Mẫn và tôi

[hoacuc]

Chương IX

Đạn 105 bay soàn soạt nư vò lá chuối khô trê đầu chúng tôi từ gà gáy nhỉ, bây giờ thêm lũ 155 rống ò ò như bò mở chuồng. Địch bắn dồn vào Tam-trân.
Bên kia cánh đồng, trong ánh sáng lờn lợt của buổi tinh mơ, những cột khói phì giữa tre nổi màu trắng rất đặc, hòa vào sương sớm, họp thành một lớp bông xốp đè xuống làng. Nhìn từ xa, một trận pháo có vẻ thật dễ sợ: xóm làm co lại nhỏ xíu bẹp gí, mỏnh như giất cát, còn những cây nấm khói có lõi lửa thì mọc lên phùn phụt, trên ruộng và ngoi cao, phủ lấp tất cả, nuốt trời nuốt đất. Không biết bao nhiêu thằng chỉ huy của địch lỡ dại tin vào cái cảnh lừa mắt ấy, đã nướng cả đơn vị trong lưới lửa của ta, không mất mạng cũng mất lon. Trò đời, chẳng có cái dại nào giống cái dại nào, mà không tin ở chất nổ thì chúng còn biết tin ở thứ gì?

Càn lối cũ thôi. Pháo bầy, rồi máy bay ném bom, rồi hát-u bắn xịt đùng mở đường cho H.34 đổ quân nhét nút, trong khi M.113 và quân bộ kéo lên như đàn mối kiếm ăn, mối chúa đi lẫn với mối con. Sau ba ngay cào bới đất Tam-sa, địch đã càn rộng ra sau lưng chúng tôi. Du kích Tam-trân mới nhận hai trung liên Mỹ, đang hằm hằm lập công, và lối cầm quân của chị Bỉnh cũng bề thế vững vàng như cái vóc người đồ sộ của chị. Lũ trực thăng vừa phành phành bay qua được vài phút, tôi đã nghe súng nhỏ dưới đất nổ từng loạt rất mạnh và đều, sướng cả tai, chỉ huy cừ lắm. Một lần nữa tôi muốn trêu cô ”tư lệnh không quân” ở đây, lại nín được. Cậu Duy Hảo tuyên bố sẽ xây nhà máy thủy điện mạnh nhất thế giới chạy bằng nước mắt đàn bà.

Ba chúng tôi ăn hết một vác sắn luộc, ngủ gần mười tiếng – chỉ hai lần bị cối 81 đánh thức – đã khỏi lại. Khoái nhất là chầu tắm giặt. Tôi còn cạo râu nữa, người cứ mới tinh, mấy ngày bị giặc đưổi lùi tít ra xa. Bây giờ Mẫnh vành tay lên tai, cố gạt những tạp âm của tàu bay đại bác sang bên, lọc lấy những tiếng động phía làng Cá. Chín Cang leo lên cây, nhún chân thử cành xem có chịu nổi hai phần ba tạ không, bảo rằng các cụm quân đóng rải trên vùng gò đã rút. Tôi cũng trèo lên cây xem địch càn Tam-trân, cao hơn Cang, bắt được tiếng xe gì rít rống lộ xộn trong làng Cá, dội nhiều tiếng sắt hơn M.113. Xuống đến đất tôi mới nghĩ ra: xe ủi đất.
Mẫn cắn môi:
- Lôi thôi to. Nó làm đường ô-tô,, chở thép gai tới, rào ấp... Hèn gì sáng giờ súng nhỏ nổ lốp đốp hoài!
Tôi không hiểu. Mẫn cho biết đó là dân đấu tranh và địch bắn dọa. Bà con xóm Giữa kéo ra vây lính, chúng mới bắn mấy loạt tiêu liên ban nãy, còn súng trường nổ tiếng kép nhiều lần là địch dồn đông bào ra nhổ chông ở bìa làng chiến đấu.
- Để anh coi, lát nữa nó lại bắn ra gò cả thúng đạn. Chắc có cối nữa.

Mẫn vừa nói dứt, mấy cây trung liên đã xổ đạn rào rào về hướng chúng tôi, thêm mười trái cối 60. Tôi ngẩn người, chịu Mẫn đoán tài. Thì ra bà con xóm Giữa đã hù địch cả chục lần rồi. Bị ép đi nhổ chông, các bà cách chị thập thò bước ra ven đồng, dòm dòm, rồi đâm đầu chạy và hét: ”Việt cộng bên gò kia!”. Dù tin hay ngờ, địch cũng phải bắn một mớ ra đồi. Chúng tôi phải về bám làng bắn bia, không cho địch lùa dân ra phá chông mìn.

Mẫn nhất định đi đánh với cặp chân quấn băng và đi tất to sù. Cang ở lại đay phỏng có người đến tìm. Cây báng đỏ còn nổ được hai phát. Mẫn tìm ra ba viên đạn còn sót trong một băng thay vội giữa trận, mừng hơn được ba thỏi vàng, câu các-bin liên thanh sống dậy. Chúng tôi len lỏ gần hai tiếng mới đến gò Trúc, chỗ bến phà cứu lụt năm ngoái.

Bên kia, cụm tre cau nhô giữa lúa như vắng ngắt, nhìn lâu mới thấy những bóng mũ dưa hấu thập thò sau rào như sâu xanh nhấm lúa. Mẫn nhảy xuống một hố đất nẻ. Chúng tôi nhìn nhau cười: một kỷ niệm chung, hai đứa cùng bắn chiếc AD.6 ở đây, tôi giật chan cho Mẫn nhào tránh rốc-két. Miệng hố cỏ xanh rì, ngụy trang sẵn cả.
Chúng tôi đợi không lâu. Bia thịt dẫn xác ra kia, một nhóm lính óp bà con đi phá chông. Nhiều bóng bà ba đen, nón trắng. Tôi chĩa súng vào thằng địch đang chỉ trỏ, chắc hạ sĩ trung sĩ gì đó. Mẫn đập vai tôi:
- Đợi đã anh. Rán hạ được cha con xã Chính hay thằng Ba Thấn, đáng tiền hơn.

Tôi lại vấp ở chỗ bộ đội chủ lực hay vấp: chỉ chăm chăm diệt lính địch, quên tụi ác ôn địa phương, đôi khi đánh thắng to mà đồng bào khó nỗi dậy. Nhắc nhau mãi ”đừng và nhắc một chân” mà vẫn ít nhớ.
Địch bắt được hơn hai chục bà con đi nhổ chông, sau thêm mười người nữa. Hò dằng co với lính chán mới bước xuống bãi, nhổ một cây lai vặn lưng năm bảy phút, nhưng dần dà cũng phải nhích tới. Ba con mồi cần bắn nhất không chịu ló mặt. Giữa bãi chông có mìn gài rất kín, dây mìn nối vào gốc chông. Phải nổ súng cho đồng bào lấy cớ mà rã đám ngay thôi.

Năm viên đạn tất cả, chi cho trận mở màn phản công này hai viên, chia hai đợt. Tôi nhường Mẫn bắn phát đầu. Mẫn lắc. Cứ như các cụ ngồi vào mâm, mời nhau cầm đũa trước. Chúng tôi đều biết rằng viên thứ nhất rất dễ trúng đích, sau đó người bắn vẫn ung dung, bởi địch chưa nhận ra hướng ta núp nên chỉ nằm bẹp quét bừa. Người thứ hai bắn khó trúng hơn, lại hút hết đạn về phía mình. Những thằng địch rất sợ phát sau, vì nó báo rằng du kích cố bám riết.
Mẫn chặc lưỡi, cười:
- Thì thôi, em nhận. Bộ đội nhường du kích mà.

Phải để dành cái hố lát nữa tránh đạn. Mẫn bò đến một bụi ngũ sắc, lùi vài bước, giương súng. Động tác khá nhuyễn, bọn chổ nằm cũng tốt, luồng khói phụt ra sẽ được lá rậm che khuất. Cô xã đội này không có chút gì là ”cán bộ làm đẹp phong trào” như con nhà lính chúng tôi hay ghẹo.
Thằng lính ngồi xổm trên bực đất bỗng chúi sấp xuống bãi chông, giãy vài cái như bươm bướm, duổi cẳng. Tôi vỗ tay nhẹ vào báng súng , rồi vẫy cho Mẫn rút trước. Mẫn lại lắc đầu, bò đến hố trong khi đồng bào bên kia chạy túa vào xóm và địch bắt đầu vãi đạn tơi bời.
Đến lượt tôi.

Trước mắt Mẫn, lỡ tôi ”bắn cảnh cáo” thì ê mặt lắm, chỉ còn nước mang ba-lô đi tìm đầu ban, nghĩa là cuốn xéo... Tôi cười thầm trong khi căng mắt tìm đích. Học trò cưng của xạ thủ Ba Tơ không thèm bắn tụi lính tô tép đâu nhé. Mãi rồi tôi cũng chọn được con thịt cao giá: Môt thằng cao to đềnh đang, đứng trong quãng hào xa, đang khom lưng chiếu ống dòm qua gò. Ba trăm rưởi thước nằm bắn, chơi được, coi bộ cây báng đỏ này không mắc tật nguyền gì. Tôi bò đến chổ Mẫn vừa nằm, tháo bao lưng kê súng cho chắc. Bỗng dưng, đố biết vì đâu, tôi thấy ngực mình rất ấm như có hơi người truyền sang, gây một cái gì lẫn lộn cả ngượng, vui, sờ sợ nữa, tựa hồ phát súng lẻ sắp bắn sẽ định đoạt cho tô một biến đổi lớn trong đời; nó là trái bộc phá mở màn một chiến dịch dài ngày của riêng tôi... Tôi mỉm cười giễu mình lẩn thẩn. Hôm nay tôi thích cười lạ, sao vậy?

Thằng Mỹ cúi dòm mãi đã mỏi mắt mỏi lưng. Con hào của Vi-xi đào chỉ vừa Vi-xi núp, không vừa xác nó. Nó đứng thẳng lên, lộ ngực... nảy ngược một cái, úp mặt vào bờ hào, từ từ trụt xuống với hai bàn tay cào đất. Tôi xách súng xách bao, phi nước đại lập tức, không chơi trò sĩ diện với địch. Mẫn chạy sau lưng tôi, cười to.

[hoacuc]

Chúng bắn thôi là bắn. Súng cha súng con đánh trống gõ mõ suốt nửa giờ tế hai thằng chết, tôi nghe nổ mà phát thèm. Rút một hơi đến chổ khuất đạn thẳng, tôi dừng lại đợi Mẫn, cùng chạy việt dã ra khỏi tầm cối 60 lúc này còn bắn trật bậy. Chúng tôi năm tay nhau vừa chạy vừa cười: hai đứa trẻ vừa trị được con chó dữ xồ ra cản đường đi học. Sau mấy ngày tức ói vì giặc đuổi, hôm nay cười cho thoải mái nhé, cười bù những lúc không sao cười được, tuy chiến công chỉ là con số lẻ mà cái bản tin của ta thường hớt cho gọn.
Khi pháo 105 bắt đầu ném những tấm tôn trên sườn đồi, chúng tôi nhảy xuống một chỗ đường trũng, ngồi thở. Mẫn bóp bàn tay tôi, nói không kịp lấy hơi.
- Em tưởng anh bắn hụt... ngó trật lại, thấy thằng Mỹ gục... chao, mừng húm...

Mẫn hít mạnh, mặt đỏ rựng, cười một hồi nữa, mắt lóng lánh cười nhiều hơn miệng. Sao Mẫn xinh vậy ta? Không, phải nói là đẹp. Đúng cô Mẫn em mà tôi gặp dọc đường Tam-kỳ, ríu rít như chim, vui đến sáng cả mặt mũi chân tay... Tôi bắt quả tang tôi đang nghĩ lộn xộn.
- Vậy là bà con trong xóm biết rồi đó. Biết tụi mình bám. Để anh coi, chiều nay nó chặn mấy chũng có người ra gò tìm du kích. Hôm qua... hồi đó em xấu hỏ quá mà. Nói đánh giặc giữ làmg miết, giặc tới lại chạy có khói có người, tới khi trở vô nhà bà con chắc pahỉ đưa cái lưng vô trước, lãnh ít cay cán chổi... Bây giờ khỏi lo rồi.

