Cao điểm cuối cùng

[Russian Weapons]

  Khi Tuấn hỏi đến khu vực tạm trú của văn công thì anh bắt đầu nhìn Tuấn bằng cặp mắt kém lịch sự đi, và trả lời với một lối nói thiếu thiện cảm.

  - Văn công à!... Các đồng chí ấy mới tới đi phục vụ khắp nơi suốt ngày, chả biết bây giờ các đồng chí đó chạy đâu.

  Tuấn đang ngẫm nghĩ xem có nên hỏi thăm anh ta nữa hay không, thì đồng chí trẻ tuổi ngồi cộng sổ bên cạnh người đeo kính trắng, nhanh nhảu nói:

  - Đồng chí vừa đi theo suối vào đây phải không?... Thế thì đồng chí đã đi qua chỗ các đồng chí văn công rồi đấy, chỗ có mũi tên trỏ phía tay phải, đi thẳng vào vài chục thước, cứ nghe thấy tiếng đàn, và tiếng phụ nữ cười là... trúng tủ. 

  Cảnh ngăn nắp, sạch sẽ, an toàn ở đây và thái độ của người đeo kính làm Tuấn khó chịu. Tuấn hơi ghen với họ. Trong khi mình sống những phút thật căng thẳng, rất khổ sở, thiếu thốn ở ngoài kia, không biết cái chết đến lúc nào, thì họ sống thế này... Tàu bay, đại bác nhìn ngó gì tới cái xó rừng này mà hầm hố của họ như thế kia. Tuấn nhớ lại những lúc mình nhớn nhác tìm một hố đại bác để ép mình xuống ngoài trận địa. Anh chợt nghĩ, nếu anh không đề nghị xin ra đơn vị chiến đấu thì lúc này, anh cũng được yên ổn, sạch sẽ như họ. Vì sao hắn lại không muốn chỉ cho anh tới nơi ở của các đồng chí văn công? Hắn cho anh cũng là một trong số những cán bộ cứ thấy văn công là chạy vòng quanh như đèn cù chăng? Anh mong lát nữa khi anh gặp các đồng chí văn công, hắn sẽ có một ở đấy. Hắn sẽ thấy các đồng chí văn công đối với anh như thế nào... Hắn sẽ hiểu chính các đồng chí đó đã yêu cầu anh tới. Nhưng ngay lúc đó, cái điều anh đã tự hỏi mình ban nãy lại hiện ra trong óc anh, làm cho thái dương anh nóng bừng lên. 

  Tuấn lững thững đi ra phía bờ suối. Từ trong đám người đang đứng nói chuyện gần đó, mót người cao lênh khênh chạy xô lại nắm tay Tuấn, reo lên:

  - Chiến sĩ A1 về đây rồi!

  Tuấn nhận ra Cảnh, người bạn quen từ những ngày anh còn là chính trị viên đoàn văn công dẫn đoàn về đây phục vụ. Cảnh phụ trách công tác tuyên huấn ở trung đoàn. Cảnh vẫn đỏm dáng với chiếc áo bốn túi chiến lợi phẩm bằng vải bạt, cái mũ nồi dạ tím to quả đội chênh chếch một cách có tính toán trên đầu, đôi giày da vừa gột bùn dưới suối nửa ướt thẫm, nửa khô. Cảnh xoắn lấy Tuấn hỏi chuyện. Cảnh nói mình tới đây gặp các chiến sĩ hỏi một số gương chiến đấu để viết theo yêu cầu của báo Quân đội nhân dân Mặt trận. Cảnh nói với Tuấn một cách khẩn khoản: 

  - May quá! Tiện gặp cậu đây, cậu phổ biến cho mình một số kinh nghiệm về công tác cổ động chiến trường. Trên thúc ghê quá  mà bọn mình có nắm được đâu! Bây giờ cậu đi họp ở đại đoàn phải  không? Đấy may quá! Tớ mà xuống đơn vị lại không gặp cậu. Cậu tranh thủ nói tớ nghe một lúc. Cử nói thoải mái những việc cậu và đơn vị đã làm như nói chuyện thôi. Đúc kết thế nào để mặc bọn  mình.... 

  Tuấn nhũn nhặn:

  - Mình cũng là lính mới đã nắm được gì!...

