(tiếp)K-19 đề án 658 (mang tên lửa đạn đạo R-21 hoặc D-4), sau khi được hiện đại hóa sang đề án 658M, ảnh chụp khoảng mùa thu năm 1963 (nguồn: trên hình). K-19 là một trong những con tàu bị nhiều lần tai nạn nhất của Hải quân Liên Xô và Nga.Đô đốc Igor Kasatonov trong hồi ký của mình, "Hạm đội đi vào đại dương" cho biết : "20 vụ va chạm tàu ngầm, phần lớn là lỗi của người Mỹ đã xảy ra vào thời gian gần đây. Nghiêm trọng nhất là cú “taran” trực diện của "K-19" ngày 15 Tháng 11 năm 1969, làm cho tàu ngầm Mỹ "Gato" (SSN-615 Gato) chúi xuống đáy biển Barents. Khi đó, chỉ phép lạ đã cứu người Mỹ thoát khỏi cái chết".
USS Gato (SSN-615), tàu ngầm tấn công lớp Thresher hạ thủy tại Electric Boat ngày 14 tháng 5 năm 1964 (navsource.org). Rất lâu sau này người ta được biết sau cú "taran" của K-19 ngày 15 tháng 11 năm 1969 tại biển Barentsev, chỉ huy khoang ngư lôi tàu Mỹ cho rằng đó là cú đâm cố ý và định khai hỏa ngư lôi vào tàu xô viết nhưng bị thuyền trưởng ngăn lại. Người ta cho rằng sau vụ này Hải quân Mỹ đã ra lệnh cấm các sỹ quan tự tiện tấn công nếu không có sự cho phép của thuyền trưởng. K-19 đâm phải tàu Mỹ khi cơ động từ độ sâu 60 m xuống độ sâu 90 m. Sau khi bị hư hại phần mũi nhưng không hư hại phần mạn, tàu vẫn trở về được căn cứ trong tư thế nổi.…..Những ví dụ như vậy có hàng chục nếu không phải hàng trăm. Các tai nạn và thảm họa, theo lẽ thường, không được mô tả trên báo chí trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, vâng và đằng sau chúng luôn là các bí mật. Thời ấy không có Internet và Wikileaks. Các thủy thủ theo thói quen không có khuynh hướng đào bới quá khứ. Tuy nhiên, mặc dù đã rất muộn, nhưng sự thật vẫn được người ta cố gắng phơi bày. Do đó dù chỉ xuất hiện các vết dầu, điều này cũng chỉ ra rằng có một tai nạn ở đâu đó sâu thẳm trong lòng biển. Chỉ ai tầm nhìn ngắn mới phẩy tay gạt nó sang một bên khi nhìn vào vết dầu loang. Tuy thế cũng không cần phải khơi quá sâu vào vết thương cũ. Điều cần thiết ít nhất là phải học được những bài học và ngăn chặn sự tái phát của những bi kịch.
Chiến sỹ tàu ngầm bạn tôi, hiện đã về hưu, Anatoly Safonov, trong trang web của mình đã viết: "... Đại tá hải quân Valery Medvedev là một người yêu đất nước mình, nơi ông đã phục vụ cả cuộc đời mình một cách vô vị lợi. Tình yêu của ông với Tổ quốc được ông thể hiện trong sự thực hiện mẫu mực nghĩa vụ phục vụ ... "
Những lời giống như trích ra từ nhận xét làm mẫu của chi bộ đảng. Tuy nhiên, trong những lời của Safonov, không có sự thiên vị tình cảm, cũng không phải thể hiện như sự ca tụng các cơ quan công tác đảng-công tác chính trị, những từ này thuần túy áp dụng cho Medvedev và chúng là công bằng và chính xác.
Điều duy nhất mà Safonov không mặn mà với nó trong bản khắc họa đặc điểm mẫu mực của người thủy thủ can đảm này, - câu hỏi câm lặng của lịch sử: tại sao ông ấy im lặng rất lâu mà không dám nói ra sự thật về chuyện đã xảy ra? Đi quá lên phía trước, tôi xin lưu ý: dường như tôi thấy trong suốt cuộc trò chuyện của chúng tôi, Valery Nikolaevitch vẫn còn rất nhiều điều chưa nói hết.