Tôi cười theo, nao nao.
C.215 của tôi vây đồn bắn bia, khi đổi phiên anh em thường xờ ngón tay báo số địch vừa hạ, cậu nào không xòe được hết bàn tay thì phải trề môi và lắc đầu một cái để tỏ ra mình đen đủi. Đây hai chúng tôi chỉ xòe được hai ngón tay, nhưng đó là hai mũi kim chích vào cái bong bóng Mỹ vẽ hình ông kẹ đang căng phình, là hai tiếng tín hiệu của du kích gọi dân. Mẫn đùa, làm như chỉ đánh vì sợ cán chổi. Ngay trong câu đùa Mẫn cúng chỉ nhắc tới phần việc mình phải làm, không gợi lại buỉi chống càn đầu tiên rất ngon, chưa vội tìm lỗi người khác trong vụ Ba Thấn nhảy theo giặc.
- Ngớt pháo rồi, về kiếm ba củ sắn đi anh, đói khiếp. Chiều mới có người ra.

Mẫn đi trước, kiểu đi xổng xểnh không cần làm dáng của một cô gái ít nhớ mình là gái. Tôi ngắm dáng bàn tay Mẫn đánh xa lui tới, rất là thú khi thấy hai ngón trỏ và giữa hơi xòe ra. Hai ngón tay búp măng. Hai cánh bông bạc sống qua cơn lũ bùn vẫn trắng muốt nhô lên vẫy giữa dòng nước, mềm mại dễ thương mà không biết cúi đầu. Thế đấy, có những cái đẹp phô mãi trước mắt mà tôi chẳng thấy, đến một phút nào đó chợt hiện lồ lộ như được luồng nắng rọi vào.

**
*

Mẫn lại đoán đúng.
Trong buổi chiều, mấy bà con làn Cá ra sục gò tìm chúng tôi. Một bà lão còn lưng chống gậy đi lụm cụm, mừ thấy Mẫn bỗng trẻ lại vài chục tuổi, mất gậy thẳng lưng chạy tới. Đó là mẹ Sáu ở bên nhà Mẫn, đang nuôi giúp cháu Hoàn hai tuổi. Mẹ khóc sùi sụt, nắn khắp người Mẫn tìm chỗ băng: ”Mày bị thương đâu nói thiệt đi!”. Mẫn đỏ mặt cố gỡ tay mẹ, tôi tạm lánh một phút.

Tiếp chị Biền có chửa đầy một bao gạo muối. Rồi ông thầy Mười say rượu gật gà hôm nọ cũng đến, cầm một túm lá thuốc nam. Từng người lấy cớ tìm con nít chăn trâu sợ pháo chạy lạc, tìm con bò sẩy mũi, dằng co riết tụi lính mới cho ra khỏi xóm. Thằng Chinh con vừa khịt mũi vừa khoe bắn du kích chết ráo, ”con Hai Mực chương như bò trôi lụt, nằm úp mặt xuống mương nước chỗ hóc Môn, thối quá không chôn được, thôi để quạ tha mối đùn lâu lâu rồi ai lấy xương cứ lấy, tôi cho làm phước”. Bà con bắt Mẫn kếu hết ”sáp nhỏ” ra coi thử ai còn ai mất. Mẫn đáp gọn trơn: ”Du kích lo bám địch chớ ở đâu đây!”. Tình cờ, một lát sau phía Nhơn-thọ bật lên hai tiếng mìn muỗi, rồi súng địch đổ bão, chắc du kích bí mật đánh trong làng. Tới đó bà con mới hết băn khoăn. Tôi cầm súng nắn đi gác, cô Cang chặn: ”Anh ở lại cho cô bác nhớ mặt nhớ giọng, sau mới dễ vô làng”.

Một trăm thứ chuyện xoắn xuýt kể lấy được qua tiếng nổ rền đằng trước đằng sau, tiếng máy bay và đạn pháo bay qua đầu, chen những tràng cười dài và đôi giọt nước mắt.
- Nó đặt máy a-lô trong nhà tao đó Hai. Cũng hay, thằng Chinh con quẹt lửa đốt nhà mày, tao nổi la làng, tụi lính sợ cháy lấy đổ ra dập lửa, dọa cho thằng Chinh nếm kẹo đồng. Nó kêu trong máy “đại bàn gọi diều hâu miết”, rồi xì xầm với nhau tụi càn Tam-trân chết quá đi, tàu bay y tá chở không kịp. Sợ mất máu hết!
- Cái thằng Chinh Thiệt quá chó dại. Dạo Tết nó còn sợ mình, đi năn nỉ cùng xóm, coi xuống nước hung, Giờ lính về dông nó lại hỉnh mũi lên râu. Tao nói: nhơn chi tương tử kỳ ngôn giả thiện, ông nghe tôi phân một câu thử coi phải trái, sach có chữ chủng qua đắc qua chủng đậu đắc đậu…
- Thôi ông, nói chữ với nó uổng miệng, nó vỗ ngực rồi đó: tửu là một, sắc là hai, tiền xài là số dách!
- Bà Tám Lư nhào vô ôm xác con, bị nó đạp bữa nay còn tím rịm bên hông. Cố tổ nó chớ, thà nó là con bồ hung ở đống cứt rúc ra, đây nó cũng là người mà chẳng biết mẹ thương con là sao. Bà con kéo tới đủ số ngàn, nó mới chịu để chon.
- Kể đi bác Sáu, bác hăm thằng Thấn cách sao mà nó sợ dữ vậy?
- À, à, chút xíu nữa quên thằng liếm đít. Con Hai nghe thử chỗ nào trật chánh trị thì sửa… Tao đợi trưa tròn bong tụi nó nghỉ xăm hầm, nắm tay thằng Thấn mời gắt vô nhà, quấn thuốc, pha chè nhỏ, hết con đi cắt cổ vịt nữa. Nó nhịp nhịp cái cẳng vậy nè, như ông huyện về làng, chắc nó tưởng tao nịnh cho khỏi ở tù. Tao khen nó thiệt là gan to hơn cóc. Nó rung cẳng hỏi: “Gan sao hử?”. Tao nói: “cái xã mình coi vậy chớ khó, xưa nay ai làm việc quốc gia, cố gây thù kết oán thì trước sau cũng đạn một viên, cáo trạng một tờ hết. Giữa hồi chộn rộn này mà ông dám đứng ra gánh vác, tôi chịu ông giỏi đó. Nó nỗi đổi nước da, còn cãi gượng: “Ấp rào kỹ, quân đóng dày, tui thằng Luân với con Mẫn gãi ngứa chớ làm gì, xớ rớ nữa thì nghẻo củ từ”. Nó mới nuốt củ sắn bẻ đôi của du kích đó, bây giờ nói vậy chẳng có mắc nghẹn mới lạ. Tao không ngọt được nữa: con Mẫn ở ngoài ấp mà dân ở trong. Dân đây ông biết rồi, nói tới rào ấp thì dân cho trứng với chuối, giờ ông đi xăm hầm rào ấp chắc họ mời ông ăn bí ăn lựu quá. Tôi đãi ông con vịt cho trọn cái ngãi lâu nay… Nó đổ mồ hôi hột đó Hai. Cẳng nó cứ rung, mà cứ rung kiểu khác!
Chúng tôi cười một trận líp ba-ga (Tha hồ).

Thằng Ba Thấn bị vây chắc cứng. Bà con gặp nó là con mắt lườm dài, cái nón úp sấp, nước miếng nhổ phẹt. No vào nhà ai cũng nghe chửi chó nhảy bàn dọc, mèo ăn mâm ỉa bếp. No sợ lưng tim lưng mật. Sau nó mò tới nhà ông thầy Mười, nơi trước đây nó quen ăn ngủ ông già sẵn rượu và đồ nhậu – tuôn một hồi kể lẻ. Rằng nó bị ủy ban nghi ăn cắp, tức mình bỏ đi, bây giờ như con gái lỡ dại chửa hoang rồi, ông Chinh biểu gì nó phải nghe. Rằng nó không khai bà con trong làng, chỉ khai vài cái hầm của đội du kích đã chạy ra ngoài. Rằng lãnh thưởng vài ngàn nữa mf bị ghim cáo trạng trên ngực thì lỗ vốn to, bây giờ nó về thị xã lo buôn bán thôi. Ông Mười bồi them một mớ chữ thánh hiền, thì thào mach cho nó biết “bộ đội ông Thiêm” tói tiếp sức du kích rồi đó, trái mổ thứ một ký đeo dày chung quanh bụng. Rốt cuộc, nó cuốn gói về “trại hồi chánh” của tỉnh sang hôm qua. Con buôn mà, nó đã tính ra mạng quí hơn tiền.
Ông thầy Mười traonắm thuốc dấu, hẹn sẽ để gạo trong miếu Thổ thần sau vườn, ra về trước. Mẹ Sáu cầm nón lại đặt nón, quấn quít không rời được.
- Thằng Hoàn đòi mày miết Hai à. “Mẹ Mẫn âu? Hoong chỉ chơi mẹ Mẫn”. Bữa nay quen nơi bà rồi, vậy chớ nghe con nít ở đâu kêu mẹ là nó giựt mình, ngó dớn dác.

Tôi thoáng thấy Mẫn đưa ngón tay gẩy khóe mắt. Mẹ Sáu dặn tôi lần nữa:
- Trăm sự nhờ anh bày biểu cho con Hai, đường đi nước bước ó chưa am tường, con nít mới lớn lên, ca cha mất mẹ thiệt tội đó anh.
Các bà mẹ bao giờ cũng vậy. Dù Mẫn vừ giao công tác ho mẹ xong, băt lặp lại cho nhớ, mẹ vẫn thấy Mẫn là con nhỏ láng giềng thiếu nơi nương tựa mà mẹ phải lá lành đùm lá rách. Đợi mẹ ra về, chị Biền mới kéo Mẫn đi riêng, báo cáo về ban cán sự và du kích bí mật làng Cá. Tôi đã làm việc với cán bộ xã đủ nhiều để không thấy khó chịu khi bị gạt sang bên.

Mặt trời lặn. Chúng tôi trở lại chỗ núp. Cang nấu cơm dưới mương, Mẫn quạt khói. Tôi xấch ăng-gô đầy rau má từ song Rù-rì lên, bỗng nghe nhiều tiếng hú ngắn, hối hả. Cang rón rén bước ra. Vài phút sau, một bong nhỏ đâm sầm qua bụi cây, nhào tới ôm Mẫn khóc huh u. Út Liềm! Cô bé gầy đen, lien lạc riêng của chi ủy, rất ít khi hé môi, lúc này vừa nói vừa nấc vừa thở. Chúng tôi đều hoảng, tưởng anh Luân gặp nạn. Không sao cả. Lo nhiều nhớ lắm, vậy thôi. Anh Luân bắt Liềm ở lại ấp Lộc-chánh, khi biêt chắc thằng Thấn đã cút mới cho lên tìm Mẫn. Liềm đạp xe về nhà, gặp mâm giỗ cha bày trên bàn thờ. Chẳng đợi mẹ khấn, em trải tấm ni-lông, trút tất cả các món khô vào, thêm hai chai bia, buộc túm, luồn đường hẻm ra gò, vác bao giỗ đi lung Mẫn từ trưa đến tối, vừa khóc vừ lau nước mắt thật nhanh để thấy đường mà sục, vừa cố tìm lại vừa lo đụ xác các anh chị nằm trong bụi.
Liềm nói dồn, giọng khản đặc:
- Em ở đây với chị. Hay chị nhắn gì ông Tư, em đạp xuống Lộc-chánh lầ nữa, mua tăng võng, rồi em bất hợp pháp luôn. (Liềm giẫm chân kiểu con cưng). Ở làng tụi nó bắt. Lỡ mai kia thằng Thấn chỉ mặt em thì sao? Lỡ em chịu đòn không nỗi thì sao? Thiếu gì nười chạy giấy mà chị cứ cấm em vô du kích?
Ồn ào khá lâu. Cơm khét, lửa tắt, rồi Liềm chịu ấm ức về làng. Coi trẻ con vậy đó mà Liềm đi lien lạc khắp nơi, xuống biển, lên căn cứ, ra Tam-kỳ, Đà-nẵng, đâu cũng lọt.

