Miền Trung những tháng ngày không quên

[macbupda]

Các huấn luyện viên là những người đầu tiên mang hoa đến chúc mừng. Tôi vui sướng xúc động nhận hoa và cám ơn công lao đóng góp của các đồng chí đã cho tôi cơ hội. Tiếp đến các đơn vị cũng cử người đến chia vui với tôi. Khí thế sôi nổi, hào hứng, tự tin lan nhanh ra toàn lữ đoàn.

Phần tôi việc cần làm trước mắt là tập hợp những điều nhớ và cần tránh trước, trong và sau cuộc nhảy dù kịp phổ biến đến các đơn vị, trước hết đến kíp nhảy sau tôi do anh Nguyễn Chí Điềm dẫn đầu sẽ thực hành vào đầu giờ chiều nay. Giai đoạn thực hành nhảy dù diễn ra các tuần sau đó đều suôn sẻ, đạt yêu cầu, trong đó có một số thuộc loại khá giỏi.

Nhảy dù trong đội hình chiến thuật - chiến đấu càng phức tạp. Tôi và anh Nguyễn Chí Điềm lại thực hành nhảy trước để rút kinh nghiệm, nhất là kinh nghiệm chỉ huy, vì chiến đấu trong binh chủng dù, người chỉ huy không thể từ mặt đất điều hành mà phải theo đơn vị bồng bềnh trên không, kịp thời xử trí khi đơn vị chạm đất. Sau nhiều lần nhảy phân đoạn thành công, lữ đoàn quyết định nhảy dù theo tưởng định tiểu đoàn dù thực hành đánh chiếm cứ điểm đầu cầu địch gần thị trấn Phả Lại. Tám giờ sáng máy hay của tiểu đoàn dù cất cánh từ sân bay Kép. Máy bay anh Điềm đi trước, gặp thời tiết thuận lợi, thực hành tiếp cận mục tiêu an toàn. Theo quy định 25 phút sau máy bay tôi mới cất cánh. Đến khu vực mục tiêu, gió tăng dần, từ 6 mét/giây lên 7 mét/giây. Linh tính cho thấy có cái gì không ổn đang đến gần, khả năng nhảy xa đội hình là không tránh khỏi! Nhưng biết làm thế nào. Khi tín hiệu phát lệnh, như một cái máy, tôi lao ra khỏi máy bay. Lúc dù tự động mở tôi đang lơ lửng trên không trung cách mặt đất 700 mét. Khi độ cao còn 300 mét thấy mình cách bãi đổ bộ gần một ki-lô-mét. Từ độ cao xuống 200 mét nhìn rõ nơi đây là một nghĩa địa. Tôi vận dụng kỹ thuật đã học cố lái dù ra xa, nhưng không mấy kết quá vì gió càng thổi mạnh, gần 8 mét/giây. Thế là cái phải đến đã đến. Tôi tiếp đất đúng vào bãi đất có nhiều mồ mả mấp mô, nên đã bị thương, bong gân chân phải, không sao đứng dậy được. Trạm quân y tiền phương phải cho xe cấp cứu đưa tôi về trạm xá lữ đoàn rồi vào nằm Viện quân y 108, hai mươi ngày sau mới trở lại đơn vị. Thật buồn, rất buồn nhưng không biết tâm sự cùng ai!

Thời gian nằm viện tôi mới có điều kiện tĩnh tâm suy nghĩ về binh chủng mà mình là một thành viên lãnh đạo và chỉ huy. Từ thích thú, hăm hở những ngày đầu khi mới nhận nhiệm vụ với hy vọng con đường vào trận thật lý tưởng này đang trong tầm tay sẽ trở thành hiện thực, thì nay lửa nhiệt tình đã giảm nếu không nói là đang nguội lạnh. Bởi loại hình chiến đấu này phụ thuộc quá nhiều vào các yếu tố khách quan. Chỉ một yếu tố gió thay đổi đã dẫn tôi đến những ân hận và buồn phiền, nhiệm vụ “chiến đấu” không hoàn thành, toàn bộ cuộc diễn tập phải bỏ dở, tôi bị thương gây phiền hà cho tập thể. Binh chủng dù chỉ thích ứng, phát huy trong những năm đầu và những năm giữa của thế kỷ XX. Còn bây giờ, có nhiều điều trở ngại không dễ phát huy. Tôi tự nhủ phải tìm cơ hội khác để thực hiện nguyện vọng được trở lại chiến trường Nam Trung Bộ mà tôi đã gắn bó trong cuộc kháng chiến chín năm.

(Đúng như dự đoán, đầu năm 1967, Bộ Tổng tư lệnh đã quyết định chuyển toàn bộ lữ dù 305 sang thành bộ đội đặc công do anh Nguyễn Chí Điềm làm tư lệnh trưởng).

Đầu năm 1964, tôi được Tổng cục Chính trị gọi về cùng với một số cán bộ trung cao cấp khác tập trung tại Trạm 66 (Cửa Bắc) để nghiên cứu quán triệt đường lối và nhiệm vụ cách mạng miền Nam, tập luyện hành quân bộ dài ngày có mang vác nặng (đeo gạch) để sau đó trở lại Khu 5 tham gia chiến đấu. Nhưng cơ hội mới đã không đến! Tôi vẫn nuôi hy vọng nhưng tâm trạng hơi buồn. Đến đầu tháng 2 Bộ quyết định điều tôi về làm phó chính ủy Sư đoàn 304; và vài ngày sau đó Bộ tư lệnh sư đoàn được lệnh về Bộ Tổng tham mưu nhận nhiệm vụ. Thấy người phấn chấn và tự động viên mình: Lần này chắc ăn rồi! Linh cảm cho thấy có cái gì không phải thông thường, bình lặng như các lần trước nên tôi và đại tá Sư đoàn trưởng Hoàng Kiện thống nhất đưa cả trung tá Duy Sơn, Tham mưu trưởng sư đoàn, thiếu tá Quốc Biên, trưởng ban tác chiến cùng lên nhận nhiệm vụ.

Người mà chúng tôi gặp là Thiếu tướng Phó tổng tham mưu trưởng Lê Trọng Tấn (cách đây bốn năm cũng tại phòng làm việc này tôi và anh Nguyễn Chí Điềm đã đến gặp anh, nghe anh giao nhiệm vụ xây dựng lữ đoàn dù 305). Vẫn không có gì thay đổi, trái lại anh vẫn rắn chắc, nhanh nhẹn, tác phong vần giản dị, cởi mở dễ gần.

Sau khi nghe Sư đoàn trưởng Hoàng Kiện báo cáo tình hình mọi mặt của sư đoàn, Phó tổng tham mưu trưởng biểu dương công tác huấn luyện quân sự, giáo dục chính trị của sư đoàn như vậy là tốt, gần với yêu cầu chiến trường và luôn coi trọng nâng cao ý thức trách nhiệm chính trị, tinh thần sẵn sàng chi viện miền Nam là đúng hướng xây dựng quân đội trong tình hình hiện nay. Nhưng còn phải cố gắng hơn nữa vì giữa chuẩn bị sẵn sàng chiến đấu với thực tiễn chiến đấu vẫn có khoảng cách. Làm thế nào cho khoảng cách đó càng nhích gần nhau càng tốt. Chiến trường gọi là lên đường ngay. Đến nơi là nhanh chóng hòa nhập, chiến đấu được ngay không mất nhiều thời gian tìm hiểu. Đó chính là điều mà tôi muốn trao đổi cùng các đồng chí.

[macbupda]

Ở chiến trường miền Nam địch đã và đang thất bại trong chiến lược “chiến tranh đặc biệt” nhưng chúng vẫn ngoan cố xúc tiến chiến lược “chiến tranh cục bộ”, khả năng đưa quân Mỹ vào trực tiếp xâm lược miền Nam là điều chắc chắn. Vấn đề là thời gian nào và lực lượng bao nhiêu thì ta cần tiếp tục theo dõi để kịp và chủ động đối phó, cố thắng trong trận đầu. Cách mạng miền Nam đang trên đà thắng lợi nhưng cần có sự chi viện của hậu phương miền Bắc nhiều hơn nữa. Lực lượng vũ trang ta từ lâu đã có mặt ở chiến trường miền Nam, song mới ở mức đi lẻ tẻ từng tốp vài ba chục người, cao nhất là đại đội, tiểu đoàn và một số trung đoàn; chủ yếu số cán bộ, chiến sĩ miền Nam tập kết trở lại chiến trường. Tình hình hiện nay đã khác, đòi hỏi chi viện phải mạnh mẽ hơn, đưa những đơn vị cỡ trung đoàn, lữ đoàn và cả sư đoàn để thực hiện đánh lớn, tiêu diệt lớn quân địch, đánh bại ý chí xâm lược của đế quốc Mỹ.

