Pi-e Đệ nhất

[DesantnhikVDV]

Qua một khuôn cửa ám khói, hai gã trông thấy những tia lửa từ một cái lò bắn ra trung tóe; chỗ nầy, những người trần trùng trục đang lần lượt quai búa để rèn một thanh kim loại; chỗ kia, một chiếc búa máy rất nặng chạy bằng bánh xe guồng nện xuống một thỏi gang, những mảnh vụn kim loại lỏng bắn vào các tạp dề da, đằng xa là những thợ làm nguội cặm cụi bên các bàn đồ nghề… Từ phía cổng cái, có những người đẩy xe cút kít chở than trên nền ván dốc đến tận một cái lò to bè bè; chiếc lò cao khạc lửa và khói đen. Zemov lấy khuỷu tay huých Digan:

- Chúng nó sẽ biết tay Kuzma Zemov…

Trong một ngôi nhà gạch đỏ xinh xắn, cách biệt khu lò rèn, có một bộ mặt nhẵn nhụi, đỏ hồng như vừa mới tắm xong, đội một chiếc mũ bông, nhìn qua cửa sổ.

Đó là Klaixte, viên quản lý của xưởng, người Đức. Y gõ tẩu vào kính cửa. Tên lính gác vội vã dẫn Zemov và Digan đến trước mặt y và trình bày cho y biết hai gã là ai và ở đâu tới. Klaixte nâng cửa sổ lên, thò đầu ra, môi mím lại. Quả tua mũ lủng lẳng trước bộ mặt phì nộn của y, Digan đưa con mắt ác cảm và hãi hùng nhìn quả tua mũ… "Úi chà? Thằng nầy hẳn là một con quỷ hút máu!" gã tự nghĩ.

Sau Klaixte là một chiếc bàn sạch sẽ trên để một miếng thịt quay, mấy chiếc bánh mì vàng óng và một tách cà phê. Làn khói thơm thơm của chiếc tẩu toả ra ngoài cửa sổ. Cặp mắt Klaixte lạnh như băng soi mói vào tâm hồn người Nga. Y ngắm nghía chán chê hai gã tù rồi mới chậm rãi nói:

- Nói dối sẽ không xong đâu. Họ đưa lại đây cho tao những thằng nông dân, toàn là đồ lợn đẻ. Chúng nó chẳng biết làm cái gì hết, đồ chó chết. Mầy khai mầy làm thợ rèn giỏi - tốt lắm… Nhưng mầy mà nó dối thì tao có thể đem treo cổ lên… - Y gõ tẩu vào gỗ cửa sổ - Đúng, tao có thể cho đem hai thằng khốn nạn nầy đi giam cổ lại.

Dọc đường, tên lính gác ra vẻ dạy đời, bảo hai gã:

- Nghe tao bảo, hai chú mầy, phải coi chừng ông ấy! Chỉ phạm một lỗi nhỏ thôi, trây lười hoặc ngủ gật bỏ
công việc thì ông ấy ác lắm.

- Bọn tôi đến đây không phải để nghênh trời, nghênh đất, - Zemov nói. - Có thể chính bọn tôi sẽ dạy cho
ông người Đức của thày quyền vài bài học đấy…

- Thế chúng mầy là ai? Tao nghe nói trước đây chúng mầy đi ăn cướp. Vậy thế tại sao chúng mầy bị bắt?

- Thày quyền tốt bụng quá, tôi cùng với lão chột nầy tìm đến các tín đồ razkonic. Nhưng quỷ sứ đã cám dỗ bọn tôi.

- À thế thì lại là chuyện khác, - tên lính gác vừa đáp vừa mở khoá một cánh cửa thấp. - Ở đây, phép tắc như thế nầy… Vào đi, tao đi thắp nến.

Họ đi xuống tầng hầm. Những tia sáng lọt qua các lỗ của một cái đèn rèn bằng sắt, chiếu sáng những tấm phản, những bàn bằng ván ghép, một cái lò ám khói, mấy cái quần áo rách vắt trên dây.

- Phép tắc ở đây là thế nầy… Bốn giờ sáng tao đánh trống cầu kinh… Tao sẽ đi làm. Bảy giờ đánh trống ăn sáng, - nửa tiếng… Tao có đồng hồ, biết chưa? - Hắn rút ở trong túi ra một cái đồng hồ bằng đồng, to bằng củ xu hào. - Rồi lại đi làm… Đến trưa ăn, sau đó được ngủ một tiếng đồng hồ. Đến bảy giờ ăn tối, nửa tiếng, và mười giờ nghỉ tay…

- Thế mà không ai chết à? - Digan hỏi.

- Có chứ, cái đó thì nhất định rồi. Nhưng đây là nhà tù, người anh em ạ; nếu mầy không ăn cắp thì mầy đã ở nhà, nằm trên bếp lò rồi… Ở đây có mười lăm người tự do, mộ vào làm; bọn họ nghỉ lúc bảy giờ và ngủ riêng một nơi. Ngày lễ họ về nhà.

Digan ngồi trên phản hỏi, giọng càng khàn khàn hơn:

- Vậy thế đối với bọn tôi, cứ như thế mãi à?

Zemov đang nhìn vào các lỗ sáng của chiếc đèn tròn bỗng bị một cơn ho. Tên lính gác càu nhàu trong bộ râu và cầm lấy đèn đi ra.

[DesantnhikVDV]

Chương 83

Một bộ râu hoa râm oai vệ, chải mượt, mái tóc trát bơ, thắt lưng bằng lụa có thêu tên bốn mươi vị thánh, thắt ra ngoài chiếc sơ mi hồng, dưới vú… Nhưng chính cái bụng tròn trĩnh, phưỡn ra đến hết cỡ của lão Ivan Artemits Brovkin được đám nông dân là bạn nối khố cũ xưa kia, anh em rể, hàng xóm, chăm chú nhìn hơn cả. Ivan Artemist ngồi trên chiếc ghế dài, hai bàn tay luồn dưới mông. Cặp mắt nghiêm nghị của lão không hề chớp, lão bận một chiếc quần chẽn ống bằng da loại tốt đi một đôi ủng da sặc sỡ kiểu Kazan mũi cọng lên khoằm thành móc. Còn đám nông dân thì đứng cạnh cửa, trên một cái chiếu gai mới, để khỏi dẫm ủng gai bẩn lên sàn nhà.

- Nầy anh em nông dân, - Ivan Artemist nói với họ, - tôi không phải là kẻ thù của anh em. Cái gì làm được thì tôi làm, nhưng cái gì tôi không thể làm được thì anh em chẳng nên trách tôi…

- Bác Ivan Artemist ạ, đến một chỗ thả gà anh em chúng tôi cũng không có. Giống súc vật thì còn biết cái gì nữa nên chúng mới làm bậy, dẫm lên rơm của bác.

- Còn thằng chăn bò, chúng tôi sẽ cho nó mấy roi để mừng sức khỏe bác.

- Tốt, tốt, - Ivan Artemist nói hai lần.

- Bác trả lại súc vật cho anh em.

- Chúng tôi ở chật chội quá, chật chội quá…

- Anh em nông dân nghe tôi nói đây, tôi có được lãi lời gì với anh em đâu, - Ivan Artemist đáp. Lão rút tay ở dưới mông ra khoanh lại lên trên bụng. - Nhưng tôi muốn rằng phải có trật tự… Tôi đã cho anh em tiền, rất nhiều… -

- Có thế, bác Ivan Artemist ạ, chúng tôi không quên điều đó, chúng tôi không quên đâu.

- Tôi làm tất cả các việc đó chỉ vì tốt bụng mà thôi… Là vì tôi sinh trưởng ở đây, cha tôi mất ở đây. Nên Chúa cho tôi ăn lộc, tôi lại chỉa cho anh em. Thử xem tôi đã ăn lãi của anh em bao nhiêu nào, nghĩ mà nực cười… Mỗi năm mười kopeik một rúp, - chà, chà, chà… Nào có phải để làm giàu đâu, tôi chỉ muốn giữ cho có trật tự.

- Điều đó anh em chúng tôi xin tạ ơn bác.

- Tôi sắp xa anh em mãi mãi… Tôi sẽ kinh doanh nhiều việc, nhiều việc lớn… Tôi sẽ đến ở tại Moskva… Thôi cũng được… - Lão thở dài, nhắm mắt lại - Nếu chỉ trông vào anh em thì tôi sẽ sống ra cái quái gì, thật chẳng ra gì… Tôi gia ân cho anh em là do tốt bụng, vì nhớ đến thời xưa… Còn anh em thì sao? Anh em đã trả ơn tôi như thế nào? Anh em làm tôi bị thiệt, anh em đặt điều vu khống tôi. Thế thì bảo có khổ không chứ!… Thôi, cầu Chúa hãy tha thứ cho anh em,. Anh em trả tôi ba kopeik một bò, nửakopeik một cừu, rồi đem súc vật về…

- Cảm ơn bác, cầu Chúa ban sức khỏe cho bác, bác Ivan Artemist ạ.