Mẫn cười với tôi:
- Anh cứ khen nó ít lời ít tiếng, từ chuối trồng tới chuối trổ không hở miệng. Bửa nay nó nói khiếp chưa!
Liềm véo chị Hai mọt cái, chạy biến. Tôi vẫn phải nghĩ mới nhớ ra ông Tư là anh Luân bí thư. Chao, lần co ra những mối họ hàn dây mơ rễ má trong làng cũng khó gớm! Chúng tôi hỏng nồi cơm, được bù một bữa giỗ chưa khấn, ông bà thương con cháu chắc cũng xí xóa cho.

*
**

[hoacuc]

Chị Biền Đã gọi móc xích các tổ trưởng du kích bí mật ở lại trong làng. Đêm nay chúng tôi họp lien tiếp ba nơi trền vùng gò để họ đỡ lộ bì đi xa biết nhau quá rộng. Mới có một tổ xóm Đình lựa lúc địch đang bắn ầm ào, giật một trái mìn đạn 81 kiếm đuwojc bốn khiêng. Một chị xóm Đuồi ném lựu đạn, bị xịt. Quân chính trị làm ăn khá hơn nhiều.

Anh chị em lâu ngày quên mặt ôi, bây giờ che tay quẹt lửa xem lại, thấy tôi giống một thằng trung úy về đóng trong ấp năm ngoái, trước lụt. Chuyện thường thôi. Đến mỗi nơi tôi lại giống một ai đó: thầy giáo, cán bộ ở hầm dạo bí mật, sĩ quan ngụy, nhà báo Sài-gòn, anh bộ đội hồi chin năm, gay nhất là khi cách chị nhầm tôi với ảnh.
Giữa lúc bàn cãi, thỉnh thoảng Mẫn ngoái cổ lại hỏi rất nghiêm:
Tụi tôi tính vậy đó, anh Thiêm coi được chưa?

Mẫn hỏi đến lần thứ ba tôi mới hiểu ý. Giữ lúc địch tủa tràn lan, lòng người dễ rối, anh chủ lực có mặt là rất quý. Dù mình trần thân trụi, tôi vẫn là chút mông chút lông của trái đấm thép, từ đấu đó sẽ nện xuống đĩa làm cán cân nảy ngược, thằng địch văng ra ngoài. Bà con làng Cá còn nhắc mãi trận gò Mù-u lính rằn ri chết như xếp củi, cả cái trận cò con diệt hai tiểu đội trong đình, trầm trồ rằng lần này tôi về làng Cá “chắc có chuyện”, kèm con mắt nháy cho thêm phần bí mật. Tôi thấy mình phải đóng kỹ cái vai ly kỳ mà đồng bào gán cho. Lâu lâu tôi cố ý chen vào một câu hỏi về chổ địch dồn xe, đặt pháo. Nói cho đáo lý, cũng phải Mẫn và tôi muốn lòe anh chị em: góp lại được trung đội du kích, chúng tôi đủ sức đánh những đòn mạnh hơn cú đình làng Cá nữa kia.

Mẫn gằn giọng nhắc mấy lượt, bàn tay phải chém xuống nòng các-bin:
- Líp lại à? Ai cho nó líp? Đấu lý gắt, không đi rào ấp, không cử ấp trưởng, liên gia trưởng. Tụi xấu ngóc đầu thì cảnh cáo, bắt cải tạo, lì nữa thì cho ăn chì. Trong đánh ra, ngoài đánh vô, ngày đêm đánh tuốt. Kiểm thảo miết cái chuyện bỏ lỡ thời cơ hồi đảo chánh Diệm rồi, bây giờ không được nằm im chờ thời, rút lui chiến thuật, xin lực lượng trên về giải phóng! Dứt khóat!

Có cái gì vụng đến chối tai trong các nói của Mẫn. Vừa gặp nhau mừng mừng, tủi tủi, Mẫn cũng xúc động như mọi người, sao vội ném đánh đốp những hòn đá tư tưởng ấy ra giữa mâm? Mà lại sao không nói cho dễ nghe: “Ủy ban kêu gọi các đồng chí…”. Mẫn cứ một mình ra lệnh tới tới. Tôi đoán trong những người đến họp, phần đông lớn tuổi hơn Mẫn, sẽ có đồng chí cãi bằng cái giọng giễu cợt của kẻ lớn trước một đứa trẻ ưa lý sự. Hoặc tất cả sự im lặng nghe và ra về, nếu thương hại không muốn Mẫn bẽ mặt… Tôi lầm. Anh chị em hỏi kỹ, bàn ngược xuôi thật nát nước, hứa sẽ làm kỳ được. Tôi sửng sốt khi một bác có râu ba chòm trịnh trọng lên tiếng:
- Đồng chí xã đọi nói phải. Tới năm sáu lăm rồi, đi đâu cũng giành dân giành đất rầm rầm, mình ở đây chịu cho nó nhốt thì thiệt là cha làm thầy con bán sách. Thôi thì vầy, đồng chí Mẫn cứ thưa lại với thượng cấp một lời cho chắc: chết lụt trong ấp một lần cũng đủ ngán rồi, cái làng Cá này không chịu vô lờ vô nơm nữa đâu, trầy vi tróc vẩy tới mấy cũng phá ra cho được!

Chung quanh gật đầu cả. Một chị bỗng chen vào, rất chua:
- Dân quyết, ủy ban cũng phải quyết. Ông chủ tịch đeo con thỏ sau lưng vướng quá, sao cấp trên không để ổng nghỉ luôn trên quán bà Liệp cho khỏe, cứ giữ ổng làm chủ tịch hoài vậy hè?
- Nặng lời chi thím Bảy? Năm ngón tay có ngón ngắn ngón dài…
- Ngón dài thiếu gì mà để ngón ngắn cầm đầu?
- Ờ, ờ, ngang như cua vậy mà cứng vỏ đó bà con!
Giữa những lời xôn xao, chị kia càng nói gắt:
- Ngang à? Hễ ông Luân tê thấp miết không lãnh cái chủ tịch, tôi bầu con Hai đây nè. Nó con nít mới sạch mũi mà đánh giặc được, cầm quân chánh trị được, nói đâu dân tin đó, còn gấp mấy ông Tám Liệp. Khen ông cán bộ đại tài, hễ nghe giặc tới chạy dài lên non, khiêng trả huyện cho xong trớt!
- Thôi thím Bảy, để ta lo việc chính.

Mẫn cố can, lảng chuyện, nhưng bà con vẫn xói vào trách ông chủ tịch bỏ dân, tin dùng đứa xấu như Ba Thấn để nó đục khoét phong trào. Sau Mẫn phải cắt rất phũ, cuộc họp mới trở lại bàn việc sắp tới.
Tôi đã hiểu cách nói của Mẫn ban nãy. Dân Tam-sa chan cái lối thậm thụt tránh né của Tám Liệp. Mẫn bị đẩy vào cái thế phải tỏ thái độ trước dân, không thể nước đôi ba phải theo kiểu “ các đồng chí đúng, chú Liệp cũng chẳng sai”. Rõ rang Mẫn cực lòng lắm mỗi khi nghe chú Liệp bị đả. Mẫn cố tránh nêu tên chú, nhưng phải đập thẳng tay vào những điều tầm bậy mà chú đã truyền cho một số người khác, phải đứng hẳn về phía những ai làm ngược lại chú. Mẫn cũng khong thể mượn lời ủy ban tự quản, khi người đứng đầu ủy ban lại là “cây bàn ra”. Rắc rồi quá mất!

Chúng tôi về song Rù-rì khi gà rừng bắt đầu gáy sang, mỗi đứa cõng một bao của ngon trên lưng, nhiều nhất là xôi, dưa bở, đường, cá nục. Những con cá nục to bằng cổ tay, kho ngọt, cuốn với bánh tráng và rau sống , ái chà chà, ngậm mà nghe chứ không muốn nuốt! Bộ ba chúng tôi ngả ra ăn sáng, đùa nở phổi. Tôi buồn cười khi Mẫn xưng em như cũ, thay tiếng tôi rất nghiêm ban nãy. Mẫn trở lại là cô du kích ranh mãnh, vui ồn ào, dám thách tôi khi ăn xôi và chỉ thua tôi một nắm con.

[hoacuc]

Chương X

Em nhỏ chăn trâu trên gò xoay cái nón lá, ngó phía biển, quay lại kêu lanh lảnh :
- Mô-ranh (1) lên đó mấy chú !
Tôi vừa xong phần lý thuyết về mìn lõm. Cả đội du kích nhấp nhổm, Năm Ri mau miệng hỏi :
- Cho bắn chớ, anh Thiêm ?
- Tuỳ ông thôi !

Cậu ta cười toét miệng, kéo các tổ săn máy bay luồn cây chạy xuống bờ sông Rù-rì. Ri vẫn chưa quen với vai xã đội phó mới giao. Thêm cái nếp tôi sư trọng đạo của dân mình mạnh đến nổi từ khi tôi mở lớp đến nay, cả Mẫn và đội du kích đều coi tôi như ông thầy, như cấp trên.
Anh chị em tản vào các bụi rậm, tạp chôn mìn. Anh Luân đã khập khiển cặp chân thấp khớp đi tìm số trai trẻ Tam-sa lánh nạn quân địch ở các xã trên, mộ được bốn chục du kích mới. Các cô gái làng đòi thoát ly nhiều, nhất là các cô xinh đẹp dể bị ghẹo bị hiếp, anh chỉ chọn hai chục “ Tụi bây ra hết thì lấy ai vừa đánh vừa đấu ! Hồi nào địch bắt lình đờn bà , tao cho Hai Mẫn góp một đại đội con gái, mặc sức bây gõ đầu thằng Mỹ “. Cộng với số du kích cũ, Tam-sa đã đũ mổi thôn một tiểu, nhưng mơí được ba người một súng, đang cố kiếm thiêm vỏ khí.

Chiếc tàu rà lên tiếng từ xa. Một hồi trẻ em khóc eo éo, mấy tiếng ru hời rầm rĩ. Tôi nhìn nó sao cứ nhoè nét mãi. Tôi dụi mắt, chợt thấy bã vai nhức mõi. Chắc tại thức đêm lội cát nhiều, hay lại trở trời. Để coi tổ Năm Ri bắn ra sao, tập bắn máy bay bốn ngày liền rồi.
. …Cấp thiết hiệu triệu ông Nguyễn Luân và bà Phạm thị Mẫn và toàn thể anh chị em cán bộ và du kích đương nhiên hoạt động Việt cộng hãy cấp thời hồi chánh. ..
Máy bay kêu rè, giọng thằng xã Chinh cũng rè rè đọc cái bài ghi âm dốt hay nói chữ. Mắt tôi vẫn hoa.Tôi rùng mình liền mấy cái. bậy rồi những con phát-xmô-đi-om trong máu đang phá quấy. tôi đã đưa liều thuốc sốt rét cuối cùng cho hai cậu du kích chi nhau hôm kia. Biết làm vậy là sai, dể hỏng việc, nhưng tôi không cưởng nổi. .. Chiếc tàu rà xuống thấp, bay dọc sông. Một loạt súng trườp lốp đốp. Nó rướn lên. Loạt khác đuổi theo. Nó bay gấp qua đầu tôi, bên cánh trái hiện một mãng sáng. Cô Cang giẫm chân :
- Mẹ cha nó, rách miếng cánh lồng thòng mà cứ bay !

