Lịch sử Quảng Trị kháng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975)

[macbupda]

Ở Cam Lộ chúng bắt nhân dân đóng góp sức người, sức của xây dựng và mở các đồn Tân Sở, Cồn Trung, sân bay Đường Đẽo, xây dựng các lô cốt ở các cầu ki-lô-mét số 6, 7, 10 trên trục đường 9.

Ở đồng bằng Triệu Hải do không có chủ lực của ta hoạt động nên bọn biệt kích, hải thuyền, bảo an, tổng vê, tề điệp... được dịp lồng lên khủng bố trắng trợn. Chỉ trong hai tháng năm 1965 địch đã tiến hành 163 trận càn (có 25 trận quy mô cấp tiểu đoàn), nhiều vùng chúng càn đi quét lại hàng tháng trời. Du kích một số nơi phải chôn súng chạy lên rừng, 8 du kích Hải An đầu hàng địch, ở Gio Linh một số cơ sở bị vỡ, nhiều đảng viên bị bắt tra tấn dã man, bị giết hoặc tù đày.

Như vậy là vùng đồng bằng của ta cơ bản bị địch chiếm gần hết. Vùng phía trên đường 1 và đường sắt bị lấn chiếm một mảng quan trọng. Lực lượng của ta bị tiêu hao nặng. Lực lượng Đại Việt, Việt Nam quốc dân đảng, bọn ác ôn, dân vệ bảo an thừa cơ trỗi dậy kích động hận thù, truy tróc khủng bố quần chúng ráo riết. Tuy sống trong vùng kêm tỏa của địch, quần chúng nhiều nơi vẫn tìm cách bắt liên lạc với cán bộ và du kích. Dân quân du kích và cán bộ vẫn bám trụ chống càn, trừ gian, diệt ác bảo vệ địa phương. Nhưng nhìn chung trên toàn tỉnh ta vẫn gặp khó khăn gay gắt. Thương vong ngày càng tăng, quân số bổ sung không có, tất cả các đơn vị đều thiếu gạo, thiếu tiền nghiêm trọng. Những chuyến về đồng bằng lấy gạo đều phải đổi bằng máu.

Trước tình hình đó ta kịp thời tổ chức huấn luyện, đào tạo cán bộ, tổ chức huấn luyện tân binh, bổ sung quân thiếu hụt. Phân khu Trị - Thiên giao chỉ tiêu cho các đơn vị bộ đội thu mua lương thực và sản xuất tự túc, đảm bảo lương thực thường xuyên cho bộ đội và có lượng dự trữ đạt mức mỗi cán bộ chiến sĩ phải sản xuất đủ ăn và nuôi một người để chuẩn bị phát triển lực lượng lâu dài.

Ngày 10-10-1965, trung đoàn 6 được thành lập tại chiến khu Ba Lòng. Đây là trung đoàn chủ lực đầu tiên của chiến trường Trị - Thiên, gồm 3 tiểu đoàn bộ binh 800, 802, 806 và các đại đội đặc công, trinh sát, công binh, trợ chiến. Tiểu đoàn 800 là đơn vị chủ lực đầu tiên của Phân khu Trị - Thiên gồm phần lớn con em Trị - Thiên tập kết ra Bắc trở về năm 1961, sau này (1963) được bổ sung một đại đội của Quảng Bình. Tiểu đoàn 806 tiền thân là tiểu đoàn 2 giới tuyến (tiểu đoàn sư 341) vào Trị - Thiên tháng 2-1965. Tiểu đoàn 802 đã hỗ trợ cho quần chúng tiến hành đồng khởi giải phóng Phú Lộc tháng 2-1965.

Cũng trong tháng 10, Quân ủy Trung ương chỉ thị cho Phân khu Trị - Thiên: “Nông thôn và đồng bằng là hướng tiến công chủ yếu, phải đánh tiêu diệt địch ở đồng bằng, kết hợp giữa đánh địch và phát động quần chúng gây dựng cơ sở, đẩy mạnh chiến tranh du kích và cần đưa chủ lực về hoạt động ở đồng bằng để mở rộng phong trào.

Thực hiện Chỉ thị của Quân ủy Trung ương, tỉnh giao cho Trung đoàn 6 đánh chiếm Ba Lòng - Tân Lệ là căn cứ trọng yếu của địch, khống chế một vùng rộng lớn, chặn tiếp tế của ta từ đồng bằng lên miền núi.

