Tiểu luận về chiến tranh

[DesantnhikVDV]

Nguồn: vnthuaquan.net

I

Đã đăng trên rờ "The Pall Mall Gazette" số 1703. ngày 29 tháng Bảy 1870

Ký tên: Z

Cho đến nay, có lẽ chưa có một tiếng súng nào nổ, nhưng giai đoạn đầu tiên của chiến tranh đã qua rồi, đối với hoàng đế Pháp, nó đã kết thúc bằng sự tiêu tan hy vọng của ông ta. Chỉ cần điểm lướt qua tình hình chính trị và quân sự là đủ thấy rõ điều đó.

Như hiện nay mọi người đã rõ, Lui Na-pô-lê-ông tưởng rằng ông ta sẽ có thề cô lập được Liên đoàn Bắc Đức[11] khỏi các quốc gia ở miền Nam và lợi dụng được sự bất bình tồn tại trong những tỉnh vừa mới bị sáp nhập vào nước Phổ cách đây không lâu[12]. Tiến quân nhanh chóng đến sông Ranh với tất cả những lực lượng có thể tập hợp được, vượt qua con sông ấy ở một đoạn nào đó giữa Ghéc-mơ-xhai-mơ và Ma-in-xơ, và tấn công theo hướng Phran-phuốc và Vuyếc-xơ-buốc, sẽ cho phép đạt tới mục đích ấy. Quân Pháp sẽ có thể chiếm được những đường giao thông giữa miền Bắc và miền Nam và sẽ có thể buộc Phổ phải hết sức vội vã dồn tất cả quân đội hiện có đến sông Mai-nơ, không kể là những đội quân đó có sẵn sàng chiến đấu hay không. Toàn bộ tiến trình động viên ở Phổ sẽ có thể bị rối loạn, và tất cả những triển vọng thành công sẽ có thể ở về phía quân Pháp đã đột nhập, số quân này sẽ có thể đánh tan quân Phổ từng phần một chừng nào mà quân Phổ từ các vùng trong nước kéo đến. Không những các lý do chính trị, mà cả những lý do quân sự nữa cũng biện hộ cho một mưu toan như vậy. Hệ thống quân đội thường trực của Pháp cho phép tập trung quân đội - cứ cho rằng đội quân này gồm khoảng 120.000 - 150.000 người- một cách nhanh hơn nhiều so với hệ thống lan-ve của Ph

[DesantnhikVDV]

Pháp có 376 tiểu đoàn bộ binh (38 tiểu đoàn quân cận vệ, 20 tiểu đoàn chasseurs[2*], 300 tiểu đoàn chủ lực, 9 tiểu đoàn lính du-a-vơ, 9 tiểu đoàn lính tuyếc-côi[15], v.v. ); trong thời bình một tiểu đoàn có 8 đại đội. Trong thời chiến mỗi tiểu đoàn trong số 300 tiểu đoàn chủ lực đều để lại 2 đại đội ở hậu phương để thành lập các đơn vị dự bị- huấn luyện, và chỉ chiến đấu với 6 đại đội. Hơn nữa, 4 trong số 6 đại đội dự bị của mỗi trung đoàn chủ lực (gồm 3 tiểu đoàn) được dùng để thành lập tiểu đoàn thứ tư bằng cách lấy những người nghỉ phép và lính dự bị bổ sung vào. 2 đại đội còn lại hình như phải đóng vai trò các đơn vị dự bị - huấn luyện và sau đó có thể thành lập các tiểu đoàn thứ năm. Nhưng lẽ dĩ nhiên là cần phải có một số thời gian- ít ra là khoảng 6 tuần lễ - để cho 4 tiểu đoàn ấy được tổ chức tới mức có thể chiến đấu được; hiện giờ thì những tiểu đoàn ấy, cũng như đội cận vệ lưu động[16], chỉ có thể được tính như là những đội quân đồn trú mà thôi. Như vậy, nước Pháp chi có được 376 tiểu đoàn nói trên cho những trận chiến đấu quyết định đầu tiên mà thôi.

Trong số những tiểu đoàn ấy, theo những tin tức mà chúng tôi có được thì 299 tiểu đoàn thuộc đạo quân Ranh, gồm 6 quân đoàn, từ quân đoàn 1 cho đến quân đoàn 6, và các đơn vị quân cận vệ. Cộng thêm vào đó quân đoàn 7 (của tướng Mông-tô-băng), hình như được dành để gửi tới Ban-tích, thì chúng ta có con số 340 tiểu đoàn, do đó, chỉ còn lại có 36 tiểu đoàn để bảo vệ An-giê-ri, các thuộc địa và các tỉnh ở bên trong nước Pháp. Từ đó có thể kết luận rằng, để chống lại nước Đức, nước Pháp đã điều ra trận tất cả những tiểu đoàn mà nó hiện có trong tay mà nó có thể sử dụng được vào mục đích ấy và ít ra là cũng đến đầu tháng Chín thì mới có thể tăng cường được đội quân của nó bằng những đơn vị mới, có khả năng chiến đấu.