Tôi quay lại , định ném một câu đùa, nhưng hàm dưới bắt đầu lập cập không nói được. Rét. Trong mổi đốt xương tôi, chất tuỷ đã đông thành những giọt thủy ngân nặng và rất lạnh, chạy qua tràn lại. tôi không chịu nằm cố động đậy chân tay, làm cái gì đó để đè bẹp cơn sốt. “ Lướt sốt “ nhạy nhất là khi địch đánh úp. Tôi lê ra ngồi chổ sáng, cái nắng nung người trước đây mươi phút còn đáng sợ, bây giờ chỉ sởi được một chút những cổ da để hở. Pháo bắn lên sông Rù –rì, trả thù cho cái cánh rách tụi nó nã hàng giờ là ít. tiếng nổ lọt khó khăn vào tay tôi đầy hồ đặc.

Năm Tuất đập vai tôi nói gì không rõ, chỉ tay vào bụi rậm. Anh nhắc lại to hơn, tôi bắt được từng đoạn cụt ngủn như văn điện tín :
- ..Phơi nắng …nhập vô xương khó lành. ..nằm võng. ..chổ thấp, lở văng mảnh. ..
Anh đã lấy võng tôi buộc vào chổ trủng có bóng cây. Cô Cang xoắn xuýt hỏi tôi ăn cháo hay ăn cơm, tôi chỉ để ý rằng giọng nữ thanh xói vào lổ tay ù dể hơn giọng nam trầm;hèn gì các cậu bị bom ép thích nói chuyện với cô hộ lý hơn với thủ trưởng. ..Không nên để anh em dổ mãi vì một keo nhớ rừng. Tôi nằm võng lặng lẽ run, thu hình thật nhỏ để cho khỏi vướng. Năm Tuất vét bốn cái võng nữa đem trùm lên người tôi. Tôi thò đầu ra thở, thấy anh lại chúi vào đống sổ sách và hành hạ cây bút chì : cắn đầu bằng để nghỉ, mút đầu nhọn để ghi. Anh vừa được chỉ định vào ủy ban nhân dân xã, nắm kinh tế , đang lo gở đóng bòng bong do Ba Thấn để lại. Cô Cang áo trắng nón trắng, xách nồi gạo xuống chân đồi nhen lửa nấu cơm, lẫn trong những bếp đun nước và lò đốt than của đồng bào trong ấp chiến luợt ra kiếm củi cắt lá, róc võ sim, giấu gạo đem cho chúng tôi, đưa tin địch và gác cho chúng tôi từ bảy giờ sáng đến năm giờ chiều. Phải mất bốn ngày đấu tranh và hai người bị thương nhẹ, cha con thằng Chinh mới chịu mở cổng ấp, còn hẹn năm giờ trở đi chúng sẽ kêu pháo bắn vào bất cứ một bóng người, một búng khói nào trong thấy trên gò đã “ bàn giao cho Việt Cộng “.

Ai ra gặp du kích cũng nói :
- Cha con xã Chinh lên râu lên nước hung rồi đó.
Theo lời tả thì thằng xã Chinh nó tinh ma đến nổi ốm teo ốm nhách, mặt bằng hai ngón tay chéo;bộ râu ba chòm thưa cứ ngọ nguậy quanh năm vì hắn nhai trầu không ngớt miệng. Mơí lên bảy, hắn đã biết tránh sai vặt bằng cách “dạ” mnột tiếng thật to và chạy biến, như có ai gọi ngoài ngõ. Tên cúng cơm là Chàm, đặt tên con đầu là Chinh, sau đổi tên chữ mới, bỏ dấu huyền. Đời Việt gian củ hắn cũng chẳng xuôi chèo mát mái, ông thầy Mười nhớ kỷ lắm. Thời Tây, nắm triện đồng chưa nóng tay bị kiện lạm thuế, bán hai mẩu ruộng đút quan mới khỏi bị tù. Lên lý trưởng thời Nhật chỉ kịp ôm sổ ra nộp ủy ban nhân dân cách mạng. Mắc kẹt trong vùng tự do dạo chính năm, hắn vô Quốc dân đãng làm điệp, bị ta giam hai năm. Sau Giơ-neo coi nhơ mả phát, hắn vọt lên quận phó được đâu sáu tháng, lập công giết luôn tám người kháng chiến cũ. vẫn bị phe Diệm đá phốc, phải dắt con vô Phan-thiết trố ít lâu, rồi về nhận một chức bạc nhạc là chủ tịch Phong trào (2 ) xã. Năm 63 Diệm đổ, hắn bị Quốc dân đãng xếp loại “ thiếu lập trường”, chỉ kiếm được cái ghế đại diện xã, ít lâu sau mới giành được chân cảnh sát trưởng cho thằng con lêu lổng.

Con chó bị đánh mãi còn nhe răng ngừ với chủ, hắn không gừ. Chẳng phải vì “ mã ông nội chôn trúng đất bài ngà, sanh ra máu ưu lãnh việc làng, bị cái chưa đứng số “ như hắn nói khi nhậu lai rai với đám quen. hắn làm tề chỉ vì ruộng.
Những đời cao tầng tổ khảo đã truyền lại cho hắn tám chục mẩu ruộng cùng với cái khát ruộng, mê ruộng, say ruộng khó tưởng tượng nổi. Qua hơn năm chục tuổi đời, trải năm trào chánh phủ- hắn tính các thời Tây, Nhật, Việt-minh,Diệm, và chưa biết đặc tên gì cho cái thời láo nháo hiện nay- hắn càng tin có ruộng là có tất cã. thẻ bài đống triện có thể mất, nhà có thể cháy, trâu bò và cã lũ con có thể chết, chỉ có ruộng là ngàn năm không suy suyễn, mổi năm đều dặn đẻ cho hắn nhà gạch trâu cái. Hắn còn đứng trên ngọn đống lúa tô là còn nhiều người đến van vái xin làm rẽ, vay lãi; nắm nhân tâm bằng chén cơm là chắc nhất, Mổi chuyến lên voi dù rất ngắn, đều giúp hắn cấu chổ này véo chổ kia, đắp cho ruộng hắn tròn hơn, liền bờ hơn , ít ra cũng bù một chổ sứt mẽ khi xuống chó, hay cùng lắm hắn vẫn dựa chức mà giữ được vốn cũ, chờ thời ngoi nữa. Khi một số nhà giàu bán ruộng để làm giàu kiểu mới, hắn cười khẩy vét tiền mua ngay, rất khoái chí khi các công ty lần lượt vỡ nợ, máy hỏng xe trúng mìn. Đã nói nhất điền nhì thổ mà !
Cái bệnh nghiện ruộng ấy, cái đạo thờ ruộng ấy chỉ có thể so với nổi căm ghét dữ dội đối với ai nịnh lấy ruộng hắn. từ thượng cổ đến nay chưa bao giờ xảy ra một chuyện quái gở như vậy. Hắn xuýt lồng lên khi nghe Diệm ra dụ cải cách điền địa, đọc kỹ hắn lại thấy khoái : không động đến gia sản một trăm mẩu tây trở xuống, không động đến những ruộng đất canh tác bằng cơ giới, to mấy cũng được. Ngon quá rồi, thiếu gì mánh lới do gian, chia nhau đứng tên, đặt một máy bom cũng gọi là cơ giới ! Đến thời con cháu hắn vẫn còn ruộng đường làm giàu. Càn đường hắn lúc này chỉ có Việt cộng.

Em ruột hắn chủ mấy chiếc can-nô chạy sông, một lần về thăm quê, vui miệng nói rằng chánh sách ruộng đất của “bên kia “ bây giờ coi bộ mềm dẻo. Giữa đám giỗ mà hắn ném luôn miếng bã trầu vào mặt em, chửi cha thằng chó đẻ tuy cả hai chung một cha một mẹ :
- Mềm với dẻo ! Đền với bù ! Tụi nó rượt tao chạy xịt khói đen khói trắng, mày ăn gì mà đi bốc thơm cộng sản ?

Thằng em chẳng vừa, túm cổ cái chai lít thủ thế, cười mũi :
-Thằng này có miệng ăn cũng có miệng nói, đứa nào hót chánh phủ cứ việc hót thử coi : sát nhơn thì giả tử, ăn đất, còn chống đò chở gạo thì ăn cơm uống nước thiên hạ !
Mối thù âm ỉ từ ngày chia gia tài đến nay mới xì ngọn, lại bị giập ngay, chưa ai đủ sức hại ai.

Hắn không chịu nổi ý ngĩ mất ruộng, dù được bồi thường bằng nhiều cách. Cầm một nấm giấy bạc hay cổ phiếu trong tay, ù ù cạc cạc giữa những cổ máy và những bài tóan, hắn chỉ thấy hắn là cái cây đứt rể trốc gốc , mớ lá còn dính đầy nhưng sẽ khô dần rụng dần. Hắn chống cộng với cái điên rồ của ông nội hắn bóp cổ vợ lấy tiền mua thuốc phiện, cái đần độn của cha hắn đi ăn cắp từng nắm lúa mót mà để thóc mục từng cót một, cái cuồng tín của hắn đã keo đã quánh lại trong ti óc. Ruột thì vậy, nhưng võ hắn lại trơn, hay đổi màu. Tùy lúc, hắn biết cười hề hề, lau nước mắt, mắng một tay sai, dám hỗn sượt với cô bác, khề khà kể tâm sự như cởi ruột ra, và cho giết hết người này đến người kia.
Thằng Chinh con có khác. Hắn cao hơn cha một đầu, biết chút tiếng Anh đủ làm le với các cô chiêu đãi viên, ưa chơi vất tiền qua cửa sổ, quanh năm mặt áo quần lính dù và đi bốt tuy không phải nhà binh, đánh người giết người như chơi thể thao, hay tấm tắc khen cộng sản gan và giỏi để chọc tức cha. Cha con chửi nhau lắm trận ra trò, chỉ vì cha ham ruộng còn con ham rượu ham gái, cha chưa nã hết của chìm mà con đã rạch bụng “ đương sự “, cha xỏ lá mà con du côn. Hình như thằng này hoảng sau khi chết hụt ở làng Cá, mất vùng Tư-Nhơn, lại được ủy ban gửi liền hai lá thư khuyên nhủ và cảnh cáo. Cách đây vài tháng hắn còn than tjở với bà con Nhị Lộc rằng mất của hơn mất mạng, tình thế này trước sau gì hắn cũng nhảy vô Sài-gòn, Phan -thiết kiếm ăn, cái xã này “ cảnh đã khó, sát nữa càng mau chết “. Hắn gửi hai túi thuốc Ru-by kèm một thư phân trần đến ủy ban trong dịp Tết. đến nay, tin Mỹ vào và trận càn lớn đã sữa lưng lại cho hắn. hắn dẫn lính đi phục như cũ, bắn bị thương hai chị đấu tranh trong mấy ngày qua, đang mộ lâu la để ráp lại trung đội dân vệ bị đánh nát.

1 :Tiếng nhân dân quen gọi máy bay trinh sát nhẹ
2 :" Phong trào cách mạnh quốc gia " do bọn Diệm tổ chức

[hoacuc]

Tôi nằm co con tôm, kẹp giữa hai đùi cho đỡ lạnh, vẫn nghe những khúc câu hụt đầu đuôi như đánh điện qua võng ka-kì. Năm Tuất cần chắc thằng Chinh cha đi trên tàu rà, cứ nhè thằng ngồi sau mà bắn, không rớt máy bay cũng giết được ác ôn. Một cô cãi bằng giọng ồm ồm. Ấy là Rốt chị tức Hồng Lan, tức Lan B, bí thư chi đoàn của đội du kích xã. Mẫn keó tay Rốt chi đi cặp kèm để làm loa hô lệnh chiến đấu, tha hồ mà quát đại đội bên phải tiểu đoàn bên trái cho giặt rúng xương. Mẹ cô đẻ sáu con, đặt cậu thứ sáu là út hơi sớm vì sau đó còn cả chuổi nữa : Thêm, Thừa, Sót, Rốt chị, Rốt em, Hết , vị chi chẳn là một tá. Những tên đẹp trong tiếng ta có hạn, số cô muốn đổi tên lại nhiều vô kể, nên tôi mới tính qua loa đã thấy từng gặp đến tám cô Hồng, năm cô Ngọc, bảy cô Lan, còn Mai thì đủ các màu : Hồng, Bạch, Thanh, Hoàng, Tuyết. ..