  - Xin anh đừng lười đi... Các cậu là những người trực tiếp mà  không chịu nói thì định để anh em xếp bút chắc. Nói đi cậu... Chưa rút được ra hẳn thành vấn đề thì cứ làm thế nào kể chuyện lại cho  mình nghe thôi cũng được. 

[Russian Weapons]

  Cảnh đã để quyển sổ nhỏ trên tay, mở săn nắp bút “pácke" vàng óng đứng chờ. Lần trước, đưa văn công xưởng phục vụ đơn vị  này, chính Tuấn đã dẫn một số cán bộ đến ngồi nghe và ghi chép  những điều Cảnh phổ biến về tình hình tư tưởng của anh em. Bây giờ tình hình đã ngược lại. Tuấn tự biết những điều mình nói ra chưa được chín chắn lắm, nhưng Cảnh cứ ghi lia lịa, thỉnh thoảng lại reo lên: "Hay quá". Do đó anh lại cảm thấy những lời nói của mình là có giá trị... Anh vừa ở A1 về. Trong lịch sử quân đội ta từ xưa đến giờ đã có trận chiến đấu nào to như thế này? Đánh vào một tập đoàn cứ điểm, công kiên liên tiếp ba bốn ngày đêm, đánh trận địa, đánh  phòng ngự dưới hỏa lực phi pháo dày đặc của địch... Tuấn càng nói  càng thấy say sưa. Anh nói hơi nhiều. Chợt nhớ ra mình còn nhiều việc phải làm.
Tuấn kết thúc câu chuyện.... Cảnh như còn tiếc rẻ muốn nghe nữa. Anh định đi. Cảnh nắm tay giữ lại. Anh tưởng Cảnh  định hỏi thêm kinh nghiệm nữa, nhưng lần này thấy đôi mắt nhỏ nhanh nhanh của Cảnh dán vào khẩu súng bên hông anh. Cảnh ngần ngừ, rồi nở một nụ cười ngượng nghịu: 

  - Cậu kiếm cho mình một khẩu súng ngắn nhé! Tớ có tiêu chuẩn được trang bị rồi. Cung cấp đồng ý giải quyết cho mình trong chiến dịch này, nó bảo thấy đâu có thì phát hiện. Chờ nó phát thì chỉ toàn súng ốm thôi. Cậu xem có gì kiếm cho mình một khẩu như loại của cậu. Nếu có, cậu gọi điện cho mình biết ngay nhé! Chỉ các cậu ở đơn vị mới có điều kiện giúp tớ. Cán bộ ở cơ quan chỉ toàn điếu đóm, thừa các anh vứt đi mới đến lần... 

  Tự nhiên, bộ quần áo sạch sẽ, đỏm dáng của Cảnh gây cho anh một cảm giác không thích thú. Tuấn buộc lại mảnh vải dù hoa, lốm đốm rất rộng choàng thay ngụy trang trên người. Mảnh vải dù chiến lợi phẩm này hôm qua đồng chí liên lạc mới đưa cho anh. Cậu ta chú ý kiếm cho anh một miếng thật lành lặn, vuông vắn, khi cần có thể đắp thay chăn. Cảnh lại dán mắt vào mảnh vải dù. 

  Tuấn muốn kết thúc cuộc gặp gỡ, anh nói:

  - Mình sang thăm Vinh một lát để còn đi họp.

  - Còn sớm chán? Nghe nói sáng mai cuộc họp mới bắt đầu. Sang văn công chơi một tí đi! - Cảnh nheo đuôi mắt vừa nhìn Tuấn vừa mỉm cười.

  Tuấn cảm thấy cái nhìn của anh ta rọi đúng vào đáy lòng mình. Anh bỗng thay đổi ý định.

  - Mình bận quá, không sang bên đó được.

  Cảnh nài thêm:

  - Vội gì đâu! Thủ trưởng cũ gì mà lạnh nhạt với anh chị em thế!

  Tuấn kiên quyết:

  - Mình đang bận thật. Cậu sang đừng nói với anh chị em là gặp mình ở đây.

  Tuấn chia tay Cảnh đi về phía Vinh nằm điều trị.

[Russian Weapons]

III.