Địch ở Ba Lòng có một tiểu đoàn của E2/F1 ngụy, một đại đội pháo 6 khẩu 105 ly, một đại cối 81 ly và một đại đội biệt kích thám báo. Toàn bộ căn cứ nằm trên 4 điểm cao, xung quanh có hàng rào rộng từ 2 đến 3 mét sâu từ 1 đến 2 mét, dưới lòng hào có cắm chông. Sát hàng rào là dây thép gai bùng nhùng và một bãi mìn đủ loại. Tiếp đến là dây thép gai rào kiểu mái nhà rồi vào đến hệ thống công sự khá kiên cố. Đồn chính có ba lô cốt ba phía, đồn phụ được giao cho bọn thám báo chốt giữ.

Ngoài ra căn cứ Ba Lòng - Tân Lệ còn được hỏa lực pháo của hạm tàu và căn cứ Đông Hà chi viên trực tiếp khi xảy ra chiến sự.

Nhổ được căn cứ Ba Lòng là nối được với đường 9 thông tuyến Bắc - Nam, tạo điều kiện mở rộng hành lang làm bàn đạp tiến về đồng bằng.

Vào lúc 17 giờ ngày 19-10-1965 (tức là chưa đầy 10 ngày sau khi thành lập) tất cả các mũi các hướng của Trung đoàn 6 xuất kích trong mưa gió, lầy lội. Đến 23 giờ cùng ngày nổ súng tấn công. Từ những phút đầu của trận đánh sở chỉ huy, khu thông tin, trận địa hỏa lực và đại đội cơ động của địch bị pháo quân ta giã trúng đội hình làm cho chúng gần như bị tê liệt. Nhưng địch từ đồi Sim, đồi Cháy bắn chặn dữ dội vào cửa mở đồng thời các lô cốt nổ súng chống trả quyết liệt.

Trước tình hình đó, các chiến sĩ tiểu đoàn 806 vừa áp chế địch vừa vượt rào, phá hào xông lên. Có những tấm ván bắc qua hào bị gãy, các chiến sĩ phải nhảy xuống lòng hào ghé vai đỡ. Cầu bị gãy, các chiến sĩ đại đội 3 dùng bộc phá đánh bạt mép hào rồi cúi lưng làm giá cho xung kích vượt qua.

[macbupda]

Sau hơn một giờ chiến đấu, ta diệt hơn 200 tên, bắt một số tù binh, thu 30 súng, phá ba cổ pháo và một số kho tàng. Quân ta chiếm được 1/2 đồn chính, 2 lô cốt, đánh tan đại đội thám báo, tuy nhiên không tiêu diệt được bọn địch cố thủ trong các hầm ngầm nên chúng phản kích quyết liệt. Trong khi đó trung đoàn 6 thành lập tập hợp từ các tiểu đoàn độc lập lại chưa đủ thời gian huấn luyện hiệp đồng chiến đấu và nhất là đánh công kiên nên không dứt điểm được, ở hướng Tân Lệ, do có trở ngại, nên đến đêm 20-10 bộ đội ta mới nổ súng tiến công. Ngay từ những phát đạn đầu, quân ta đã diệt được nhiều địch, bắt tên tiểu đoàn trưởng ngụy Nguyễn Tri Phương và dùng tên này gọi binh lính thuộc quyền ra hàng. Cùng lúc đặc công và bộ binh ta đánh chiếm sở chỉ huy và các trận địa pháo. Sau 30 phút tiến công ta hoàn toàn làm chủ trận địa. Quân ta diệt gọn hai tiểu đoàn, phá hủy 8 khẩu pháo, 8 xe quân sự và 4 đại liên, đốt cháy một kho đạn và thu nhiều quân trang quân dụng.

Chiến thắng Ba Lòng - Tân Lê tiêu diệt và làm tan rã ba tiểu đoàn ngụy, tạo nên niềm tin tưởng phấn khởi trong chiến sĩ, nhân dân và giáng một cú xốc mạnh vào hàng ngũ địch trong nhiều ngày.

Sau khi đánh không dứt điểm vị trí Ba Lòng, trung đoàn 6 kịp thời rút kinh nghiệm chuyển qua tiến công vị trí A Chùm trên trục đường 9, đánh tan một tiểu đoàn địch đến ứng cứu buộc địch phải co về giữ Khe Sanh - Tà cơn. Vùng Huội San, Lao Bảo được giải phóng hoàn toàn.

Thừa thắng, trung đoàn 6 tiến quân về đồng bằng hiệp đồng với lực lượng vũ trang địa phương tấn công địch ở Triệu Hải và Hương Điền (Thừa Thiên).

