Nào hãy cho trẻ làm quen với triết:
http://phapluattp.vn/20121224010930190p1021c1088/hoc-triet-tu-thua-con-tho.htmHọc triết từ thủa còn thơTừ những câu chuyện kể mang gợi ý phù hợp, cha mẹ khơi gợi cho trẻ tự tin, biết nêu ý kiến, biết cách tư duy, biết bao dung, tôn trọng ý kiến người khác…
Ngày 20-12, tại Viện Trao đổi văn hóa với Pháp (IDÉCAF), các nhà nghiên cứu đã có buổi trao đổi về việc cho trẻ em tiếp cận những kiến thức, thông tin về triết học, về suy tư của nhân loại ngay từ những năm đầu của cuộc đời. Nhà giáo Phạm Toàn cho rằng: “Mỗi đứa trẻ chính là mỗi triết gia tiềm tàng với những thắc mắc, ngạc nhiên: tại sao, tại sao về thế giới không ngừng. Triết học sẽ giải đáp những câu hỏi tự nhiên nhưng sâu sắc của trẻ”.
Trẻ sẽ tự tin,dám đưa ra ý kiến của bản thân khi cha mẹ tập thói quen cho trẻ tiếp cận những kiến thức, thông tin về triết học. Ảnh: HTDHãy khiến trẻ thắc mắc
Trong suy nghĩ của nhiều người, triết học là một môn học khó lĩnh hội, ngay cả với người lớn, liệu dạy triết cho trẻ em có là chuyện viển vông, nặng nề? Nhà nghiên cứu Bùi Văn Nam Sơn giải thích: Dạy triết học cho trẻ không có nghĩa là đào tạo một triết gia, một ông cụ non bằng cách nhồi nhét những kiến thức khó hiểu mông lung. Cho trẻ tiếp cận với triết học là tập cho trẻ suy nghĩ tới những vấn đề mà trẻ thường không nghĩ tới bằng cách kể những mẩu chuyện nhỏ tạo cảm xúc cho trẻ.
Với trẻ độ tuổi 7-10, phụ huynh có thể kể những mẩu chuyện nhỏ khiến cho trẻ thắc mắc và hình thành trong đầu các khái niệm. Nhà nghiên cứu Bùi Văn Nam Sơn ví dụ: Kể cho trẻ nghe câu chuyện về một ông lão có hai cô con gái. Một cô con gái làm nghề trồng lúa. Cô gái còn lại làm nghề đóng gạch. Một hôm, ông lão đến thăm hai cô con gái và hỏi mỗi người đang cầu mong điều gì, điều gì làm cho họ hạnh phúc nhất. Cô làm nghề trồng lúa đáp: “Con mong trời mưa để lúa lên xanh tốt, như thế là hạnh phúc nhất”. Cô con gái làm nghề đóng gạch lại đáp: “Con mong trời nắng để phơi gạch, như thế là hạnh phúc nhất”. Từ câu chuyện trên, cha mẹ gợi cho trẻ biết suy ngẫm về khái niệm hạnh phúc là gì, hạnh phúc của mỗi người sẽ khác nhau… Hoặc tương tự, để trẻ hình thành khái niệm về cái đẹp, phụ huynh có thể kể câu chuyện về cuộc thi hoa hậu giữa các con vật trong rừng: Có một con khỉ mẹ đưa khỉ con đến dự thi. Ban giám khảo cho rằng khỉ con là loài xấu xí nhất cuộc thi. Nhưng khỉ mẹ phản bác: Đây là đứa con của tôi, với tôi nó là con vật đẹp nhất. Câu chuyện này giúp trẻ hình thành thao tác tư duy: Cái đẹp là tương đối và cũng tùy thuộc vào mỗi người.