Đám nông dân chào rồi đi. Lão còn muốn nói chuyện nửa. Hôm đó, lão thấy vui trong dạ. Nhờ con là Aliosa làm môi giới lão đã lọt được vào tận nhà trung uý Alekxandr Mensikov và dâng một cái lễ hai trăm rúp. Melsikov đã thu xếp cho lão được gặp Lơfo. Lão Brovkin chưa bao giờ được vào nơi cao sang như vậy; lão sợ sệt khi trông thấy một người đàn ông tầm thước, tóc rủ chấm thắt lưng, phục sức toàn lụa với nhung, mấy ngón tay đầy nhẫn lấp lánh ngũ sắc… Dung mạo nghiêm nghị, mũi cao, cặp măt soi mói như hai chiếc kim… Nhưng khi Lơfo biết người đứng trước mặt mình là bố của Alioska có đem theo một bức thư của Melsikov thì hắn liền tươi cười vỗ vai lão. Thế là Ivan Artemist được cấp giấy phép tiếp tế lúa đại mạch và cỏ khô cho quân đội.

Khi đám nông dân đã đi khỏi, lão gọi:

- Xania, cất cái chiếu gai đi… Bọn họ làm bẩn rồi…

Nhiều nếp nhăn nhỏ nhạo báng xòe ra chung quanh khóe mắt Ivan Artemist. Giàu có như lão, lão rất có thể tự cho phép cười được lắm là vì từ thuở bé tí cho đến khi râu đã hoa râm, lão nào có dịp được cười đâu.
Xanka bước vào, nàng bận một chiếc áo lụa dài xanh như màu cỏ có đơm khuy. Bím tóc màu hạt dẻ to bằng cánh tay rủ chấm khoeo chân; nàng hơi đưa bụng ra phía trước để bộ ngực quả thực là đồ sộ khỏi lộ rõ quá. Cặp mắt nàng màu lam, khờ khạo…

[DesantnhikVDV]

- Xì! Sao họ đi ủng gai tha lắm bùn vào thế? - Nàng quay khuôn mặt xinh xắn đi, lấy đầu ngón tay nhón một góc chiếu vứt ra cửa. Ivan Artemist đưa cặp mắt tinh quái nhìn Xania. Một con bé như vậy giá, có đem gả cho vua cũng chẳng hổ nào.

- Tao muốn xây một ngôi nhà gạch ở Moskva… Tao sẽ có chân trong số một trăm thương nhân đầu tiên… Xania, nghe tao bảo… Tao không gả chồng cho mầy sớm quá là đúng… Tao sẽ có thông gia vào hàng danh giá… Sao mầy lại ngoảnh mặt đi? Đồ ngốc!

- A, phải! Xanka cầm bím tóc quất vào không khí và quắc mắt lườm cha. - Bố cứ mặc con…

- Cứ mặc con nghĩa là thế nào? Ý tao muốn sao là sẽ nên vậy… Mầy mà làm tao cáu lên thì tao sẽ gả mầy cho một thằng chăn cừu.

- Thà có người để cùng chăn lợn còn hơn là tàn tạ đi chỉ vì những chuyện điên rồ của bố…

Ivan Artemist ném cái bình muối bằng gỗ vào đầu Xanka. Đánh con gái ư? Nhưng lão lại lười không muốn đứng dậy… Xanka tru tréo lên nhưng ánh mắt ráo hoảnh. Vừa lúc ấy có tiếng gõ cổng dữ dội đến nỗi Ivan Artemist há hốc cả miệng ra: Đàn chó sủa ầm lên.

- Xania, ra xem…

- Con sợ lắm. Bố ra mà xem.

- Chờ đấy, bọn gõ cửa chết tiệt kia, - Ivan Artemist cầm lấy cái chổi ở cửa, đi xuống dưới sân, - Đợi một lát đồ mặt mo… Đứa nào thế? Tao thả chó ra bây giờ…

- Mở cửa! - Có tiếng thét giận dữ như điên cuồng. Mấy tấm ván cổng kêu răng rắc.

Lão Brovkin đâm hoảng. Lão lao ra cổng, hai tay run lẩy bẩy. Lão vừa mới rút then thì hai cánh cổng mở toang, một đoàn kỵ sĩ ăn mặc sang trọng, gươm tuốt trần kéo vào, theo sau là một cỗ xe thếp vàng đóng bốn ngựa, đằng sau cỗ xe có mấy thằng lùn da đen đứng. Rồi đến một cỗ xe hai bánh trên có Sa hoàng Piotr và Lơfo, đầu đội mũ ba cạnh, mình khoác áo choàng rộng để tránh bùn bắn khi đi đường. Họ dậm chân, cười hét.

- Chủ nhà đâu? Đem hắn lại đây, sống hay chết cũng được!

Ivan Artemist vãi đái ra quần. Vừa lúc đó con trai lão là Aliosa và Melsikov trông thấy lão; hai người nhảy bổ lại, xốc nách lão nhấc bổng lên, lôi về phía thềm và cứ thế mà giữ cho lão khỏi quỳ xuống. Vua Piotr không đánh mà cũng không làm gì gớm hơn, chỉ bỏ mũ ra cúi rất thấp chào lão:

- Chào ông anh họ… Chúng ta nghe nói bác có món hàng đẹp… Chúng ta dẫn một người khách muốn mua hàng đến… Chúng ta sẽ không so kè về giá cả đâu!

Lão Ivan Artemist há miệng ra, nhưng vẫn im lặng. Những ý nghĩa cuồng loạn lũ lượt vụt qua đầu lão: "Không biết có phải họ phát giác ra một vụ làm bậy nào chăng? Ta cần phải giữ miệng không nói gì hết." Sa hoàng và Lơfo phá ra cười ngất, còn những người khác thì họ sặc sụa vì cười. Aliosa kịp nói với bố:

- Họ đến để dạm hỏi Xanka đấy!

Ivan Artemist thấy các vị khách cười thì biết rằng chẳng phải họ đến để hại mình, bèn cứ tiếp tục giả đò ngớ ngẩn. Bác nông dân nhà ta láu cá lắm. Thế là lão cứ làm ra vẻ sợ hãi hết hồn mà cùng đám khách bước vào nhà. Người ta để lão ngồi bên dưới các bức tranh thánh; bên phải lão là Sa hoàng, bên trái là đại vương trùm đạo. Nhìn hé qua cặp mi chớp chớp, Ivan Brovkin cố đoán xem ai là chú rể. Bỗng lão ngẩn ngẩn người ra thật sự: ngồi giữa hai chàng phù rể - Alioska và Melsikov - là chủ cũ của lão: Vaxili Volkov, mặc áo nẹp ánh bạc. Ivan Artemist trả hắn hết mọi khoản nợ nần đã từ lâu và bây giờ thì lão đủ sức tậu được cả hắn cùng đất đai lẫn đám nông nô của hắn… Không phải đầu óc thông minh của Brovkin mà là cặp mông đã ăn roi của lão phát hoảng.

Vua Piotr đột nhiên hỏi:

- Thế bác không ưng chú rể à?

Mọi người lại phá lên cười sằng sặc… Volkov mím môi dưới hàng ria mép quăn. Melsikov nháy mắt với vua Piotr:

- Có lẽ bác nhớ lại những nỗi bất bình xưa kia chăng? - Hắn nháy mắt về phía Brovkin - Có lẽ xưa kia chú rể túm tóc bác mà lôi xềnh xệch phải không? Hay có lẽ hắn đã quất lên lưng bác đến gãy cả cán roi chăng?
Nhân danh Chúa, bác hãy tha thứ cho hắn! Hãy làm lành với nhau đi!

Biết trả lời làm sao bây giờ? Tay chân Ivan Artemist run lên cầm cập. Lão nhìn Volkov, hắn tái mặt, ngoan ngoãn nhịn nhục… Bỗng Ivan Artemist nhớ lại chuyện Aliosa đã bênh vực lão trông sân lâu đài Preobrazenskoe như thế nào; lão thấy lại cái cảnh Volkov chạy theo sau Melsikov trên tuyết, năn nỉ, níu lấy anh ta, gần như mếu máo…

"Hà, hà, - Ivan Artemist tự nhủ, - đứa ngốc nhất ở đây hình như lại chẳng phải là mình…" Lão nhìn Volkov và thích chí đến nỗi suýt nữa thì hỏng việc…

Nhưng lão đã vỡ nhẽ người ta muốn lão làm gì: một trò chơi nguy hiểm - vượt qua vực thẳm trên một cành cây nhỏ… Thôi được!