Ngày 17-11-1965 đánh tan một tiểu đoàn ngụy càn ở Thanh Hội (Triệu Phong). Bộ đội địa phương và du kích Triệu Phong đánh tan một tiểu đoàn khác của địch có máy bay, đại bác yểm hộ, diệt 34 tên, bị thương 3 tên, thu 7 súng, bắn cháy một máy bay L19, tiêu diệt tên giặc lái.

Trên đà thắng lợi đó, trong vòng một tuần lễ tiếp theo ta đánh 9 trận lớn diệt gọn từng trung đội dân vệ, làm tiêu hao nặng từng đại đội, tiểu đoàn bảo an chủ lực của địch có cả xe tăng xe bọc thép và máy bay yểm trợ ở các thôn Đạo Đầu, Phương Lang, Phú Hải, Ba Du, Bồ Bản, Hải Dương, Lam Thủy và dọc đường 68 Hải Lăng.

Du kích Triệu Ái đánh địch giữa ban ngày diệt gọn một tiểu đội, thu vũ khí. Du kích Triệu Thượng phục kích bắt sống địch ở cầu ga, diệt địch canh đồn Đá Mọc. Du kích xã Hải Phú đánh địch sát căn cứ La Vang. Du kích Cùa bắt 4 tên ác ôn trên đường từ quận lỵ đến Cồn Trung.

Kết hợp với đấu tranh quân sự, 3000 đồng bào ở các xã Hải Trường, Hải Lâm, Hải Sơn, Hải Chánh, Hải Phú, Hải Thọ (Hải Lăng), Triệu Ái, Triệu Thượng (Triệu Phong) đã kéo đến quận lỵ Hải Lăng và thị xã Quảng trị bồng bế con cháu, gồng gánh của cải, mang theo nhiều tang vật bị bom đạn Mỹ phá hỏng tố cáo tội ác của giặc Mỹ. Trên đường đi mỗi lần qua đồn bốt địch dọc quốc lộ 1A, đồng bào đều dừng lại vạch tội ác đế quốc Mỹ, vận động thuyết phục binh sĩ ngụy chống Mỹ. Trước áp lực của đồng bào, dinh tỉnh trưởng buộc phải đóng cửa, bọn ngụy quyền chóp bu lánh mặt.

Trong lúc tiếng súng diệt địch nổ ra ở khắp đồng bằng rộng lớn Triệu Hải thì tiếng mìn diệt địch của du kích Cam Lộ cũng rộ lên ở sào huyệt địch Đông Hà. Ngày 6-12 tại cồn Mả Đỏ, 1 xe GMC chở bọn công binh trúng mìn của du kích Cam Lộ, 4 tên Mỹ và 7 tên ngụy bị diệt.

Đến cuối năm 1965, Mỹ đã đưa quân ồ ạt vào chiến trường miền Nam. Tại Quảng Trị, chúng đã điều đến 2 tiểu đoàn. Trước tình hình đó Hội nghị lần thứ 12 Ban chấp hành Trung ương Đảng đã phân tích tình hình và nhận định: “Cuộc chiến tranh xâm. lược của Mỹ ở miền Nam nước ta về tính chất và mục đích chính trị vẫn là chiến tranh xâm lược nhằm thực hiện chủ nghĩa thực dân kiểu mới. Song cuộc chiến tranh đó từ chỗ dựa vào ngụy quân, ngụy quyền là chủ yếu đã phát triển thành một cuộc chiến tranh dựa vào hai lực lượng chiến lược là quân đội viễn chinh Mỹ và ngụy quyền, ngụy quân”.

Như vậy cuộc chiến tranh đặc biệt đã trở thành chiến tranh cục bộ ở miền Nam, từ chỗ trước kia đế quốc Mỹ hạn chế trong phạm vi miền Nam, ngày nay chúng vừa tập trung lực lượng chủ yếu trên chiến trường miền Nam, vừa mở rộng chiến tranh phá hoại bằng không quân đối với miền Bắc trong tình hình cả nước có chiến tranh với Mỹ ở mức độ khác nhau”.

Quán triệt tình hình trên và chấp hành các Nghị quyết của Tỉnh ủy, Khu ủy trong năm 1965, quân và dân Quảng trị đã đánh 1.057 trận lớn nhỏ diệt 5.117 tên địch, trong đó có 79 tên Mỹ, bắt sống 331 tên, thu 718 súng các loại, phá hủy nhiều phương tiện chiến tranh. Qua chiến đấu, lực lượng vũ trang đã trường thành một bước về quy mô, tổ chức, trình độ tác chiến, chính trị tư tưởng đáp ứng cơ bản yêu cầu nhiệm vụ chính trị của địa phương, nhất là đã làm tốt vai trò nòng cốt xung kích hỗ trợ đắc lực cho phong trào đồng khởi năm 1964 - 1965.