  Những mũi tên làm bằng bẹ chuối dẫn họ đi qua một khu rừng nứa tới một quả đồi trọc mọc đầy cây chó đẻ. Nhiều người tới đó đứng sững lại, không hiểu tại sao địa điểm họp lại ở một quả đồi trống trếnh thế này. Nhưng rồi họ cũng nhận ra dưới đám lá nguỵ trang khô xác ở lưng chừng đồi, một đường hào sâu và hẹp. Đường hào này đưa họ tới những căn hầm khá rộng. Đồng chí tác huấn của đại đoàn giới thiệu  với họ đây là hầm của công binh đào để chuẩn bị đón thương binh trong đợt ba của chiến dịch. Kẻ địch chắc không thể ngờ trên một quả  đồi trống trải lại có những căn hầm chứa được hàng trăm người. 

  Cán bộ lục tục kẻo về họp với bộ mặt phờ phạc, mệt nhọc, xanh xạm. Họ gặp nhau không ầm ĩ, nhộn nhạo như mọi lần.

  - Vẫn về đấy à, người anh em?

  - Tưởng anh bạn "nghỉ cửa" rồi!

  - Nguyên vẹn cả...?

  - Ấy, phải đem đủ tứ chi về, vợ con thấy thiếu không nhận thì hỏng kiểu!

  - Chính trị viên đâu?

  - Quân y rồi...

  - Hôm nọ nằm trên đồn được mấy ngày?

  Sau những lời ngắn ngủi chào mừng gặp lại nhau, hỏi thăm  những người chưa thấy tới, họ tìm chỗ rải bạt mở chăn ra nằm. Người  tranh thủ đôi phút nghỉ ngơi thư thái. Người tư lự chuẩn bị bào chữa cho những thiếu sót của mình, của đơn vị mình. Những câu chuyện nho nhỏ đi vào chiều sâu... 

  - Tại sao đã chiếm được ba phần tư đồn rồi, còn mỗi cái lô cốt mà giải quyết mãi không được?

  - Cậu bảo biết làm thế nào?... Đánh ra đánh đấy chứ! Chất đến tám mươi cân bộc phá, nổ to hơn bom, nó vẫn trơ ra. Bây giờ đánh  không được, anh em phê phán thiếu quyết tâm, đành chịu, nhưng cũng gội bom gội đạn, nhịn đói nhịn khát ba bốn ngày liền chứ chơi đâu! Cán bộ tiểu đoàn, trung đoàn kéo nhau lên tuốt, ngồi như bụt ốc  cả trong đồn... 

  - Nó còn có một tí thế, sao không chịt kỹ chung quanh?

  - Nó lại chịu im cho mình chịt nó à? Mình nghĩ đánh là nó quật lại ngay tức khắc. Cậu tính có mấy ngày mà ba mươi tư đợt phản kích... Không cố giữ thì nó đẩy mình ra ngay khỏi đồn. 

  - Địch chết nhiều không?

  - Biết thế nào được... Nhưng cũng không kém bốn trăm thằng đâu?

  - Cái đồn con con như thế, đóng đến một tiểu đoàn là cùng. Nó lấy đâu ra quân mà phản kích mãi?

  - Ấy đấy... đấy là vấn đề. Suốt mấy ngày đêm, nó vẫn cứ phản kích đều, diệt loạt này thì loạt khác lại mọc ra. Tớ cho là có thể... có thể thôi, nó có hầm ngầm từ Mường Thanh lên, nên mới tiếp viện được nhanh và đều như thế... 

  - Tình hình này liệu có lại như Nà Sản không cậu?

  - Cái đó còn tùy cấp trên... Mình là cán bộ thực hiện chỉ biết trên bảo sao làm nấy.

  - Bây giờ mà phải rút thì cay quá nhỉ?

  - Ai mà không cay!

  - Đơn vị cậu còn đông quân không?

  - Tập hợp cả lại, ngồi trong cái hầm này cũng vừa...

[Russian Weapons]

  Riêng căn hầm của những cán bộ thuộc các cơ quan đại đoàn bộ ầm ĩ hơn. Vẫn tán, văn cười ầm ầm, vẫn quật "tu-lơ-khơ" đen đét. Họ cũng có phần trách nhiệm của mình, nhưng trong những ngày vừa qua họ không phải là người trực tiếp quần nhau với địch, người trực tiếp quyết định kết quả trận đánh. 