[DesantnhikVDV]

Mọi người nhìn lão. Ivan Artemist ngầm làm dấu thánh giá trên rốn dưới gầm bàn, rồi cúi lạy vua Piotr và đại vương - trùm đạo:

- Thưa các vị làm mối thân mến, xin cảm tạ được hân hạnh các vị chiếu cố… Nhân danh Chúa, xin các vị thứ lỗi cho bọn quê mùa ngu ngốc chúng tôi nếu vì sơ suất chúng tôi đã để các vị phải phật ý về bất cứ điều gì. Cố nhiên chúng tôi chỉ là những người lái buôn, những người nông dân thô kệch, vô học. Chúng tôi ăn nói cục mịch. Chúng tôi có một mụn con gái ế chồng, nổi khổ là thế. Giá gả được nó cho một anh chàng nát rượu tồi tệ nhất, chúng tôi cũng đã lấy làm sung sướng rồi - Lão chột dạ đưa mắt nhìn vua Piotr; nhưng không sao, mọi chuyện vẫn êm đẹp: Sa hoàng phì cười như một con mèo. Chúng tôi không hiểu vì đâu các chàng rể cứ xa lánh ngôi nhà chúng tôi. Tiện nữ xinh đẹp, chỉ phải nỗi một mắt kém, nhưng mắt kia vẫn tinh. Và tiện nữ rỗ chằng rỗ chịt như bị quỷ sứ đập đỗ lên mặt, nhưng vẫn có thể trùm khăn che đi được… (Volkov đưa cặp mắt hầm hầm nhìn Ivan Artemist). Hơn nữa nó lại thọt chân, lắc lư đầu và dáng đi hơi tập tễnh. Nhưng ngoài mấy điểm, xin các vị rước con cháu quý mến của chúng tôi đi cho… (Brovkin đương có đà, thở dài, lau mắt). Nầy Alekxandra con, - lão rên rỉ gọi, - con hãy ở lại đây… Aliosa, đi tìm em con đi. Có lẽ nó đang ở trong nhà xí đấy, nó đau bụng, tôi quên khuấy mất không nói để các vị rõ, xin miễn thứ… Dẫn cô dâu ra đây…

Volkov vùng dậy định ra khỏi bàn. Nhưng Melsikov dùng sức giữ hắn ta lại. Không ai cười: chỉ có cằm vua Piotr hơi run run.

- Thưa các vị làm mối thân mến, xin đa tạ, - Brovkin nói. - Chú rể thật vừa ý chúng tôi vô cùng. Chúng tôi sẽ đối đãi với chàng như bố đẻ: nếu chàng ăn ở tốt thì muốn gì sẽ được nấy và chúng tôi phạt nếu chàng mắc lỗi. Nếu bố có quất cho con một roi hoặc nếu bố có túm tóc con thì đừng giận, con rể yêu của bố nhé. Con làm rể một gia đình nông dân mà…

Hết thảy mọi người ngồi ở bàn đều ôm bụng mà lăn ra cười. Volkov nghiến răng lại; hắn xấu hổ đỏ bừng hai má, trào cả nước mắt ra. Aliosa kéo Xanka ở buồng ngoài vào, nàng cưỡng lại. Nàng giơ tay áo che mặt. Vua Piotr đứng phắt dậy, gạt hai tay nàng ra. Và Xanka trông đẹp quá đến nỗi tiếng cười im bặt: mày thanh như mũi tên, cặp mắt đen láy, đôi hàng mi rậm, chiếc mũi nhỏ hếch, đôi môi trẻ thơ run rẩy, hai hàm răng đều đặn lập cập, hai má ửng hồng như táo đỏ.

Vua Piotr hôn vào môi và cặp má nóng bừng của nàng.

Brovkin kêu to ra lệnh:

- Xanka, chính đức Sa hoàng đấy, con cứ để yên.

Nàng ngửa đầu, nhìn thẳng vào mặt vua Piotr. Trống ngực nàng đập thình thình. Vua Piotr nắm lấy vai nàng, dẫn lại bàn và trỏ vào Vaxili Volkov:

- Thế nào, chàng rể chúng ta dẫn tới cho cô có đến nỗi tồi lắm không?

Xanka sửng sốt: lẽ ra nàng nên giả bộ thẹn thò mới phải, nhưng nàng lại giương cặp mắt rực lửa nhìn chú rể như một con rồ. Bỗng nàng thở dài và lẩm bẩm: "Ôi mẹ ơi…".

Vua Piotr lại ôm lấy nàng, hôn lia lịa.

- Nầy ông mối, đủ rồi đấy, - đại vương - trùm đại vương nói - Buông cô bé ra…

Xanka trùm vạt áo lên mặt. Aliosa vừa cười vừa đưa em vào. Volkov rứt rứt ria mép: rỏ ràng hắn thấy nhẹ cả mình. Đại vương trùm đạo lè nhè nói:

- Hỡi anh em, ta phải quý mến nhau ở nơi cha của chúng ta là thầnBaccux. Xin dọn rượu và các món nhắm ra…

Ivan Artemist sực nhớ ra, cuống cả lên. Bọn đày tớ nháo nhào đuổi bắt gà ở ngoài sân. Aliosa cười bẽn lẽn, dọn bàn. Có tiếng Xanka nói lạc cả giọng:

- Matriona, đi lấy chùm chìa khoá ở trong buồng, dưới Bức tranh vẽ bốn mươi vị thánh tử vì đạo ấy…
Vua Piotr nói to với Volkov đang cúi lạy và hôn bàn tay nhà vua…

Ivan Artemist tự tay bưng chảo có món trứng rán ra.

Vua Piotr không cười bảo lão:

- Trẫm cảm ơn ngươi về tấn hài kịch ấy, ngươi đã làm cho trẫm vui… Nhưng nầy Vanka, chớ quên vị trí của ngươi đấy, chú ý đừng có quá trớn…

- Tâu bệ hạ, thần có bao giờ muốn thế nếu không phải ý trên muốn vậy… Về phần thần, đã lâu lắm thần không còn biết sợ là gì…

- Thôi được, thôi được, ai lạ gì đồ quỷ các ngươi… Về tiệc cưới phải nhanh lên vì chú rể sắp phải ra trận.
Cho đi tìm một phụ nữ Đức ở xloboda đến để dạy cho con gái ngươi mọi phép lịch sự và khiêu vũ… Ta đi đánh giặc về… sẽ đưa Xanka vào triều…

[DesantnhikVDV]

Chương 84

Tháng hai năm 1695, tại điện Kreml, từ trên thềm phòng ngủ của Sa hoàng. Viniux, viên lục sự của điện Duma loan báo cho tất cả các dapife, các triều thần, các viên lục sự, các nhà quý tộc của Moskva và các thành phố khác phải cùng với quân lính của mình tới tập trung tại Belgorod và Xepsk dưới quyền chỉ huy của vị đại thần Boris Petrovich Seremetiev, để tham gia chiến dịch Krym.

Seremetiev là một viên tướng nhiều kinh nghiệm và thận trọng. Vào khoảng tháng tư, sau khi đã tập hợp được mười hai vạn quân sĩ và bắt liên lạc với quân Cô-dắc Tiểu Nga, ông từ từ tiến xuống mé hạ lưu sông Dniep. Nơi đây sừng sững pháo đài Osakov cổ xưa và các đô thị Thổ Nhĩ Kỳ kiên cố: Kizikerman, Acxlan Ordek, Sakhkerman và thành Xokoliny trên một hòn đảo ở cửa sông Dniep; từ thành đó người ta chăng dây xích sắt sang hai bên bờ để chặn đường ra biển.

Đạo quân khổng lồ của Moskva tới bao vây các đô thị kiên cố ấy suốt mùa hạ. Tiền thiếu, vũ khí, đại bác cũng thiếu; cần những cái vặt vãnh nhỏ nhặt nhất cũng phải trao đổi thư từ rất lâu với Moskva.

Tuy nhiên đến tháng tám, người ta cũng xung phong đánh chiếm được Kizikerman và hai đô thị kiên cố khác. Nhân dịp đó, trong doanh trại của tướng Seremetiev có tổ chức một bữa tiệc linh đình. Sau mỗi lời chúc rượu, đại bác lại nổ vang trong chiến hào, gieo rắc khủng khiếp vào hàng ngũ quân Thổ Nhĩ Kỳ và quân Tarta.

Khi Moskva biết tin chiến thắng, ai cũng thở phào: "Thôi thế là chúng ta đã giật được một miếng của xứ Krym rồi, thế cũng vẻ vang chán?"

Cũng vào mùa xuân ấy, hai vạn quân tinh nhuệ nhất trong quân đội - trung đoàn Preobrazenski, Xemionovski, và trung đoàn của Lơfo, quân xtreletz, lính chiến và các đại đội thư ký - không hề có tuyên bố gì trước được bí mật đưa lên các thuyền buồm lớn nhỏ, thuyền chèo tay, trước cầu Vxekhvistski trên sông Moskva, rồi trong tiếng nhạc và tiếng đại bác nổ, cả đoàn thuyền dài hàng mấy dặm xuôi về phía sông Oka, rồi từ đó vượt qua sông Volga, tiến thẳng về phía Xarixyn.