Bây giờ chúng ta hãy quay về phía bên kia. Đạo quân Bắc Đức gồm 13 quân đoàn và có 368 tiểu đoàn bộ binh, hay tính trung bình thì mỗi quân đoàn có 28 tiểu đoàn. Mỗi tiểu đoàn trong thời bình có khoảng 540 người, và trong thời chiến có khoảng 1.000 người. Khi nhận được lệnh động viên, mỗi trung đoàn (gồm 3 tiểu đoàn) sẽ rút ra một số ít sĩ quan để thành lập tiểu đoàn thứ tư. Lính dự bị được gọi nhập ngũ ngay tức khắc. Đó là những người đã phục vụ trong trung đoàn từ 2 đến 3 năm và họ vẫn có nghĩa vụ quân sự cho đến năm 27 tuổi. Số đó quá đủ để bổ sung cho 3 tiểu đoàn dã chiến, cũng như để hợp thành phần lớn tiểu đoàn thứ 4, tiểu đoàn này được bổ sung thêm đầy đủ bằng những đơn vị lan-ve. Như vậy, chỉ sau vài ngày là các tiểu đoàn dã chiến có thể sẵn sàng bước vào chiến đấu, và trong 4 - 5 tuần lễ sau các tiểu đoàn thứ tư có thể tham gia tiếp theo. Đồnng thời cứ mỗi trung đoàn chủ lực lại thành lập một trung đoàn lan-ve có 2 tiểu đoàn, gồm những người từ tuổi 28 đến 36, và một khi 2 tiểu đoàn đó đã sẵn sàng thì người ta lại bắt tay vào việc thành lập các tiểu đoàn lan-ve thứ ba. Để làm tất cả những việc đó, kể cả việc động viên kỵ binh và pháo binh, cần đúng 13 ngày, và vì ngày động viên đầu tiên được quy định vào ngày 16 tháng Bảy, cho nên đến nay tất cả đều đã sản sàng hay phải được sẵn sàng. Hiện giờ, chắc chắn là Bắc Đức đang có được 358 tiểu đoàn chủ lực để hoạt động trong điều kiện dã chiến và 198 tiểu đoàn lan-ve trong các đồn trại. Chậm nhất là vào nửa sau tháng Tám những quân đội ấy nhất định được tăng cường thêm 114 tiểu đoàn chủ lực thứ tư và 93 tiểu đoàn lan-ve thứ ba. Trong tất cả các đơn vị đó, khó lòng tìm được một người lính chưa trải qua kỳ hạn phục vụ trong quân đội. Cộng vào những đơn vị ấy, cần phải tính thêm những bộ đội của Hét-xen- Đác-mơ - soát, Ba-đen, Vuyếc-tem-béc và Ba-vi-e, tất cả là 104 tiểu đoàn chủ lực; nhưng vì hệ thống lan-ve ở các quốc gia ấy còn chưa kịp phát triển đầy đủ, cho nên ở đó không thể có trên 70 hay 80 tiểu đoàn có thể sử dụng được trong một đội quân tác chiến.
Lan-ve được dùng chủ yếu vào công việc đồn trú, nhưng trong cuộc chiến tranh năm 1866, đại bộ phận của nó đã được đưa ra hoạt động trong những điều kiện dã chiến với tư cách là đội quân dự bị. Không còn nghi ngờ gì nữa, lần này người ta cũng sẽ làm như thế.

Trong số 13 quân đoàn Bắc Đức, thì 10 quân đoàn hiện giờ đang ở vùng sông Ranh, gồm 280 tiểu đoàn; ngoài ra còn có gần 70 tiểu đoàn quân đội Nam Đức, tổng cộng là 350 tiểu đoàn. Ở vùng duyên hải và để dự bị, còn có 3 quân đoàn nữa, hay 84 tiểu đoàn. Để bảo vệ vùng duyên hải, chỉ cần 1 quân đoàn cộng với số lan-ve là đủ. 2 quân đoàn khác, theo chỗ chúng tôi biết được, hình như cũng đang trên đường đi tới sông Ranh. Đến khoảng 20 tháng Tám, những đơn vị ấy có thể được tăng cường ít ra là hàng trăm tiểu đoàn thứ tư và 40 - 50 tiểu đoàn lan-ve; xét về mặt chất lượng bộ đội thì những tiểu đoàn này hơn hẳn các tiểu đoàn thứ tư và đội cận vệ lưu động của Pháp, được thành lập chủ yếu bằng những người hầu như chưa được huấn luyện. Như vậy, nước Pháp có trong tay không quá 550.000 lính đã được huấn luyện, trong khi đó thì chỉ riêng Bắc Đức đã có 950.000 lính như thế. Đó là ưu thế của nước Đức; trận chiến đấu quyết định càng được lùi lại thì ưu thế đó sẽ ngày càng lộ rõ, và ảnh hưởng của ưu thế đó sẽ đạt tới đinh cao nhất vào cuối tháng Chín.

Trong những hoàn cảnh như thế, chúng ta không nên ngạc nhiên vì cái tin từ Béc-lin nói rằng, bộ chi huy Đức đang hy vọng gạt bỏ được những tai họa chiến tranh cho nước Đức; nói một cách khác, bản thân người Đức sẽ chuyển sang tấn công nếu như trong thời gian tới họ không bị tấn công. Một cuộc tấn công như thế sẽ được tiến hành như thế nào, nếu như Lui Na-pô-lê-ông không vượt trước nó, thì đó lại là một vấn đề khác.

----------------------------------

Chú thích

[1*]. Trong nguyên bản là "Annexander"- một lừ ghép có ý châm biếm, được ghép bằng lừ "anncxion" (sự thôn tính) và từ "Alexander" (A-lếch-xan-đrơ - ý muốn nói đến A-lếch-xan-đrơ Ma-xê-đoan).

[2*]- bộ binh thiên chiến

[DesantnhikVDV]

II

Đã đăng trên rờ "The Pall Mall Gazette" số 1705. ngày 1 tháng Tám 1870

Ký tên: Z

Sáng sớm thứ sáu ngày 29 tháng Bảy, quân Pháp đã bắt đầu vận động tiến lên. Theo hướng nào? Nhìn qua bản đồ là thấy ngay câu trả lời.

Thung lũng sông Ranh bên tả ngạn sông này tiếp giáp về phía tây với dãy núi Vô-he-dơ kéo dài từ Ben-pho đến Khai-dơ-xlao-tơn. Về phía bắc Khai-dơ-xlao-tơn, thế núi trở nên thoai thoải hơn và dần dần trở thành đồng bằng ờ gần Ma-in-xơ.