Vậy đấy, ngồi trước mặt tôi là một người hưu trí còn rất mạnh khỏe tầm vóc không cao. Ông nói giọng đều và khẽ, không như bình thường, không như những thuyền trưởng hải quân thường nói.
Valery Nikolaevitch nhớ lại ...
Cú taran Trung Quốc22 Tháng Một, năm 1983 "K-10" đang ở biển “Nam Trung Hoa”. Chuyến hành quân phục vụ chiến đấu tiếp tục như thường lệ, và như người ta nói trong những trường hợp như vậy, "không dấu hiệu nào báo trước tai ương". Độ sâu dưới sống tàu - 4500 mét (chiến sỹ tàu ngầm hay đùa: "Năm phút đi xe buýt"). Đó là một ngày thứ bảy. Sau khi tắm, các thành viên trên tàu ngầm xem phim trong khoang đầu tiên.
Họ đã tới khu vực dự kiến liên lạc sớm hơn tám giờ so với thời hạn ấn định. Chính khu vực này lại đòi hỏi đi vào đúng thời gian theo lịch trình quy định.
Thuyền trưởng Medvedev quyết định xác minh xem có sự theo dõi của lực lượng chống ngầm của Mỹ và Nhật Bản hay không. Khi quay tàu theo hướng ngược lại ông nhận được báo cáo tương ứng của các chiến sỹ thủy âm. Tất cả đều sạch! Chiều sâu lặn hiện tại - 54 m.
Đột nhiên có một cú đẩy: có cảm giác con tàu đã va chạm với một chướng ngại. Cú va này có vẻ êm, nhưng thực sự rất mạnh. Do sự va chạm mà toàn bộ thân tàu rung mạnh. "K-10", hình như bị mắc vào một đối tượng không xác định rõ, di chuyển cùng với nó một lúc. Sau đó, vật thể kia mới rời ra. Ngay lập tức, trên tàu tuyên bố báo động khẩn cấp
Ba khoang phía mũi đầu tiên vẫn kín nước cùng với những người đang ở trong đó. Qua loa phóng thanh đường liên lạc truyền âm nội bộ Medvedev điện hỏi khoang thứ nhất. Đáp lại – chỉ có sự im lặng. Tai nghe ù. Có thể tưởng tượng được cảm giác của thuyền trưởng trong thời điểm này. Trong khi đó tàu ngầm vẫn đang đi đúng hướng trước đó và trên chiều sâu đã định, hơi giảm nhẹ tốc độ. Và độ chênh mớn (hay độ chúi dọc) tăng rất nhẹ về phía mũi tàu.
Medvedev cho biết: "Tôi liên tục gọi khoang thứ nhất. Do cú đâm mạnh khi va chạm, các thủy thủ chắc chắn sốc nặng, họ cần làm rõ tình hình trước đã ... Sau hai phút, với tôi có lẽ như vô tận, từ khoang thứ nhất có báo cáo: khoang kín!".
Lúc 21 giờ 31 phút, tàu ngầm nổi lên mặt biển. Một cơn bão nhiệt đới đang hoành hành dữ dội trên biển. Sức gió mạnh khủng khiếp cùng với các con sóng khổng lồ ném con tàu qua lại như ném một mảnh ván nhỏ. Đêm ở các vĩ độ này rất tối, có thể, vì thế khi sục sạo mặt biển qua kính tiềm vọng quang học, Medvedev, theo lời ông nói lại, không thấy có gì. Ông ra lệnh quay trở lại điểm va chạm. Đến đó, họ cùng với hoa tiêu và người đánh tín hiệu nhìn thấy ánh sáng màu da cam nhấp nháy của một chiếc tàu ngầm đang xa dần. Sau khoảng 30-40 giây, ánh đèn mất dạng.