  Vinh đầu còn cuốn băng trắng, chậm chạp bước vào hầm. Trong hầm tối hơn bên ngoài, nên anh phải đứng lại cho đỡ quáng. Vinh biết những bóng người ngồi kia đang đổ dồn mắt nhìn vào mình. Chính trị viên Tuấn đi sau anh, vẻ mặt âm thầm. Trưởng ban tác chiến đại đoàn gọi: 

  - Vinh! Về rồi đấy à? D2 ở đây cùng với đại đoàn bộ.

  Vinh lững thững đi lại, đế giày kêu ót ét.

  - Cậu bị thương thế nào?

  - Tí lựu đạn, tí sức ép thôi, không đi đến đâu! - Vinh nhũn nhặn.

  - Thế nào mà hôm ấy lại báo cáo về là cậu bị thương nặng?

  Vinh đã có đà để nói về những công việc mình làm:
- Tôi không nhanh chân thì cũng tong rồi! Thấy "người anh em" ào ào lao tới hỏi chuyện, mình đang đặt K50 đón tiếp thì đánh độp một cái vào lưng... Biết có chuyện, tớ nhảy ngay lên giao thông hào, nhưng chưa kịp rút lui nốt cái đầu này thì nó đã nổ, bám vào mấy mảnh gọi là kỷ niệm A1. 

  Câu chuyện của Vinh lập tức thu hút mọi người. Một số đang nóng được biết chuyện chiến đấu ở A1. Một số thích nghe kiểu nói khá đặc biệt của Vinh. Một số muốn biết anh chàng này khuếch trương việc mình làm đến đâu... 

  Vinh chưa cởi giầy vội, ngồi ghé người trên bệ đất làm giường nằm, để thỉnh thoảng có thể đứng dậy làm động tác cho mọi người xem.

  Một cán bộ người to lớn trên miệng có hàng râu con kiến, vẻ  mặt oai nghiêm, nhưng giọng nói nhỏ nhẻ hiền hiền như tiếng trẻ con, hỏi Vinh:

  - Thế nó vướng cái gì mà đánh mãi vẫn không giải quyết xong?

  Vinh hất cầm xòe ngửa hai bàn tay, miệng nửa cười nửa bĩu như muốn nói: Điều đó thì tôi cũng chịu.

  Một cán bộ cắt tóc móng lừa từ nãy đến giờ vẫn ngồi ngước mắt lắng nghe Vinh rất chăm chú, hỏi:

  - Đồng chí Vinh có biết chuyện cậu Quỳ thế nào không?

  Vinh lắc đầu:

  - Lúc ấy tôi đã bị thương, anh em cõng về rồi.

[Russian Weapons]

  Tuấn đã chuẩn bị xong chỗ nằm của mình. Đầu óc anh mông lung. Anh cảm thấy như mình vừa bỏ quên một vật gì ở đâu mà nghĩ mãi không ra. Tuấn nằm áp má trên cuộn chăn của Vinh. Cuộn chăn bọc vải dù êm mịn màng lại cho anh một cảm giác là lạ như mình  đang gối đầu trên một cánh tay mềm. Sớm nay gặp Vinh và một số  đồng chí bị thương xong, anh cùng Vinh về thẳng đây. Sau khi gặp Cảnh, Tuấn mất hẳn những hứng thú tới thăm những người đồng chí cũ, nói đúng hơn là tới gặp những người bạn gái để tìm đôi phút thư thái cho tâm hồn, mà anh đã nghĩ là sau những giờ phút mình đã thực sự chiến đấu, mình có quyền được hưởng. 

  Tiếng Vinh vẫn oang oang bên tai anh. Trước kia, những chuyện chiến đấu như thế này của Vinh thường được anh chú ý. Nhưng bây giờ, Tuấn thấy Vinh đang nói những chuyện mà anh biết cả rồi. Có lúc Tuấn tự hỏi, sao anh chàng này có thể nói nhiều về mình như thế. Nhưng rồi vì không có ai ngoài Vinh nói cả, nhiều người cũng chú ý nghe Vinh nói, nên câu chuyện của Vinh mỗi lúc một lọt tai Tuấn nhiều hơn. Và câu chuyện của anh ta cũng có nhiều điều hay hay... 

