kha-rôp liền ra lệnh là từ nay về sau trong những cuộc diễn tập như thế phải bắn đạn thật.

Trong hoàn cảnh ở tiền tuyên, những vấn đề ấy thật không đơn giản. Ở đây, không có thao trường và trường bắn có thiết bị sẵn. Nhưng chỗ rắc rỗi chủ yếu không phải ở đấy. Khó khăn hơn cả là phải làm sao huấn luyện cho thật sát với tình huống thực tế của cuộc tiến công sắp tới và đồng thời lại không làm lộ những ý định thực của ta. Trong việc tổ chức những cuộc diễn tập như vậy ở phương diện quân Bê-lô-ru-xi-a 2, I-a. T. Tsê-rê-vi-tsen-cô đã tỏ ra rất xuất sắc, đúng là một chuyên gia lớn của công tác huấn luyện. Đồng chí xuống tận các phân đội và sự giúp đỡ của đồng chí thật là lớn. Những cố gắng của ta trong thời gian ấy về sau đều được đền bù xứng đáng.

Những viên tướng phát-xít Đức bị bắt làm tù binh ở Min-xcơ đều hết sức kinh ngạc khi thấy những binh đoàn thiện chiến của chúng lại bị thất bại dễ dàng đến thế. Còn đối với chúng ta thì việc đó không có gì đáng ngạc nhiên cả. Kết quả những hành động chiến đấu ấy đã được đặt nền móng từ thời kỳ chuẩn bị đột kích. Trước lúc bắt đầu tiến công, chúng ta đã tiến hành ít nhất là mười cuộc diễn tập cho từng tiểu đoàn trong các sư đoàn của thê đội một.

[SaoVang]

Và, trong những phương diện quân khác, tình hình huấn luyện cũng tương tự như vậy. Bộ đội và các cơ quan tham mưu đã nghiên cứu để nắm chắc chính những nhiệm vụ sẽ phải giải quyết trong chiến đấu. Hiệp đồng giữa bộ binh, pháo binh và xe tăng được tổ chức rất chính xác, mà chủ yếu là ở khâu tiểu đoàn bộ binh và pháo binh. Bộ binh được huấn luyện “áp sát” những điểm đạn rơi của pháo binh; còn pháo binh thì bắn và chuyển làn bắn khớp với những hành động của bộ binh và xe tăng.

Trong quá trình diễn tập hợp đồng các binh chủng, tình hữu nghị chiến đấu giữa những đại biểu các binh chủng càng được củng cố. Các tiểu đoàn trưởng bộ binh và pháo binh thân thiết nhau hơn, và điều đó đã góp phần rất quan trọng vào việc phối hợp tuyệt đẹp các hành động chiến đấu

Chiến dịch Bê-lô-ru-xi-a có một số đặc điểm về việc chỉ huy bộ đội. Xuất phát từ những chỉ thị của Đại bản doanh ngày 31 tháng Năm, cơ sở chỉ huy ở khâu chiến dịch được chỉ ra như sau: nhiệm vụ trước mắt của phương diện quân chỉ hạn chế trong chiều sâu từ 60 tới 70 ki-lô-mét, còn nhiệm vụ tiếp sau không được quá 200 ki-lô-mét. Đối với phương diện quân Pri-ban-tích 1 và phương diện quân Bê-lô-ru-xi-a 2 thì nhiệm vụ tiếp sau nói chung chỉ được quy định dưới dạng chỉ thị về hướng tiến công.

Bây giờ có một số đồng chí chỉ trích điểm này. Cá biệt có đồng chí cho rằng, đặt kế hoạch như vậy không bảo đảm cho cơ quan tham mưu phương diện quân quan niệm được rõ ràng những hành động sau này của phương diện quân và có ảnh hưởng tiêu cực đến việc nghiên cứu trước những biện pháp bảo đảm chiến dịch của phương diện quân.

Trong chừng mực nào đó, sự việc có thể diễn ra như vậy. Nhưng Bộ tổng tư lệnh tối cao xô-viết đã có ý không giao ngay cho bộ đội nhiệm vụ trong toàn bộ chiều sâu của chiến dịch có tính chất chiến lược này.. Đã có nhiều ý kiến phản đối việc ấy.

Trước hết, việc giao nhiệm vụ cho các phương diện quân toàn bộ chiều sâu của chiến dịch, tất nhiên có nghĩa là sẽ phải sử dụng tương đối chặt chẽ những lực lượng và phương tiện của các phương diện quân trên hướng đã chọn, trong lúc tình huống buộc ta phải có những cách xử trí ngược lại: phải giữ gìn mọi khả năng để cơ động linh hoạt và nhanh chóng.

Vì ý định của những chiến dịch là phải tiêu diệt địch trong vùng phòng ngự chiến thuật và chỉ bao vây những lực lượng lớn của chúng sau khi đã đánh bật chúng ra khói trận địa. Những việc ấy sẽ diễn ra ở đâu, nơi nào cụ thể thì ta chỉ mới dự kiến trước mà thôi. Cũng không thể loại trừ trường hợp: địch sẽ cơ động rút những lực lượng chủ yếu của chúng về những trận địa phòng ngự mới, ở sâu mãi trong tung thâm phòng ngự của chúng.

Ngày nay, chúng ta mới biết rõ là bộ chỉ huy Đức đã thực sự thảo luận phương án ấy. Mà như vậy thì sẽ nguy hiểm, vì mũi đột kích của ta sẽ đánh vào chỗ trống, và bắt buộc Bộ tổng tư lệnh Liên Xô phải hoàn toàn xây dựng lại kế hoạch tiến công. Nếu như đã giao nhiệm vụ cho các phương diện quân toàn bộ chiều sâu của chiến dịch, thì việc xây dựng lại kế hoạch như thế càng gặp khó khăn hơn nữa.

Do vậy, phải giao nhiệm vụ cho các phương diện quân thế nào để từng phương diện quân có khả năng hành động chủ động, thích hợp với hoàn cánh. Theo quan điểm của chúng tôi cách giao nhiệm vụ của Đại bản doanh như vậy đã hoàn toàn đáp ứng những yêu cầu đó.

Cũng không thể quên rằng bộ đội ta ở Bê-lô-ru-xi-a đã nhiều lần chịu thất bại. Các cuộc tiến công của ta đã bị chặn lại ở nơi gần tuyến phía sau của vùng phòng ngự chiến thuật. Vì trong chiến dịch sắp đến, vùng phòng ngự chiến thuật rất mạnh, ta cần phải làm tất cả những gì có thể, để cho bộ đội tập trung sự chú ý và lực lượng trước hết vào việc đột phá những tuyến chiến thuật. Với quan điểm như vậy, việc quy định nhiệm vụ hạn chế trong một chiều sâu nhất định đối với thê đội một của các phương diện quân cùng là hợp lý.