Tướng Gorden dần đầu một đạo quân mười hai ngàn người vượt thảo nguyên tiến về Chekask. Cả hai đạo quân đều tiến đến Azop, một pháo đài Thổ Nhĩ Kỳ trên bờ biển cùng tên. Tại đây quân Thổ Nhĩ Kỳ chiếm giữ những con đường buôn bán đi phương Đông và dẫn tới các thảo nguyên màu mỡ miền Kuban và Terek. Hội đồng quân sự - gồm Lơfo, Gorden, Artamon Golovin và vua Piotr - đã quyết định mở một cuộc hành quân nghi binh về phía Azop. Để cho công việc khỏi bị tiết lộ và để khỏi có vẻ quá coi trọng quân (1) Thổ Nhĩ Kỳ có lệnh truyền trong quân đội phải gọi vua Piotr là pháo thủ Piotr Alekseyev… (Vả lại nhỡ có thất bại thì cũng đỡ nhục nhã hơn). Hội đồng đã suy nghĩ rất lâu xem nên giao quyền coi giữ Moskva cho ai?
Dân chúng không yên. Nhiều bọn trộm cướp làng vảng ngay dưới chân tường đô thành, cỏ mọc lan tràn trên đường sá đến nỗi việc đi lại trở nên nguy hiểm. Sofia, kẻ thù nguy hại ấy đang ở tu viện Novodevichi, mụ đang nằm yên thực. Song được bao lâu?

Chỉ có một người duy nhất có thể tin cậy được không chút do dự, người duy nhất trung thành mà không có tà tâm, người duy nhất có làm cho dân chúng sợ, đó là Fedor Yurievich Romodanovski, vị vương hầu - chấp chính của những chiến dịch vui đùa và của Đại hội đồng tiêu khiển. Người ta giao Moskva cho ông ta. Và để bọn quý tộc đại thần không thể ngầm chế giễu quá khứ của ông ta, Romodanovski được chính thức và long trọng phong là vương hầu - chấp chính và hoàng thượng. Bọn đại thần nhắc lại trường hợp giống như vậy xảy ra một trăm năm về trước, khi hoàng đế Ivan bỏ đi đến xloboda Alekxandrovskaia, đã tôn một gã nữa người nửa ngợm, nửa hề là tên vương hầu người Tarta, Ximron Berbulatovich, làm "Sa hoàng của tất cả các nước Nga". Họ gợi lên việc xưa đó và nhẫn nhục cam chịu. Còn đối với dân chúng thì người cầm đầu là một vương hầu - chấp chính hay một con quỷ dữ, cái đó chẳng hệ trọng gì cho lắm; họ chỉ biết Romodanovski là một người khắc nghiệt và chém giết không hề ghê tay.

Pháo thủ Piotr Alekseyev dẫn đầu đoàn quân trên chiếc thuyền lớn nhiều tay chèo của Lơfo. Dọc đường họ gặp lắm nỗi vất vả. Sà lan, thuyền buồm lớn, xuồng do phường thương nhân đóng ngấm nước khắp chỗ rồi chìm nghỉm. Vào những đêm xuân mù sương đoàn thuyền lang thang trên những con nước dang lên, rồi mắc cạn vào bãi cát. Đến Nizni Novgorod phải thay thuyền và chuyển sang thuyền bè của sông Volga, Vua Piotr viết thư cho Romodanovski: "Myn Herr Koning (1), vì ơn đức tối cao của hoàng thượng, chúng thần phải nhỏ đến giọt máu cuối cùng, chính vì lẽ đó chúng thần đã được phái đi chinh chiến… Thần xin tâu với hoàng thượng biết là Chúa đã ban sức khỏe cho bầy tôi tớ của hoàng thượng, các tướng Artamon Mikhailovich và Franx Yakovlevich cùng toàn quân… Và chúng thần có ý định ngày mai tiếp tục lên đường. Sở dĩ chúng thần đã chậm trễ là vì một số thuyền bè sau ba ngày đường đã rất khó khăn mới tới được bến… Thuyền bè của bọn thương nhân đóng xấu tệ hại, có những chiếc chật vật lắm mới tới nơi được. Còn như quân sĩ thì cho đến hôm nay chỉ có một số nhỏ đã chết… Bấy nhiêu điều xin trình hoàng thượng… Kẻ nô lệ vĩnh viễn của hoàng thượng chí tôn: Bôm Bor Dir (2) Pete".

Đoàn quân không dừng lại Kazan, nước lên vỗ sóng vào tường thành trắng xoá. Họ đi ngang qua cả thành phố Simbirsk nằm trên bờ sông cao, và cả thành phố Samara có luỹ bằng đất bao quanh bên trên đóng cọc rào để tự vệ chống lại bọn du mục. Vượt quá Saratov, bờ sông cỏ mọc rậm rạp đã biến vào một ảo ảnh chói chang ánh nắng, con sông xanh lam lờ đờ chảy; không khí nóng như thiêu như đốt từ thảo nguyên bốc lên như từ một miệng lò.

[DesantnhikVDV]

Suốt mấy ngày trời, vua Piotr, Lơfo, Alexaska và đại vương trùm đạo, - Ông ta được đem đi theo để chủ toạ những cuộc hội họp náo nhiệt và chè chén - ngồi hút thuốc trên bệ cao đằng lái của chiếc thuyền lớn chèo tay. Nhìn đoàn thuyền trải dài ra hàng bao nhiêu dặm, với những mái chèo khua nước loang loáng ánh nắng, người ta tưởng chừng như trò chơi quân sự vẫn tiếp diễn. Pháo đài Azop là cái gì? Và làm thế nào để chiếm được nó? Chưa ai hiểu rõ ràng ra sao cả: đến nơi rồi sẽ hay. Vị đại vương trùm đạo say bí tỉ và xúc động trong lòng vừa lấy móng tay bóc lớp da tróc trên cái mũi tím bầm vừa nói:

- Thế là lầm sự rồi đấy, con ạ… Ta dạy bệ hạ chữ số lâu chưa nhỉ? Thế mà giờ đây chúng ta đã ra đi chinh chiến. Chà, chú mầy ơi…

Lơfo ngắm nhìn vẻ đẹp huy hoàng và hùng tráng của con sông mênh mông vô tận.

- Vua nước Pháp thì có nghĩa lý gì? Hoàng đế nước áo thì thấm vào đâu? - hắn nói. - Chao ôi, Pete, giá bệ hạ có thêm được ít tiền nữa… Cần phải mộ thêm nhiều kỹ sư ở châu Âu, nhiều võ quan, nhiều kẻ thông minh… Đất nước nầy rộng lớn, hoang dã và vắng vẻ biết chừng nào!…

Đến Xarixyn, đoàn thuyền dừng lại. Tai hoạ bắt đầu từ đây. Người ta nhận thấy chỉ có năm trăm con ngựa. Binh lính chèo thuyền đã rã cánh tay nay lại phải nai lưng ra kéo đại bác, khí tài. Bánh mì, kê, dầu đều thiếu. Quân đội, đói khát và mệt lử, đi qua thảo nguyên mất ba ngày mới tới được thành phố Pansino trên sông Đông, nơi tập trung những kho lương chính. Binh lính kiệt sức quỵ xuống rất nhiều. Người ta tưởng sẽ được nghỉ ngơi ở Pansino. Nhưng từ thành phố đó, viên đại thần Tikhol Xtresnev, giữ trách nhiệm tiếp tế cho toàn quân gửi tới một bức thư như sau:.

"Kính thưa ngài pháo thủ… Những tên tiếp kẻ cắp đã khiến chúng thần vô cùng đau lòng. Những tên thương nhân Voronin, Usakov và Gorezin đã cam kết giao cho chúng ta mười lăm nghìn thùng rượu mật ong, bốn mươi lăm nghìn thùng dấm và từng ấy thùngvodka, hai vạn con cá chiên ướp muối và cũng từng ấy cá mè, cá xandr(3), cá măng, một vạn pud giăm-bông, năm nghìn pud bơ và mỡ, tám nghìn pud muối… chúng đã nhận ba mươi ba nghìn rúp. Chúng đã ăn cắp một nửa số tiền đó. Không có lấy một lạng muối nào. Cá thì thối không tài nào nhập kho được. Lúa mì mốc meo hết. Chỉ có một thứ hàng tốt là lúa mạch và cỏ khô của thương nhân Brovkin bán… Vụ ăn cắp nầy sẽ làm chúa công kính mến buồn phiền và quân lính phải chịu đói… Bây giờ chỉ có đức Chúa trời mới có thể giúp cho chiến dịch của chúa công khỏi bị chậm trễ…".