Ở vùng sông Ranh thuộc Phổ, thung lũng sông Mô-den tạo thành một đường hẻm sâu và khúc khuỷu mà con sông tạo ra khi chẩy qua cao nguyên về phía nam thung lũng, cao nguyên này trở thành một dãy núi lớn gọi là Hô-khơ-van. Càng đến gần sông Ranh, dãy núi này càng mang tính chất cao nguyên cho đến tận nơi mà những ngọn đồi cuối cùng của nó hợp nhất với những nhánh núi xa của dãy núi Vô-he-dơ.

Vô-he-dơ cũng như Hô-khơ-van đều không phải là những dãy núi mà quân đội hoàn toàn không vượt qua được. Những dãy núi này đều có mấy con đường cái tốt chạy qua nhưng trong những vùng ở đó không có vùng nào là địa điểm mà một đạo quân 200.000 - 300.000 binh sĩ có thể hành động trong những điều kiện thuận lợi. Nhưng giữa Vô-he-dơ và Hô-khơ-van có một khoảng rộng có thể đi qua được rộng từ 25 đến 30 dặm, địa hình mấp mô, có nhiều đường chạy qua khắp các phía là một địa điểm hoàn toàn thuận lợi cho sự vận động của các đạo quân lớn. Ngoài ra con đường từ Mét-xơ đi Ma-in-xơ chạy qua vùng này, và Ma-in-xơ là vị trí quan trọng đầu tiên mà rất có khả năng là quân Pháp sẽ tấn công.

Do đó ở đây chúng ta đã có hướng tác chiến mà tự nhiên đã quy định sẵn. Nếu quân Đức xâm nhập đất Pháp thì cuộc xung đột lớn đầu tiên, nếu hai quân đội đều chuẩn bị trận đó, phải xảy ra ở vùng ven Lo-ren-nơ, về phía đông sông Mô-den và phía bắc đường sắt Năng-xi- Xtơ-ra-xbua[17] . Nếu như quân Pháp tiến quân từ vị trí mà nó đã tập trung tuần trước thì cũng hoàn toàn như vậy trận đánh lớn đầu tiên sẽ xảy ra ở một địa điểm nào đó trong khu vực ấy hoặc ngoài khu vực ấy trong vùng phụ cận: thành Ma-in-xơ.

Quân Pháp tập trung như sau: 3 quân đoàn (3, 4 và 5) ở tuyến một tức Ti-ôn-vin, Xanh-a-vôn và Bi-trơ; 2 quân đoàn (1 và 2) ở tuyến hai tức Xtơ-ra-xbua và Mét-xơ; đội dự bị gồm có quân cận vệ ở Năng-xi và quân đoàn 6 ở Sa-lôn. Mấy ngày gần đây, tuyến hai đã được đưa lên các khoảng cách của tuyến một, quân cận vệ được điều tới Mét-xơ còn quân cảnh vệ lưu động thì được để lại ở Xtơ-ra-xbua. Như vậy là toàn bộ binh lực quân Pháp đã tập trung ở khoảng giữa Ti-ôn-vin và Bi-trơ nghĩa là trước khoảng có thể đi qua được ở giữa hai dãy núi. Kết luận tất nhiên rút ra được từ những tiền đề đó là quân Pháp có ý định tiến vào lối vào ấy.

Như vậy là cuộc xâm nhập sẽ bắt đầu bằng việc chiếm các bến trên sông Xa-rơ và sông Bli-xơ; hôm sau chắc sẽ chiếm tuyến Tô-lây - Hôm-buốc rồi tuyến Biếc-ken-phen-đơ - Lan-stun hoặc Ô-béc-stai-nơ- Khai-dơ-xlao-tơn v.v., đương nhiên nếu như những hành động tiến công ấy không bị cuộc tấn công của quân Đức chặn đứng lại. Dĩ nhiên trong vùng núi sẽ xuất hiện những cánh quân bên sườn của hai bên và giữa chúng cũng sẽ xảy ra những trận đánh; song trận đánh thực sự thì chỉ có thể dự đoán là sẽ xảy ra ở địa điểm vừa kể trên.

[DesantnhikVDV]

Về sự bố trí của quân Đức, chúng tôi không biết gì cả. Nhưng chúng tôi giả định rằng nếu họ định đón đánh địch ở tả ngạn sông Ranh thì khu vực tập trung của họ là ngay trước Ma-in-xơ nghĩa là đầu kia của lối vào. Nếu không, họ sẽ ở lại bên hữu ngạn, trong khu vực từ Bin-ghen đến Man-hem và sẽ tập trung ở phía trên hoặc phía dưới Ma-in-xơ tùy tình hình. Còn về Ma-in-xơ với sự bố phòng trước kia không chống nổi sự bắn phá của pháo nòng có rãnh thì việc xây dựng tuyến lô-cốt độc lập mới cách tường thành 4.000 - 5.000 i-ác-đơ đủ bảo đảm sự an toàn của nó.

Có tất cả mọi căn cứ để giả định rằng quân Đức đang chuẩn bị tiến công và sẽ cố gắng bắt đầu cuộc tiến công ấy chậm hơn quân Pháp nhiều lắm là 2 - 3 ngày. Trong trường hợp này, sẽ xảy ra trận đánh giống như trận Xôn-phê-ri-n

[DesantnhikVDV]

