HAI NGÀY, HAI ĐÊM Ở NA BÒ NỌI
NGUYỄN TỰ LẠC
Cuối năm 1987, lần thứ hai các thế lực cực đoan nước ngoài lại cho quân đội tiến công xâm chiếm lãnh thổ Lào ở xã Na Bò Nọi, huyện Bò Ten, tỉnh Xay A Bu Ly. Khác với lần tiến công ở Ba Bản huyện Pak Lay (1984), lần này quy mô lớn hơn gấp nhiều lần cả về phạm vi khu vực xâm chiếm và số quân của họ tham gia (nhất là hoả lực pháo binh và không quân chi viện).
Do vậy, lực lượng tham gia đánh trả của bạn Lào cũng được huy động tăng thêm. Các đồng chí Thượng tướng Ay Xay Nha xẻng - Tổng Tham mưu trưởng, Trung tướngf Bun Thon - Phó Tổng tham mưu trưởng lại được giao nhiệm vụ chỉ huy Tiền phương Bộ và Mặt trận.
Do quy mô của cuộc chiến phải chỉ đạo cả phía trước, phía sau nên bạn yêu cầu chuyên gia tập trung giúp cơ quan Bộ tại Viêng Chăn.
Tuy nhiên, qua theo dõi tình hình, nhận thấy đang tồn tại một số nhược điểm, thiếu sót cần khắc phục, nhằm nâng cao tính bền vững của thế trận phòng thủ, phòng ngự. Đó là các vấn đề vận chuyển tiếp tế (làm đường ô tô vào trận địa, hạn chế tối đa việc sử dụng trực thăng, tiết kiệm xăng dầu, đạn dược, nhất là đạn pháo) và việc phản kích trong chiến đấu phòng ngự. Do vậy tôi đề nghị với đồng chí Trung tướng Nguyễn Hoà (Trưởng đoàn chuyên gia) cho tôi ra Na Bò Nọi tìm hiểu tình hình thực tế làm cơ sở đề xuất kiến nghị giải quyết.
Đồng chí Nguyễn Hòa nhất trí và báo cáo đề nghị lên đồng chí Đại tướng Khăm Tày Xi-phăn-đon - Bộ trưởng Bộ Quốc phòng và được chấp nhận. Đồng chí Bộ trưởng còn chỉ thị thêm một số việc nhằm làm rõ một số vấn đề để có cơ sở hạ quyết tâm giữ vững trận địa đến ngày đàm phán thương lượng hòa bình. Đồng chí còn dặn thêm, khi ra ngoài đó nhớ mặc quân phục Lào, nói tiếng Lào.
Tối hôm đó, tôi bắt tay ngay vào công tác chuẩn bị. Quân trang, đồ dùng cá nhân, do thường xuyên phải dùng nên tôi chỉ kiểm tra lại, lấy ra bộ quân phục Lào mặc trước, còn lại để gọn vào góc phòng. Tiếp đó, ngồi vào bàn làm việc chuẩn bị nội dung công việc cho chuyến đi. Khi đọc tài liệu, xem bản đồ, lần lượt tôi quán triệt lại nhiệm vụ được giao, ý kiến dặn dò của trên, hệ thống lại diễn biến tác chiến vừa qua, chắt lọc ra những nội dung cần thiết phục vụ cho lần đi này, trên cơ sở đó, tính toán lịch trình làm việc với quỹ thời gian được trên quy định. Tất cả phải lưu vào trí nhớ, vì không được mang theo tài liệu.
Thỉnh thoảng, tôi đi lại trong phòng, vừa thư giãn vừa suy nghĩ. Nhìn vào góc phòng thấy khẩu súng ngắn, chiếc địa bàn, đôi giày vải, bi đông nước, ba lô, toàn là những thứ thường chỉ dùng trong thời chiến, bất giác trong tôi suy ngẫm: Sớm mai đây, chỉ vài ba chục phút bay, tôi đã từ thủ đô yên bình sang tới nơi biên ải, ở đó đang diễn ra cuộc chiến đấu ác liệt mà những đồng đội của tôi đang phải chịu đựng.
Tiếng gà gáy cất lên cắt ngang dòng suy ngẫm, báo hiệu đêm đã vào canh một, tôi tranh thủ chợp mắt để mai đi sớm.
Mờ sáng tôi đã có mặt ở sân bay quân sự Vắt Tày, đi trên chuyến trực thăng chở hàng cất cánh sớm nhất. Sân bay lúc này đang diễn ra cảnh nhộn nhịp, khẩn trương; chỗ này người bốc hàng từ trên ô tô xuống, chỗ kia người vác hàng lên máy bay. Phi công trực sẵn trên buồng lái, chiếc nào đủ hàng là cất cánh luôn.