Từ ý định trên, Bộ Tổng tư lệnh quyết định đợt này đưa toàn bộ Sư đoàn 304 tăng cường cho chiến trường, trước mắt là sư đoàn (thiếu) vào trước. Trên bố trí anh Nam Khánh giữ chức phó chính ủy sư đoàn nhưng chịu trách nhiệm toàn bộ công tác đảng, công tác chính trị của sư đoàn vì anh Trương Công Cẩn, Chính ủy đang còn nằm viện điều trị sẽ vào sau. Thời gian lên đường có thể giữa hoặc cuối năm 1965. Như vậy, còn trên dưới một năm để các đồng chí làm công tác chuẩn bị.

Lần đầu tiên một sư đoàn (thiếu) vào chiến trường và có khả năng đối đầu với quân viễn chinh Mỹ. Vì vậy yêu cầu lãnh đạo và chỉ huy sư đoàn phải có kế hoạch xây dựng đơn vị có chất lượng cao để vào trong đó cùng với quân dân miền Nam góp phần đánh bại bất cứ một thủ đoạn chiến lược nào “chiến tranh đặc biệt” hay “chiến tranh cục bộ” của địch.

Còn vào đâu, Khu 5, Tây Nguyên hay Nam Bộ? Thông thường khi giao nhiệm vụ là nói luôn cả chiến trường, nhưng thời gian chuẩn bị còn dài, từ nay đến đó sẽ có nhiều thay đổi. Song điều có thể nói trước với các đồng chí là các đơn vị chủ lực của Bộ được tăng cường cho chiến trường miền Nam là để thực hiện nhiệm vụ đánh lớn và tiêu diệt lớn sinh lực địch, kể cả quân viễn chinh Mỹ. Điều kiện để thực hiện yêu cầu này phải là chiến trường rừng núi. Rừng núi ấy là Tây Nguyên hay Đông Nam Bộ, gần đến ngày lên đường sẽ rõ.

Những điều Thiếu tướng Phó tổng tham mưu trưởng giải thích chung mà cụ thể, có sức thuyết phục, giúp chúng tôi có thêm căn cứ để tiến hành công tác chuẩn bị.

Trên đường trở lại sở chỉ huy sư đoàn đứng chân ở Bỉm Sơn (Thanh Hóa) tôi và Sư đoàn trưởng Hoàng Kiện tranh thủ trao đổi thống nhất bước đầu về kế hoạch chuẩn bị cần tập trung vào bốn vấn đề cơ bản:

Một là, tổ chức học tập tình hình nhiệm vụ cách mạng miền Nam cho cả ba đối tượng: chiến sĩ, cán bộ sơ cấp, cán bộ trung cấp, nhằm nâng cao một bước mới về giác ngộ chính trị và ý thức trách nhiệm chính trị, xây dựng ý chí quyết chiến, quyết thắng đế quốc Mỹ xâm lược và bè lũ tay sai.

Hai là, tiếp tục rèn luyện kỹ thuật chiến đấu cá nhân cho chiến sĩ và hạ sĩ quan tới mức thành thạo.

Ba là, tổ chức hành quân mang nặng đường dài trên địa hình đồi núi, kết hợp tổ chức diễn tập vận động tiến công, tập kích, đánh địch trong công sự và ngoài công sự mà đối tượng tác chiến là quân viễn chinh Mỹ có sức cơ động cao, có vũ khí phương tiện kỹ thuật hiện đại.

Bốn là, xây dựng tổ chức chi bộ, chi ủy, tổ đảng trong sạch vững mạnh đủ sức lãnh đạo đơn vị tiến hành huấn luyện trong giai đoạn chuẩn bị hành quân vào chiến trường. Sắp xếp tổ chức theo hướng gọn nhẹ cơ quan, tăng quân số chiến đấu cho đơn vị, bảo đảm chất lượng chính trị đồng đều giữa các đơn vị.

Anh Hoàng Kiện chịu trách nhiệm chung, lo phần chất lượng quân sự, cả kỹ thuật, chiến thuật và tác nghiệp công tác tham mưu. Tôi lo công tác đảng, công tác chính trị, xây dựng các tổ chức đảng viên vững mạnh, đảng viên gương mẫu trong mọi nhiệm vụ huấn luyện và chiến đấu.

Nội dung học tập không hoàn toàn mới, nhưng không khí học tập lại hăng say sôi nổi, không xuôi chiều. Xung quanh đánh Mỹ và thắng Mỹ rất nhiều ý kiến trái ngược nhau đều được đưa ra, tranh luận đến cùng để tìm lý lẽ thuyết phục đồng đội và thuyết phục chính mình. Có ý kiến đi rất xa: như đánh Mỹ có sợ dẫn đến chiến tranh thế giới thứ ba không?

[macbupda]

Tuy tất bật với công việc nhưng tôi thật sự phấn khởi hăng say trước tinh thần tích cực học tập chính trị, tìm hiểu nhiệm vụ và rèn luyện kỹ thuật, chiến thuật của cán bộ chiến sĩ với một định hướng: học là để ứng dụng khi vào chiến trường trực tiếp đối đầu với quân Mỹ. Vừa theo dõi tình hình học tập để chỉ đạo uốn nắn hàng ngày, vừa đọc sách báo, nghe đài, đọc cả tiểu thuyết Thượng Cam Lĩnh xem Trung Quốc đánh Mỹ thế nào trong thời kỳ kháng Mỹ viện Triều để chuẩn bị nội dung giải đáp.

Việc gì dù có khó khăn đến mấy rồi cũng đến hồi kết thúc. Trong quá trình học tập chính trị, rèn luyện kỹ thuật, chiến thuật quân sự, tự do tư tưởng được tôn trọng, đã có hàng “núi” lý lẽ được nêu lên, khẳng định có, phủ định cũng có đan xen, cọ xát nhau rất bình đẳng, hào hứng, sôi nổi, có lúc thái quá dẫn đến căng thẳng để rồi chân lý tất thắng của cuộc đấu tranh dần dần ló rạng trở thành chủ đạo dẫn dắt nhận thức, tư tưởng mọi người. Nhưng ý kiến phủ định vẫn còn tồn tại dưới dạng băn khoăn, lướng vướng. Tất cả đều được giải quyết trong bước giải đáp lần cuối. Rằng con đường đi tới thắng lợi của chúng ta đang còn đầy gay go gian khổ và mất mát hy sinh; nhưng chúng ta đã vượt qua, đang vượt qua và nhất định vượt qua tới đích thắng lợi vì chúng ta có đường lối chiến tranh nhân dân với ba thứ quân (bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương, dân quân du kích); có phương pháp cách mạng đúng đắn sáng tạo hai chân, ba mũi (hai chân: chính trị, quân sự song song; ba mũi: giáp công chính trị, quân sự và binh vận) và bằng lối đánh truyền thống vận động tiến công, vận động tiến công kết hợp với chốt chặn, tập kích, phục kích đánh gần không cho địch phân tuyến, v.v... Một luồng gió mới, một sinh khí mới đã đến với mọi người, tích cực tự giác, chấp nhận, sẵn sàng lên đường vì sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc.

Đến đây xin được mở ngoặc kể cùng bạn đọc về một việc làm nữa mà tôi được Đảng ủy và Bộ tư lệnh sư đoàn giao làm thử. Từ kinh nghiệm đã làm trong thời kỳ kháng chiến chín năm ở chiến trường Liên khu 5, từ kinh nghiệm tham gia chỉ đạo huấn luyện kỹ thuật, chiến thuật nhảy dù ở lữ đoàn dù 305 trong các năm 1962-1963, giờ đây tôi lại được thực hiện ở Sư đoàn 304 trong thời gian huấn luyện chuẩn bị tăng cường cho chiến trường miền Nam.