Vua Piotr và Lơfo để quân đội lại, phi ngựa đến Pansino. Cái làng nhỏ nầy nằm trên một hòn đảo nhỏ ở giữa sông Đông, chung quanh có càng xe bò bao vây tua tủa trông như một khu rừng cháy trụi. Những con bò sừng dài nằm la liệt khắp nơi, đàn ngựa chân bị buộc đang ăn cỏ. Nhưng tịnh không có lấy một bóng người: vào giờ nầy, sau bữa ăn trưa, ai ai cũng ngủ: lính gác, lính tuần tra, người đánh xe bò, quân lính.

Tiếng vó ngựa của các kỵ sĩ từ sông Đông đến dội lên đơn độc. Nghe tiếng gọi giận dữ của vua Piotr, một cái đầu bù xù hiện ra sau một dãy hàng rào giữa những thân cây đay. Vừa gãi, gã nông dân vừa đưa khách đến nhà viên đại thần ở… Vua Piotr mở mạnh cửa; đàn ruồi bị khuấy động bay lên vù vù. Trên hai tấm ghế dài kê sát nhau, chăn trùm kín đầu, Xtresnev đang ngủ. Vua Piotr giật tung chăn, túm lấy mớ tóc lưa thưa của viên đại thần đang sợ khiếp vía - cơn thịnh nộ làm nhà vua không nói được - nhà vua nhổ vào mặt hắn, đẩy hắn ngã chúi xuống nền đất nện và lấy ủng đá mãi vào mạng sườn mềm nhũn của lão già.
Miệng thở hồng hộc, vua Piotr ngồi xuống cạnh bàn ra lệnh mở cửa sổ. Mắt nhà vua trợn người lên. Trên khuôn mặt gầy hốc đi, những nét thịnh nộ hằn lên dưới làn da sạm nắng.

- Mi báo cáo đi. Đứng lên! - Vua Piotr thét vào mặt Xtresnev. - Ngồi xuống? Mi đã treo cổ bọn thương nhân tiếp lương chưa? Chưa à? Tại sao?

- Tâu bệ hạ! Thưa ngài pháo thủ… - Tikhol Xtresnev không dám ho, không dám cúi chào - Trước hết cần phải bắt bọn thương nhân nộp cho ta các thứ chúng đang nợ, theo các bản kê khai, vì nếu chúng chết đi thì ta sẽ chẳng lấy được gì cả.

- Không phải thế… Đồ ngu! Thế tại sao Ivan Brovkin lại không ăn cắp? Người của ta không ăn cắp còn tất cả bọn khác đều ăn cắp cả hử? Hãy trao hết đơn đặt hàng cho Brovkin… Cho cùm tên Usakov và tên Voronin lại và giải chúng nó về Moskva cho Romodanovski…

- Đúng, gut(4), - Lơfo nói.

- Còn việc gì nữa? Thuyền chưa sẵn sàng có phải không?

- Thưa ngài pháo thủ, thuyền bè đã sẵn sàng cả rồi ạ. Những chiếc thuyền cuối cùng vừa đến Voronez ngày hôm nay.

- Ta ra sông…

Xtresnev chân đi giầy da dê thuộc, mình mặc áo choàng không có dây lưng, lập cập chạy theo Sa hoàng đang bước những bước dài như đi trên cà kheo. Trên khúc sông Đông loang loáng ánh nắng, vô số thuyền bè đậu thành nhiều hàng: thuyền, xuồng, thuyền buồm Cô-dắc hẹp lòng, thuyền chèo tay nhọn mũi chỉ có mái chèo đặt ở đằng trước với một cánh buồm thẳng tắp và một buồng tàu phía sau… Tất cả chỗ thuyền bè đó đã được đưa thẩng từ xưởng đóng thuyền đến. Dòng nước đung đưa đoàn thuyền. Nhiều chiếc ngập tới nửa. Cờ xí rũ xuống. Ván thuyền để mộc nứt nẻ dưới ánh mặt trời gay gắt, sườn thuyền quét hắc in bóng láng.

Lơfo đứng dạng đôi chân đi ủng da màu vàng nhìn đoàn thuyền qua ống nhòm:

- Schr gut. Thuyền bè đủ đấy.

[DesantnhikVDV]

Vua Piotr nhắc lại, cụt lủn:

- Gut.

Bàn tay rám nắng của nhà vua run run. Rồi cũng như mọi lần, Lơfo lại nói to lên ý nghĩa của vua:

- Cuộc chiến tranh chính bắt đầu từ đây.

- Tikhol Nikitievich, đừng giận ta nhé, - vua Piotr hôn vào bộ râu của Xtresnev, khiến lão nấc lên. - Phải cho quân đội xuống thuyền ngay không chậm trễ. Ngay tức khắc… Chúng ta phải tiến thẳng một mạch chiếm lấy Azop.

Ngày thứ sáu, vào lúc bình minh, trong ngôi nhà của Xtresnev đầy khói thuốc lá, một bức thư được thảo ra gửi cho vương hầu - chấp chính:

- Myn Herr Koning… Đức cha của hoàng thượng, đức ông chí thánh Anikita, tổng giáo chủ Orexburg và tất cả vùng Yauza và giáo trưởng của toàn khu Kukui, cũng như bọn bầy tôi của hoàng thượng, các tướng Artamon Mikhailovich và Franx Yakovlevich cùng bạn bè của họ đều mạnh khỏe cả, và ngày hôm nay rời Pansino lên đường vẫn mạnh khỏe… Chúng thần Mars(5). Và chúng thần uống rượu bia còn nhiều hơn nữa.". Bức thư mang những chữ ký hầu như không đọc được: "Frantsiska Lơfo. Alexaska Melsikov. Fetka Troekurov… Petruska Alekseyev… Artamoska Golovin… Varionoi Madamkin… ".

Thuyền đi suốt một tuần, đi ngang qua các thị trấn Cô-dắc kiên cố nằm trên các hòn đảo giữa sông Đông:

- Goluboi, Timoveiski, Txymblianski, Razdory, Manyts…

Trên hữu ngạn cao xuất hiện những mái nhà, hàng rào và tường thành bằng gỗ sồi của thành Chekask. Đoàn thuyền thả neo ở đấy ba ngày đợi các thuyền đến chậm.

Khi đoàn thuyền đã đến đủ, người ta lại dong buồm chạy thẳng đến Azop. Đêm êm ả, sâu thẳm, toả mùi nước mưa và cây cỏ. Châu chấu kêu ra rả. Chim ăn đêm kêu lên những tiếng lạ kỳ. Trên chiếc thuyền chèo tay đi đầu của Lơfo không một ai ngủ, mọi người không hút thuốc cũng không chuyện cười đùa. Các mái chèo giơ lên rồi chậm rãi hạ xuống khuấy lên một tiếng nước động.

Lần đầu tiên, vua Piotr cảm thấy trên khắp da thịt mình mối lo sợ nguy hiểm. Sát đấy, trên bờ, những bóng đen, những hình dáng lờ mờ đang động đậy. Nhà vua chăm chú nhìn vào bóng tối và nghe thấy cây lá rì rào. Từ phía đó, trong khoảng sâu thẳm của đêm tối, tiếng bật dây cung của một cánh cung Tarta có thể bất chợt vang lên bất cứ lúc nào. Vua Piotr thấy sởn tóc gáy.

Xa tít về phía Nam, ánh một cơn giông lóe lên trên bầu trời đầy mây. Nhưng không nghe thấy tiếng sấm.

- Ngày mai, - Lơfo nói, - Chúng ta sẽ nghe thấy tiếng đại bác của tướng Gorden.

Tang tảng sáng, bầu trời tan mây lại trong vắt. Một người hoa tiêu Cô-dắc điều khiển chiếc thuyền chèo tay qua sông Koixoga, tất cả đoàn thuyền theo sau.

Sông Đông đã ở lại phía sau, bên phải. Mặt trời lên, chiếu nắng gay gắt; nước sông dường như dày thêm, hai bên bờ lùi ra xa, sương mù tan đi trên các cánh đồng trũng. Phía trước, bên kia bãi cát, dãi sông Đông loang loáng lại xuất hiện. Trên các ngọn đồi, người ta trông thấy các lều vải, xe, ngựa. Cờ xí bay phấp phới.
Đó là doanh trại chính của tướng Gorden, bến cảng Mitisy, cách Azop mười lăm dặm.