III

Đã đăng trên rờ "The Pall Mall Gazette" số 1706, ngày 2 tháng Tám 1870

Ký tên: Z

Cuối cùng, kế hoạch chiến dịch của quân Phổ bắt đầu lộ rõ. Bạn đọc nhớ rằng, mặc dầu ở hữu ngạn sông Ranh đã diễn ra những cuộc chuyển quân quy mô lớn từ phía đông sang phía tây và tây - nam, nhưng người ta rất ít nghe nói đến việc tập trung những quân đội đó ngay gần sát nơi biên giới bị uy hiếp. Các pháo đài đã nhận được viện binh mạnh của những đơn vị quân đội đóng ở gần đó. Ở Xác-bruých-kên, 500 quân của trung đoàn 40 bộ binh và 3 phân đội của trung đoàn 7 thương kỵ (cả hai đều thuộc quân đoàn đã bắn nhau với quân địch; quân xạ thủ Ba-vi-e và quân long kỵ Ba-đen đã dịch tuyến tiền đồn lên đến tận sông Ranh. Nhưng ở hậu phương trực tiếp của tuyến yểm hộ sườn đó được thành lập bởi một số ít đơn vị khinh binh, dường như lại không có một số lớn quân đội đóng. Người ta không thấy có sự tham gia của pháo binh vào bất kỳ một trận chiến đấu nào trong những trận chiến đấu đó. Ở Tơ-ria hoàn toàn không có quân đội. Mặt khác, chúng ta lại nghe nói đến một số lớn quân đội đang đóng tại biên giới Bỉ, 30.000 ky binh ở gần Khiên (tại đó, ở khắp mọi nơi trên tả ngạn sông Ranh, hầu như đến tận A-khen, đều có rất nhiều thức ăn cho ngựa), cũng như 70.000 quân phía trước Ma-in-xơ. Tất cả những điều đó có vô lạ lùng và hầu như đó là một sự phân tán quân đội một cách tội lỗi, ngược lại với sự tập trung dày đặc của quân Pháp ở cách biên giới chỉ có mấy giờ hành quân. Và bỗng nhiên từ những nơi khác nhau các tin tức nối tiếp nhau lọt đến, hình như đang nói ra điều bí mật.

Phóng viên của tờ báo "Temps"[20] , mạo hiểm len lỏi đến tận Tơ-ria, ngày 25 và 26 tháng Bảy đã thấy những lực lượng lớn thuộc mọi binh chủng đi qua thành phố đó theo hướng đến phòng tuyến sông Xa-rơ. Cũng vào khoảng thời gian đó, quân đồn trú yếu ớt ở Xác-bruých-kên đã nhận được những viện binh lớn, chắc chắn là từ Cô-blen-txơ, nơi đóng quân của bộ tham mưu quân đoàn 8. Các đơn vị quân đội nối nhau đi qua Tơ-ria chắc phải thuộc về một quân đoàn nào khác từ phía bắc đến qua Ai-phen. Cuối cùng, từ một nguồn riêng, chúng tối biết được rằng ngày 27 quân đoàn 7 đã từ A-khen hành quân qua Tơ-ria theo hướng đi tới biên giới.

Như vậy, chúng ta thấy rằng ít ra cũng có 3 quân đoàn, hay gần 100.000 người, được ném vào phòng tuyến sông Xa-rơ. Trong số đó hai quân đoàn 7 và 8 thuộc về đạo quân miền Bắc của tướng Stai-nơ-me-xơ (các quân đoàn 7, 8, 9 và 10) . Có thể giả định với đầy đủ căn cứ rằng, toàn bộ đạo quân ấy hiện nay đang được tập trung ở giữa Xa-rơ-buốc và Xác-bruých-kên. Nếu như ở những vùng chung quanh Khiên quả thực có 30.000 kỵ binh (hay khoảng gần như thế), thì đơn vị này cũng phải tiến đến Xa-rơ qua Ai-phen và Mô-den. Toàn bộ sự bố trí đó hình như cho ta thấy rằng, đòn chủ yếu của quân Đức sẽ đánh vào vùng nằm ở giữa Mét-xơ và Xa-rơ-lu-i bằng cánh quân sườn phải của họ, theo hướng vùng thung lũng thượng lưu sông Nít. Nếu như kỵ binh của lực lượng dự bị thật sự đã đi theo hướng nói trên, thì giả định đó sẽ trở thành một điều chắc chắn.

[DesantnhikVDV]

Kế hoạch đó đòi hỏi phải tập trung toàn bộ quân đội Đức vào giữa Vô-he-dơ và Mô-den. Đạo quân trung tâm (của hoàng thân Phri-đrích - Các-lơ, gồm các quân đoàn 2, 3, 4 và 12), hình như phải chiếm lĩnh vị trí giáp với cánh trái của Stai-nơ-me-xơ, hoặc giả tập trung ở phía sau của tướng này với tư cách là đội dự bị. Đạo quân miền Nam (của thái tử"[1*], gồm quân đoàn 5, đội cận vệ và các đơn vị miền Nam Đức) hình như sẽ hình thành cánh trái ở đâu đấy trong vùng Xvai-bruých-kên. Hiện nay tất cả những đơn vị ấy ở đâu và sẽ chuyển đến vị trí của chúng như thế nào, điều đó chúng ta không biết. Chúng ta chỉ biết rằng, quân đoàn 3 đã bắt đầu tiến qua Khuên theo hướng nam, theo con đường sắt ở tả ngạn sông Ranh. Nhưng chúng ta có thể giả định rằng, chính cái bàn tay đã vạch ra kế hoạch cho phép tập trung một cách nhanh chóng 100.000 - 150.000 quân từ những điểm xa xôi tới và hình như là từ những nơi hết sức khác nhau, đến sông Xa-rơ, - chính bàn tay ấy cũng sẽ vạch những con đường tiến quân giống như thế, theo những hướng tương tự, cho bộ phận quân đội còn lại.

Thật vậy đó là một kế hoạch táo bạo, và chắc chắn rằng nó cũng sẽ hiệu nghiệm như mọi kế hoạch khác mà người ta có thể vạch ra. Kế hoạch đó dự kiến một trận chiến đấu trong đó cánh quân bên trái của Đức, từ Xvai-bruých-kên hầu như cho đến tận Xa-rơ-lu-i, chỉ độc có phòng ngự, trong lúc đó thì cánh phải, tiến từ Xa-rơ-lu-i và ở phía tây địa điểm ấy dưới sự yểm trợ của tất cả các đơn vị dự bị, sẽ tấn công quân địch bằng tất cả mọi lực lượng của mình và bằng động tác đánh thọc sườn, sẽ dùng toàn bộ lực lượng ky binh dự bị cắt đứt giao thông của quân địch với Mét-xơ. Nếu kế hoạch đó thành công và quân Đức thắng trong trận chiến đấu lớn đầu tiên, thì quân đội Pháp sẽ rơi vào nguy cơ không những bị cắt đứt khỏi căn cứ gần nhất của nó - tức là Mét-xơ và Mô-den, - mà còn sẽ bị đẩy vào một vị trí khiến cho quân Đức lọt vào giữa nó và Pa-ri.