[macbupda]

*
*   *

Bước vào năm 1966, địch chủ trương sử dụng quân ngụy càn quét, bình định vùng đồng bằng, ven đô và dọc các trục lộ giao thông, tăng cường đánh phá căn cứ, kho tàng, hành lang vận chuyển của ta.

Nhiệm vụ của chiến trường Quảng Trị lúc này là tập trung phát triển chiến tranh du kích và đẩy mạnh tác chiến ở đồng bằng, đồng thời đẩy mạnh đấu tranh chính trị và công tác binh vận. Phân khu Trị - Thiên chủ trương mở chiến dịch tiến công địch ở bốn huyện đồng bằng Triệu Phong, Hải Lăng và Quảng Điền, Phong Điền (Thừa Thiên).

Thực hiện chủ trương của Phân khu từ cuối năm 1965 đến đầu năm 1966 bộ đội địa phương và dân quân du kích các huyện Gio Linh đến Hải Lăng đẩy mạnh tác chiến chống càn, diệt ác phá kìm, trừ gian.

Đầu tháng 1 năm 1966, được cơ sở mật báo thời gian, địa điểm địch họp bàn kế hoạch đánh phá phong trào cách mạng, Phân khu giao nhiệm vụ cho đội 10 đặc công đột nhập quận lỵ Triệu Phong đánh địch. 12 giờ 30 phút ngày 20 tháng 1 năm 1966, từ vùng căn cứ, đội 10 lúc này đã phát triển thành tiểu đoàn 10 đặc công (quân số khoảng 250 cán bộ, chiến sĩ) xuất quân vượt qua 20 km đường rừng, sông Ba Lòng, Ái Tử đến vị trí tập kết giấu quân. Đến 2 giờ 30 phút ngày 21 tháng 1, toàn đội nổ súng tiến công diệt 102 tên cảnh sát ác ôn, bắt 15 tên, thu 30 súng và 100.000 đồng tiền ngụy Sài Gòn. Trận đánh chỉ diễn ra trong vòng 30 phút. Đây là trận đầu tiên đặc công thọc sâu đánh trúng đầu não địch ở Quảng Trị, phá tan âm mưu địch từ trên bàn hội nghị. Các cơ sở của ta được bảo đảm an toàn.

Ngày 22-2, tiểu đoàn 8 xuất hiện bất ngờ lúc 7 giờ sáng diệt cụm dân vệ Triệu Phước bắt sống 38 tên thu 50 súng. Địch bỏ chạy toán loạn. Thừa thắng ta tiến công vào cầu Bồ Bản trên trục đường 64 làm chủ, giữ cầu. Cùng ngày một bộ phận bộ đội tỉnh và bộ đội địa phương Hải Lăng tiến công tiêu diệt hai trung đội biệt chính ở Hội Yên.

Trước sức mạnh tấn công của ta bọn ác ôn ngụy quân, ngụy quyền dân vệ thôn xã hết sức lo sợ tìm cách lẫn trốn. Bọn địch ở chợ Cạn bỏ đồn tháo chạy.

Ở hướng bắc đường số 9, bộ đội và dân quân du kích đánh nhiều trận phục kích, tại Hà Trung, Hà Thượng, Lâm Lang, nổi bật là trận phục kích giữa ban ngày, diệt trung đội ác ôn do tên Chuồn chỉ huy đã gây nhiều nợ máu với nhân dân. Trận thắng mang lại niềm phấn khởi lớn cho đồng bào Cam Lộ.

Ở hướng nam, bộ đội địa phương đánh địch ở Cu Hoan, Văn Phong, Như Lệ làm cho nhân dân càng phấn khởi tin tưởng vào cách mạng đồng thời làm chỗ dựa cho du kích phát triển diệt ác ôn. Tiếp đà thắng lợi đánh các trận từ Phương Ngạn đến Đại Hòa, nối liền bốn huyện đồng bằng Triệu - Hải - Phong - Quảng. Dọc sông Mỹ Chánh, Ô Lâu ta hoàn toàn làm chủ.

Vùng giáp ranh và vùng chung quanh Gio An, Gio Sơn (Gio Linh), Cùa (Cam Lộ) ta đã giải phóng nhưng chưa làm chủ được, tuy vậy hành lang đi lại ở đây vẫn đảm bảo hoạt động tốt.