Vua Piotr tự tay châm ngòi khẩu đại bác đặt phía mũi thuyền, - viên đạn nẩy nẩy trên mặt sông như một quả bóng. Tiếng súng và tiếng đại bác nổi lên ầm ầm khắp đoàn thuyền. Vua Piotr hét lên, giọng trầm và đứt quãng: "Chèo đi, chèo đi…" Mái chèo cong oằn lại, quân lính cúi gập đầu xuống chèo. Đạo quân đổ bộ lên bến Mitisy. Quân lính mệt rã rời nằm lăn ra cát ngủ, các hạ sĩ quan dùng gậy đánh bắt họ dậy. Chẳng bao lâu lều dựng lên trắng xoá, trên sông phảng phất mùi khói lửa trại. Dẫn đầu ba trăm quân Cô-dắc, vua Piotr, Lơfo và Golovin phi nước đại vượt qua các ngọn đồi để đến doanh trại của Gorden đóng ở giữa đường đi đến Azop. Từ xa cũng nhìn thấy cái lều sặc sỡ của viên tướng dựng trên một ngôi mộ cỏ. Trên quãng đường họ đi, lăn lóc những ngựa bị tên bắn chết, xe bị gãy. Một tên Tarta nhỏ bé, mình trần đến thắt lưng, gáy đầy máu đã khô, nằm úp sấp, mặt lấp trong bụi ngải cứu. Con ngựa của Vua Piotr chững lại không chịu đi, nhìn né sang một bên.

- Hễ các đoàn xe vận tải của ta rời khỏi Mitisy, - những người lính Cô-dắc giải thích, - là bọn Tarta lại bắn tên ra như mưa, khúc đường nầy là nguy hiểm nhất. Kia kìa… - họ giơ roi chỉ - các ngài có trông thấy những bóng người sau các ngọn đồi kia không? Chúng nó đấy! Cẩn thận, chúng bắn tên bây giờ!

Các kỵ sĩ thúc ngựa phi về ngôi mộ cổ. Tướng Gorden mình mặc áo giáp sắt, đội mũ cắm lông chim, đứng trước lều, ống kính viễn vọng nằm tỳ bên hông, khuôn mặt nhăn nheo trông khắc khổ nghiêm trang.
Tiếng kèn đồng vang lên, súng đại bác nổ. Đứng trên đỉnh ngôi mộ cổ, có thể nhìn thấy, như trong lòng bàn tay, cái vịnh dưới ánh nắng chiều, những nóc nhà thờ cao vút và những bức tường màu vàng xám của thành Azop; những đống đổ nát của cái xloboda bị quân Thổ Nhĩ Kỳ đốt vào ngày quân Nga đến; trên những ngọn đồi màu nâu trước pháo đài người ta trông thấy những đường gãy gập của các chiến hào và những đồn hình ngũ giác. Xa xa, trong vịnh Azop yên lặng, có những chiến thuyền cao đậu, buồm đã hạ, trên thuyền đặt nhiều đại bác.

[DesantnhikVDV]

Gorden chỉ vào chúng:

- Tuần trước quân Thổ Nhĩ Kỳ đưa một nghìn năm trăm tên vệ binh từ Kaffa vào bằng đường biển. Hôm nay đám thuyền đó lại đưa thêm quân đến. Hôm qua quân ta có bắt được một tên tù binh, không hiểu nó nói có thật không nhưng nó bảo số quân trong thành lả sáu nghìn người và có một đội kỵ binh Tarta trong thảo nguyên. Chúng chẳng thiếu gì cả. Biển nằm trong tay chúng. Không thể nào chiếm được thành bằng cách bao vây chúng đói đâu.

- Chúng ta sẽ xung phong đánh chiếm chứ? - Lơfo vừa giơ chiếc bao tay lên vừa nói.

Golovin phụ hoạ theo:

- Chúng ta sẽ ào ạt xông lên chiếm lấy thành. Khó gì chuyện ấy…

Vua Piotr say sưa nhìn mặt biển Azop mênh mông, những bức tường thành, những hình trăng lưỡi liềm sáng loáng trên các ngôi nhà thờ Hồi giáo, thuyền bè và ánh sáng lộng lẫy của buổi chiều tà. Nhà vua có cảm giác những hình ảnh thân yêu của thời thơ ấu nay đã sống dậy; mảnh đất bí ẩn thực sự là kia rồi!

- Thế nào, còn ông, Piotr Ivannovich? Sao ông không nói gì? Liệu chúng ta có chiếm được Azop không?

- Phải chiếm lấy, - Gorden mím chặt những nếp nhăn quanh miệng lại, trả lời.

Một tấm bản đồ được lấy từ trong lều ra rồi trải lên một cái trống. Các tướng lĩnh cúi xuống nhìn. Vua Piotr lấy móng tay vạch vòng quanh các vị trí dàn quân:

- Gorden ở giữa, cách thành khoảng năm trăm bước, Lơfo ở cánh trái và Golovin ở cánh phải. Ở đây ta sẽ
đặt khẩu đội pháo tấn công, ở kia những khẩu súng cối… chỗ nầy là nơi chúng ta bắt đầu đào hào để áp tới gần thành… Ta định thế có được không, Piotr Ivannovich?

- Phải đánh tan chúng… Chúng ta sẽ tung quân Cô-dắc tấn công chúng…

- Vâng, có thể đánh tan chúng được… Nhưng thần thấy đem lương thực từ cảng Mitisy đến sẽ chật vật đấy. Còn như cử một đơn vị lớn đi hộ tống từng đoàn xe một thì khó lắm…

- Các tướng lĩnh hãy nghe đây, sao ta lại không đưa lương thực đến bằng thuyền nhỉ?

Các tướng lĩnh lại cúi các bộ tóc giả xuống tấm bản đồ.

- Bằng thuyền lại càng khó hơn. - Gorden nói. - Sông Đông có dây xích chắn ngang. Ở cửa sông có hai cái tháp và một hoả lực pháo mạnh.

- Phải chiếm hai cái tháp đó! Các tướng quân thấy thế nào?

- Hai cái tháp, hừ khó quái gì! - Golovin vừa cười vừa nói. Và hắn nháy cặp mắt đẹp và đần độn nhìn những lỗ châu mai của cái tháp tròn sừng sững ở phía Tây, bên kia dãy đồi.

Gorden nghĩ một lát rồi trả lời:

- Có thể chiếm được các tháp ấy, tại sao lại không?

- Vua thì, Piotr Ivanovich, cầu chúa hãy phù hộ cho chúng ta, - vua Piotr cầm má Gorden kéo lại và hôn ông ta, - Ngày mai người sẽ dời vị trí tiến lại gần thành. Còn chúng ta sẽ tiến với toàn quân không chậm trễ. Ta sẽ bắn đại bác hai ngày rồi sẽ xung phong lên.

Từ phía chiến thuyền Thổ Nhĩ Kỳ, tiếng kèn đồng khẽ vắng lại: đó là tiếng kèn thu quân. Bóng hoàng hôn trùm lên vịnh. Đỉnh các ngôi nhà thờ Hồi giáo vẫn rực sáng nhưng rồi cũng tắt dần. Trong không khí chỉ còn nghe thấy tiếng châu chấu bay lách tách khô khan. Vua Piotr bước vào lều, bên trong hai cây nến chiếu sáng một bàn ăn thịnh soạn. Mọi người ngồi lên trên những cái trống. Một món thịt cừu bốc khói nghi ngút được đưa ra. Vua Piotr hăm hở vọc cả hai bàn tay vào đĩa. Lơfo đã cởi bộ áo giáp ra cho thoải mái, rót rượu vang Hungary vào những chiếc cốc bằng thiếc.

Khi Golovin mặt đỏ tía tai hét lên: "Xin chúc mừng sức khỏe của ngài đệ nhất pháo thủ!" thì tiếng hò reo bắt đầu từ căn lều vải tràn xuống khắp hàng quân thưa thớt, trong đêm tối: "Vạn tuế! Vạn tuế!" Đại bác gầm vang khiến ngọn lửa của các cây nến lay động, chập chờn. "Được lắm!" vua Piotr nói. Lơfo cười và rót rượu đầy các cốc:

- Pete ạ, thế nầy mới là sống vui thú.

- Trong doanh trại của ngài có đám con gái phục vụ rượu, nước không thế, thưa tướng quân? - Golovin vừa hỏi vừa cởi bộ áo giáp. Lơfo và vua Piotr phá lên cười:

- Chà, gì chứ cái đó thì Varionoi Madamkim thạo lắm.

- Cho một kỵ binh đi mời Varionoi lại đây…

Sáng hôm sau, Gorden đã được bổ sung thêm hai trung đoànxtreletz, tiến đến Azop. Các xotnia(6) Cô-dắc đi tiên phong phi nước kiệu lên ngọn đồi màu nâu ở trước pháo đài: lên tới đỉnh, họ ghìm ngay ngựa lại. Nhiều tên lính Cô-dắc phi nước đại quay trở về phía bộ binh đang tiến lên theo hàng bốn, chúng la hét ầm ĩ: "Quân Tarta? hãy tránh ra! Đưa đại bác lại!".