  - Lúc ấy bọn mình chỉ còn mấy thằng bị nó đẩy cây mãi ra đến cửa đột phá rồi, ngồi bàn nhau dù sao thì sao cũng cứ bám lấy đây, ra cái điều giữ vững hai chữ “quyết tâm"! Đang ngồi thì nó t. re.e.ẹt, t. rẻ.e.ẹt... liên hồi ngay trên đầu. Đại đội trưởng của tớ chạy ra một lúc về báo cáo: "Anh Vinh! Nó cho một tổ trung liên đặt súng ngay trên mặt đồi, bắn quét trên miệng chiến hào". Mấy thằng lính này định liều kiếm tí lon cai để được tăng lương chắc! Cứ để chúng nó ở đấy thì cũng hơi phiền! Mình ngóc đầu lên không được, chúng sẽ cứ tự do mà nhảy dù xuống đầu mình. Tôi bảo Khỏe: "Liệu xin tí tiết đi?" Khỏe ta có vẻ cũng h.ơ.ơ.i băn khoăn. Mà các cậu phải biết đại đội trưởng của mình không phải tay xoàng, đã xơi năm huân chương chiến sĩ rồi! Địa hình chỗ này rất gay. Mình ở thấp, nó ở cao. Mình leo lên chưa nhìn thấy nó, nó đã nhìn thấy mình. Chưa biết mình xơi nó, hay nó lại xơi mình trước. Chả nhẽ vừa bàn nhau đề cao hai chữ "quyết tâm" mà bây giờ vội hạ thấp ngay xuống? ... Đang gay, thì một cậu chiến sĩ chạy lại, nói: 

  - Báo cáo anh, cho em lên diệt mấy thằng bắn trung liên...

  Ai chà chà?... Mình nhìn cậu ta đúng là lính 54, mắt một mí, trông sữa lắm. Nhớ lại lời dạy của chính ủy từ sau trận Mộc Châu: "Người dân nuôi được đưa con cho lớn khôn, khó khăn, vất vả lắm, các đồng chí phải có tinh thần phụ trách trước sinh mệnh của chiến sĩ " mình bảo cậu ta: 

  - Bố trí chỗ nào về chỗ ấy đi... Để nghiên cứu cái đã.

  Tay nhóc không chịu rút lui, cứ đứng ỳ, má phình ra như cái bánh đúc.

  Đại đội trưởng của tớ mới hỏi:

  - Đồng chí định đánh nó thế nào?

  - Em vòng lối kia, cho có cái lô cốt đổ, thủ pháo đây...

  Khỏe ta có vẻ suy nghĩ rồi bảo tớ:

  - Anh cứ để đồng chí đó lên xem sao.

[Russian Weapons]

  Khỏe đưa tớ ra một ụ vệ tinh. Hai thằng đứng nhìn. Tay nhóc tinh ra phết... Cậu ta lợi dụng cái hủm đất khuất, bò vào sườn mấy thằng đội mũ bọ hung. Rất là đúng động tác, ở nhà tập thế nào thì lúc ấy làm đúng như thế. Nhưng vừa lên được một quãng thì địch ném đến bốn, năm quả lựu đạn quanh người cậu ta. Tụi mình bảo nhau, thằng bé chắc chết! Cậu ta nằm lịm đi một lúc. Thế rồi lại thấy cậu ta ngóc đầu lên. 

  Má thằng bé đỏ lòm. Mình nghĩ: khá lắm, thôi quay xuống đi. Nhưng hắn nhìn quanh quẩn một lúc, lại tiếp tục bò lên. Thằng bé dại quá, chết phí rồi! Định đánh bí mật bị lộ rồi thì phải tụt lại chứ! Nhưng chính hắn lại thông minh hơn mình, các đồng chí ạ. Hắn nằm lại và ngóc đầu lên lâu như thế là để xem đã bị lộ chưa. Thấy địch không hoạt động nữa, hắn biết địch chỉ ném lựu đạn vào những chỗ chúng không quan sát được để đề phòng. Hắn lại bình tĩnh tiếp tục bò lên. Cậu ta bò đến thật gần khẩu trung liên, gần lắm, chỉ khoảng một chục thước thôi, mới ném luôn một quả thủ pháo và hai quả lựu đạn... Thế là khẩu trung liên tịt ngắc. Từ đấy không anh mũ bọ hung nào dám bò lên mặt đồn để kiếm lon cai nữa. Cậu ta chạy xuống được ban chỉ huy bắt tay một cái sướng quá, mắt cứ sáng lên. Ông cán bộ tổ chức đâu rồi? Tôi xin phát hiện với ông... và đề nghị ít nhất là huân chương chiến sĩ hạng ba! Đồng chí liên lạc của mình băng cho cậu ta, một lát sau, tới tìm thì không biết cậu ta đi đâu mất... 