Trong tình hình đó, khi các đường giao thông của họ với Cô-blen-txơ và Khiên được hoàn toàn an toàn, quân Đực có thể mạo hiểm chịu một thất bại, bởi vì đối với họ một thất bại như thế sẽ hoàn toàn không đem lại những hậu quả tai hại lắm. Nhưng dầu sao thì đó cũng vẫn là một kế hoạch mạo hiểm. Rút một cách an toàn một đạo quân bị đánh tan, đặc biệt là cánh bên phải của đạo quân đó, qua hẻm Mô-den và những nhánh của nó, sẽ là một điều bết sức khó khăn. Hơn nữa, rõ ràng là một số lớn binh lính sẽ bị bắt làm tù binh và mất một bộ phận lớn pháo binh, còn việc biên chế lại quân đội dưới sự che chở của các pháo đài của sông Ranh thì sẽ mất rất nhiều thời gian. Thông qua kế hoạch đó sẽ là một điều thiếu suy nghĩ, nếu như tướng Môn-tơ-kê không hoàn toàn tin chắc rằng, dưới sự chi huy của ông ta đang có những lực lượng chiếm ưu thế đến mức là thắng lợi hầu như không còn nghi ngờ gì nữa, và nếu như, ngoài ra, ông ta không biết rằng quân Pháp không thể tấn công vào quân đội của ông ta trong khi những đội quân đó từ những nơi khác nhau đang kéo về tập trung tại địa điểm đã chọn cho trận đầu tiên. Quả thật như vậy hay không, điều đó chúng ta hẳn sẽ biết được rất nhanh, thậm chí có thể là ngay ngày mai thôi.

Còn giờ đây thì cần phải nhớ là không bao giờ được tin chắc rằng những kế hoạch chiến lược đó sẽ dẫn đến toàn bộ các kết quả mà người ta mong chờ ở chúng. Khi thì ở nơi này, khi thì ở nơi kia, bao giờ cũng có thể xuất hiện những trở ngại: các đơn vị quân đội có thể không đến kịp đúng vào lúc cần đến họ; kẻ địch có thể thực hiện những sự di chuyển bất ngờ, hay có thể chúng đã có những biện pháp phòng ngừa không dự kiến trước; và cuối cùng, một cuộc chiến đấu quyết liệt, kiên trì, hay lý trí lành mạnh của một vị tướng nào đó, thường có thể cứu thoát được một đạo quân đã bị đánh tan khỏi hậu quả tai hại nhất trong những hậu quả có thể có của sự bại trận - sự mất liên lạc với căn cứ của mình.

----------------------------------------------------------

Chú thích

[1*] - Phri-đrích - Vin-hem

[DesantnhikVDV]

IV

Đã đăng trên tờ "The Pall Mall Gazette" số 1710, ngày 6 tháng Tám 1870

Ngày 28 tháng Bảy, hoàng đế đã đến Mét-xơ và sáng hôm sau đã nắm lấy công việc chi huy đạo quân Ranh. Theo truyền thống của dòng họ Na-pô-lê-ông thì ngày tháng đó phải được đánh dấu bằng sự khởi đầu những hoạt động tích cực; nhưng một tuần lễ đã trôi qua mà chúng ta vẫn chưa nghe nói đến sự tiến quân của toàn bộ đạo quân Ranh. Ngày 30, một đơn vị nhỏ của Phổ ở Xác bruých-kên đã đánh lui được đội trinh sát của Pháp. Ngày 2 tháng Tám sư đoàn 2 (của tướng Ba-tay) thuộc quân đoàn 2 (của tướng Phrốt-xa) đã chiếm điểm cao ở phía nam Xác-bruých-kên và dùng hỏa lực của pháo binh đánh bật quân Đức ra khỏi thành phố, nhưng lại không cố vượt qua sông và xung phong chiếm lấy những đỉnh cao nằm ở bờ phía bấc khống chế thành phố. Như vậy là trong cuộc tấn công đó phòng tuyến sông Xa-rơ đã không bị chọc thủng. Từ lúc đó trở đi, không thấy có một tin tức nào nữa về sự tiến quân của người Pháp, và những. ưu thế mà họ đã đạt được trong ngày 2 tháng Tám, tạm thời vẫn hầu như ngang với con số không.
Giờ đây chưa chắc có thể nghi ngờ việc hoàng đế, sau khi từ Pa-ri đến Mét-xơ, có ý định nhanh chóng vượt qua biên giới. Nếu như ông ta làm như vậy, thì ông ta sẽ làm rối loạn một cách rất cơ bản công việc chuẩn bị của kẻ thù. Ngày 29 và 30 tháng Bảy, các đạo quân của Đức còn xa mới tập trung được. Các đơn vị của miền Nam nước Đức vẫn còn đang kéo về các cầu của sông Ranh theo đội hình hành quân và bằng các con đường sắt. Đội kỵ binh dự bị của Phổ đi qua Cô-blen-xtơ và Ê-ren-brây-stai-nơ thành từng đoàn vô tận, hướng về phía nam. Quân đoàn 7 đang nằm ở giữa A-khen và Tơ-ria, cách xa mọi đường sắt. Quân đoàn 10 xuất phát từ Han-nô-vơ, còn đội quân cận vệ thì xuất phát từ Béc-lin bằng đường sắt. Một cuộc tấn công kiên quyết vào lúc đó hầu như chắc chắn sẽ đưa quân Pháp đến những pháo đài ở bên ngoài thành Ma-in-xơ và sẽ đảm bảo cho họ những ưu thế lớn so với những đoàn quân Đức đang rút lui; thậm chí cuộc tấn công ấy còn có thể đem lại cho họ khả năng bắc được cầu qua sông Ranh và che chở cho chiếc cầu ấy bằng một công sự- đầu cầu phía hữu ngạn. Dầu sao thì chiến tranh cũng sẽ chuyển sang lãnh thổ của quân thù, một điều sẽ tác động tuyệt vời đến tinh thần của quân đội Pháp.