Ở bên trái ngọn đồi, kỵ binh Tarta đang dàn ra theo hình móng ngựa. Chúng đông dễ có đến mười nghìn người. Chúng phi ngựa mỗi lúc một nhanh làm bụi bốc lên mỗi lúc một dầy đặc. Tên bay tới tấp. Hàng ngũ các xotnia Cô-dắc rối loạn. Nhiều kỵ binh Cô-dắc cúi rạp mình trên lưng ngựa bỏ chạy. Mặc cho các viên đại tá ra lệnh vung chuỳ lên: toàn bộ kỵ binh Cô-dắc, gươm vẫn nằm trong vỏ, ào ào phi xuống chân đồi như một dòng thác. Nhưng quân Tarta đã đánh bọc sườn quân Nga ở phía tay phải, những con ngựa bé nhỏ lông lá xồm xoàm của chúng phi như bay, bụng sát đất, những lưỡi kiếm cong múa tít trên đầu. Tiếng kêu hét ầm ĩ.

Bụi cuốn lên mù trời. Một bộ phận kỵ binh Cô-dắc quay lại để chiến đấu bằng gươm. Quân đôi bên hỗn chiến. Bộ binh xốc tới, xếp thành hình vuông. Quân xtreletz dùng thùng kéo đại bác lên. Vành móng ngựa của kỵ binh Tarta sắp khép lại. Súng đại bác nổ loạn xạ. Ngọn đồi biến mất sau các làn khói. Một con ngựa lồng lên phi thục mạng. Một tên Tarta ngã lăn xuống đất. Một viên đạn trái phá rít lên. Từng loạt súng đại bác nổ vang. Quân sĩ hốt hoảng vừa bắn vừa la hét. Các sĩ quan cuống cuồng. Tiếng đại bác tấn công nổ rầm rầm, át cả tiếng ồn ào ấy. Không còn hiểu sự thể ra sao nữa: ai thắng thế? Đột nhiên có chuyện gì đó xảy ra, không khí bỗng dễ thở hẳn. Gió cuốn khói đi không thấy quân Tarta lẫn quân Thổ Nhĩ Kỳ đâu nữa. Chỉ còn những con ngựa bị ngã đang vùng vẫy và vô số thi thể, cái thì đã nằm im, cái thì dang quằn quại, nằm la liệt trên mặt đất màu nâu. Phía trước, tướng Gorden cưỡi con ngựa ô đứng trên đồi. Lưng áo giáp của ông ta sáng loáng, ống kính viễn vọng tỳ vào bên hông. Cái đầu nhỏ lé tóc bạc của ông nhô ra khỏi bộ áo giáp trông như một hòn bi: một viên đạn đã bắn rơi mất mũ của ông. Ông từ từ giơ gươm lên và cưỡi ngựa đi bước một xuống chân đồi về phía Azop. Tiếng hô vang lan đi khắp hàng quân:

- Tiến lên, tiến lên! Dũng cảm lên!

[DesantnhikVDV]

Đơn vị của tướng Gorden cố thủ sau các dãy chướng ngại vật cự mã, ngay sát pháo đài. Từ trên tường thành, quân Thổ Nhĩ Kỳ bắn đại bác xuống doanh trại gieo rắc ri khiếp đảm khắp nơi. Khi một viên đạn trái phá bắn ra rồi rít lên, xoáy tròn lông lốc thì các đại tá, sĩ quan, dapife, triều thần, đều nằm sấp cả xuống đất, lấy lai tay áo che kín đầu: Các viên đạn trái phá đó - không còn là những hũ đựng đầy bột đậu phơi khô của các chiến dịch du hí ngày trứơc - nổ rầm rầm, cày tung lên từng cục đất đến nỗi các binh sĩ, mặt tái mét, chỉ còn biết làm dấu thánh giá, không làm được gì khác nữa. Riêng có Gorden, vẻ mặt nghiêm nghị và bình tĩnh, đi lại trong doanh trại không hề quay đầu lại khi có tiếng rít quái ác của đạn đại bác.

Ông quát bảo quân lính, cấm họ không được cúi rạp người chào các quả cầu Thổ Nhĩ Kỳ.

- Ai cúi chào, ta sẽ trừng phạt… Hèn nhát là xấu… Schande, Schande(7)? Thật nhục nhã! Thế mà cũng gọi là lính Nga đấy!

Như ông tiên đoán, việc tiếp tế lương thực rất gay go nhất là nước uống. Quân Tarta mở những cuộc đột kích dữ dội, tiêu diệt những đoàn xe từ cảng Mitisy đến. Không thể nào đánh bại được bọn Tarta, chúng có những con tuấn mã chạy nhanh như gió, - chúng không chịu giao chiến chỉ bắn tên vào quân Nga rồi biến mất trong thảo nguyên. Cuối cùng, người ta cũng xây dựng xong doanh trại; quân lính trú ẩn trong những chiến hào sâu để tránh đạn đại bác. Mãi đến ngày thứ tư, quân của Lơfo và Golovin mới đến được vị trí, trống dong cờ mở đi đầu.

Vua Piotr nghiêm trang dẫn đầu một trung đoàn pháo thủ. Trong hàng ngũ lính trơn của đơn vị nầy có Melsikov, Aliosa Brovkin, Volkov, người Hà Lan Jakov Hanxen, một pháo thủ thành thạo vừa được tuyển mộ.
Đi trước vua Piotr là một gã hộ pháp, mũi như mũi gấu, môi dày, vừa đánh chũm choẹ vừa nhảy nhót; đó là một tay bạn rượu mới của Sa hoàng, một người đánh chũm choẹ biệt hiệu là Varionoi Madamkin, một gã trác táng nghiện rượu chưa từng thấy bao giờ.

Vua Piotr dẫn đầu một phân đội pháo thủ tới doanh trại của Gorden (quân của Lơfo ở bên cánh trái, quân của Golovin ở bên cánh phải, đang gấp rút đào hảo đắp luỹ cố thủ). Quân lính xây đồn chung quanh có xếp những sọt và những bị đất cách trại năm trăm bước về phía pháo đài. Qua các lỗ châu mai trên tường thành người ta trông thấy những chiếc mũ fez ( và những cặp mắt hau háu của các xạ thủ Thổ Nhĩ Kỳ. Vua Piotr vịn vào vai Alexaska nhảy lên miệng hào. Gorden vội vàng kéo nhà vua lại.

- Achtung (9)! Cẩn thận!

Nòng dài của một khẩu súng ở lỗ châu mai trên tường thành nhả khói, ống nhòm của vua Piotr bật tung ra khỏi tay, nhà vua nhảy xuống hào cúi mình. Mọi người chạy lại. Vua Piotr gượng gạo mỉm cười để lộ hai hàm răng.

- Gớm thật! Quân chó chết! - Nhà vua gắng gượng thốt lên. - Đưa cho ta ngòi đạn…

Các pháo thủ kéo lại một khẩu súng cối ngắn bằng đồng, họng súng chổng lên trời. Vua Piotr khéo léo nhồi thuốc nổ vào súng (mắt đảo nhìn mọi người chung quanh), tung tung trong lòng bàn tay một viên đạn trái phá nặng chừng hai mươi livrơ (10), sửa lại ngòi nổ rồi đút viên đạn vào trong nòng súng. Nhà vua ngồi xổm xuống ngắm:

- Cầu Chúa phù hộ! Đây là phát đầu tiên… Hãy lui cả lại!

Khẩu súng cối khạc ra một đám lửa. Quả trái phá vọt lên và rơi xuống chân tường thành. Quân Thổ Nhĩ Kỳ thò đầu qua các lỗ châu mai, hét lên những lời thoá mạ. Vua Piotr đỏ mặt tía tai. Quân lính lại kéo tới một khẩu súng cối thứ hai…

Dưới các tường thành cao của pháo đài Azop, mọi người đều hổ thẹn không dám nhắc lại những câu nói huyênh hoang mới đây và lời hứa hẹn sẽ chỉ một trận xung phong là chiếm được thành. Đội quân bao vây vừa bố trí các khẩu đội pháo và đồn luỹ vừa bắn đại bác trong mười lăm ngày. Nhiều đám cháy nổ ra trong thành phố. Một tháp canh sụp đổ. Nhân dịp đó, người ta mừng rỡ làm om xòm trong hầm của Sa hoàng Piotr.

Nhưng rồi hai mươi chiến thuyền theo đường biển đem viện binh đến cho quân Thổ Nhĩ Kỳ. Chúng dập tắt các đám cháy. Ban đêm, vệ binh Thổ Nhĩ Kỳ, dắt dao găm mũi cong bò như rắn đến tận hào luỹ quân Nga và cắt cổ lính canh. Và những bức tường thành vẫn đứng trơ trơ không sao hạ nổi. Gay go nhất là việc tiếp tế lương thực. Trong một cuộc họp, các tướng lĩnh quyết định kêu gọi quân cảm từ: họ hứa thưởng mười rúp mỗi người cho những ai chiếm được các tháp. Khoảng chừng hai trăm lính Cô-dắc vùng sông Đông xung phong đi.