Xuống sân bay Na Koọc (huyện lỵ Bò Ten), tôi đi tiếp đến bản Bò Sản, nơi đặt Sở chỉ huy tiền phương Bộ. Trên đường đi đã thấy nhà dân bị bom đạn đối phương phá huỷ, nhân dân sơ tán nên vắng người qua lại. Thay vào đó là anh chị em dân quân du kích canh gác, tuần tra, bảo vệ tài sản cho dân.
Đến Sở chỉ huy, được anh Ay tiếp và làm việc luôn. Sau khi truyền đạt ý kiến cấp trên, hai anh em trao đổi với nhau, chủ yếu là vấn đề làm đường từ Na Koọc vào Phu Viêng. Tôi báo cáo với anh Ay diễn biến chiến đấu vừa qua cho thấy tinh thần chiến đấu dũng cảm, kiên quyết giữ vững trận địa của anh em. Vấn đề nổi lên cần quan tâm hiện nay chính là con đường ô tô để vận chuyển tiếp tế đảm bảo đủ lương thực, súng đạn cho bộ đội. Việc sử dụng trực thăng như vừa qua chỉ là biện pháp tình thế, không thể duy trì lâu dài được. Qua tin tức ngoại giao, có thể đối phương chịu nhận giải pháp chính trị nhưng mới ở mức ngừng bắn, giãn quân, chưa rút hết quân khỏi Lào, nên không vì thế mà lơi lỏng.
Anh Ay là một cán bộ lãnh đạo, chỉ đạo chỉ huy tác chiến dày dạn kinh nghiệm. Anh thường có mặt ở những điểm nóng. Thời kỳ Ba Bản, anh đã huy động nhân dân làm đường có kết quả. Những vấn đề tôi nêu ra, không phải là anh không nghĩ tới, nhưng vừa qua còn lo việc giữ vững trận địa phía trước nên chưa tập trung khả năng cao nhất cho công tác bảo đảm lâu dài nếu không thì việc giữ vững trận địa đến ngày đàm phán sẽ gặp khó khăn. Ngoài ra, có trao đổi thêm vấn đề cảnh giác đề phòng địch liều lĩnh đánh vu hồi vào chiếm Bò Sản, Nà Koọc, cô lập Phu Viêng để tạo thế có lợi cho đàm phán chính trị.
Chiều tối, tôi bay tiếp vào Phu Viêng.
Chỉ mười phút sau, máy bay đã hạ cánh. Nhìn nơi hạ cánh, tôi liên tưởng ngay đến cách dùng trực thăng khá táo bạo do anh Ay cùng anh em không quân Lào thực hiện tại Ba Bản. Diện tích rất hẹp, nằm trên một trong những điểm nhô ra phía sau dãy núi Phu Viêng, pháo đối phương ở phía trước khi bắn, đạn sẽ vượt qua đỉnh núi rơi xa về phía sau. Lại bay vào sáng sớm, chiều tối, ở tầm thấp nên đối phương khó phát hiện. Nhưng người lái phải giỏi, dũng cảm mới đáp xuống an toàn được. Tôi đi tiếp lên khu vực hậu cần sau khi leo một con dốc khá dài. Tại đây gặp anh Khăm Mặn (Cục trưởng tác chiến phụ trách Tham mưu trưởng Mặt trận) xuống đón lên Phu Viêng. Leo tiếp vài con dốc nữa, tới Sở chỉ huy Mặt trận gặp anh Bun Thon. Thăm hỏi, uống nước, nghỉ ngơi một lát, chúng tôi vào việc ngay. Tôi báo cáo mục đích chuyẽn đi, truyền đạt ý kiến lãnh đạo cấp trên. Các anh cho biết nhận định, đánh giá tình hình đầy đủ, ngắn gọn. Tiếp đó các anh mời tôi dự luôn cuộc họp giữa Mặt trận với chỉ huy các Sư 1, 2, cơ quan và một số đơn vị trực thuộc. Trong hội nghị tôi lắng nghe là chính. Gần cuối anh Bun Thon đề nghị tôi phát biểu với hội nghị. Tôi đề nghị cần chú ý tiết kiệm trang bị vũ khí đạn dược, vì vận chuyển của ta vào trận địa có khó khăn. Tiết kiệm sử dụng đạn pháo không phải chỉ có các đồng chí chỉ huy trên, của anh em pháo binh mà anh em bộ binh các cấp đều quan tâm, tính toán yêu cầu bắn chi viện vào đâu, lúc nào cho có hiệu quả với số lượng đạn tiêu thụ ít nhất. Đồng thời cần quan tâm chỉ đạo hoạt động đánh phía sau và tiến hành phản kích nhỏ.