Vậy tại sao một cuộc tấn công như thế lại không xảy ra trong trường hợp này ? Nguyên nhân giản đơn là nếu như binh lính Pháp đã sẵn sàng tiến hành cuộc tiến công ấy, thì hậu cần của họ lại chưa sẵn sàng. Chúng ta không cần sử dụng những tin đồn nào đó bắt nguồn từ phía người Đức; chúng ta đã có chứng cớ của đại úy Giăng -giô, một cựu sĩ quan Pháp, giờ đây là phóng viên chiến tranh của báo "Temps". ông ta nói rõ rằng, việc phân phối lương thực cần thiết cho cuộc hành quân chỉ bắt đầu từ ngày 1 tháng Tám; trong quân đội không có đủ bi-đông, cà-mèn và những trang bị hành quân khác; thịt thì thối, còn bánh mỹ thì thường bị mốc. Có lẽ có thể nói rằng, cho tới nay, quân đội của Đế chế thứ hai bị thất bại là do chính bản thân Đế chế thứ hai. Ở một chế độ mà những người ủng hộ nó được ban phát một cách hào phóng, nhờ cả một hệ thống làm giầu tham tàn đã được xác lập từ lâu bằng cách moi trong quốc khố, thì không thể trông mong hệ thống đó lại không nắm lấy hậu cần của quân đội. Cuộc chiến tranh này theo lời thú nhận của ông Ru-ê, đã được chuẩn bị từ lâu; nhưng rõ ràng là người ta rất ít chú trọng đến việc chuẩn bị các dự trữ, đặc biệt là quân trang, quân dụng; và chính trong lĩnh vực ấy đang xuất hiện một sự hỗn loạn gây nên việc trì hoãn các hoạt động gần một tuần lễ, ngay trong thời kỳ gay go nhất của chiến dịch.

[DesantnhikVDV]

Sự trì hoãn một tuần lễ đó đã làm thay đổi căn bản tình hình đối với quân Đức. Nó đã cho họ thời gian để chuyển quân đến mặt trận và tập trung chúng vào những vị trí đã định. Như bạn đọc đã biết, chúng tôi giả định rằng tất cả các lực lượng của Đức hiện nay đang tập trung ở phía tả ngạn sông Ranh, gần như đối diện với quân đội Pháp. Quan điểm này được xác nhận bởi tất cả những tin chính thức và những tin riêng nhận từ ngày thứ ba, khi chúng tôi để cho tờ "Times" có thể mượn của chúng tôi tất cả những nhận định về vấn đề này, mà sáng hôm sau tờ báo ấy khăng khăng nhận là của chính h�

[DesantnhikVDV]

Để kết thúc, chúng tôi xin nhắc lại: chúng tôi xuất phát từ giả định cho rằng người Pháp, cũng như người Đức, đã ném tất cả những lực lượng hiện có ra mặt trận để tham dự vào trận chiến đấu lớn đầu tiên. Và trong trường hợp ấy, chúng tôi vẫn tiếp tục giữ ý kiến cho rằng người Đức sẽ có một ưu thế về số lượng đủ để đảm bảo giành thắng lợi nếu như họ không mắc những sai lầm lớn. Giả định ấy của chúng tôi đang được chứng thực bởi tất cả những tin chính thức và tin riêng. Nhưng lẽ dĩ nhiên, không thể coi những điều đó là tuyệt đối đã được định trước. Chúng tôi phải kết luận trên cơ sở những tài liệu có thể dẫ n đến những sự lầm lẫn. Thậm chí ngay trong lúc chúng tôi viết những dòng này, chúng tôi cũng không biết là những sự bố trí nào đã được áp dụng, cũng không thể nói trước rằng bộ chỉ huy của phía bên này hay của phía bên kia sẽ phạm những sai lầm nào, hay ngược lại, bộ chỉ huy đó sẽ biểu lộ tài năng gì.

Những nhận xét cuối cùng ngày hôm nay của chúng tôi nói đến những cuộc tấn công của quân Đức vào phòng tuyến Vít-xăm-buốc tại An-da-xơ"[22] . Về phía người Đức, tham gia chiến đấu có những đơn vị của các quân đoàn Phổ số 5 và 11, và của quân đoàn 2 của Ba-vi-e. Ở đây, chúng ta có được sự xác nhận trực tiếp là không những quân đoàn 11, mà tất cả những lực lượng chủ yếu của thái tử đang đóng ở Pphan-xơ. Trung đoàn "lính phóng lựu đạn thuộc đội cận vệ hoàng gia " được nhắc đến trong bản tin là trung đoàn lính phóng lựu đạn thứ 7 hay thứ 2 của Tây Phổ, trung .đoàn này cũng như trung đoàn 58 là thuộc quân đoàn 5. Hệ thống của Phổ bao giờ cũng là đầu tiên thì đưa toàn bộ một quân đoàn vào trận chiến đấu, đồng thời tập hợp những đơn vị của quân đoàn khác đến. Trong trường hợp nói ở đây, trong những hành động tác chiến mà nhiều lắm thì chỉ một quân đoàn cũng sẽ có thể tiến hành một cách thắng lợi, đã có những đơn vị của 8 quân đoàn Phổ và Bay-ơn tham dự. Hình như việc có mặt 3 quân đoàn đang đe dọa An-da-xơ là có ý nhằm để gây ấn tượng đối với người Pháp. Ngoài ra, việc tấn công ngược lên theo lưu vực sông Ranh sẽ có thể bị kìm lại ở Xtơ-ra-xbua, còn nếu chuyển quân từ phía sườn qua Vô-he-dơ thì các con đường sẽ có thể bị Bi-trơ, Phan-xbua và La-pơ-tít-tơ-pi-e-rơ chặn lại: đó là những pháo đài nhỏ, hoàn toàn có thể cản trở được sự chuyển quân theo những con đường lớn. Chúng tôi cho rằng trong khi 3 hay 4 lữ đoàn của 3 quân đoàn Đức đó tấn công Vít-xăm-buốc, thì các lực lượng chủ yếu của những quân đoàn đó hình như đã tiến qua Lan-đau và Piếc-ma-den để đến Xvai-bruých-kên. Nếu như những lữ đoàn nói trên thành công, thì một vài sư đoàn của Mác-Ma-hông có thể sẽ vận động theo hướng ngược lại đến Ranh. Ở đó những sư đoàn này sẽ không phải là một mối đe dọa gì, bởi vì mọi sự xâm nhập vào đồng bằng ở Pphan-xơ sẽ bị chặn lại ở Lan-đau và Ghéc-mơ-xhai-mơ.