  Mọi người xôn xao...

  - Đi mất à?

  - Đồng chí có hỏi tên tuổi và đơn vị cậu ta không?

  - Hoài quá nhỉ!...

  Vinh giơ tay ra hiệu cho mọi người ngừng nói, để mình tiếp tục câu chuyện.

  - Ấy bình tĩnh đã nào... chuyện còn chưa đến đoạn hay, nghe tôi nói nốt... Hôm sau, tôi cũng bị thương, phải khiêng về quân y. Lúc tỉnh dậy thì có một anh bạn nằm bên hỏi: "Ban chỉ huy cũng bị thương đấy ạ? ". Quay sang nhìn thì thấy cậu ta nằm ngay cạnh giường mình. Mấy ngày mình cứ thắc mắc mãi, không hiểu động cơ nào mà thằng bé chiến đấu khá quá... Hỏi cậu ta quê ở đâu? "Ở Nông Cống Thanh Hoá". Hỏi trước khi đi bộ đội làm gì? "Đi học". Tôi lại hỏi: "Lúc chiến đấu cậu nghĩ thế nào?.. Cậu nói tớ nghe cái hôm cậu lên đánh khẩu trung liên, bị thương rồi mà cậu nghĩ sao lại cứ bò lên?" Các đồng chí có biết cậu ấy trả lời thế nào không? Thánh cũng không đoán được! Cậu ta nói với tôi thế này: "ngày em vào bộ đội thầy giáo có dặn: "Các em đi bộ đội phải học tập tinh thần của anh Trần Văn Ơn, phải cố gắng chiến đấu để trả thù cho anh Trần Văn Ơn...". Tôi lặp lại nguyên xi lời cậu ta đấy...

[Russian Weapons]

  Người Tuấn bỗng sởn gai như muốn lên một cơn rét. Mắt anh đờ ra mép bên trái máy liền mấy cái. Đoạn kết thúc câu chuyện khá bất ngờ đã rung động anh rất nhiều. Một hình ảnh sán lạn hiện ra trước mắt anh, làm cho anh thấy mình bị ngợp. Những tâm hồn trong trẻo như thế, anh chưa từng tìm thấy được trong sách vở anh đọc cũng như trong cuộc đời. Thì ra cách mạng đã đổi mới cuộc đời rất nhiều, những mầm non của thế hệ mới tươi sáng đang vươn lên đầy rầy quanh anh, mà lâu nay anh vẫn chưa nhìn ra. Tuấn cố nhớ lại hình ảnh người chiến sĩ trẻ tuổi nằm cạnh Vinh anh đã thoáng nhìn thấy khi tới trạm quân y. Anh không thể nhớ rõ mặt người chiến sĩ đó. Anh chỉ nhớ một bộ mặt quấn nhiều băng trắng. Mà trong trạm thì có rất nhiều người cũng quấn băng trắng ở mặt... Tuần thầm cảm ơn Vinh về câu chuyện của anh... 

  Người nằm bên cạnh Tuấn bỗng quay sang hỏi anh:

  - Đồng chí có biết nội dung kỳ họp này như thế nào không?

  - Chắc lại kiểm điểm...

  - Kiểm điểm thì nhất định rồi, nhưng không hiểu là kiểm điểm về mặt quân sự để rút kinh nghiệm hay kiểm điểm tư tưởng là chính?

  Tuấn vẫn triền miên suy nghĩ về câu chuyện của Vinh, đáp cho qua:

  - Chắc là cả hai.

  Anh ta nhìn Tuấn nhíu đôi lông mày rậm rịt:

  - Hình như không phải thế... Nghe đâu Tổng quân ủy vừa có một nhận định mới về tình hình tư tưởng cán bộ...

  Những người chung quanh không nghĩ nhiều đến câu chuyện Vinh vừa kể như anh chăng? Hay là họ đã thường gặp những trường hợp như thế rồi? Vì sao họ lại bận tâm nhiều về nội dung cuộc họp? Một vài giờ nữa ban tổ chức hội nghị tuyên bố thì rõ, có gì phải băn khoăn. Tuấn nghĩ.