Tóm tắt những kinh nghiệm công tác đảng, công tác chính trị là:

- Việc đầu tiên là xuất phát từ nguyên tắc Đảng Cộng sản lãnh đạo trực tiếp, tuyệt đối, mọi mặt quân đội thì ở đơn vị cơ sở quân đội phải xây dựng được đảng bộ tổ chức cơ sở đảng trong sạch vững mạnh mọi mặt, có đảng ủy trung đoàn gồm những đồng chí đảng viên có bản lĩnh chính trị vững vàng, có năng lực lãnh đạo, quản lý chỉ huy giỏi, ở các đại đội chiến đấu bộ binh phải có chi bộ gồm từ 11 đến 15 đảng viên trở lên, có chi ủy vững chắc trong số đảng viên của chi bộ đại đội chiến đấu phải có tỷ lệ đảng viên ưu tú từ 30 đến 35% để làm gương mẫu và đi đầu trong chiến đấu và công tác.

- Hai là, phải xây dựng ý chí chiến đấu và giác ngộ yêu nước, căm thù địch, yêu chủ nghĩa xã hội rất cao. Phải xây dựng được điều này thì người chiến sĩ mới có linh hồn của người cách mạng trong chiến đấu và công tác.

- Ba là, công tác đảng, công tác chính trị phải đi sâu vào khoa học kỹ thuật quân sự. Làm được điều này là xây dựng cho người chiến sĩ luôn luôn bắn tên có đích. Bởi vì chiến đấu không phải chỉ có đơn thuần gây cho địch thương vong nhiều (thương vong là quan trọng), nhưng phải thông kỹ thuật, chiến thuật, chiến dịch và chiến lược của địch. Có khi địch bị thương vong chưa nhiều lắm nhưng vì thua kỹ thuật, chiến thuật, chiến dịch nên phải chịu thất bại chiến tranh xâm lược.

- Bốn là; phải xây dựng được đội ngũ chiến sĩ thành đội quân cách mạng kiên cường trong mọi tình huống.

- Năm là; phải xây dựng mối quan hệ ruột thịt giữa quân đội với nhân dân. Đây là vấn đề sống còn của quân đội.

Trong khi xây dựng toàn diện năm vấn đề nói trên, tôi chú ý nhiều và để nhiều tâm trí vào xây dựng đội ngũ người chiến sĩ bằng thông qua phát động tư tưởng cán bộ chiến sĩ kể khổ trong thời kỳ sống dưới chế độ đế quốc phong kiến; thông qua giáo dục chính trị, rèn luyện kỹ thuật, chiến thuật chuẩn bị phục vụ chiến đấu; thông qua rèn luyện thực tế trong công việc thường nhật, sự bồi dưỡng, giáo dục động viên của chi bộ, tổ đảng, của cán bộ chỉ huy cấp trung đội, đại đội; tôi đã xây dựng đạt được chất lượng chính trị của cán bộ, chiến sĩ trong toàn đơn vị theo ba cấp độ, báo cáo trước hội nghị Đảng ủy và Bộ tư lệnh sư đoàn:

1. Loại nòng cốt chiếm từ 30 - 35% tổng số cán bộ, chiến sĩ trong sư đoàn. Gọi là nòng cốt vì đã hội đủ các yếu tố: kiên định vững vàng về chính trị; có chí tiến thủ, sẵn sàng nhận mọi nhiệm vụ chiến đấu, công tác và học tập; có ý thức tổ chức kỷ luật, đoàn kết, khiêm tốn; gương mẫu miệng nói tay làm và vận động người khác cùng làm.

2. Loại khá, chiếm từ 50 - 55% tổng số cán bộ, chiến sĩ trong sư đoàn, về phẩm chất chính trị và ý chí chiến đấu, tinh thần công tác, học tập cơ bản như loại nòng cốt. Nhưng còn có lúc, có việc thực hiện chưa tốt, nếu lãnh đạo sâu sát, kịp thời nhắc nhở động viên thì số này vẫn hoàn thành và hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao; có dao động nhưng rất ít

3. Loại đạt yêu cầu, chiếm tỷ lệ từ 12 - 15%. Loại này cần được tăng cường giáo dục, động viên nhắc nhở một cách tích cực, mạnh mẽ. Trước mắt để lại chuẩn bị thêm, chưa đi chiến đấu đợt đầu.

Sự phân loại trên đây trong bước đầu chỉ là tương đối, nó sẽ chuyển hóa, tăng giảm tùy thuộc vào sự lãnh đạo của chúng ta. Tác dụng trước hết của phân loại là để có cái nhìn toàn diện, có kế hoạch củng cố xây dựng đơn vị vững mạnh phục vụ mọi nhiệm vụ chính trị mà đơn vị được giao. Việc phân loại không phải chỉ để phân loại mà có tác dụng nhiều mặt: đó là việc điều hòa cân đối chất lượng giữa các đơn vị trong sư đoàn phục vụ lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ xây dựng huấn luyện thời bình, sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu thời chiến.

[macbupda]

Ngày 15 tháng 8 năm 1965, chúng tôi lại về Bộ Tổng tham mưu nhận nhiệm vụ cụ thể. Chiếc xe U-oát đưa hai chúng tôi lên đường vào lúc mặt trời chưa mọc. Đường vắng, gió ban mai trong lành thoáng mát, xe bon bon chạy qua dốc Sây, Tam Điệp, thị xã Ninh Bình vẫn còn chìm trong bóng đêm mờ ảo. Xe qua Cầu Giẽ, chạm địa phận thị trấn Phú Xuyên thì trời sáng rõ. Từ đây người xe xuôi ngược tấp nập, quang cảnh thanh bình nhộn nhịp. Thoảng bắt gặp đoàn xe thồ với đôi sọt buộc hai bên cồng kềnh, chậm chạp ngược lên Hà Nội với những hàng hóa nông sản đủ loại rau xanh đầu đông: cà chua, su hào, bắp cải... Càng đến gần Hà Nội tốc độ càng chậm. Chiến tranh phá hoại bằng không quân của đế quốc Mỹ đánh phá dữ dội khắp vùng “cán xoong”⁽¹⁾ với dã tâm biến miền Bắc trở lại thời kỳ đồ đá. Nhưng Hà Nội vẫn bình tĩnh và hiên ngang, xứng đáng là Thủ đô phẩm giá của cả nước. Qua ga Văn Điển xe chúng tôi lăn bánh trên đường phố Hà Nội vào giờ làm việc buổi sáng, gặp cảnh “người xe như nước, áo quần như nêm”. Xe phải đi với tốc độ con rùa... Vào đến cơ quan Bộ Tổng tham mưu đã là 8 giờ 15. Không khí yên tĩnh, chỉ nghe thấy tiếng máy chữ lách tách và chuông điện thoại đổ liên hồi từ các phòng làm việc vọng ra. Như đã trở thành quán tính, hai chúng tôi đi về phòng làm việc của anh Lê Trọng Tấn, chí thấy cửa đóng then cài. Tôi thất vọng tự hỏi mình: Hay là cấp trên đã thay đổi kế hoạch? Đang chưa hết phân vân thì một trung tá người dong dỏng cao, da trắng mịn, tuổi chạc 30 mang băng trực ban đến gần niềm nở hỏi:

- Có phải các anh ở Sư đoàn 304 đến làm việc?

- Đúng, chúng tôi lên theo điện của Bộ. - Tôi trả lời.

Đồng chí trực ban nở nụ cười:

- Tôi đoán không sai mà - rồi ngước mắt lên phía trên bên phải: Mời các anh theo tôi, thủ trưởng Thái đang chờ (sau này tôi được biết giữa năm 1964, anh Lê Trọng Tấn được Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương cử vào chiến trường Đông Nam Bộ và được Quân ủy, Bộ chỉ huy Miền giao nhiệm vụ chỉ huy trưởng các chiến dịch Bình Giã, Phước Long - Đồng Xoài).

Đúng là Phó tổng tham mưu trưởng Hoàng Văn Thái đang chờ. Hai chúng tôi dừng lại theo tư thế đứng nghiêm, giơ tay chào và báo cáo có mặt.