Trận chiến đấu đó ở Vít-xăm-buốc rõ ràng đã diễn ra với ưu thế về số lượng, đảm bảo cho một thành công hầu như chắc chắn ảnh hưởng tinh thần của cuộc chạm súng quan trọng đầu tiên, từ lúc có chiến tranh đó, ắt hẳn phải rất lớn, đặc biệt bởi vì việc xung phong chiếm một vị trí kiên cố bao giờ cũng được coi là một nhiệm vụ khó khăn. Cái sự kiện là quân Đức- mặc dầu quân Pháp có đại bác xẻ rãnh, súng liên thanh và súng trường Sa-xpô"[23] - đã dùng lưỡi lê đánh bật đối phương ra khỏi các phòng tuyến kiên cố sẽ có ảnh hưởng tới cả hai quân đội. Không nghi ngờ gì nữa, đó là trường hợp đầu tiên mà lưỡi lê đã hoạt động có kết quả chống lại súng trường nạp đạn bằng quy lát, và vi vậy mà trận chiến đấu đó sẽ là một trận đáng ghi nhớ.

Cũng vì nguyên nhân đó mà trận chiến đấu ấy đã đảo lộn các kế hoạch của Na-pô-lê-ông. Đó là một loại tin tức mà ngay cả dưới một hình thức giảm nhẹ nhất người ta cũng không thể nói cho quân đội Pháp biết, nếu như tin đó không kèm theo những bản tin về thành công tại những địa điểm khác. Thêm nữa, người ta không thể giữ bí mật tin tức đó lâu quá 12 giờ. Vì vậy, chúng ta có thể chờ đợi hoàng đế sẽ đẩy các đơn vị của ông ta đi tìm sự thành công ấy, và sẽ đáng ngạc nhiên nếu như sắp tới đây chúng ta không nhận được tin tức về những chiến thắng của Pháp. Nhưng cũng trong thời gian ấy, chắc chắn là cả quân Đức cũng vận động, và những đơn vị đi đầu của các đoàn quân của hai bên đối địch sẽ chạm nhau không phải tại một điểm, mà ở mấy điểm. Hôm nay, hay chậm lắm là ngày mai, cần phải chờ đợi trận tổng công kích đầu tiên.

[DesantnhikVDV]

NHỮNG THẮNG LỢI CỦA PHỔ

Đã đăng trên rờ "The Pall Mall Gazette" số 1711. ngày 8 tháng Tám 1870

Những hành động mau lẹ của đạo quân thứ ba Đức ngày càng làm sáng tỏ các kế hoạch của Môn-tơ-kê. Đạo quân đó đã phải tập trung ở Pphan-xơ, vượt qua những chiếc cầu ở Man-hem và Ghéc-mơ-xhai-mơ, cũng có thể vượt qua những chiếc cầu phao quân sự nằm giữa hai thành phố này. Trước khi tiến theo những con đường dẫn từ Lan-đau và Noi-stát qua Hác -tơ đến phía tây, thì những đơn vị quân đội tập trung ở vùng thung lũng sông Ranh có thể đã được sử dụng để tấn công vào sườn phải của quân Pháp. Một cuộc tấn công như vậy, bằng những lực lượng chiếm ưu thế, khi Lan-đau nằm ngay sau lưng, hoàn toàn không bị nguy hiểm và có thể dẫn đến những kết quả lớn. Nếu như trong việc này người ta thu hút được một bộ phận lớn các đội quân của Pháp về phía thung lũng sông Ranh, tách chúng ra khỏi lực lượng chủ yếu, đánh tan chúng và hất chúng ngược lên phía Xtơ-ra-xbua theo dọc thung lũng, thì những đơn vị quân đội ấy sẽ không tham dự được vào trận tổng công kích, trong lúc đó đạo quân thứ ba của Đức, đang nằm sát những lực lượng chủ yếu của Pháp hơn, sẽ vẫn có thể tham dự vào trận tổng công kích ấy. Dầu sao, việc tấn công vào sườn phải của quân Pháp sẽ làm cho họ bị lạc hướng, nếu như hướng tấn công chủ yếu của quân Đức định nhằm vào sườn trái của quân Pháp, như chúng tôi vẫn giả định, trái với ý kiến đối lập của rất nhiều người thích bàn tán về những tin mới thuộc giới quân sự và không thuộc giới quân sự.
Cuộc tấn công bất ngờ và thành công vào Vít-xăm-buốc chứng minh rằng người Đức đã có tình báo về sự bố trí của quân Pháp, những tin này thúc đẩy họ tiến hành cuộc hành quân đó. Do chạy theo việc trà thù, quân Pháp đã hấp tấp dẫn thân vào cạm bẫy. Thống chế Mác-ma-hông liền lập tức kéo các quân đoàn của ông ta đến Vít-xăm-buốc, và như tin cho biết ông ta cần hai ngày để thực hiện cuộc hành quân đó. Nhưng thái tử không có ý định để cho ông ta có được số thời gian ấy. Thái tử đã lập tức sử dụng ưu thế của mình và ngày thứ bảy, đã tấn công quân Pháp ở gần Vuếc-thơ trên sông Xa-rơ chừng 15 dặm về phía tây - nam Vít-xăm-buốc"[24] . Mác-ma-hông chiếm một vị trí mạnh, như chính ông ta đã mô tả. Mặc dầu thế, đến 5 giờ chiều ông ta vẫn bị đánh bật ra khỏi vị trí đó, và như thái tử giả định, ông ta đã rút lui về Bi-trơ với toàn bộ lực lượng của mình. Bằng cách đó ông ta sẽ có thể tránh được số phận bị đánh hất về phía Xtơ-ra-xbua, xa trung tâm chiến sự, và sẽ giữ được những con đường liên lạc với đại quân. Nhưng qua những tin điện cuối cùng từ Pháp gửi đi, thì rõ ràng là trên thực tế ông ta đã rút lui theo hướng Năng-xi và bộ tham mưu của ông ta hiện đang ở Xa-véc-nơ.