Cùng con đọc sách
Bà Hoàng Thanh Thủy, Trưởng ban Biên tập sách khoa học NXB Kim Đồng, cũng đồng tình khẳng định trẻ em hoàn toàn có thể tiếp cận với triết học. Bà Thủy lý giải triết học ra đời từ rất sớm, khi con người ngạc nhiên về thế giới. Trẻ em nào cũng thường ngạc nhiên về thế giới với những câu hỏi tại sao. Có những câu hỏi của trẻ rất khó trả lời. Cha mẹ không nên dập tắt óc khám phá của con bằng né tránh, trả lời hời hợt hay phản ứng khiến trẻ thấy việc hỏi là làm phiền. Do đó cha mẹ cần trang bị những kiến thức triết học phù hợp để câu trả lời có sự gợi mở cho trẻ suy nghĩ. Bà Thủy gợi ý một số cách trả lời thắc mắc của trẻ đã được hướng dẫn trong tập sách Tại sao lại thế? - Những câu hỏi lớn của các bạn nhỏ (NXB Kim Đồng). Ví dụ khi trẻ hỏi: Tại sao con có mặt trên đời? Cha mẹ có thể trả lời theo nhiều cách: Vì đó là mơ ước của bố mẹ. Bố mẹ mong muốn có con để yêu thương; hoặc với trẻ lớn hơn thì có thể trả lời: Vì bố đã gieo vào mẹ một hạt mầm để có con…
Với trẻ ở độ tuổi 11-12, ông Phạm Toàn, người hiệu đính bộ sách Thú vui tư duy (NXB Tri thức), cho biết bộ sách không chỉ có ích cho trẻ em mà còn cho người lớn. Ông khuyên các bậc phụ huynh nên đọc sách trước để có thể trao đổi, tranh luận cùng con những vấn đề trẻ thắc mắc. Các tập sách trong bộ Thú vui tư duy không trả lời cụ thể, tận cùng các câu hỏi tại sao của trẻ mà cung cấp kiến thức chung để trẻ tự lý giải những thắc mắc của mình hoặc cha mẹ sẽ dựa trên đó để có cách trao đổi hợp lý với con. Ông Toàn lấy ví dụ với tập sách Con người là gì (bộ sách Thú vui tư duy). Bằng hình thức đối thoại giữa con chó tên Léo thông minh và ông bạn triết gia của nó, tác giả đã lý giải con người khác với con vật ở chỗ con người sống chung thành xã hội còn con vật sống bầy đàn; con người lao động còn con vật sống theo bản năng và tập tính loài; con người sử dụng ngôn ngữ còn con vật dùng tiếng kêu; con người còn có ngôn ngữ cấu âm: điệu bộ, cử chỉ diễn tả cho người khác hiểu… Bằng những điều cơ bản trên, phụ huynh có thể giải tỏa những thắc mắc của trẻ: Tại sao con người lại sống chung với nhau, loài vật có lao động hay không, liệu lao động có làm con người hạnh phúc hay không…
Tiêu điểm
Lợi ích cho trẻ tiếp cận với triết học
- Khiến trẻ tự tin, dám đưa ra ý kiến của bản thân;
- Trẻ nhận thấy mối liên hệ giữa các môn học;
- Tập thói quen hình thành các khái niệm trừu tượng;
- Trẻ có thể sử dụng những khái niệm trừu tượng, phát biểu ngôn ngữ một cách lập luận, có hệ thống chứ không theo cảm tính;
- Trẻ bao dung, tôn trọng lập luận của người khác, dân chủ trong tư tưởng, không có tinh thần giáo điều;
- Trẻ đi vào thế giới khoa học tư tưởng một cách bổ ích và lý thú.
(Theo nhà nghiên cứu
Bùi Văn Nam Sơn)
***
Một số sách triết học dành cho trẻ em
- Bộ sách Thú vui tư duy (NXB Tri thức) dành cho trẻ từ 11 tuổi. Gồm 14 tựa sách lý giải về các chủ đề: Con người là gì, Tại sao con người gây ra chiến tranh, Sao lại là cái chết, Tranh cãi về thượng đế, Cái đẹp là gì…
- Tủ sách Triết học dành cho thiếu nhi (NXB Kim Đồng) gồm các tựa sách: Cuốn sách về những sự trái ngược mang tính triết học (dành cho trẻ 6-7 tuổi): Sách đưa ra khái niệm đơn giản, dễ hiểu về các mặt đối lập: Lý trí và đam mê, tự nhiên và văn hóa, nhất thể và phức thể, vô hạn và hữu hạn, chủ động và bị động… Sách cũng phân tích các khái niệm trên đối lập nhau như thế nào...
- Cuốn sách về những sự trái ngược mang tính tâm lí (dành cho trẻ 6-7 tuổi): Sách viết chuyên sâu về tâm lí con người, giới thiệu 10 cặp tính cách đối lập. Ví dụ: Con người giao hòa với xã hội là như thế nào, con người sống co mình lại sẽ như thế nào…
- Tại sao lại thế? - Những câu hỏi lớn của các bạn nhỏ (dành cho trẻ 6-7 tuổi). Giải đáp những câu hỏi thú vị: Sao lại có chiến tranh, tại sao đôi lúc tớ lại sợ…
- Bộ sách Triết gia nhí (dành cho trẻ 5-6 tuổi) diễn tả hành trình của một cậu bé và chú gấu đi tìm câu trả lời cho các câu hỏi: Cô ơi, tại sao con phải đến trường? Bố ơi, tại sao yêu con? Ông ơi, tại sao con không được làm điều muốn? Mẹ ơi, tại sao con có mặt trên đời?
TRÀ GIANG