Trung tướng Phó tổng tham mưu Hoàng Văn Thái đứng dậy đáp lễ, thân mật bắt tay và mời chúng tôi ngồi. Sau khi biểu dương công tác chuẩn bị của sư đoàn là đúng ý định của Bộ, phù hợp với yêu cầu của chiến trường và anh nói tiếp: Đất dụng võ của các đơn vị chủ lực trong những năm trước mắt không phải là đô thị, đồng bằng mà là vùng rừng núi. Thắng lợi chiến dịch Phước Long - Đồng Xoài đã chứng tỏ chiến trường rừng núi nói chung, chiến trường Tây Nguyên nói riêng có điều kiện giảm bớt khó khăn nhược điểm của ta và cũng hạn chế mặt mạnh của địch, tạo thuận lợi cho ta thực hiện đánh lớn và tiêu diệt lớn quân địch, đẩy mạnh chiến tranh chính quy phát triển. Chính vì lẽ đó Bộ quyết định điều Sư đoàn 304 (thiếu) vào tăng cường cho Mặt trận Tây Nguyên, cùng với trung đoàn 33, trung đoàn 320 đã vào trước hợp thành một lực lượng chủ lực mạnh cỡ sư đoàn tăng cường đủ sức đánh lớn, tiêu diệt lớn quân chủ lực ngụy kể cả quân viễn chinh Mỹ. Như các đồng chí đã biết, sau thắng lợi Bình Giã, An Lão, Đồng Xoài, Ba Gia và phong trào chiến tranh du kích phát triển mạnh mẽ đều khắp, tạo điều kiện thuận lợi cho cách mạng miền Nam tiến lên, Lầu Năm Góc buộc phải vội vã ồ ạt đưa quân Mỹ vào miền Nam⁽²⁾, bị động chuyển từ chiến lược “chiến tranh đặc biệt” sang chiến lược “chiến tranh cục bộ” đưa quân viễn chinh Mỹ trực tiếp tham gia chiến tranh xâm lược miền Nam Việt Nam thì địa bàn Tây Nguyên sẽ là một khu vực quan trọng Mỹ phải đánh chiếm, thực hiện tham vọng kiểm soát toàn bộ chiến trường Đông Dương.

Cuối cùng, đồng chí Phó tổng tham mưu trưởng chậm rãi nói: Bộ đả chính thức ký quyết định điều Sư đoàn 304 (thiếu) tăng cường cho Mặt trận Tây Nguyên nhưng do yêu cầu phải giữ bí mật cả về danh chính ngôn thuận và về thủ tục hành chính không thể trao tay quyết định cho các đồng chí được (đã đưa vào cơ quan lưu trữ của Bộ). Nhưng trong thực tế từ giờ phút này các đồng chí đã thuộc quân số Quân giải phóng miền Nam. Chúc các đồng chí lên đường thắng lợi. Hy vọng sớm nhận được chiến công của các đồng chí trong đó gửi ra.

- Sự tế nhị về chính trị là như vậy, không có cách nào khác, - Anh kết luận.

- Dạ, chúng tôi hiểu.- Anh Hoàng Kiện đáp lại.

⁽¹⁾ Vùng Khu 4 (Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình).
⁽²⁾ Mùa hè năm 1965, tổng số quân Mỹ đã vào miền Nam Việt Nam trực tiếp tham chiến là 82.000 tên trong đó có sư đoàn bộ binh số 1 “Anh cả đỏ”, sư đoàn nhảy dù số 101, lữ đoàn nhảy dù số 173 đứng chân ở Đông Nam Bộ, sư đoàn lính thủy đánh bộ số 1, số 3 đứng chân ở Đà Nẵng, Chu Lai, Quảng Nam. Hết năm 1965, tổng số quân Mỹ có mặt ở miền Nam là 100.000 tên, có thêm sư đoàn bộ binh số 25 “Tia chớp nhiệt đới” đứng chân ở Tây Ninh, sư đoàn kỵ binh bay số 1 đứng chân ở An Khê (Gia Lai).

[macbupda]

Cảnh tiễn đưa âm thầm mà sâu đậm, giữa người ở lại và người đi xa qua cái nắm chặt tay nhau lắc mạnh, ôm hôn nhau hồi lâu thắm tình đồng chí.

Còn tôi thì thấy có gì đó nhè nhẹ, lâng lâng khó tả. Đến giờ phút này sự ức chế mong ước trở lại chiến trường bấy lâu bị dồn nén nay đã được giải tỏa, đầu óc thanh thản. Hình ảnh một miền quê - một chiến trường Nam Trung Bộ một thời gắn bó lại hiện về.

Chúng tôi rời cơ quan Bộ Tổng tham mưu vào lúc 9 giờ. Xe rú ga, theo đường cửa Nam, anh Hoàng Kiện rất chân thành:

- Nam Khánh nên tranh thủ về thăm chị và các cháu, thời gian còn cho phép.

Một phút suy tính: Còn những bốn ngày nữa mới chính thức lên đường, vợ con đang công tác dưới thị xã Hải Dương, chỉ trên dưới 50 ki-lô-mét, đường tốt chẳng có khó khăn gì. Nhưng nghĩ lại, làm như vậy không tiện, mình đã vậy, còn bao cán bộ, chiến sĩ khác thì sao? Tranh thủ kiểu này là không nên, rất dễ dẫn đến giờ phút lên đường quân số không bảo đảm trăm phần trăm, ảnh hưởng đến khí thế chung. Lại nữa, bảo đảm bí mật cho những cuộc lên đường như thế này vẫn là một yêu cầu nghiêm túc. Nghĩ vậy, tôi thành thật cám ơn sự quan tâm của anh Hoàng Kiện và trình bày với anh rằng: Lúc này mà thiếu vắng chúng mình dù chỉ ít phút cũng không có lợi chung.

Hai chúng tôi càng cảm thông nhau. Chiếc xe U-oát bon bon trên đường đưa chúng tôi trở lại đơn vị. Việc đầu tiên bằng một “chiến dịch” động viên, kêu gọi mọi cán bộ, chiến sĩ vì miền Nam ruột thịt, tình nguyện không về thăm gia đình trước lúc vào Nam chiến đấu đã được mọi người nhiệt liệt hưởng ứng.

Ngày 20 tháng 8 năm 1965, thiên nhiên đã ủng hộ chúng tôi. Tiết thu thật đẹp, bầu trời xanh trong cao lồng lộng và thoáng đãng. Trăm phần trăm quân số đã có mặt vào đúng giờ phút thiêng liêng xuất trận. Cảm xúc về cái giây phút đáng nhớ này đều dồn nén, giữ nó ở trong lòng vì yêu cầu bí mật quân sự. Tất cả dáng vẻ bề ngoài đây chỉ là một cuộc hành quân luyện tập dã ngoại như bao cuộc hành quân cùng loại. Không ồn ào, không có liên hoan gặp mặt giữa người đi xa và người ở lại.

Mười lăm ngày sau lúc rời tỉnh Thanh ra đi, tất cả không trừ một ai đều thấm mệt, vậy mà khi đến ngã ba Khe Ve, đặt chân lên cây số không của đường Tây Trường Sơn trong tâm khảm mọi người chỉ thấy phấn chấn và tự hào. Từ đây ta chính thức đi trên đường Tây Trường Sơn, một con đường vừa huyền thoại vừa hiện thực. Một con đường được tập trung, hội tụ tất cả những cái gì cao nhất của phẩm giá con người, mang trong mình chất vàng mười của quyết tâm, ý chí, của sự xả thân có danh và vô danh tạo nên.

Từ cây số không, chúng tôi xuôi theo hướng nam, càng đi càng thấy kỳ vĩ, nhưng cũng bắt gặp vô vàn những thử thách, đúng như sau này nhà thơ Tố Hữu viết: “Trường Sơn đông nắng, tây mưa, Ai chưa đến đấy như chưa biết mình”. Mình là thế nào - vững vàng, kiên định hay chao đảo nửa vời; anh hùng hay hèn nhát, chỉ cần qua đây là biết rõ.

Trên vai mỗi người mang từ 34 - 45 ki-lô-gam vũ khí, trang bị. Các chiến sĩ đơn vị trợ chiến còn mang nặng hơn nhiều lần. Đường mòn mới mở, nhiều đoạn dốc dựng thành, chiến sĩ ta tay chống gậy kiên nhẫn dướn lên từng bước vượt qua. Nhiều cung trạm kho tàng của ta bị địch đánh phá, lương thực mang theo hết, đơn vị phải kiếm củ rừng, rau rừng ăn thay cơm. Sư đoàn đã đi qua những cánh rừng nguyên thủy, qua những cao nguyên mênh mông, về mùa khô đi cả ngày không một con suối, khúc sông nào còn nước. Tất cả đều cạn khô. Sức khỏe cán bộ chiến sĩ giảm sút trông thấy do thiếu thốn vật chất và sốt rét rừng đã bắt đầu tiến công vào cơ thể mỗi người tuy nặng nhẹ có khác nhau. Có người đã ngã xuống trên dọc đường hành quân vì đau yếu. Song ý chí vẫn giữ vững. Có đồng chí vừa thương cảm vừa mến phục, nằm trên võng sốt rét rên hừ hừ, chân tay run cầm cập vẫn cố ngẩng đầu lên, lưu luyến nhìn đồng đội tiếp tục hành quân rồi ôm mặt khóc vì phải nằm lại, không được cùng đồng đội tiếp tục đi về phía trước.