Medvedev lặp đi lặp lại nhiều lần: "bây giờ lần đầu tiên tôi mới nói về việc nhìn thấy những ánh đèn nhấp nháy của một chiếc tàu ngầm..."
Valery Nikolaevitch dừng lại và im lặng. Rõ ràng, ông đang nhớ lại những khoảnh khắc khó khăn. Ông đã hàng trăm lần hình dung việc trở lại khu vực này và cố gắng tìm hiểu va chạm xảy ra với con tàu nào. Ông đi đến kết luận rằng mình đã va chạm với người Trung Quốc. Và đây là lý do tại sao. Theo một sắc lệnh của Chính phủ Liên Xô ngày ngày 01/09/1959, từ tháng Ba đến tháng 12 năm 1959 tại Phòng thiết kế TSKB-16 đã chuẩn bị bản vẽ thi công và tài liệu kỹ thuật của đề án 629 với tổ hợp D-1 và tên lửa R-11FM để chuyển giao cho CHND Trung Hoa. Vào mùa thu năm 1960, tại nhà máy đóng tàu Đại Liên (CHND Trung Hoa, trước đó thuộc vùng Viễn Đông Nga) đã đặt ky cho tàu ngầm Trung Quốc đầu tiên đề án 629. Để tăng tốc độ đóng nó đã sử dụng rộng rãi các kết cấu đóng tại Liên Xô, cũng như thiết bị máy móc trong chiếc tàu ngầm K-139 (hạ thủy tháng 5 năm 1960). Việc đóng tàu ngầm của Trung Quốc hoàn thành vào cuối năm 1961 và tàu nhận số mạn là 200. Đồng thời, tại Komsomolsk-na-Amur người ta đặt ky cho một tàu ngầm dưới số hiệu xuất xưởng là 138.
Sau khi đóng xong tàu đã được chuyển từng phần sang Trung Quốc và vào cuối năm 1962 đưa vào hoạt động theo số hiệu 208. Muộn hơn, hai năm sau sự kiện với "K-10", mới được biết vào năm 1983, chiếc tàu ngầm Trung Quốc № 208 đã hy sinh với toàn bộ thủy thủ đoàn và một nhóm các nhà khoa học và kỹ sư đang thực hành công tác thử nghiệm tên lửa đạn đạo JL-1 của Trung Quốc.
Khi tính đến biên chế thủy thủ đoàn các tàu ngầm đề án 629 vào khoảng 100 người và thậm chí còn có một nhóm các chuyên gia dân sự, chúng ta có thể ước đoán chính xác số lượng nạn nhân.
Cũng cần lưu ý rằng phía Trung Quốc vẫn chưa chính thức gắn sự hy sinh của tàu ngầm với vụ va chạm này. Bây giờ gần như có thể nói với sự chắc chắn tuyệt đối rằng tàu ngầm của Trung Quốc đã hy sinh trong vụ va chạm với "K-10". Có thể nếu tàu ngầm “K-10" có mặt tại điểm va chạm sớm năm giây trước đó, chính nó sẽ nằm ở độ sâu 4500 mét.
... Medvedev, tất nhiên, ngay lập tức báo cáo hạm đội về vụ va chạm. Đáp lại, ông được lệnh quay trở về căn cứ Cam Ranh ở miền Nam Việt Nam trong tư thế đi nổi. Hộ tống tàu ngầm "K-10" là tàu khu trục săn ngầm cỡ lớn BPK "Petropavlovsk". Khi xem xét chiếc tàu ngầm (để thực hiện điều này người ta phải tạo ra độ chênh mớn dọc về phía đuôi tàu), mới thấy rõ rằng mũi tàu ngầm đã bị hư hỏng nặng. Giữa phần cấu trúc mũi bị vặn xoắn của "K-10" đã tìm thấy những mảnh kim loại lạ. Đường sống tàu bằng thép của "K-10" có độ dày 30 mm và chiều dài khoảng 32 mét trong vụ va chạm này bị cắt như thể bộ râu bị chiếc dao cạo cắt sắc lẹm.
.......