Một trung đoàn được cử đi theo họ. Ban đêm quân Cô-dắc luồn đến tháp canh bên tả ngạn con sông và cố phá cửa. Họ thất bại. Họ bèn dùng đòn bẩy phá được một lỗ hổng rồi xông vào trong tháp. Trong đó có khoảng chừng ba mươi tên còn lại. Họ chiếm được mười lăm khẩu đại bác. Họ dùng súng đó để bắn vào tháp canh thứ hai bên hữu ngạn sông Đông khiến quân Thổ Nhĩ Kỳ phải bỏ tháp chạy. Đó là một sự việc lớn: đường sông Đông đã thông. Trong các doanh trại, người ta tổ chức những buổi lễ cầu nguyện và đại vương trùm đạo thân từ Mitisy đến dự tiệc mừng.

[DesantnhikVDV]

Nhưng bỗng một tai hoạ lớn xảy ra. Ban ngày, trời nóng như thiêu như đốt. Đến buổi trưa, lính tráng uể oải đi lang thang tìm bóng mát. Họ không còn chút phẫn nộ nào trong lòng, họ không hề mảy may muốn chiến đấu. Họ được phát súp bắp cải nấu cá xấy đựng trong cà mèn và một cốc vodka một đầu người. Ánh mặt trời gay gắt nóng như nung như nấu không tài nào chịu nổi; châu chấu rít lên ken két, ruồi nhặng quấy nhiễu mọi người, mùi phân súc vật thối um.

Trong không khí nóng bức đó, tường và tháp của thành Azop dường như nghiêng ngả chập chờn. Theo một tục lệ lâu đời sau bữa ăn trưa, mọi người ngủ trong các doanh trại. Toàn thể quân Nga ngủ và ngáy khò khò, từ viên đại tướng cho chí người lính nấu bếp. Lính canh thì ngủ gà ngủ gật.

Vào cái giờ buồn ngủ đó, tên pháo thủ người Hà Lan Jakov Hanxen bỗng biến mất. Vua Piotr là người đầu tiên phát hiện ra việc đó, vào khoảng một giờ trưa, khi nhà vua bước ra khỏi lều vừa ngáp dài vừa nhấp nháy mắt trước ánh sáng chói loà. Ngày hôm đó, quân Nga định phá một cái tháp nhà thờ Hồi giáo bằng ba viên đạn trái phá. Hanxen đã đánh cuộc là hắn sẽ phá được. Piotr hét lên:

- Hay là quỷ tha ma bắt nó đi rồi!

Người ta khám xét khắp doanh trại. Một tên lính nói là nó thấy một người mặc áo nẹp đỏ, đeo túi đựng quần áo bỏ chạy về phía pháo đài. Vua Piotr nổi giận đấm vào hàm tên lính. Song quả nhiên người ta không thấy quần áo của tên Hanxen trong hầm. Hắn đã chạy sang bên quân Thổ Nhĩ Kỳ rồi chăng? Có lệnh truyền cho tất cả các trung đoàn sáng ngày hôm sau phải nguyền rủa tên Hà Lan khốn kiếp. Tướng Gorden lo lắng trước sự phản bội đó, đòi hỏi phải họp hội nghị và tuyên bố rằng trong các doanh trại của Golovin và Lơfo công việc chuẩn bị phòng thủ hết sức lơ là và tắc trách, không có những đường giao thông hào nối liền các trại và nếu quân Thổ Nhĩ Kỳ mà xông ra thì một tai hoạ lớn sẽ xảy đến.

- Chiến tranh không phải là một trò đùa, thưa chư vị tướng quân. Chúng ta chịu trách nhiệm về sinh mạng của quân lính. Vậy mà ở đây, ai ai cũng có vẻ như chơi đùa ấy.

Môi của Lơfo tái nhợt đi vì tức giận. Golovin phật ý gườm gườm nhìn Gorden như một con bò mộng. Nhưng tướng Gorden vẫn khăng khăng đòi phải hoàn thành ngay chiến tuyến phòng thủ:

- Trong chiến tranh, trước hết là phải biết sợ địch, thưa chư vị tướng quân.

- Chúng ta phải sợ chúng à?

- Chúng ta sẽ diệt chúng như diệt ruồi ấy!

- Ồ thưa các tướng quân, không đâu. Azop không phải là một con ruồi.

Các tướng lĩnh thoá mạ tướng Gorden, cho ông ta là đồ hèn, đồ chó. Nếu không có vua Piotr thì họ đã giật phăng bộ tóc giả của ông đi rồi. Ngay ngày hôm đó, vào giờ cả quân đội đang say sưa giấc nồng sau bữa ăn trưa, quân Thổ Nhĩ Kỳ mở cửa pháo đài và lặng lẽ, không một tiếng động nhằm đúng các đường hào đang dở dang ở điểm tiếp giáp giữa các doanh trại, mà xông tới. Đến một nửa số quân xtreletz đang ngủ bị đâm chết. Số còn lại vứt cả súng ống giáo mác dâm đầu bỏ chạy về phía vị trí đặt mười sáu khẩu đại bác, vị trí nầy cũng chỉ có cộng sự bảo vệ qua loa. Không kịp bắn đại bác nữa. Quân Thổ Nhĩ Kỳ tay cầm gươm yatagan(11) đã đuổi kịp quân xtreletz, trèo vào đồn; chúng hò hét xông vào đội pháo thủ đang đứng sát cánh nhau, trong số đó con trai tướng Gorden, đại tá Yakov, đang vung một cái chổi thông nòng súng.
Trong các doanh trại thật là một cảnh tượng nhốn nháo hỗn loạn, súng nổ loạn xạ. Vua Piotr đứng trên nóc hầm của mình, hai bàn tay nắm chặt lại, khóc nấc lên vì xúc động. Hét lên ư? Ra lệnh ư? Vô ích. Mắt nhắm mắt mở quân lính chạy tán loạn như điên. Nhà vua trông thấy Gorden vượt qua luỹ doanh trại vung hai khẩu súng ngắn, lập cập chạy lại phía đồn của pháo binh để cứu con. Theo sau ông ta, một đám lính mặc áo nẹp màu lục, đỏ, xanh ùa chạy, hỗn độn. Trên luỹ doanh trại của Lơfo, một đám đông dầy đặc phất cao lá cờ cũng đang chạy lại cứu viện. Cả cánh đồng đầy những quân lính. Khói thuốc súng phủ kín đồn bị địch chiếm.

Quân Thổ Nhĩ Kỳ bắn để yểm hộ cuộc rút tui: chúng mang theo các khẩu đại bác và chạy nhanh xuống sườn dốc dẫn đến pháo đài. Chúng ngã lăn ra dưới chân luỹ, rồi vùng vẫy, nổ súng, những chiếc quần đỏ rộng thùng thình của chúng xuất hiện đây đó. Quân Nga rải rác trên cánh đồng, giờ đây đã họp lại thành một hàng không đều, tiến nhanh đuổi theo quân Thổ Nhĩ Kỳ về phía pháo đài. Từ hầm trú ẩn, chỗ vua Piotr đứng quan sát, cảnh đó diễn ra như một trò chơi… Quân ta đã thắng thế. Quân Thổ Nhĩ Kỳ bị quân Nga bám theo sau lăn xuống đường hào chạy quanh pháo đài.

- Đem ngựa lại đây! - Vua Piotr kêu to, - Xung phong? Kèn đâu, hãy thổi hiệu lệnh xung phong!
Nhà vua dậm chân. Nhưng chẳng ai nghe cả.

Alexaska Mensikov, mắt đỏ ngầu, phi ngựa qua. Hắn lấy bản lưỡi kiếm đánh ngựa và nhảy vọt qua hào. Miệng há to, hắn thét: "Hura…" Tiếng trống dồn dập. Đột nhiên có chuyện gì đó xảy ra. Quân Thổ Nhĩ Kỳ đã chạy tới chân tường thành. Cống pháo đài mở.

Một toán vệ binh Thổ Nhĩ Kỳ xông ra và một người cưỡi ngựa trắng, y phục toàn màu đỏ, đầu chít một cái khăn to, dang hai tay giơ lên trời… Giữa tiếng súng nổ, vang lên một tiếng thét ghê rợn đến nỗi vua Piotr rùng mình… Quân Nga bỏ chạy, quân Thổ Nhĩ Kỳ cưỡi ngựa và chạy bộ đuổi theo sau… Quân lính cứ ngã xuống, ngã xuống. Vua Piotr ôm chặt lấy thái dương… Nhà vua lại trông thấy Alexaska; hắn đang phi ngựa về phía người quần bận áo đỏ, chít khăn và thế là đánh nhau… từng đám khói thuốc súng bay mù mịt. Đạn trái phá nổ tung. Những con ngựa lồng lên. Quân lính hiện ra, chạy lại mặt mầy méo xệch đi vì sợ. Họ lăn qua các bờ luỹ, lăn xuống các chiến hào. Họ đã thua, họ đã bị đánh bại.