Những trận đánh kể trên tuy kết quả không lớn nhưng củng cố được niềm tin, trong nhân dân, hỗ trợ thiết thực cho phong trào chiến tranh du kích ở vùng địch kiểm soát.

Ngày 23-2, địch tăng cường 3 tiểu đoàn hòng cứu nguy cho vùng Triệu Hải. Ngay từ buổi sáng, quân ta chặn đánh một tiểu đoàn diệt 2 đại đội 150 tên, cả hai tên đại đội trưởng đều bị diệt tại trận. Buổi chiều ta chặn đánh hai tiểu đoàn khác, diệt 120 tên, có một trung đội bị diệt gọn, bắt sống 18 tên.

Ngày 25 tháng 2 địch huy động một lực lượng 8 tiểu đoàn gồm lính dù, biệt động và thủy quân lục chiến từ Sài Gòn ra có xe tăng, máy bay, pháo binh yểm trợ do hai tên tướng Nguyễn Chánh Thi và Nguyễn Chuân trực tiếp chỉ huy, hình thành 3 mũi đánh vào Ba Du, Cổ Lũy, Phương Lang (Hải Ba).

[macbupda]

Vào thời điểm này, Trung đoàn 6 trước đó đã lập được bàn đạp đứng chân ở Ba Du, Cổ Lũy, đang hiệp đồng chặt chẽ với bộ đội và dân quân du kích địa phương sẵn sàng đánh địch. Vì vậy suốt 9 ngày liên địch tập trung máy bay và pháo các cỡ đánh phá ác liệt các khu vực có bố trí trận địa của quân ta. Sau mỗi lần máy bay ném bom, đại bác bắn phá là những đợt tiến công của bộ binh địch. Lấy rơm rạ, ván gỗ làm thành chắn cát, xây dựng công sự hầm hào, bộ đội ta bám đánh địch suốt từ Gia Đẳng, Đơn Quế đến Phương Lang, Chợ Cạn. Sở chỉ huy trung đoàn có ngày đánh bật năm đến sáu đợt phản kích của lính thủy đánh bộ. Trung đoàn trưởng Hoàng Ngọc Cường trúng đạn pháo hy sinh. Đồng chí Hùng quyền tỉnh đội trưởng Quảng Trị cùng với Chính ủy Trung đoàn Nguyễn Trọng Dần chỉ huy đơn vị liên tiếp đánh bại ba đợt tiến quân mới của địch buộc chúng phải lui quân. Trên cồn cát trắng Gia Đẳng, đại đội 3 tiểu đoàn 1 quần nhau quyết liệt với địch, diệt gọn một đại đội. Đại đội súng máy 12 ly 7 bắn rơi hai máy bay xong liền hạ nòng súng bắn thẳng vào bộ binh địch yểm trợ đắc lực cho bộ binh xuất kích. Ba chiến sĩ đại đội đặc công 12, suốt một ngày đánh lùi nhiều đợt tiến công của cả tiểu đoàn ngụy, giữ vững trận địa. Trong 9 ngày, Trung đoàn 6 đã chiến đấu quyết liệt, ghìm chân 6 tiểu đoàn chủ lực ngụy, tạo điều kiện cho đồng bào nổi dậy diệt ác phá kềm, giành quyền làm chủ. Các đơn vị bộ đội địa phương tỉnh của hai huyện Triệu - Hải và dân quân du kích sát cánh chiến đấu cùng trung đoàn 6 ngay từ khi chiến sự mới xảy ra. Trong những cuộc chiến đấu này, quân ta diệt 660 tên địch, bắt sống 30 tên, bắn cháy 3 xe M113, 2 máy bay, thu nhiều vũ khí và đồ dùng quân sự, cùng với nhân dân phá tan bộ máy kìm kẹp của địch, xây dựng cơ sở cách mạng trên một vùng rộng lớn ở hai huyện Triệu Phong, Hải Lăng. Một số nơi đã thành lập chính quyền cách mạng (chính quyền tự quản do dân cử ra).

Sau khi hoàn thành nhiệm vụ đánh tan 6 tiểu đoàn chủ lực ngụy ở xã Hải Ba, Trung đoàn 6 vượt sông Ô Lâu tiến về phía nam chuẩn bị chiến trường giải phóng đồng bằng hai huyện Phong Điền, Quảng Điền thuộc tỉnh Thừa Thiên.

Các đơn vị bộ đội địa phương tỉnh, huyện vận động ra Gia Đẳng (Triệu Phong) đánh nhau với 3 tiểu đoàn địch, diệt 80 tên và 3 tiểu đoàn khác ở Đơn Quế, Kim Long (xã Hải Quế) diệt 200 tên, bẻ gảy trận càn của địch.