Khó khăn tuy nhiều nhưng ý chí và quyết tâm cao đã đạp bằng mọi trở ngại mà tiến bước, vượt qua. Người khỏe giúp người yếu, họ san sẻ giúp nhau cân gạo, vác giúp nhau khẩu súng, tối tối mắc võng gần nhau, an ủi động viên nhau cố lên!

Ngày 15 tháng 9, anh Hoàng Kiện, tôi và cơ quan sư đoàn bộ bứt lên trước đội hình để tới vị trí trú quân nam Đức Cơ. Ba ngày sau cà đơn vị cùng tới. Đủ cả, trừ một số đồng chí bệnh nặng phải nằm lại trạm xá của các binh trạm. Mọi người cất được gánh nặng trên vai, ngồi bệt xuống đất nhẹ nhõm thờ phào, mừng là toàn đội hình sư đoàn đã tới đích an toàn.

[macbupda]

2

Ngày 22 tháng 9 năm 1965 tôi và anh Hoàng Kiện, Sư đoàn trưởng đến sở chỉ huy Bộ tư lệnh Mặt trận B3 nhận nhiệm vụ. Người đầu tiên chúng tôi gặp là Thiếu tướng Chu Huy Mân, Tư lệnh kiêm Chính ủy Bộ tư lệnh chiến dịch. Ấn tượng ban đầu là thấy anh nghiêm nghị mà cởi mở, thân tình, nên nhìn cái chòi nơi anh ở quá trống trải cách bờ nam sông Ia Đrăng không xa, tôi hòi liền:

- Thủ trưởng ở thế này e không an toàn?

- An toàn chứ. - Anh cười tự tin, và tiếp. - Từ góc độ nào kẻ địch cũng bất ngờ khi thấy một cái chòi quen thuộc nằm giữa nương ngô, sao có thể là nơi làm việc của sở chỉ huy chiến dịch. Thôi chuyện ăn ở cho qua, ta vào việc nhé.

Mở đầu, anh vui mừng bày tỏ việc lần đầu tiên một sư đoàn hoàn chỉnh được tăng cường cho Mặt trận Tây Nguyên, tiếp thêm sức mạnh cho chiến dịch Plây Me đang trong giai đoạn khẩn trương hoàn tất việc chuẩn bị.

Sau khi thăm hỏi tình hình hành quân, tình hình sức khỏe của bộ đội và biểu dương hai chúng tôi đã lãnh đạo chỉ huy cuộc hành quân đường dài thắng lợi, tới đích an toàn, anh hỏi:

- Sư đoàn có chiến đấu ngay được không?

- Dạ được.- Anh Hoàng Kiện trả lời.

- Rất hoan nghênh tinh thần sẵn sàng của các đồng chí. - Rồi anh hạ thấp giọng thong thả trao đổi. - Sự nghiệp chiến đấu còn lâu dài, Bộ tư lệnh Mặt trận đã thống nhất dành thời gian để sư đoàn nghỉ ngơi hồi sức, chấn chỉnh sắp xếp lại tổ chức, nghiên cứu tìm hiểu tình hình nhiệm vụ lâu dài và trước mắt của Mặt trận B3 và triển khai chuẩn bị chiến đấu. Ngày N và giờ G của chiến dịch tiến công Plây Me đang tới gần, các trung đoàn 33, 320 vào trước sẽ đảm trách đợt một, Sư đoàn 304 làm nhiệm vụ đợt hai và là lực lượng trực tiếp đối đầu với sư đoàn kỵ binh bay số 1 Mỹ vừa tới An Khê.

Tôi băn khoăn định hỏi: Kế hoạch đánh thế nào, khi sư đoàn này đang đứng chân cách Plây Me hơn một trăm ki-lô-mét thì anh Mân giải thích tiếp. - Bộ tư lệnh chiến dịch sẽ điều Mỹ đến đây để các đồng chí đánh. - Ngừng một lát, anh sôi nổi nhấn mạnh. - Nhưng phải đánh một trận áp đảo tinh thần để từ nay về sau khi nghe thấy quân chủ lực Việt Nam là quân Mỹ khiếp đảm...

Cuối cùng anh kết luận: Thôi nhé, ta hãy tạm dừng ở đây. Trước mắt, các đồng chí cần làm việc cụ thể với các cơ quan tham mưu, chính trị, hậu cần chiến dịch để nắm tình hình và yêu cầu cụ thể của đơn vị về các mặt có liên quan đến ba cơ quan đó phải giải quyết để nhanh chóng ổn định cuộc sống đơn vị, sớm bắt tay vào công việc chuẩn bị chiến đấu. Có ý kiến gì các đồng chí cứ nêu để cùng nhau bàn bạc cách tháo gỡ.

Anh Hoàng Kiện thận trọng nói:

- Báo cáo, đây là vấn đề mới, xin Tư lệnh cho chúng tôi có thời gian suy nghĩ trao đổi, sẽ phát biểu sau.

- Tôi cũng vậy. Các vấn đề chung đã rõ, chỉ còn lướng vướng đánh trận áp đảo tinh thần địch là thế nào và phải làm gì để thực hiện trận đánh thuộc loại này thì còn quá mới. Xin Tư lệnh cho chúng tôi về chuẩn bị trong Bộ tư lệnh và đưa ra thảo luận lấy ý kiến chung của cán bộ, xong sẽ báo cáo Tư lệnh.

Anh Mân vui vẻ nói:

- Rất tốt! Thái độ đối với cái mới như vậy là đáng biểu dương, khích lệ. Các đồng chí về tiếp tục suy nghĩ, trao đổi. Nhưng phải khẩn trương, không được “ngâm” cứu, không cầu toàn. Các đồng chí bàn, Bộ tư lệnh chúng tôi cũng bàn, trên dưới đồng lòng, cùng nhau sáp vô nhất định sẽ thành công.

[macbupda]

Cảnh quan ở đơn vị thật thanh bình, nên thơ. Con sông Ia Đrăng ở đoạn hạ lưu này vẫn còn nước róc rách chay, xanh trong nhìn thấy đàn cá con bơi lội, ngược nước kiếm mồi. Những cánh rừng cao su, những vườn xoài vẫn xanh tốt mà quạnh hiu, côi cút vì chủ nhân của nó bị dồn đẩy vào các trại tập trung. Bầu trời trong xanh, không gian tĩnh lặng. Tôi và anh Hoàng Kiện đi vừa ngắm cảnh vừa tranh thủ trao đổi rất say sưa sôi nổi, mặc dầu chỉ có hai người. Gần như các công việc đặt ra và biện pháp chỉ đạo, điều hành như thế nào để đạt hiệu quả đều thống nhất, duy chỉ có thế nào là “trận đánh áp đảo tinh thần” thì chúng tôi đều thống nhất đưa ra thảo luận chung làm rõ nội dung, có như vậy công tác chuẩn bị mới đúng hướng, đúng tư tưởng chỉ đạo của tư lệnh chiến dịch.

Đúng, đây là vấn đề mới, hấp dẫn, được đông đảo cán bộ chỉ huy đơn vị hưởng ứng thể hiện ở tinh thần tự do tư tưởng, hăng say thảo luận, góp ý.

Thoạt đầu là một ý kiến, sau đó nhiều ý kiến bổ sung, cuộc họp sôi động hẳn lên. Lý lẽ thì nhiều, nhưng tựu trung đều cho rằng đánh trận áp đảo tinh thần quân địch là ta phải dùng tối đa sức mạnh hỏa lực bắn thật mạnh vào đội hình quân địch; là dùng pháo binh bắn tập trung, bắn cấp tập, bắn dồn dập chính xác, làm cho địch hoảng loạn không ngóc đầu lên được...

Bỗng có ý kiến cắt ngang của một đại đội trưởng thuộc tiểu đoàn 7: Nhưng lấy đâu ra sức mạnh hỏa lực để mà áp đảo, súng đạn của ta thuộc loại vũ khí mang vác? Không khí buổi thảo luận chùng xuống, im ắng. Ngay người nêu ý kiến phủ định cũng không đưa ra nội dung gì mới.