Năm Ri về thở hổn hển, cười, hỏi tôi. Đội du kích gom lại, bàn rất hăng về chầu phá ấp tối nay, tôi cố nghe để nhắc một chỗ bỏ sót nếu cần. Cái giọng the the` kia là của cô Thúi tức Kim Hương, xinh và hiền, rõ thật là tiếng phản người. Còn cậu Chừng nói khàn khàn lại mới mười bảy tuổi, má phính bấm ra sữa. Cả một lớp trẻ rất bốc, táo bạo, dễ thương, phải cái còn vung, chưa đủ chín chắn. Họ sẽ giật lại Tam-sa từ tay địch.
Quân địch dồn về đây đông nghịt, đông đến phát ớn.
Trong sáu thôn của Tam-sa có hai tiểu đoàn đóng giữa. Kiểu lấn chiếm của chúng ở đây kỳ cục lắm, na ná như nằm vạ. Chúng không càn rộng nống mạnh như mấy ngày đầu, cũng không chịu rút, rào ấp thì uể oải, tuần gác hay phục kích chỉ lấy lệ. Bọn này bị đánh cho đui què mẻ sứt ở Việt-an, chạy về đây nghỉ tạm lấy hơi, dựa lưng vào cái căn cứ gần An-tân đã được tên là Châu-lai hay Chu-lai. Các xã chung quanh Chu-lai đều đầy nhóc những đơn vị rệu rã như vậy, vùng này biến thành cái túi đựng lính thất trận của tỉnh Quảng-tín. Chúng chửi tụi sĩ quan như hát hay, tát tai bọn tề và dân vệ, gào đòi ăn, đòi mặc, đòi về ở phố.
Thằng đại úy sẹo má đóng trong nhà mẹ Sáu nhờ mẹ ra gò năn nỉ mấy ông Giải phóng đừng cắt bụp nữa :
- Theo Mặt trận cực lắm, tụi tôi không dám . Rút đi nơi khác thì còn chỗ nào nữa mà rút ! Cái Châu-lai sắp sửa giao trụm cho Mỹ rồi, thành phố chật ních, đồn bị hốt . .. Bà nói giùm các ổng chia tạm cho tụi tôi mỗi thôn một liên gia thôi, ăn ngủ ít lâu cho tỉnh hồn, còn mấy liên gia khác các ổng mần tuồng hát bội mặc sức. Lâu lâu tụi tôi bắn lên trời một mớ, Mỹ nghe mới chịu trã lương.

Chúng tôi nhắn bảo hắn ra gò căn lều mà ở. Hắn lừng khừng, sợ “ở dồn cục, các ổng bứng cả cụm”. Dù bị bắn tỉa không ngớt, quân hắn vẫn chết ít hơn ở những cái lò nướng lính như ngã ba Việt –an. Hắn còn đóng trong làng , cha con xã Chinh còn dốc dân xây ấp, chúng tôi còn đánh cả ngoài lẩn trong. Chị em binh vận đã dắt ra gò được mười một lính, có bảy súng, còn đạn, lựu đạn, mìn thì lấy đủ cho du kích dùng. Ta đang ém địch lại, mổi ngày một ít.
Còn một chút lấn cấn nữa : nhóm anh Liệp.

Anh với bốn năm cán bộ ngành nằm lì trên Tam-trân với nhiều thứ bệnh thình lình nổi dậy trong người. Chổ đồng chí ai lại truy nhau cái khoản sức khoẻ ! Anh Bảy quai nón về họp chi bộ Tam-sa trên sông Rù-rì, khuyên chúng tôi cứ đánh tới tới, để nhóm “đau ốm “ kia nghỉ dài hạn. Bây giờ thằng địch đang duỗi đang nống, chưa nên vội xốc xới lại đội ngũ. Cũng được. Cố kéo họ về sẽ lắm cái phiền : đang vật lộn với địch mà vướng mấy anh treo võng nằm dài, động mở miệng là bàn ra bàn rùn, “ cản mũi kỳ đà “, chỉ thêm cực.Còn đỡ hơn mấy năm trước, hồi anh Liệp làm bí thư, anh Luân với Mẫn mổi tí lại phải chạy lên quán bà Liệp để “xin ý kiến “, mà nào có ra hồn cái ý kiến !

Tuy tạm chịu vậy, nhưng thỉnh thoảng chúng tôi bị vấp. Hôm kia vấp nặng nhất. Ban cán sự Nhơn-phước ra hỏi về việc tam cấp ruộng công còn mấy chổ dở dang. Mẫn bí, anh Luân cũng không nắm được, hứa sẽ hỏi lại anh Liệp. Nhân khi Mẫn sắp về huyện họp, tôi bàn thẳng :
- Không để rụng cái đuôi nòng nọc, con cóc đừng hòng nhảy. Kỳ này đề nghị huyện cử người thay các ổng cho xong.
Mẫn trách tôi nóng. Phải chịu khó đợi họ chuyển chứ. Giằng co một lát, tôi nổi nóng thật :
- Ừ thì tôi là người ngoài không hiểu những chồ lắt léo, tôi thô bạo. .. Tôi tàn nhẩn với ông Liệp vì tôi thương bốn ngàn bà con Tam-sa bị ông ta bỏ rơi. Các đồng chí chỉ sợ mất lòng ông Liệp, không sợ mất lòng dân phải không ?

Mẫn kêu lên, giọng hơi nghẹn :
- Anh làm như chú. .như họ là địch hay sao á. ..
- Họ là máu thịt của ta nhưng mà là thịt thối máu hư vẩn phải mổ để thân mình lành bệnh mà đánh giặt ! Bộ đội chúng tôi liều chết cứu nhau, vậy chờ ai rụt cổ không tiến thì xin mời giao chức lại cho người khác lập tức, còn chuyện tình cảm để đó nói sau ! hay các đồng chí tưởng không có ai thay nổi mấy ông “ rùa hành chính “đó ? Hay là lỡ ăn mì uống bia ở quán bà Liệp, bây giờ há miệng mắc quai ?
- Anh Thiêm !
- Phải, tôi nóng. Nóng mà có lý. Bây giờ viết thư không kịp, nhờ đồng chí Mẫn báo cáo miệng cho tôi điều này : chi bộ có một đảng viên sinh hoạt ghép tên là Tư Thiêm, hắn đề nghị cách chức Tám Liệp và một số cán bộ khác vì tội không chấp hành nghị quyết bám dân đánh địch mà lại còn họa ! động bè phái. Hễ huyện không ưng thì cứ ghi biên bản, đến khi phong trào Tam-sa nát bét thì lật lại coi hắn có trung thực với Đảng với dân hay không !

Tôi bỏ đi luôn đến chổ đội du kích tập bắn. Không có cái chén ngọc nào để uống bảy chén nước cho nguôi giận-hình như sách Luân lý giáo khoa thư thời Tây bày vậy – tôi bứt nhai tạm những chùm chà là non,dẻo và chát. Nói toạt móng heo một lần lại hoá hay, giữa lúc hằng ngày máu đổ mà cứ cù nhằng cù nhẩy. ..Nửa giờ sau anh Luân vào ấp, Mẫn mới ra đi. Tôi nhìn theo cái bóng mảnh khảnh băng đồng một mình, chợt hối đã quá nặng lời. Suốt hai hôm Mẫn đi vắng, tôi cồn cào nhớ Mẫn. Trong đợt thử thách này. Mẫn chịu khổ hơn ai hết, và Mẫn cũng bị chạm đau nhất mỏi khi “ khúc đuôi” phá quấy. Dù đúng đến mấy, tôi vẫn không có quyền đốp chát với một đồng chí như thế. ..

Cùng với mối lo hỏng việc chính từng lúc giây vô- Năm Ri mới dẩn tôi xuống Chu-lai được một đêm, may sao tụi Mỹ chưa kéo đến- cái nắng đầu mùa cũng nung cho tôi sốt ruột sốt gan.

[hoacuc]

Từng bước, mùa hè lấn tới khắp nơi với bông trang đỏ tươi, bông vây đỏ sẩm, đọt sim đỏ bầm, với tu hú lảnh lót trên cành và cuốc kêu khắc khoải trong bụi. Chúng tôi lao đao vì n1ăng. Những chổ trúng nhiều cây rậm thường bị trực thăng và pháo bắn, chúng tôi phải ở rải trên gò cây còi, có hôm phơi lưng như đàn Quảng-ngãi phơi đường. Nắng trưa rót xuống thẳng đứng, chạm mặt đồi sỏi thì tóe thành lửa hàn, bốc lên những chùm bong bóng vàng bay theo mắt người vào chỗ rậm, vào cả giấc ngủ. Ngày trở nên đáng sợ, ngày sau nóng và dài hơn ngày trước. Đêm đã co mình thu ngắn lại, vẫn không thóat hơi nóng của ngày bao vây hầm hập, một thứ nắng đen. Gió nồm là luồng hơi phả từ miệng lò. Năm ba hôm một lần, trời kéo mây khói đen và đổ một trận mưa dông rất to hột, sấm sét dù cả, nhưng chỉ vài phút đã tạnh, để lại làn hơi đất trắng đặc rất nồng mũi làm chúng tôi chống mặt và đổ mồ hôi như xông cảm. Mệt mấy chúng tôi cũng đêm đêm vào làng, không ai chịu ở “ nhà “.Đánh bọn lính gác tuần, phá rào ấp, rút kinh nghiệm đợi đấu lý vừa rồi, nhận đạn của các em góp, xử cả những vụ kiện trâu ăn lúa và hàng xóm mất gà, khối việc. Nằm ngoài gò mình rất chán. Muốn ngủ cũng phải đợi đến một hai giờ sáng mới chóp mắt được. Lúc ấy, mồ hôi ngấm ướt sũng áo quần và võng đã bắt đầu gãy một cảm giác dễ chịu như gió mơn trên da, rõ nhất là dưới lưng, nơi vải ép nhiều lớp lại thấy mát hơn tay chân để trần. Những đám mây muỗi đã tan, vòi muỗi chích qua ba lần vải nhoi nhói dưới mông nghe chừng đã no máu, pháo địch bắn bậc thang lùi về giã chung quanh căn cứ. Thiếp được vài tiếng xong phải dậy cuốn võng nấu cơm vắt và ăn luôn thật no phòng địch cần phải đánh suốt ngày, sau đó có thể ngủ ngồi lát nữa, súng gác ngang đùi và bao đeo trên lưng.

Ban ngày, chúng tôi vượt những giờ thử lửa bằng cách động tay động chân liên miên. Ham làm thì quên nóng. Hết phiên bắn tỉa lại về học. Bài học ngó lên trời mà xếp. Nắng gắt. Mưa căng nhựa ngồi xúm chùm ôn chính trị. Hở ra lúc nào anh em lại đào hầm tránh pháo, đạn phên để đưa xuống lát các hầm bí mật vùng cát, vót chông, nấu thuốc bom đúc mìn, men vũng lầy tóm những chú ốc bưu ngoi lên bờ cỏ tránh nước nóng, tìm những chùm chà là non về nấu canh với thứ rau mà giả đắng cố ăn để giải nhiệt.