Phối hợp với hướng Triệu - Hải, lực lượng vũ trang các huyện Cam Lộ, Gio Linh bức địch phải rút bỏ các đồn thuộc hệ thống cảnh sát giới tuyến như Cát Sơn, Xuân Mỵ, Xuân Long, Xuân Hòa, Giang Phao, Kinh Thị (thuộc quận Trung Lương). Riêng bộ đội địa phương và du kích Gio Linh trong 4 ngày đầu tháng 3 năm 1966 đánh tan một đại đội biệt kích đang bình định ở Thủy Khê, Trung Hải, Trung Sơn, diệt hai trung đội, vây ép đồn cảnh sát Hiền Lương buộc chúng phải xin phép ta đi lấy nước và đi chợ mua ăn. Tính riêng trong tháng 2-1966, lực lượng vũ trang tỉnh đã diệt 1.800 tên, có 20 tên Mỹ, bắt sống 76 tên, thu 160 súng, bắn rơi 3 máy bay, bắn cháy 12 xe M113, phá hủy nhiều đồn trại của địch hỗ trợ cho phong trào phá kìm, kết hợp chặt chẽ với đấu tranh chính trị của đồng bào Cam Chính (Cam Lộ), Nhan Biều (Triệu Phong) và nổi bật nhất là cuộc đấu tranh của đồng bào thị xã Quảng Trị bao gồm nhiều thành phần kéo dài nhiều ngày giương cao khẩu hiệu chống Mỹ, Thiệu, Kỳ, đòi dân sinh, dân chủ, đòi Mỹ cút về nước. Cùng với các hoạt động khác trên toàn miền đã có tác dụng phân hóa hàng ngũ địch mà điển hình là binh lính sư đoàn 1 ngụy đòi ly khai. Thắng lợi đó đã tạo điều kiện thuận lợi cho ta có khả năng đánh Mỹ, diệt ngụy, hỗ trợ đắc lực cho phong trào phá kìm chống bình định, tạo đà, tạo thế cho nhiệm vụ nối tiếp cuối năm.

Đầu năm 1966, sau khi phân tích, đánh giá các cuộc oanh kích ác liệt bằng không quân của Mỹ vào Bắc Việt Nam, các nhà quân sự Oasinhtơn buộc phải thừa nhận: Những mục tiêu trước mắt của việc ném bom Bắc Việt Nam đã tỏ ra thất bại. Quyết tâm của Hà Nội rõ ràng được tăng thêm... hành động ngăn chặn hàng tiếp tế từ miền Bắc đã không đủ hạn chế các hoạt động quân sự ở miền Nam.

Với quyết tâm phải “Chặn đứng bằng được mọi nguồn tiếp tế từ miền Bắc vào miền Nam Việt Nam” từ tháng 3-1966, Chính phủ Mỹ tổ chức mốt nhóm nghiên cứu gồm 47 nhà khoa học tài giỏi nhất nước Mỹ về lĩnh vực khoa học kỹ thuật quân sự hiện đại để tìm biện pháp mới. Macnamara, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng được giao nhiệm vụ trực tiếp theo dõi, chỉ đạo nội. dung nghiên cứu. Sau ba tháng làm việc khẩn trương, một đề án xây dựng phòng tuyến dọc theo khu phi quân sự bằng những phương tiện vũ khí, trang bị kỹ thuật quân sự hiện đại nhất, tiên tiến nhất thời đó của quân đội Mỹ đã ra đời. Cuối tháng 6-1966 Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ công bố quyết định xây dựng phòng tuyến “Hàng rào điện tử” được báo chí Mỹ mệnh danh bằng đủ thứ tên “Phòng tuyến Macnamara”, “Tuyến Madinô Phương Đông”. Dự chi cho công trình đồ sộ này là khoảng 2 tỷ đô la.

[macbupda]

Với mục đích ngăn chặn sự chi viện của miền Bắc vào miền Nam, hàng rào điện tử Macnamara kết hợp với không quân có nhiệm vụ “kịp thời phát hiện và ném bom hủy diệt ngay lập tức từng tốp người, từng chiếc xe, từng khẩu pháo, từng kiện hàng từ miền Bắc đưa vào miền Nam bằng đường Hồ Chí Minh dù vận chuyển theo trục đường phía đông hay phía tây Trường Sơn”. Mỹ cho rằng chỉ có “hàng rào điện tử” hiện đại mới loại trừ được khả năng đột nhập của quân đội Bắc Việt Nam vào Nam Việt Nam.