Tất cả cử tọa như có cái gì ngơ ngác hướng về phía tôi (vì bận công việc điều hành chung, anh Hoàng Kiện phân công tôi chủ trì cuộc thảo luận dân chủ quân sự này). Trước hết, tôi thông báo: Trong buổi làm việc với sư đoàn sáng ngày 16 tháng 9, sau khi phổ biến chủ trương và kế hoạch chiến dịch, anh Mân đã giao nhiệm vụ cho sư đoàn “phải đánh một trận áp đảo tinh thần quân Mỹ”. Chúng tôi coi đây là mệnh lệnh phải nghiêm túc chấp hành. Hai ngày qua chỉ huy sư đoàn đều trăn trở suy nghĩ và đã có ý niệm ban đầu về một trận áp đảo. Trước hết, phải là trận đánh gần. Kẻ địch, nhất là quân Mỹ rất sợ và rất kỵ bị đẩy vào thế phải đánh gần, nó vô hiệu hóa sức mạnh vạn năng của vũ khí hiện đại - lá bùa hộ mệnh của chúng mất thiêng.

Trong cái ranh giới không phân tuyến ấy ta có điều kiện phát huy hết sở trường truyền thống, phát huy sức mạnh của các loại vũ khí cận chiến: súng trường, lưỡi lê, lựu đạn sát thương và tiêu diệt sinh lực địch.

Thước đo để xác định áp đảo tinh thần quân địch còn phải tính đến hiệu suất chiến đấu tiêu diệt (chứ không phải tiêu hao) thật nhiều sinh lực địch cỡ đại đội, tiểu đoàn quân Mỹ.

Tư lệnh kiêm Chính ủy chiến dịch sẽ kéo quân Mỹ ra một địa điểm thuận lợi để chúng ta thực hiện. Tư lệnh còn dành thời gian cần thiết cho chúng ta tiếp tục rèn luyện kỹ năng chiến đấu cá nhân, nhất là kỹ năng bắn súng, đâm lê, ném lựu đạn, tiếp tục ôn luyện chiến thuật vận động tiến công, chiến thuật phục kích, tập kích đánh quân địch đột kích đường không, đánh quân địch đóng quân dã ngoại...

Trước mắt là như vậy, quá trình thực hiện sẽ có bổ sung.

Cuộc thảo luận dân chủ về quân sự lại tiếp tục. Hầu hết những người dự họp đều nhất trí với cách đặt vấn đề của Bộ tư lệnh sư đoàn, anh em bổ sung nhiều khía cạnh cụ thể... Duy chỉ có mức độ tiêu diệt cỡ tiểu đoàn Mỹ thì còn phân vân. Thế là buổi thảo luận lại sôi động hẳn lên. Ngày không xong, kéo đến khuya vẫn còn ý kiến trao đổi. Các trợ lý tham mưu, chính trị, hậu cần trên cơ quan Bộ tư lệnh xuống sư đoàn công tác cũng vào cuộc, tham gia ý kiến, góp phần mở rộng hướng suy nghĩ, tìm tòi. Những trận diệt gọn một đại đội Mỹ ở Núi Thành (Quảng Nam) tháng 3 năm 1965, trận diệt tiểu đoàn Mỹ ở Đất Cuốc (Đông Nam Bộ) tháng 5 năm 1965, ở Vạn Tường (Quảng Ngãi) tháng 8 năm 1965 lại được đưa ra làm dẫn chứng rằng: lịch sử luôn chuyển động, phát triển, không đứng yên. Ở Thượng Cam Lĩnh trong kháng Mỹ viện Triều, một quân đoàn chí nguyện quân Trung Quốc diệt một đại đội Mỹ. Cái mà xưa chưa làm được thì nay con người có thể làm được và hơn thế nữa. Những trận diệt đại đội và tiểu đoàn Mỹ đã xảy ra gần cả về không gian và thời gian nơi chúng ta đang đứng, đang thảo luận là những ví dụ sinh động về sự phát triển của nghệ thuật chiến đấu, chiến thắng.

[macbupda]

Đêm khuya, Tây Nguyên se lạnh nhưng bầu nhiệt huyết của những con người say sưa tìm chân lý phả ra làm ấm áp phòng họp. Cái gì cũng có kết thúc với nhiều dáng vẻ đối nghịch: được mất, buồn vui, thắng bại. Nhưng cái kết thúc của buổi họp đêm nay thì vui và được thật nhiều, họ đã tìm được một luận cứ cho một lòng tin, một định hướng cho bước đi đến bến bờ thắng lợi - một khi buộc địch phải đánh theo cách đánh của ta thì đó sẽ là đáp số thắng lợi.

Ngày 25 tháng 9, tại sở chỉ huy cơ bản chiến dịch (cách hạ lưu sông Ia Đrăng 2 ki-lô-mét về phía tây), sau khi nghe chúng tôi báo cáo, Tư lệnh kiêm Chính ủy chiến dịch tỏ ý hài lòng và biểu dương về kế hoạch trận đánh áp đảo tinh thần quân địch của Sư đoàn 304 là đúng ý định chỉ đạo của trên, như vậy là tốt. Nhưng đi vào cụ thể, anh khuyên chúng tôi: Cần phải làm tiếp nhiều việc. Bởi cái chung đã khó, cái riêng, cái cụ thể càng khó hơn. Những vấn đề chung của chiến dịch Plây Me (mục đích, nhiệm vụ, kế hoạch, cách đánh) đến nay đã hoàn tất, song có biết bao công việc cụ thể đã và đang đặt ra đòi hỏi phải giải quyết. Lúc đầu nhiệm vụ đặt ra cho chiến dịch là tiêu diệt một bộ phận chủ lực ngụy, nếu Mỹ tham chiến thì cố gắng tiêu diệt một bộ phận quân Mỹ, vì lúc này sư đoàn kỵ binh bay số 1 của Mỹ đứng chặn ở An Khê, chúng sẽ mở các cuộc hành quân “tìm diệt” đánh chiếm Tây Nguyên, giành quyền kiểm soát toàn bộ chiến trường Đông Dương.

Nhưng thực hiện như thế nào thì đâu có đơn giản. Phải họp bàn, cân nhắc, tính toán cuối cùng mới định ra cách đánh vây ép đồn Plây Me⁽¹⁾, đánh viện, đánh ngụy trước, diệt Mỹ sau, kéo quân Mỹ ra xa căn cứ lấn sâu vào rừng núi để diệt chúng. Nhưng thực lực chiến dịch lúc đó chỉ có 2 trung đoàn chủ lực với nhiệm vụ được giao: trung đoàn 33 vây ép Plây Me; trung đoàn 320 tiêu diệt lớn (cỡ chiến đoàn)⁽²⁾ quân ngụy ra tăng viện trên khu vực tỉnh lộ 21. Khi trung đoàn 320 hoàn thành nhiệm vụ đánh đau quân ngụy buộc Mỹ phải vào tham chiến cứu quân ngụy thì trận đánh Mỹ sau sẽ diễn ra ở đâu và đơn vị nào đảm trách. Cho đến giữa tháng 9 vẫn chưa có lời giải!

Ngừng một lát anh chậm rãi vừa như chia sẻ nỗi niềm vừa như gợi mở cấp dưới chúng tôi những vấn đề cần chú ý trong công tác lãnh đạo, chỉ huy. Anh nói: Cuối tháng 7 đầu tháng 8, trước thất bại chiến lược “chiến tranh đặc biệt” Mỹ buộc phải chuyển sang chiến lược “chiến tranh cục bộ” bằng việc ồ ạt đưa quân Mỹ vào trực tiếp tham chiến ở miền Nam, nâng tổng số quân Mỹ từ 23.000 lên 184.000. Cũng trong thời điểm này B3 (bí danh Mặt trận Tây Nguyên) họp tổng kết đợt hoạt động hè và bàn kế hoạch đợt hoạt động Thu Đông. Ngoài nhiệm vụ tiêu diệt lớn quân ngụy, Đảng ủy mặt trận còn xác định “cần phải cảnh giác mọi mặt, thường xuyên bồi dưỡng, chuẩn bị tư tưởng cho bộ đội sẵn sàng diệt quân Mỹ, quyết đánh thắng trận đầu”. Tháng 9, sư đoàn kỵ binh bay số 1 Mỹ chiếm đóng An Khê, chúng lấy nơi đây làm căn cứ bàn đạp để mở các cuộc hành quân “tìm diệt” đối phương đồng thời kiểm soát đường 19. Theo chúng, có kiểm soát được đường 19 mới kiểm soát được Tây Nguyên, có kiểm soát được Tây Nguyên mới khống chế được toàn bộ chiến trường phía nam Đông Dương. Như vậy, đánh Mỹ không còn là kế hoạch định hướng nữa, mà đã trở thành một nhiệm vụ cụ thể, rất nghiêm túc và khẩn trương của các lực lượng vũ trang B3.