Khi họp xong thì đã quá nửa đêm.
Đỉnh núi Phu Viêng ở độ cao 1.365 mét, càng về khuya càng thêm lạnh, đôi lúc điểm những loạt pháo đối phương bắn cầm canh hoặc những loạt súng máy của đối phương hoảng hốt bắn vu vơ, vẫn không làm mất đi cảnh tĩnh mịch của nơi núi rừng trùng điệp này.
Dưới ánh đèn dầu trong căn lán âm, chỉ còn lại anh Bun Thon và tôi. Tôi nói với anh những ý kiến trao đổi với anh Ay sáng qua ở Tiền phương Bộ, đề nghị anh lưu ý vấn đề cảnh giác trước hành động liều lĩnh của đối phương trước khi có giải pháp chính trị. Trong hội nghị vừa rồi, tôi cảm nhận thấy cũng đã có xuất hiện tư tưởng chủ quan sau khi đánh bại đợt tiến công thứ 5 của đối phương. Vấn đề đánh phản kích đã có tiến bộ nhưng hoạt động nhỏ, và tác chiến của các đơn vị đặc công chưa thực hiện được như thời kỳ Ba Bản, mặc dù đối phương đã tiến sâu vào đất mình hơn. Anh cho biết nguyên nhân và cùng trao đổi cách khắc phục.
Cuối cùng, tôi nêu một ý kiến: "Cuộc họp vừa rồi được nghe anh em phát biểu về một số tấm gương chiến đấu dũng cảm, táo bạo linh hoạt, có tác dụng đầu tàu dẫn dắt mọi người hành động theo. Đề nghị anh xem xét, điều chỉnh rút bớt số anh em này về cho đi học đào tạo thành cán bộ, đây là vốn rất quý cho cán bộ về lâu dài...". Nghe đến đây, tôi thấy anh xúc động. Có lẽ anh đang nhớ đến đồng chí, đồng đội dưới quyền chỉ huy của anh, vừa ngã xuống những ngày gần đây. Một lúc sau anh nói: "Đúng, đây là việc cần làm và phải làm ngay. Thương xót, tiếc thương lắm, anh Lạc ơi! Tôi sẽ cố gắng động viên thuyết phục anh em vì vào thời điểm này họ đâu có chịu rời vị trí chiến đấu của mình". Biết anh đang xúc động, tôi hướng sang chuyện khác.
Trời đã gần sáng, để kết thúc buổi trao đổi, tôi nói vui với anh: "Anh và anh Ay đều là những con người của phía trước. Chỉ huy trưởng Mặt trận Bắc Lào là anh, Ba Bản cũng là anh và nay Na Bò Nọi vẫn là anh. Anh còn là Sư trưởng sư đoàn đầu tiên của Quân đội nhân dân Lào". Nghe tôi nói thế, anh mỉm cười.
Trời đã sáng, cơm nước xong, anh Khăm Mặn cùng tôi đi xuống Sư đoàn 1. Đi dọc theo đỉnh núi Phu Viêng được che phủ bời những tán cây rừng nguyên sinh, dưới mặt đất là một thảm mùn lá cây rụng qua nhiều năm tạo thành, đặt chân lên đó như bước lên tấm đệm vậy. Đường đi không dốc lắm, đôi lúc chỉ phải qua yên ngựa hơi lõm sâu, nên chúng tôi có điều kiện chuyện trò trao đổi xoay quanh nội dung đánh phản kích trong tác chiến phòng ngự. Do cùng công tác ở Cục Quân huấn thời kỳ ở Sầm Nưa, rồi sau này cùng chuyển sang Cục Tác chiến, nên chúng tôi rất hiểu ý nhau, giữa nguyên tắc và vận dụng vào thực tế. Bất chợt anh Khăm Mặn nói với tôi: "Rừng ở đây nhiều lá giong lắm, tôi đã cho chuẩn bị, khi về anh nhớ mang theo để anh em chuyên gia gói bánh chưng Tết nhé!". Tôi nhẩm tính, đúng là chưa đầy tuần nữa là đến Tết Việt Nam rồi. Thật cảm động, ngay lúc này, ở đây anh vẫn nhớ và dành tình cảm với anh em chuyên gia.