“Phòng tuyến Macnamara” với “hàng rào điện tử” và một hệ thống phòng ngự gồm 17 căn cứ mạnh và một tuyến phòng thủ nằm ở Nam vĩ tuyến 17, sát với giới tuyến quân sự tạm thời, trải dài khoảng 100km từ bờ biển phía đông lên biên giới Việt - Lào và rộng hàng chục km, có bố trí nhiều lực lượng và sử dụng đủ các phương tiện vũ khí trang bị kỹ thuật điện tử tối tân nhất của Mỹ.

Địch duy trì ở đây một lực lượng phòng ngự khá mạnh để kiểm soát phòng tuyến suốt ngày đêm. Lực lượng sử dụng gồm khoảng hai sư đoàn trong đó có một sư đoàn quân Mỹ và ba trung đoàn quân ngụy, chưa kể lực lượng bảo an dân vệ.

Ngoài lực lượng bộ binh còn có lực lượng pháo binh và xe tăng thiết giáp mạnh. Máy bay tiêm kích, cường kích liên tục bay lượn sẵn sàng tiêu diệt mọi mục tiêu vượt qua phòng tuyến. Máy bay ném bom chiến lược B52 cũng sẵn sàng hoạt động đánh phá.

Về hệ thống vật cản của phòng tuyến, Mỹ xây dựng khoảng 12 km hàng rào kẽm gai từ cứ điểm Cồn Tiên xuống bờ biển đông, chiều rộng hàng rào 30 km trong đó bố trí các bãi mìn chống bộ binh, chống tăng. Từ phía tây Cồn Tiên 1km lên biên giới Việt - Lào địch chỉ phát quang cây cối bằng chất độc hóa học, gài rải các bãi mìn chống bộ binh, chống xe cơ giới ngăn chặn ta có thể đi lại và gài các Sensora để phát hiện mục tiêu.

Máy trinh sát vô tuyến được trang bị cho “hàng rào điện tử” để phát hiện mục tiêu có nhiều loại: có loại thả từ máy bay xuống như ACOUBOUY, ADSID - 1, HELOSID - 18, SPIKESTD - 1. Đây là những máy cảm ứng âm thanh, cảm ứng địa chấn được thả từ máy bay trực thăng hoặc F4, dùng để phát hiện người, tiếng động trong cự ly từ 300 đến 400 mét.

Có loại đặt bằng tay hoặc bằng máy móc như: ARERUOY - 1/NBB, GSID, MINISID. Loại này rất tinh vi có khả năng phát hiện các tiếng động dù là nhỏ nhất của người hoặc xe cộ ở cự ly từ 100 đến 300 mét.

Và có loại được phóng từ súng cối 81mm như MODS, có thể phát hiện tiếng động của người từ 30 đến 50 mét, xe cộ từ 200 đến 400mét. Có khoảng 300 máy loại này đã được Mỹ trang bị cho “phòng tuyến Macnamara”.

Ngoài ra Mỹ còn sử dụng loại máy trinh sát hữu tuyến RPS, máy báo hiệu kiểu P dùng cho các bốt gác, lô cốt và chôn xuống đất dọc theo phòng tuyến cứ 500 mét đến 700 mét bố trí một máy, tất cả có khoảng 700 máy.

Các máy điện tử trong hệ thống trinh sát tại phòng tuyến có nhiệm vụ phân tích tiếng động để phân biệt người hay xe cộ, xác định chính xác tọa độ, thời gian từ nguồn phát ra tiếng động ấy, sau đó truyền đến trung tâm kiểm soát chiến trường để điều lực lượng đến tiêu diệt.

Ngay từ khi địch mới lập hàng rào bộ đội địa phương và dân quân du kích huyện Gio Linh, bộ đội tiểu đoàn 47, tiểu đoàn 4 (Bộ chỉ huy quân sự Vĩnh Linh) tiêu biểu là đại đội du kích do xã đội trưởng Trương Quang Thọ (Gio Linh) chỉ huy đã liên tục đánh phá, tiêu diệt một số lính công binh Mỹ làm cho tiến độ thi công chậm lại. Tuy nhiên Mỹ vẫn thiết lập được khoảng 10 km nhưng qua thực tế sử dụng “hàng rào điện tử Macnamara” đã tỏ ra không có hiệu quả nếu không muốn nói là bất lực trong việc thực hiện ý đồ chiến lược của chính phủ Mỹ là ngăn cản sự chi viện của miền Bắc vào miền Nam Việt Nam.