[Russian Weapons]

  Buổi chiều và cả tối hôm ấy, đảng ủy đại đoàn văn tiếp tục họp, nên hội nghị cán bộ chưa bắt đầu được. Lúc cuộc họp đảng ủy tạm nghỉ, đồng chí chủ nhiệm chính trị đại đoàn tranh thủ xuống gặp các cán bộ về dự hội nghị, bảo họ ngày hôm nay cứ yên trí nghỉ ngơi, tắm giặt. Đồng chí đó đi nhanh qua tất cả các hầm, khi nói chuyện vẫn giữ trên miệng cái cười của một người dễ dãi cởi mở, kéo theo đầy trên mặt những nếp nhăn vui vẻ. Bộ mặt ấy như muốn nói với mọi người, họp chậm một chút cũng chỉ là chuyện bình thường, không có gì đặc biệt xảy ra đâu. Nhưng nhìn đôi mắt đục lờ, những râu tóc phủ kín gáy và quanh miệng đồng chí đó, nhất là cả chiếc lưng áo quân phục thòi ra ngoài quần, người ta đoán được ngay cuộc họp trên đó chẳng vui vẻ phấn khởi gì. Đáng lẽ như mọi khi họ đã nhao nhao yêu cầu phòng chính trị một tối văn công hay xoàng ra cũng là một buổi xi nê, nhưng lần này không ai đòi hỏi gì. Riêng Vinh nói: 

  - Đề nghị phòng có tờ báo tờ bổ gì thì cho anh em vài tờ. Nằm suông thế này mãi ươn người ra mất!

  - Báo, báo à! Được rồi, có báo. Nhiều tin hay lắm các đồng chí ạ, các chiến trường phối hợp đều thắng to. Tuyên huấn đâu, kiếm báo cho hội nghị nhé?

  Tối hôm đó, họ vẫn không có báo đọc. Người ta đoán sau khi ra khỏi căn hầm của họ, đồng chí chủ nhiệm chính trị phải về họp ngay, những vấn đề chắc là rất rắc rối của cuộc họp đã làm đồng chí đó quên khuấy yêu cầu của anh em. Ở mặt trận, một giờ nhàn rỗi thật hiếm. Thế mà họ lại được nghỉ thông cả một ngày một đêm? Tất nhiên. người ta hưởng những phút nghỉ ngơi căng thẳng ấy chẳng vui vẻ gì. Một buổi nhàn rỗi ở đây, dài đằng đẵng như một tháng vô công rồi nghề ở nơi khác. Từng góc hầm, những câu chuyện vẫn rì rầm. Người nghe nhiều hơn người nói. 

  - Hôm họp nhận lệnh trên Bộ. cậu có đi không?

  - Có tiểu đoàn trưởng đi thôi, tớ ở nhà chuẩn bị bộ đội.

  - Thấy anh em nói hình như tư lệnh trưởng nhà mình nhận với Đại tướng là sau hai giờ sẽ tiêu diệt xong A1 phải không?

  - Mình không nghe chuyện ấy.

  - Có đấy! Tớ nghe anh em nói, tư lệnh trưởng ta xin hai giờ nhưng Đại tướng bảo cho hẳn một đêm.

  - Nhận như thế có chủ quan không?

  - Chưa chắc đã là chủ quan! Các đồi khác cũng chỉ có vài giờ là đơn vị bạn người ta giải quyết xong cả.

  - Đồi khác thế nào không biết, chứ A1 mà bảo giải quyết hai giờ xong tớ nhất định không chịu...

  - Bây giờ đánh xong rồi thì ai chả nói thế... Mà tớ nghe đâu hình như mức hai giờ không phải tự ý tư lệnh trưởng đề ra. Tư lệnh trưởng hỏi ý kiến đồng chí Trang, đồng chí Trang xin hai giờ đấy!

[Russian Weapons]

  - Hôm ấy cậu ở đâu?

  - Ở ngay sở chỉ huy của bộ tư lệnh đại đoàn.

  - Đồng chí Đông có cáu không?

  - Nhận báo cáo toàn cười gằn, bọn chúng tớ ngồi gần, lắm lúc cũng mất tinh thần.

  - Chắc là hét ghê lắm phải không?