Nhưng có đánh được Mỹ không và đánh thế nào để thắng chúng trong khi lực lượng chủ lực lúc này chỉ có 2 trung đoàn chưa hoàn chỉnh. Đây là một mâu thuẫn lớn giữa yêu cầu và khả năng, khiến tất cả thành viên trong Bộ tư lệnh B3 đau đầu suy tính, không phải ban ngày mà cả khi đêm về. Các đơn vị và cơ quan tiến hành thảo luận quân sự dân chủ, xoay quanh câu hỏi - Liệu ta có đánh thắng được Mỹ không và đánh như thế nào để thắng chúng? Khi thảo luận về khả năng thì nhiều tính toán cụ thể được nêu ra: Một trung đoàn ta có thể diệt được một đại đội Mỹ, đánh thiệt hại một đại đội Mỹ khác; một tiểu đoàn ta có thể diệt một trung đội Mỹ, đánh thiệt hại một trung đội Mỹ khác. Không có ý kiến nào nêu ra diệt một tiểu đoàn Mỹ ta cần bao nhiêu lực lượng.

Phía phủ định cho rằng tính toán như vậy là khiêm tốn nhưng không thực tế, không thể thực hiện được. Làm gì có chuyện một đại đội Mỹ, một trung đội Mỹ đi riêng lẻ để ta tiêu diệt, đánh thiệt hại nặng. Có ý kiến thẳng thắn hơn, cho tính toán trên tuy thận trọng mà non gan, nếu không nói là quá đề cao địch, không thấy hết khả năng ta, v.v...

⁽¹⁾ Mỹ gọi là trại lực lượng đặc nhiệm, cách thị xã Plây Cu 30 ki-lô-mét về phía tây nam, là tiền đồn bảo vệ mặt trận tây nam Plây Cu, là bàn đạp của các cuộc hành quân của địch đánh phá vùng căn cứ huyện 4 (Chư Pa), huyện 5 (Chư Pông). Tại đây địch bố trí 600 lính lực lượng đặc nhiệm người Thượng, có 12 cố vấn Mỹ (trong quá trình chiến dịch tăng thêm 24 tên). Vũ khí có 10 đại liên, 27 trung liên, 10 súng cối 60 và 80mm, 1 cối 106,7mm. Đồn chính hình tam giác có 6-7 lô cốt bê tông, tường bao bằng gỗ đất cao 1,5 mét, rộng 0,8 mét. Phía nam đồn chính khoảng 1 ki-lô-mét có tiền đồn Chư Ho. Plây Me là cứ điểm biên phòng mạnh và hiểm yếu của địch. Nếu Plây Me mất, các cứ điểm của địch nằm trong dải phòng ngự phía tây, tây nam Plây Cu bị uy hiếp vùng đất ấy sẽ bị cắt rời và trở thành bàn đạp tiến công của ta. Vì vậy suốt thời kỳ “chiến tranh đặc biệt”, “chiến tranh cục bộ”, “Việt Nam hóa chiến tranh”, Mỹ - ngụy đã nỗ lực tối đa giữ bằng được.
⁽²⁾ Tổ chức lâm thời phục vụ tác chiến cỡ 1 - 3 tiểu đoàn bộ binh, 1 chiến đoàn xe tăng, xe bọc thép.

[macbupda]

Không khí thảo luận ở các đơn vị diễn ra sôi nổi, hào hứng, song không đi đến kết luận vì không có thực tiễn, ngay cả hiểu Mỹ tuy có được phổ biến nhưng vẫn còn chung chung mà yêu cầu vào trận là phải hiểu địch một cách cụ thể. Không lẽ chờ đến khi hiểu đầy đủ mới đánh? Như vậy cũng là không thực tế. Suỵ tính đủ cách, cuối cùng thay mặt Bộ tư lệnh, tôi nói: Ý kiến như vậy là đủ rồi, tạm xếp lại không bàn nữa, hãy bắt tay vào việc chuẩn bị đánh, cứ đánh sẽ tìm ra cách đánh, vừa đánh vừa tìm hiểu địch, vừa đánh vừa rút kinh nghiệm tốt hơn.

Trong bối cảnh lúc ấy ý kiến của Tư lệnh là cần thiết, xuất phát từ lòng tin ở cấp dưới, tin ở chiến sĩ...

Anh kể lại chuyện đã qua mà chúng tôi những người từ hậu phương lớn mới vào lại thấy như một gợi mở cần phải chuẩn bị tốt hơn nữa theo yêu cầu cụ thể của chiến trường, trước hết phải tập trung chuẩn bị tốt hơn nữa, triệt để hơn nữa cho đơn vị về tư tưởng quyết đánh, không có tư tưởng quyết đánh thì không thể nói đến các yêu cầu khác.

Nhìn thẳng vào hai chúng tôi như để chia sẻ điều trăn trở đã vượt qua, anh lại tiếp:

Vừa rồi Hà Nội điện vào thông báo: Bộ Tổng tư lệnh quyết định tăng viện cho B3 Sư đoàn 304, đã lên đường vào chiến trường từ ngày 20 tháng 8. Đúng như nắng hạn gặp mưa rào, tôi tranh thủ trao đổi với các anh trong Thường vụ Đảng ủy và Bộ tư lệnh đều nhất trí kiến nghị của tôi sử dụng Sư đoàn 304 tham gia đợt hai chiến dịch với nhiệm vụ “tiêu diệt một bộ phận quân Mỹ”, nhưng ở đâu thì vẫn còn bỏ ngỏ. Mừng đi liền với lo. Liệu Sư đoàn 304 có vào trước ngày N giờ G của chiến dịch hay không; hoặc khi vào có thể chiến đấu được ngay hay không, cũng lại là một câu hỏi đang còn bỏ ngỏ.

Bây giờ thì câu hỏi đã được trả lời. Sư đoàn 304 đã có mặt đúng lúc. Các đồng chí đã có phương án sơ bộ thực hiện đánh một trận áp đảo, như vậy là tốt. Để thực hiện nhiệm vụ này có nhiều việc phải làm. Bởi đánh Mỹ, nhất là đối đầu với sư đoàn kỵ binh bay số 1 - lực lượng chữa cháy của chúng ở chiến trường miền Nam thì đâu phải chuyện đơn giản, ở đây, tôi chỉ nhấn mạnh một số ý mà chúng ta đã thống nhất về đại thể. Một là, phải đặc biệt coi trọng việc xây dựng quyết tâm đánh Mỹ cho bộ đội. Thời kỳ chuẩn bị ở ngoài Bắc sư đoàn đã thực hiện, vào đây làm tiếp cũng không thừa, nhất là đánh Mỹ bằng xương bằng thịt đang ở trước mặt ta. Lúc này “tư tưởng dẫn đầu” đâu phải là duy ý chí, trái lại nó là việc làm không thể xem thường nếu không nói là quyết định. Nhưng quyết tâm khác với cuồng tín, nó phải được xây dựng trên cơ sở tin vào sức mạnh chính nghĩa, vào truyền thống yêu nước bất khuất của dân tộc và cả tài thao lược của dân tộc ta đã vượt qua bao thử thách ngàn cân treo sợi tóc trong lịch sử đấu tranh chống ngoại xâm của cha ông để lại. Phải thực sự coi trọng giáo dục ý thức “hiệp đồng theo tiếng súng”, “bám thắt lưng địch mà đánh”⁽¹⁾... Bởi nói thì dễ, làm thì khó nếu không có giác ngộ chính trị sâu sắc, không có lòng yêu nước nồng nàn, dám xả thân vì nghĩa lớn. Hai là, tranh thủ cho bộ đội tiếp tục tập luyện kỹ thuật chiến đấu cá nhân phục vụ cho yêu cầu đánh gần và hợp luyện chiến thuật vận động tiến công, tập kích, phục kích. Vì “ngựa bay” chỉ là phương tiện cơ động hiện đại, còn giải quyết cụ thể trên chiến trường vẫn là bộ binh, chúng vẫn phải xuống đất, vẫn phải hành quân, đóng quân dã ngoại, không lý cứ bay suốt ngày ở trên trời. Ba là, tổ chức khảo sát thực địa, qua đó xác định cho được các khu vực địch đổ quân thực hành đột kích đường không. Khu vực địch thực hiện chiến thuật “cóc nhảy”, trên cơ sở đó tổ chức lực lượng thích hợp, đưa lực lượng đến ém quân lót ổ, đảm bảo bí mật, an toàn sẵn sàng đánh địch khi chúng vừa đổ quân đứng chân chưa vững, sẵn sàng đánh bại chiến thuật “cóc nhảy” của địch.