Hai quân đoàn Pháp, được điều đi để chặn cuộc tấn công của quân Đức, gồm 7 sư đoàn bộ binh, trong đó ít ra cũng có 5 sư đoàn đã tham gia chiến đấu như chúng tôi giả định. Có thể là, trong thời gian trận đánh đang diễn ra, tất cả những sư đoàn đó cũng đã lần lượt đến kịp, nhưng họ không thể khôi phục lại thế quân bình, cũng giống như các lữ đoàn Áo nối tiếp nhau xuất hiện ở chiến trường tại Mát-gien-ta"[25] đã không thể làm được điều đó. Dầu sao, chúng ta cũng có thể tin chắc rằng, tại đây, từ 1/5 đến 1/4 lực lượng của Pháp đã bị đánh tan. Về phía Đức tham gia trận đánh chắc chắn là cũng vẫn những quân đội mà đơn vị tiên phong đã chiếm được Vít-xăm-buốc, cụ thể là quân đoàn số 2 của Ba-vi-e, các quân đoàn số 5 và 11 của Bấc Đức. Trong số đó, quân đoàn số 5 gồm 2 trung đoàn của Pô-dơ-nan, 5 trung đoàn của Xi-lê-di và 1 của Ve-xtơ-pha-li, còn quân đoàn số 11 thì gồm có 1 trung đoàn của Pô-mê-ra-ni, 4 trung đoàn của Hét-xen-cát-xen và của Nát-lau, và 3 trung đoàn của Thuy-rinh-ghen; như vậy, tham gia vào các trận chiến đấu có những đơn vị của những vùng rất khác nhau của nước Đức.

Trong những hoạt động quân sự ấy, điều làm cho chúng ta ngạc nhiên hơn cả là vai trò chiến lược và chiến thuật của mỗi quân đội. Vai trò của chúng ngược hẳn lại với điều mà theo truyền thống người ta có thể mong đợi. Quân Đức tấn công, quân Pháp phòng ngự. Quân Đức hành động ào ạt và với những khối lớn mà họ điều khiển dễ dàng, còn bản thân quân Pháp thì thừa nhận rằng sau hai tuần tập trung, các đơn vị quân đội của họ vẫn còn phân tán đến mức phải cần hai ngày để tập hợp 2 quân đoàn lại với nhau. Kết quả là họ đã bị đánh tan từng bộ phận một. Xét theo cách quân Pháp điều động các đơn vị của họ, thì người ta có thể tưởng họ là quân Áo. Giải thích điều đó như thế nào? Điều đó nhất định phải diễn ra dưới chế độ Đế chế thứ hai. Đòn đánh vào Vít xăm-buốc tỏ ra đủ để kích động toàn thể Pa-ri, và rõ ràng cũng làm xao xuyến cả quân đội nữa. Cần phải trả đũa, và người ta lập tức cử Mác-ma-hông cùng với hai quân đoàn đi thực hiện việc trả đũa ấy; đó là một bước sai lầm rõ ràng, nhưng dù sao, vẫn cần phải đi bước ấy và nó đã được thực hiện với kết quả chúng ta đã biết. Nếu không thể tăng thêm lực lượng của thống chế Mác-ma-hông đến mức để ông ta có thể địch với thái tử một lần nữa, thì vị thái tử này- bằng cách vượt qua khoảng 15 dặm xuống phía nam -sẽ có thể chiếm được con đường sắt Xtơ-ra-xbua-Năng-xi, tiến nhanh đến Năng-xi và bằng cuộc hành quân đó, sẽ có thể đi vòng qua bất kỳ một tuyến phòng thủ nào mà quân Pháp có thể hy vọng duy trì ở phía trước thành Mét-xơ. Không còn nghi ngờ gì nữa, chính vì lo sợ tình hình đó xảy ra, quân Pháp buộc phải bỏ vùng Xa-rơ. Thái tử, sau khi phái đội tiên phong của mình truy kích Mác-ma-hông, cũng có thể lập tức quay về phía bên phải và vượt qua các cao điểm để tiến về Piếc-ma-den và Xvai-bruých-kên, hội quân một cách thích đáng với cánh trái của đạo quân của hoàng thân Phri-đrích-Các-lơ. Suốt thời gian đó, Phri-đích-Các-lơ vẫn ở một nơi nào đó giữa Ma-in-xơ và Xác-bruých-kên, trong lúc quân Pháp cứ một mực khẳng định rằng ông ta đang ở Tơ-ria. Sự thất bại của quân đoàn của tướng Phrốt-xa ở Phoóc-ba-khơ"[26] - mà có lẽ tiếp theo sau đó, ngày hôm qua, là sự tiến quân đến Xanh-a-vôn của quân Phổ - có ảnh hưởng như thế nào đến sự điều quân của ông ta, điều đó hiện giờ chúng ta chưa thể xác định được.