Nhờ không ngớt “ vừa hăng vừa mài sừng “,đội du kích vẫn hăng sau ngót nữa tháng bật ra khỏi làng, tránh được cái nạn mổi người mổi võng nằm thở dài sườn sượt như tôi gặp ở vài nơi. Cô Rốt chị có giọng đàn ông và cậu Sung cao kều được vào Đảng, bảy anh chị em nữa vào Đoàn, ai nấy đều thoải máy cả. Phải cái sức khoẻ xuống nhiều. Bụng đói mà suốt ngày không ăn được,” cơm ử, nước ử “, chỉ còn bữa khuya là bà con trong xóm mời trong xóm là chén đẩy bụng. Khắp người nổi sẩy, sẩy biến thành những mụn con đỏ lấm tấm, rồi giữa vạt mụn nẩy cái nhọt cứng, nông và rất đau. Mặt hóp và đen, nổi lên toàn là răng vêu và mắt thô lố. Bà con các ấp ra thăm cứ la trời anh em cực qua, riêng tôi hay bị trỏ ngnó tay nhất : “ Thì coi thằng Thiêm đó, bộ đội nuôi nó mập trắng mập mềm, về ta mới mấy bữa hoá con cóc đen ! “. Tất cả cua ngon trong làng theo ngỏ tắt kìn kìn đi tìm chúng tôi trong những ngày đầu, rồi cạn dần. Đang lúc giáp hạt, thêm bị bắt đi rào ấp, bị tụi lính cướp ngày trộm đêm, số lớn bà con than thở một lát rồi dặn chúng tôi cứ đến vạt sắn, vườn dưa bở, chổ đặt nó tôm, kiếm được gì ăn nấy. Đội du kích lại động lên vòn vọt. ít thấy đầy dãy mà nhiều thảy chia bảy chia ba, nồi cơm của chúng tôi bây giờ mổi lúc khoai khô chỉ cõng được năm ba hột cơm gọi là có. Gặp hôm hụt bữa chúng đem cô Chín Cang ra trêu để” thêm phần lạc quan tin tưởng “ bởi cô vẫn trắng và tròn quay như khúc sắn luộc, chỉ ước sao cho xuống bớt ít cân cho dể chạy và nhỏ bớt mục tiêu.

Cái thú ngâm mình dưới sông Rù-rì phải tạm dứt. Như chim gỏ kiến, tụi trực thăng rĩa đại liên vào từng hốc đá bên bờ hiện ra dưới cánh quạt, trúng một cậu núp khá sâu. Chúng tôi dời chổ vài lần nay về đóng chung quanh giếng tiên. Một con suối cạn phơi lòng đá trắng mốc còn giữ lại một giếng nước mạch rất trong, mát lạnh nắng mấy cũng không cạn, chẳng của tiên thì của ai nữa. Chỉ tiếc rằng nàng tiên nào ấn gót sen thành giếng lại có bàn chân nhỏ xíu, nên cứ nữa giờ giếng mới rỉ đủ nước cho một người tắm hà tiện, giá được một vó ngựa Phù Động thì hay hơn. Tôi thử tính, thấy đây là cái giếng tiên thứ tư đã từng gặp.
Những làng quê ta rải dọc miền trung, nằm giữa núi cao biển rộng, bao giờ cũng có một giang sơn thu nhỏ bên mình như chơi non bộ Làng Cá này chẳng chịu kém ai. Con suối nhỏ có những bóng bạc vẫy người kia được đề bạc vượt cấp lên sông. Núi Chúa chỉ là một trái đồi nhỉnh hơn đám bạn bè đôi chút, trên đầu chứa một chỏm rừng cắm. Nếu nó lùi về Tây chừng mười cây số thì mất ngay tên Chúa, cũng không ai gọi là núi nữa. tôi qua lại vùng gò hoang nhiều lượt, gần đây mới biết dọc đường có tới ba cái đèo, riêng một cái được thổi phòng là đèo Trâu-lăn, nghe mà dựng tóc !

Dù quen cảnh mến người, tôi vẫn thấy cần đi nơi khắc.
Tôi biết mình là đứa hay sa đà, dễ bị những xúc động một lúc cuốn xa công việc chính. Ở với xê mình không sao, nhiệm vụ với tình cảm cứ xoắn vào nhau như hai tạo (1 ) đánh thành sợi dây. Khi đi tẻ mới phiền. Áo,quần , thuốc, gạo, gặp ai quá thiếu tôi trút dần cho, sau đó lạnh run không có mặc, ốm không có thuốc, đói chảy nước miếng trong. Về xã gặp việc gì cũng ham, cũng lao vào, từ dạy hát cho các em đến kẻ khẩu hiệu phòng bệnh, được bà con khen đấy nhưng giờ nghỉ mất sạch. bậy nhất là chuyến chuẩn bị chiến trường năm kia. Tôi đưa một tổ về ở xóm gần đồn 96, sửa soạn cho xê mình một đòn hốt tiếp tế. Địch càn, chúng tôi rút, bị một ông già mắng: “ người ta tay không đánh giặc, các anh súng ống đầy mình mà chạy cong đuôi vậy à ? “. Cả tổ cùng nổi tức khí, đằng sau quay, đánh suốt buổi, hạ mười ba khiêng địch. Tôi với một cậu nữa bị thương, phải về đơn vị để lãnh thêm một keo vò đầu rất đáng kể.

Cuối lá thư gửi về H.68, tôi viết xin chuyển ra Đà-nẵng, cũng để tránh một chầu sa lầy mới. Lý sự vững chắc lắm nhé. được giao tìm hiểu Mỹ, lại đụng đầu ngay với Mỹ hoài. Dù muốn biết thêm về ngụy cũng không nên ở đây : cả miền Nam thắng như trẻ che, riêng Tam-sa lui về cái thời làm ăn rị mọ, còn điển hình chỗ nào . Ai dùng đến kinh nghiệm ch1ông líp của xã này, khi quân ta đang vây các thành phố ? Và mấy nơi đã mắc những rắc rối trong hàng cán bộ như đây, để hỏi xem cách gở rối như thế nào ? Tôi cuốn gói là phải. Đà-nẵng là nơi tôi thuộc kỹ từng phố nhờ những đêm đạp xích-lô, nơi tôi quen với lớp trẻ nhiều, trẻ thích chụp ảnh hơn già. Đà-nẵng ngập dưới dòng thác lính thủy đánh bộ Mỹ ùn ùn đổ vào. Đà-nẵng ù tai choáng óc vì phản lực Mỹ ngày đêm lên xuống, Đà-nẵng ù tai chóang óc vì phản lực muốn nổi dậy. ..Tôi tự thuyết phục mình rất hăng, nhằm cố gỡ những ngàn sợi tóc đang buộc tôi vào mảnh đất và nhóm bà con đang một lần nữa mất cạn. Tôi cũng sờ sợ khi nhận ra mình thương Mẫn nhiều qua. Phải chi Mẫn là con trai thì hay biết mấy, chúng tôi có thể thân nhau hết mức mà không bao giờ vượt qua tình bạn. ..

[hoacuc]

Khó tưởng được cái sức bền dẽo lạ lùng của Mẫn . Mẫn làm và học chung với đội du kích, còn bận thêm trăm thứ việc không tên của người thay mặt chi ủy và ủy ban nắm xã đoàn, xã đội, còn giữ vai người chị Hai thu vén tuy không lớn hơn anh em là bao. Tôi không biết cái võng của Mẫn là cũ hay mưới, bởi Mẫn luôn ngủ sau dậy trước. Đi bắn tỉa hay phá ấp về, Mẫn đợi anh em nắm hết mới đi tắm giặt một mình, chớp mắt một lát đã dậy nấu cơm. Cánh con trai ngày giòn đến khi nước uống rót đầy ống, cơm bày sẳn, tắm xong lại cởi áo rách ném nhờ chị Hai vá gạ chị Hai bắt óc hái rao, lén xé sổ tay chị Hai quấn thuốc hút, đủ trò . Mẫn chỉ cười cười trong khi các cô trẻ nổi cáu.

Mẫn hay nhờ tôi bày thêm một ít lỳ thuyết bắn máy bay và các công thức tính lượng thuốc nổ phá cầu, phá lô-cốt. Tôi ngã lưng, vừa quạt vừa giảng bài. Mẫn ngồi ghi trên đầu gối, mồ hôi đọng từng giọt bằng hột đậu trên mũi, cây bút bi chịu nóng không nổi cứ trào mực ra giấy và tay. Đôi lần tôi mệt quá thiếp đi nữa chừng lát sau mở mắt thấy Mẫn đang may cho con nuôi cái áo bằng vải cũ, hoặc chỉnh riêng một cậu lén bắn gà rừng giữa lúc thiếu đạn. Mẫn cùng anh em gọi đùa tôi là thầy Thiêm, và không hề giấu vẻ mặt tủi tủi khi tôi nói muốn đi nơi khác. Cái buồn lộ liểu của đồng chí muốn giữ nhau , vậy thôi.
Nhiều tiếng nổ to đánh thức tôi dậy. Pháo bầy bắn lộn xộn quá.

Tôi nghiêng đầu, lờ đờ nhìn qua mép võng. Cái gì cũng khang khác. Tôi nhắm mắt , lại mỡ, nhận ra chổ khác ấy. Da trời ngả màu xoài chín, lá cây vàng như giữa thu, ở cuối võng hòn đá trắng tôi đặt ba-lô cũng nhuộm nghệ, tựa hồ một cơn nắng quái chiêu hôm đang phủ ánh vàng ủng lên mọi thứ. Tôi chống tay ngồi dậy, thấy trong đầu có một viên bi sắt của xe tải, hai vai nhức như vừa rán cõng gạo thi với một cậu miền núi. .. Tôi lên cơn li bì hệt một chú lính mới bóc tem, không phải ngây ngấy đun đún một lát rồi hết như lớp kỳ cựu đường rừng đã chai ra với loài muỗi chổng mông trên trời. Con ma sốt vừa làm một chầu truy lĩnh. Bây giờ tôi đang nhìn trời đất bằng cặp mắt đẫm ki-ninh vàng, tuy rất thêm được một viên vỗ vào miệng mà nhai rau ráu.

Lại nổ nữa. sét, không phải pháo. Trên gò sỏi khô trụi, tiếng sét dội rất sắc và giòn, như bình thủy rơi xuống nền nhà. Mây đen đằng Tây đùn lên nhanh, gần đến mặt trời. Lát nữa mưa cầm chắc. Tôi lập cập mở tấm nhựa ba thước ra căng trên võng, rồi vịn cây lần tới giếng, xương ống chân lún vào bàn chân mềm nhũn, khá đau. Tôi rửa mặt, lấy góc khăn cọ lưỡi cho đở đắng miệng, vào lật xem mấy cái sơng để bên võng. Ban nãy Năm Tuất cắt người ở lại trông nom, tôi gạt đi, sau Chín Cang nấu bữa tối để sẳn cho tôi, À, rất khá, một soong cháu hành to ăn với cá ngừ kho tiêu. Nhờ trời, tôi sốt nặng mấy cũng ăn được nên ít mất sức, anh em xê mình hay trêu : “ Hừ ừ ừ . .nấu cho tao. ..hừ ừ ..vài lon gạo cháo thôi ..” Cháo còn nóng, mồ hôi túa ra làm tan cơn nhức đầu, người nhẹ hẳn.

(1) : sợi con ( để bện chảo )

Ai đó từ phía sông Rù-rì đi lên theo lòng suối khô, nhảy bước ngắn bước dài trên tảng đá. Một em gái nhỏ từ ấp ra tìm chúng tôi, vòng xuống sông tắm, lang thang tìm giũ chà là, giờ mới lên. Tóc xõa quá vai, áo lót trắng không tay, quần vo cao, tay phải bưng cái nón ngửa đầy chà là chín đen, tay trái bóc bỏ miệng.. . Tôi rửa xơng chén xong trở lại ngồi vỏnh, thấy Mẫn đang đi tới. Mẫn chứ không phải em nhỏ nào cã. Huyện đóng tít gần chợ Cây –xanh, sao mới hai ngày Mẫn đã về . Và . ..làm lành với nhau như thế nào đây ?
Mẫn đặt cái nón ngữa bên tôi cười :
-Ăn chà là đi anh. Buồn ngủ gặp chiếu manh, em đụng mấy bụi chín sớm. ..Chết cha, sao anh xanh dữ vậy ?
- Trả nợ ông thần rừng. ..
- Mà sao anh Tuất không để ai ở nhà hết ? Đêm hôm mưa gió, lỡ trúng pháo. .Con Cang tới phiên trực cũng đi mất, tầm bậy quá !