Nhưng thời gian đã ủng hộ B3. Việc các đồng chí 304 có mặt đúng lúc không những chúng tôi vui mừng mà các anh trong cơ quan tham mưu - tác chiến chiến dịch phấn khởi vì chiến dịch đã có thêm lực lượng gánh vác chung.

⁽¹⁾ Trận Ba Gia (Quảng Ngãi) diễn ra từ ngày 29 - 31 tháng 5 năm 1965. Trong trận đánh nảy địa hình không thuận lợi, địch chiếm ưu thế binh lực, hỏa lực so với ta (địch 9 tiểu đoàn, ta 3 tiểu đoàn). Địch đã dùng tối đa hỏa lực (cả phi pháo) bắn chặn ta phát triển tiến công. Trước tình hình gay go đó, một đồng chí tiểu đội trưởng ở phân đội tuyến trước hô “bám thắt lưng địch mà bắn!” được các đơn vị làm theo, đã vô hiệu hóa được hỏa lực của địch. Trận đánh kết thúc thắng lợi, tiêu diệt gọn quân địch, bắt được nhiều tù binh, thu được nhiều vũ khí, ta thương vong rất ít. Nhận được báo cáo, anh Nguyễn Chí Thanh, Bí thư Quân ủy Miền điện biểu dương Quân khu 5 - Hay lắm “Bám thắt lưng địch mà đánh” là cách đánh hay không còn của riêng Quân khu 5 mà sẽ được nhân rộng ra thành cách đánh chung của toàn Miền.

[macbupda]

Bỗng giọng anh trầm xuống như thủ thỉ: Hình thái chiến dịch dự kiến diễn ra là như vậy. Vây điểm, đánh viện, đánh ngụy trước, diệt Mỹ sau, kéo quân Mỹ ra xa căn cứ lấn sâu vào rừng núi hiểm trở mà diệt chúng... - Rồi anh thân mật nhìn chúng tôi và hỏi:

- Các đồng chí thấy thế nào, đã hợp lý chưa, có ý kiến gì cứ nêu để ta cùng trao đổi tháo gỡ, bổ sung lúc này vẫn chưa muộn.

- Dạ, báo cáo rõ - Anh Hoàng Kiện đáp lại.

Đúng là chúng tôi không khiêm tốn mà thực lòng.

Bằng những ý kiến cụ thể mà khái quát, anh Mân đã cho chúng tôi cái nhìn tổng thể về chủ trương, kế hoạch và cách đánh chiến dịch tiến công Plây Me. Từ đó, chúng tôi hiểu được nhiệm vụ mà 304 đảm trách đứng ở đâu, giữ vai trò gì trong chiến dịch chung đó. Niềm tin và trách nhiệm của hai chúng tôi được nâng lên qua buổi làm việc lần thứ hai với Tư lệnh.

Anh Chu Huy Mân nói tiếp: Sáng ngày 22 tháng 9, trong buổi làm việc lần đầu, thay mặt Bộ chỉ huy chiến dịch tôi đã giao nhiệm vụ cho Sư đoàn 304 và hứa sẽ điều Mỹ đến địa điểm thích hợp, thì hôm nay sau khi trao đổi thống nhất trong Bộ chỉ huy, tôi thông báo cái địa điểm thích hợp để sư đoàn các đồng chí thực hiện tiêu diệt tiểu đoàn Mỹ (như các đồng chí đề nghị) là thung lũng Ia Đrăng. - Ngừng một lát, giọng sôi động, anh như kêu gọi: Đây là trận then chốt quyết định, dù phải một đổi một ta cũng quyết đánh và đánh thắng ngay từ trận đầu, rồi anh chậm rãi vừa như ra lệnh vừa tâm tình, cứ láy đi láy lại nhiều lần - nhưng chỉ được phép một đổi một trong trận đánh quan trọng này, các trận khác sau đó phải đạt hiệu suất cao, một đổi tám chín hoặc nhiều hơn nữa. Nước mình nhỏ, dân mình ít không thể đánh theo kiểu lấy thịt đè người như người ta được.

Chúng tôi không có thắc mắc gì mà chỉ thấy thanh thản, phấn chấn, nghĩ nhiều về công việc phải làm sau buổi nhận nhiệm vụ. Nhưng có một đề nghị, rất tha thiết mong được anh chấp nhận. Số là, cuộc hành quân đường dài đồng nghĩa với mệt mỏi, ngại mang vác nặng khi càng vào sâu. Lại nữa, anh em cho rằng đánh Mỹ là đụng đến vũ khí hiện đại và siêu hiện đại thì lưỡi lê chẳng có ý nghĩa gì, nên một số chiến sĩ, nhất là các anh em yếu mệt đã bỏ nó nằm lại dọc đường. Vào đây mới thấy việc làm đó là sai lầm, đánh gần mà thiếu lưỡi lê là khó khăn. Vì vậy một mặt chúng tôi nghiêm khắc nhận khuyết điểm trước thủ trưởng, đồng thời cũng tha thiết đề nghị thủ trưởng cho phép đơn vị tổ chức cho người quay lại thu gom số lưỡi lê bỏ lại dọc đường để dùng trong các trận đánh sắp tới. Anh Mân đồng ý và nhắc: Phải thật khẩn trương về trước khi chiến dịch mở màn.

Việc triển khai thực hiện thật suôn sẻ. Sau hơn một tuần lễ, số anh em được giao nhiệm vụ đã thu gom được 400 lưỡi lê (kế hoạch đề ra 300) và về đến đơn vị trước một ngày theo quy định, đã được cán bộ, chiến sĩ nhiệt tình chào đón, như đón những người vừa lập công từ mặt trận trở về.

Không khí trên thao trường sôi động khác thường, không như những ngày trước đó. Những buổi tập luyện xung phong không có lưỡi lê thật tẻ nhạt, như đâm vào không khí, chẳng có cảm giác. Hôm nay thì ngược lại, cười nói râm ran, hào hứng. Cũng là tiếng thét xung phong, nhưng có khí thế mỗi khi lưỡi lê đâm trúng ngực, trúng tim hình nộm, gây cảm giác rõ ràng, kèm theo tiếng cười nói khen chê, chất lượng buổi tập nâng lên rõ rệt.

Đầu tháng 10, đoàn cán bộ sư đoàn (từ cấp chỉ huy đại đội trở lên) đến thung lũng Ia Đrăng mở đầu công việc chuẩn bị chiến đấu theo nhiệm vụ được giao.

Trước khi khởi sự, có qua bước nghiên cứu địa hình nơi thung lũng qua tấm bản đồ quân sự tỷ lệ 1/100.000 do Phòng đồ bản Bộ Tổng tham mưu cấp phát. Làm việc với Ban tham mưu tác chiến chiến dịch, với các đồng chí huyện đội sở tại Chư Pông về dự kiến của chúng tôi trên thung lũng Ia Đrăng có 3 khu vực bãi trống địch có thể đổ bộ trực thăng thực hành đột kích đường không “tìm diệt” đối phương. Ba khu vực bãi trống được khoanh trên bản đồ mà chúng tôi thống nhất đặt tên theo mật danh bãi đáp số một, số hai, số ba⁽¹⁾. Các đồng chí huyện đội Chư Pông nhìn ngắm, đối chiếu khoảng 10 phút rồi khẳng định: Đúng đây là những khu đất trống bằng phẳng, trực thăng Mỹ có thể hạ cánh đổ quân. Nhưng hạ cánh được bao nhiêu thì phải đến đó mới xác định được. Bước đầu yên tâm với dự kiến của mình và mời các đồng chí huyện đội Chư Pông cùng chúng tôi đi khảo sát thực địa.

⁽¹⁾ Những bãi đáp mang số thứ tự 1, 2, 3 trùng hợp với dự kiến của quân Mỹ mang mật danh bãi Tia X (bãi 1), Tăng-gô (bãi 2), Yăng-ki (bãi 3). Để tiện theo dõi, từ đây chúng tôi dùng mật danh của Mỹ để kể cùng bạn đọc về những trận đánh Mỹ xảy ra ở thung lũng Ia Đrăng hồi cuối năm 1965.