  - Không hét chứ lại... Hét là bình thường. Cười gằn là lúc cụ cáu nhất. Các cậu không hay ở gần không biết. Bọn lính đoàn bộ chỉ ngại nhất khi tư lệnh trưởng cười gằn. Cậu có nhớ lần hành quân đi đánh Nghĩa Lộ không?... Lúc bộ đội bị tắc nghẽn ở Khâu Vác, cụ đã lệnh cho tham mưu trưởng lên rồi, một lúc cụ lại thúc ngựa kéo cả bọn mình lên theo. Đến gần chân đèo thì gặp một cậu... Thằng cha ba gai quá! Từ bé đến giờ có lẽ chỉ gặp hắn ta là một. Có bốn cậu nằm ềnh người ngay giữa đường. Thấy ngựa lộp cộp, mấy cậu kia bò dậy, nhưng hắn cứ nằm im như không có việc gì xảy ra. Cậu giám mã mới nói: 

  "- Sao lại nằm giữa đường thế này? Ngồi sang bên nào?

  Hắn ta đang chim:

  "- Đường đấy, anh đi cứ đi, tôi nằm cứ nằm.

  Cụ đang bực sẵn, thế là cụ thét:

  "- Đơn vị nào đây?

  Hắn cứ thủng thẳng:

  “- Đơn vị bộ đội...

  "- Bộ đội nào?

  "- Ông ở đâu mà ông lại hỏi tôi ở đơn vị nào?

  Cụ gầm lên:

  “- Bộ đội nào thế này? Kỷ luật đâu! Cán bộ đâu?...

  Chính ủy lúc ấy đã xuống ngựa, đến gần hắn ta hỏi:

  “- Sao đồng chí lại nằm ngang đường thế này? Cán bộ có việc cần đi lên trước, thì phải tránh ngay chứ! Học tập cả rồi mà đồng chí suy nghĩ như thế nào?

  Lúc đó, hắn ta mới chống tay ngồi dậy:

  "- Nói như đồng chí thì còn nói làm gì? Ông ấy lại quát tôi... Ông ấy là cán bộ quân đội nhân dân thì tôi cũng là chiến sĩ quân đội nhân dân chứ! Ông tưởng ông quát mà tôi sợ à?

  Thằng cha này chắc định tụt lại đợi thu dung. Lửa cháy đổ dầu thêm, mình tưởng cụ gọi vệ binh... Thế mà cụ không nói gì nữa, chỉ cười gằn kéo cương cho ngựa tránh sang bên rồi vượt lên. Đấy, những lúc như vậy cụ cười gằn...

[Russian Weapons]

  Câu chuyện đến đây lặng đi một lúc. Khí hậu ở miền Tây này thật lạ, ngày thì nóng như đổ lửa, đêm đến lại giá rét như giữa mùa đông. Tiếng đại bác như từ một nơi xa xôi lắm vọng về. Căn hầm chìm ngập trong bóng tối và giá lạnh như rộng thêm ra. Thỉnh thoảng một ánh lửa vàng rực lóe lên soi rõ những chiếc chăn cuộn tròn như những tổ sâu kén. 

  - Lửa thuốc cẩn thận không lại đốt cả chăn, cả giày của anh em!

  Về đây họ đã bắt đầu chú ý đến những cái tàn lửa.

  - Yên trí! Yên trí? Có làm cái sái tư thì bò lại đây. Lại nghe thấy tiếng rì rầm của hai người nói chuyện ban nãy:

  - Tớ cho là chỉ tại trên nắm địch tình không vững... Nếu nói là đơn vị mình không có khuyết điểm thì không đúng, nhưng so với các chiến dịch trước thì tớ thấy lần này cả cán bộ, chiến sĩ đều rất tiến bộ. 

  - Cũng chẳng phải tại trên đâu... Thế cậu bảo cứ như thằng Quỳ thì trên hay là dưới?

  Một người cũng nằm ở góc đó, chắc từ lúc này đến giờ vẫn theo dõi câu chuyện của hai người, nói cho vào giọng bực bội:

  - Người ta đánh nhau thì các anh nam ở cơ quan, bây giờ nhận xét gì mà chẳng được!... Chuyến này xuống với chúng tớ, về cứ nói mạnh được tớ mới cho là giỏi.

  Trưởng ban tác huấn đại đoàn nói to:

  - Bạn nào cần hút thuốc lào thì lại đây. Hút xong, xin mời các đồng chí ngủ đi cho. Mai họp cả ngày, cả tối, căng đấy!...