Tôi xuê xoa nói lãng cho xuôi. Vậy là êm được bước đầu, khỏi ngượng ngập lựa lời bắt chuyện. Một lần nữa dáng người Mẫn khác hẳn đi : Bớt cây các-bin và cái mũ tai bèo, tóc xõa và kẹp đuôi vòng lên gáy cho ngắn bớt, để lộ hai cánh tay trần, trông Mẫn nhỏ lại như mười lăm mười sáu, cỡ Út Liềm.
Mẫn đi họp nhanh nhờ mượn xe đạp có đèn của chị Bỉnh, khúc ngoài kia đường tối, đãp ban đêm được, khi về còn kịp ghé huyện đội. Mới thấy mặt Mẫn các anh đã réo : “ Nụ xoè, dây cháy chậm, kíp nổ, bày mâm tiếp khách đây ! “ Mẫn túm nhấc cái khăn tay đựng chà là, lật mấy lớp áo quần, giơ lên khoe một túi nhựa trắng đụng đầy những đầu nổ thủ pháo đúc bằng nhôm nhỏ rất xinh, tôi chưa hề thấy. Ưu tiên cho Tam-sa một ít hàng viện trợ đấy.

Phần tôi được hai lá thư. Tôi nhìn qua nét chữ anh Điển, đoán là giấy gọi tôi đi Đà-nẵng, bỏ luôn vào túi, nghĩ : “ Sắp chia tay rồi, Mẫn ơi ! “. Thư kia của anh Bảy quai nón, viết ngắn, bảo rằng huyện uỷ đã trao đổi kỷ lời đề nghị của tôi – À, à chuyện ông Liệp đây – và thấy lúc này chưa nên vội. Cách chức một số các bộ kém thì dể, xóa bỏ được cái luồng tư tưởng sai mà họ gieo tràn lan mới khó, hãy đợi đến đại hội chi bộ tháng sau. ..Vậy là tốt rồi. Miễn là cấp lãnh đạo thấy rỏ sạn rơi vào máy !
Thư anh Điển dài hơn, vẫn cái giọng tửng tửng, đôi lúc châm biếm theo kiểu cù không cười.

[hoacuc]

Báo cáo của đồng chí rất khá. Cậu giúp trên hiểu được tình hình mọi mặt trong một vùng Mỹ sắp chiếm đóng. Nhận xét sâu đúng. Đồng chí Mẫn nói cậu giúp địa phương hết mình, chi ủy Tam-sa đề nghị khen thưởng cậu, cái đó trên sẽ xét. Riêng mình thấy chổ khác nhau giữa một phaí viên chịu lao động vô chổ ác liệt, chung tay làm nên chiến thắng, với mấy anh chàng ưa sách gói đi khơi khơi, lượm những chuyện đồn đại ngoài rià. Mình khuyên cậu nên cắm rễ tiếp ở Nhơn-ái, đánh địch, xây du kích, giúp cũng cố nội bộ, đợi Mỹ vô.

Đưa cậu ra Đà-nẵng cũng có lợi, nhưng ít thôi. Về một xã vững ở Điện-bàn, Hòa-vang, cậu sẻ tươi phần xác mát phần hồn. Khi xã lên báo cáo điển hình trong đại hội thi đua, cậu tha hồ tán thêm cho mọi người trầm trồ. Có điều tụi mình đã có nhiều phái viên nằng nặc đòi về theo dõi các lá cờ đầu, còn những nơi trầy trật sầm sương như Tam-sa thì chẳng mấy ai muốn tơi, mà có tới cũng phê người ta hết hồn, báo cáo về đen thui. Anh em mình hay mắc cái tật đó Thiêm à, nhìn phong trào cũng như nhìn người, ai tốt sẳn thì xúm vào khen túi bụi, ai chưa thật tốt thì lảnh, ngại tốn công giúp người ta ngoi lên, thích lượm sung chín hơn là bón gốc bắt sâu trong sung.

Chắc khi viết anh Điển gặp chuyện bực, có thể bực vì tôi muốn đổi chổ, nên triết lý nhiều ớt. Đoạn cuối lại viết rất thực tế :
Nhắc cậu đừng đánh bạc với tổng Giôn, nhớ gửi báo cáo đều, giữ gìn sức khỏe, trả đủ sinh hoạt phí cho địa phương.
Vậy là đề nghị thứ hai cũng bị bác luôn. Gãy vụn. Tôi cười một mình, ngó lần nữa nét chữ lòm chỏm của anh Điển, chợt thấy một luồn mát rượi tràn qua người. Tôi ngẩng lên. Mẫn đang nhìn tôi đăm đăm, tay lơ đãng bỏ từng trái chà là vào miệng, màu đen làm nổi rỏ môi tươi.
- Bao giờ anh đi ?
- Sáng mai xin rút dù, chào xã đội !
Mẫn đang cầm que vẽ nhiều chữ thập trên sỏi. Tôi ước được thấy một nét cụt làm nên chữ T hoa. Không có.

Số anh phải chịu cực hoài. ..hồi xưa đã đành giờ trở lại cũng gặp khó ..công anh vun đắp miết, tụi em chưa giúp được anh gì, nghỉ thiệt mắc cở. ..
Mẫn hứa với anh Bảy sẽ giúp tôi bủa mạng lưới quân báo chung quanh Chu-lai, trao cho tôi một số cơ sở vùng cát, cho du kích dẩn đi bất cứ đâu. Tôi không dám đuà dai, đưa luôn lá thư anh Điển cho Mẫn,chẳng có gì phải giấu, chống một ngón tay vào cằm, từng lúc chớm cười trên khoé miệng- lúc ấy trông Mẫn rất ranh ngầm- bật cười to khi đọc câu cuối, ngửa tay.
- Mổi ngày hai chục đồng ! Mấy khi gặp ông cán bộ lương to, trả gấp đôi lập tức !
Tôi bóc nắm sỏi thả vào tay Mẫn. Lâu nay tôi ép mãi Chín Cang mới chịu nhận nữa số tiền ăn tôi được cấp, còn lắc đầu chép miệng hoài vì đội du kích đang lúc đói, tôi sút cân trông thấy.

Một cơn gió xoáy đổ tới rất mạnh, cuốn lá khô và bụi lên mù trời. Gió nhám sì. Chúng tôi nhắm mắt bịt mũi đợi con trốt đi qua,phủi lá đậu trên người, ra giếng rửa . Đến lúc này Mẫn mới thấy mình vô ý, ngồi trước mặt con trai với áo lót quần xăn. Tay chân Mẫn thon đẹp mà cũng lạ mắt. Cuối cánh tay trắng muốt, không có vết chủng đậu, là bàn tay rám nắng như đeo găng màu hồng nâu. Con nhà nông quanh năm lội ruộng. Mẫn không mắc cở khi phơi đùi đỏ au, nhưng hai bàn chân quấn băng và đi tất lâu lại hóa trắng lốp, trông buồn cười thế nào. Cổ Mẫn có ngấn nắng của cổ áo bà ba, lắm ngấn ghê. Mẫn luống cuống rửa vội mặc áo ngoài, buông ống quần, tháo kẹp cho máy tóc đổ dài xuống lưng, vừa búi vừa nói bẽn lẽn :
-Qua đồng Tam-trân, cái Mô-ranh quần sát quá, em phải giả làm con nít đi chăn trâu. Thấy rỏ thằng Mỹ ngồi sau anh à, râu mép nó màu như râu bắp.

Trời tối sầm xuống như cái đèn măng –sông treo phía Tây trời vừa xì hơi. Mưa nặng bắt đầu rơi lộp bộp, xốc xuống trắng xám. Mẫn vào hốc đá soát lại đống bao trùm nhựa, rồi chạy đến núp dưới tấm tăng của tôi. đội du kích bật khỏi làng giữa mùa nắng, chưa sắm tăng nhựa. Hai chúng tôi nhường mãi cho nhau cái võng, au đứng cả.
Mưa to dần ít sét, nổi bong bóng trên các vũng, báo hiệu sẽ kéo dài. Tôi chóng mặt đành nằm võng, để Mẫn cuối lom khom nhìn chéo lên mây chép miệng hoài.Mẫn lúng túng rõ. Vào ấp một mình dể đụng phục kích hay ta bắn lầm, lại lo bỏ “ thầy Thiêm” sốt không ai coi. Ở lại đây, biết tôi đứng đắn hay không, đằng nào miệng tiếng thế gian cũng phiền. ..Tôi thấy cần lấy lại cái giọng ông thầy thuốc gia trưởng dạo trước :
- Mẫn ơi !
- Gì, anh ?
- Tụi mình còn đi với nhau lâu, giữ gìn miết cũng vậy. Nay mai gặp hồi bí, bộ cô không cho tu xuống chung hầm bom à ? Cột võng nằm nghỉ đi !

Mẫn tần ngần chút nữa rồi bật cười dài, cười rũ. Nghỉ gì mà cười ngon lành vậy ? Cười chán, Mẫn cũng lấy võng ra. Cây thấp quá không buộc được võng hai tầng , đành buộc ngang nhau. Tôi nằm bên Mẫn ban đầu còn ngượng ngượng , sau chỉ thấy ấm bên vai như khi ngủ chung với xê mình. Mẫn im một lát, có lẽ đợi qua mấy phút xấu hổ lại khúc khích
- Anh nói chuyện chung hầm, em hết hồn, lâu nay chưa tính chuyện đó.
- Địch vây tôi, cô chịu bỏ à ?
- Bỏ sao được. Có điều ..họ nói chết. .., anh là con trai ít mang tiếng, con gái cực lắm. Để em gép anh đi với anh Tuất.

[hoacuc]

Tôi vặn ngay, vặn hơi quá một chút vì muốn cả hai tự nhiên hơn :
- Vậy đó, hồi cần thì người ta dùng tôi mọi việc, khi thấy vướng người ta đùn tôi cho ông kinh tế, đem tôi bỏ kho !
- Gớm, anh ác miệng dữ …
- Mà ai nói Mẫn con trai không sợ tiếng đồn ?
- Lỡ có tay nào nổi ghen, gởi đơn vị một lá thơ nói tôi lăng nhăng này nọ, thì giờ đâu mà cho cán bộ về dây hỏi thử đúng hay sai ?
- Tôi cũng ngại vấy mực trong lý lịch lắm chớ ! nhưng mà tôi không giữ ý tới mức cản trở công việc. Lâu nay đi công tác lẻ với cả trăm chị em, tôi chưa nghe tiếng xì xầm nào hết. Không có ghẻ, chẳng phải né ruồi !
- Nói như sách !
- Nói như sách, làm cũng như sách. Con trai con gái chơi thân với nhau như bạn, rất tột, về sau ưng nhau nên vợ nên chồng, càng tốt chớ chết ai. Cô lãnh đạo anh chị em trẻ chắc vững lắm, mà hể không thông cảm chổ đó chắc họ cũng nói như thằng nhỏ Tâm : “ Chị Hai phong kiến thấy bà ! “
- Hừ, phong kiến !

Mẫn quẫy mình, ngồi bật dậy, xoay người đối hẳn với tôi. Giọng Mẫn bổng có tiếng run của sắt đập :

Anh tưởng em chỉ biết có nụ xoè kíp nổ thôi à ? Em làm công tác Đảng, công tác Đoàn hằng ngày phải khuyên người này dỗ người kia, phải giúp anh chị em hiểu những chuyện tnìh yêu tình bạn chớ! Mà dầu không làm cán bộ, thân gái lớn lên cũng phải tự nghỉ rồi đây ưng ai lấy ai chớ.Nói ra mắc cở, còn sợ người ta cười đang đánh Mỹ mà lo sợ riêng tư, tụi em con gái cứ giấu kỹ, nói quanh, chắc anh nghĩ đám này khờ lắm, hô đi hét đứng thôi. Lầm rồi. Năm ngoái có anh yêu Chín Cang, lại nhờ chú Luân nói giùm, nó chối qua loa cho xong, sau đó tâm sự với em : “Ảnh tốt, dể thương, mình gạt đi cũng tiếc. Bị cái ảnh coi thường mình, không tỏ thiệt với mình, muợn miệng ông bí thơ để buộc mình phục tòng cho mau, mình không chịu được cái phong kiến kiểu mới đó ! “ . Em phê nó tự ái, nó nhận chắc không chịu sữa. Tụi em cầm súng đánh Mỹ để giữ nước giữ làng, đúng, mà cũng giữa luôn cái quyền định đoạt đời mình nữa, có phải phong kiến không ?

Tôi sửng sốt nhìn Mẫn, một khối đen khi vắng chớp, một con người sắc nét và nhiều màu khi trời loé trắng qua mái nhựa. Tôi vẫn tưởng cô gái này làm nhiều hơn cảm, cảm nhiều hơn nghĩ, nghĩ nhiều hơn bênh vực ý nghĩ của mình. ..
- Em quen các anh bộ đội về xã, anh nào cũng vui vẻ, tử tế, đôi khi chọc tụi em cãi chơi chớ coi phụ nữ bình đẳng lắm. Em quí chổ đó, mà cũng nghĩ vậy chẳng biết hay đúng : các anh quen sống trong tập thể lành mạnh, tiến bộ, luôn luôn được học cái mới, sót ai kém thì chung quanh rèn hoài cũng ra tốt, cứ vậy miết rồi các anh quên cái khó của tụi em ở xã. Phong tục, dư luận, bao nhiêu thứ bày nay làm, coi vậy chớ còn nặng anh à. Cái đó không tránh được. hai chục năm nay đồng bào mình đánh tây rồi đánh Mỹ, học đường lối chánh sách nhiều lắm, thử hỏi có lần nào học kỹ vế thái độ đối với phụ nữ, về tình cảm trai gái hay vợ chồng hay không ? Đạo đức số một như chú Luân đó, về nhà nói với vợ cũng quanh năm mày tao, con gái chú yêu anh gì ở trại sản xuất thì chú bắt phải cắt. Thoí quen ngàn năm đâu dể sửa ! Tụi em dỗ nhau : thôi ,việc nước là lớn, chuyện vặt dẹp một bên, nước độc lập trước sau gì mình cũng được tự do, mà cũng đừng sốt ruột xin đi thoát ly, hồi nào trên cần sẽ rút, cứ ở lại xã lo dồn sức đánh Mỹ đã …Em giữ ý tới vậy, còn bị tiếng đồn là chửa hoang vơi bộ đội, đi xã khác phá thai, anh biết không ?

- Biết. Thằng Ba Thấn phản rồi, ai tin nó nữa ?
- Một đồn mười, mười đồn trăm, ít ai hiểu đó là thắng Thấn phá rối. Anh nghĩ giùm làm sao cải chính đây ? Hay là em lên trước mít tinh : “ Thưa đồng bào, thằng Thấn gieo tin bá láp, tôi không chửa hoang phá thai bao giờ “ ?
Mẫn cười khẫy một tiếng khô lạnh nín thinh. Tôi đã nghe anh Luân kể qua chuyện ấy, tránh không hỏi Mẫn ngờ đâu Mẫn lại nói trắng trợn đến thế. Tôi đợi nước mắt trên khuôn mặt lúc này trắng mờ. Trời chớp. Chỉ có đôi mày đen nhíu lại gần chạm nhau, cặp môi mím giận dữ. Một tiếng ực nhẹ, Mẫn nuốt nước bọt hay nuốt cái nấc trào lên cổ. Hồi lâu Mẫn mới tiếp, giọng rất trầm trong tiếng mưa rơi ràn rạt :
- Anh hay trách em quá bí mật, máy móc, thân đó rồi sợ đó. Làm sao được, em là chi ủy viên, không được đem chuyện nội bộ đi kể với người ngoài. Em mang ơn anh hiều lắm, mà phải giữ nguyên tắc, anh ghét thì chịu . .Bây giờ anh sanh hoạt chung, chú Luân dặn em nói hết, nhờ anh giúp cho, anh đi đây đi đó hiểu rộng hơn. ..

[hoacuc]

Chương XI

Cùng lứa tuổi ấy, nếu sinh làm con gái rốt trong một nhà đủ cha mẹ, anh chị và không quá túng, Mẫn có thể là một trong những cô Út tôi quen, nhí nhảnh líu lo, ưa làm nũng nhưng cũng thích vâng lời, nhảy chân sáo theo cách mạng như đi chơi hội. Mẫn khác họ. Mẫn là chị Hai trong một gia đình cán bộ nghèo, bị giặt phá nát, bước vào trường đời ở một xã bị chà xát nặng. Cho đến nay, Mẫn cứ thèm được chơi đánh ô đánh thẻ, được tập thêu đan bằng hai tay nhiều chai, nhất là thèm học chữ.

Cây cột nhà Mẫn có một vết rựa chặt rất sâu, đất nhét kín mà mép còn rõ. Cha Mẫn giữ trâu bầy cho xã Chinh hơn mười năm, trầy trật mãi mới quăng roi vất nón được, căm lắm. Khi nghe con đầu khóc lọt lòng, ông chém cái rựa vào cột, chắc định thề câu gì rất độc, sau chỉ nói: "Nín con, sợ cái gì, tao chết đói còn hơn cho mày đi ở". Hồi đánh Pháp, huyện này nằm trong vùng tự do, nhưng cha Mẫn ham tiếng súng hay đi xa, hết dự chiến Điện-bàn Hòa-vang lại đưa dân công lên Tây-nguyên. Ông làm thôn đội, mù chữ mà say việc, tánh nết như đá lửa, rình sâu con mắt mới tóm được tài liệu Quần dài đen (1) trong rương xã Chinh. Sau Giơ-neo hắn bắt ông lập tức, đánh chân tay mới lập hồ sơ đưa đi Côn-đảo.

Năm ấy Mẫn mười tuổi. Mẹ kêu Mẫn lại, nói nhỏ:
- Cha bị tù rồi, con ráng giúp mẹ chút.
Việc đồng việc nhà Mẫn đã làm được gần hết. Mẫn giúp mẹ việc mới: đem cơm và đưa tin cho bác cán bộ nằm hầm sau vườn. Bác này đổi vùng hay đi đêm bị phục, bác khác tới. Khi đứt khi nối, hai mẹ con giữ mãi mối dây còn lại của cách mạng. Địch nghi, soát nhà xăm đất, bắt nhiều lần, giam đánh chán nó lại thả về để cho đứa rình tới mòn gốc lựu đầu hè. Kệ nó. Ba Tâm với Út Hòa không được dính vào: Tâm là con trai một, Hòa nhát gan.

Tới năm 1961, Mẫn bị bắt ở chợ An-tân với hai ngàn viên thuốc sốt rét clô-rô-kin trong người. Đòn gần chết. Mẫn được một chị chung buồng giam cởi trói, lội ruộng băng gò bốn đêm tới Tam-sơn, vùng giải phóng đầu tiên ở ven núi. Mẹ Mẫn ở tù thay con, chế độ nó vậy. Mẫn được đưa vào đội võ trang công tác Tam-sa mới lập, chú Tám Liệp làm đội trưởng. Các chú xân xiu (2) với điều lệ, kết nạp Mẫn vào Đảng khi mới mười bảy tuổi, lấy bảy năm công tác bù chỗ thiếu tháng. Các chú còn tống liền liền cho hội đồng xã mấy lá thư cảnh cáo, lá cuối cùng không đúng chính sách nhưng dễ lọt tai chúng hơn cả: "Bây giết gia đình có người theo cách mạng, tụi tao giết lại gia đình bây, liệu hồn!". Mẹ Mẫn và mấy người bị bắt nữa được thả rất nhanh.

Đó là quãng đời vui nhất của Mẫn.

-------------------------
(1). Quốc dân đảng
(2). Co giãn, linh động
_________________

Mẫn được đánh giặc. Ta đây, địch kia, không còn gượng chào "ông cảnh sát" khi nó sắp treo mình lên xà nhà. Những thằng cấu xé chà đạp nhà Mẫn, hút máu cả làng, nối nhau giãy đành đạch đòi ăn cơm cúng, hoặc "em lạy chị Hai" suốt dọc đường về trại cải tạo. Bấy nhiêu đủ là hạnh phúc lớn rồi, huống chi bà con gặp đâu ôm đó, huống chi Mẫn còn được học đủ thứ, được anh em coi ngang hàng, được sống gần chú Liệp để chú bày vẽ cho từng chút.

Mẫn thương và phục chú hơn hết.

Chú Tám được cảnh nhà đủ ăn, chữ nghĩa hồi xưa tới cái ri-me (1) là cao lắm. Dạo đánh Tây chú làm văn phòng huyện, sau về làm chánh văn phòng xã cho gần nhà, kình nhau với ông chủ tịch sao đó chú bỏ việc, nể lời bạn chú vào ban thông tin xã, dựng được đội văn nghệ cũng khá. Bà con coi chú là người có tài, ăn ở cũng mềm mỏng. Các bạn ưa tính chú rộng rãi, cởi mở, dám chơi hết mình, chỉ tiếc chú hơi "tài tử" trong công tác. Chú buồn vì bị ép lấy bà vợ già, không con, hay đến chơi nhà Mẫn, nửa đùa nửa thật nhận ba chị em Mẫn làm con nuôi. Gần tới đình chiến chú được kết nạp Đảng, nghe đâu chi bộ hồi đó bàn cũng lâu mới ừ.

Địch tới, bắt giam chú chừng nửa năm rồi thả về. Chú không khai báo, có lẽ cũng không biết gì bí mật mà khai. Nhiều người nói nhà chú bán trâu đút tiền cho hội đồng nên được ra tù sớm, khỏi bị xếp loại tình nghi can cứu và treo bảng cô lập, đi lại làm ăn cũng dễ. Giữa hồi điên đảo, chẳng mấy ai để ý cái vặt ấy, giữ mình được như chú là khá rồi.

Vợ trước chết bệnh, chú lấy thím Liệp bây giờ, sắc sảo mà biết điều, buôn giỏi có hạng. Chú biết nhà Mẫn nghèo xác, bị cô lập mà cứ nuôi cán bộ, thỉnh thoảng lén giúp gạo tiền. Mẹ Mẫn đưa chú một thư móc mấu của bác Bảy quai nón, chú nhắn trả lời: "Cơm chưa ăn thì gạo còn đó, xin cho tôi lắng xuống ít lâu, tụi nó bớt rình đã...". Mỗi lần mẹ Mẫn đi tố cộng hay bị giam, chú đón cả ba đứa nhỏ về nhà, tụi dân vệ nể chú cứng lý và sợ thím đòi nợ nên ít dám gây sự. Chú đặt tên chữ, Mực, Tôm, Hến đổi thành Mẫn, Tâm, Hòa. Thím Liệp đẻ mắn, chú mừng có con mà vẫn chăm nom chị em Mẫn.

Đứa trẻ yêu cha đến mấy cũng có lúc phảng phất thấy cha thương con là sự thường, đẻ ra ắt phải thương. Chú Liệp là người dưng mà ăn ở vậy, Mẫn càng biết nghĩ càng thấm ơn chú. Mẹ Mẫn cũng dặn các con coi chú như cha nuôi, lớn lên trả nghĩa sao cho phải, chỉ tiếc một nỗi chú có bề thủ phận.

---------------------
(1): Bằng tốt nghiệp tiểu học.