Trên thực tế các loại vũ khí, trang bị kỹ thuật quân sự hiện đại bậc nhất của Mỹ lúc đó mới chỉ làm bị thương và tiêu hao một số xe cộ vận chuyển hàng hóa của ta, gây cho ta một số khó khăn, tổn thất nhất định nhưng chưa bao giờ nó có thể “chặn đứng bằng được mọi nguồn tiếp tế từ miền Bắc vào miền Nám Việt Nam” như chỉ thị của tổng thống Giônxơn cho Bộ trưởng Bộ quốc phòng Macnamara và Chủ tịch hội đồng tham mưu trưởng Uylơ.

[macbupda]

Trên mặt trận đường 9, chủ lực của Bộ và Quân khu 4 tiêu diệt 3500 tên Mỹ, bắn tan xác 60 máy bay, phá hủy nhiều phương tiện chiến tranh của địch.

Cuộc chiến đấu diễn ra rất quyết liệt. Quân Mỹ ngày càng bị thu hút ra đường 9, liên tục mở các cuộc hành quân giải tỏa, tăng cường phi pháo, chất độc hóa học đánh phá ác liệt nhất là miền núi nơi căn cứ địa cách mạng gây cho ta nhiều tổn thất và khó khăn.

Từ tháng 9-1965 đến tháng 4-1966 giặc Mỹ liên tiếp dùng máy bay rải hàng tấn chất độc hóa học xuống khắp miền Tây Quảng Trị, phá hoại trên 1500km² rừng rậm và hoa màu. Hàng vạn mẫu nương rẫy bị khô trụi, hàng ngàn người bị nhiễm độc.

Căm phẫn trước hành động điên cuồng dã man của giặc, quân và dân Hướng Hóa hưởng ứng sôi nổi phong trào săn máy bay. Ngày 16-4-1966 du kích Hướng Hóa dùng súng trường hạ tại chỗ một máy bay đang rải chất độc, 5 tên Mỹ chết cháy cùng với máy bay của chúng, ta thu một súng máy 12ly7, một súng cônđu và hai máy bộ đàm.

Phát huy thắng lợi trận đầu, trong năm 1966 du kích Hướng Hóa còn tổ chức nhiều trận đánh máy bay, bắn rơi 9 chiếc.

Sau đòn tiến công của ta trong quý I năm 1966 hầu hết vùng đồng bằng do quân ta kiểm soát. Cay cú trước thất bại đó, địch tập trung hàng chục tiểu đoàn cố gắng phản kích hòng chiếm lại những vùng đã mất. Trước tình hình đó lực lượng vũ trang tỉnh cùng với nhân dân kiên trì bám đất bám dân liên tiếp chặn đánh địch giữ vững vùng giải phóng. Mặc dầu hết sức cố gắng và đầy tham vọng nhưng địch vẫn bất lực không chiếm lại được đồng bằng Triệu Hải chúng phải đôn lực lượng ra bắc Quảng Trị. Từ thế tấn công chúng phải chuyển qua phòng ngự bị động, lúng túng dựa vào “hàng rào điện tử Macnamara” hình thành tuyến ngăn chặn phía Bắc. ở đồng bằng chúng co cụm xây dựng lại một số đồn bốt ở điểm cao 31, thôn 8 Gio Hải, nhằm cố thủ đồng bằng, thu hẹp vùng giải phóng của ta, yểm trợ kế hoạch bình định cấp tốc.

Trước âm mưu mới của địch ta chủ trương đưa chiến tranh vào vùng địch. Hướng tiến công là cơ quan đầu não hậu cứ, kho tàng, thị xã thị trấn, phá kế hoạch bình định cấp tốc của địch mở rộng vùng giải phóng của ta.

Thực hiện chủ trương trên, ngày 15-5-1966 bằng lối đánh tiềm nhập, bí mật bất ngờ luồn qua 7 lớp hàng rào dây kẽm gai và bãi mìn đánh nở hoa trong lòng địch, tiểu đoàn 10 đặc công diệt toàn bộ bọn lính pháo địch ở căn cứ Dốc Miếu gồm một ban chỉ huy tiểu đoàn, hai ban chỉ huy đại đội, hai tên cố vấn Mỹ, 280 lính, 50 tên bị bắt sống được ta giải thích chính sách Mặt trận và phóng thích tại chỗ. Ta thu 1 DKZ 75 ly, 1 đại liên, 1 trung liên, 60 súng bộ binh, 1 điện đài 15 oát, 1 xe ô tô, phá hủy 6 khẩu pháo. Đây là trận đánh thử sức của đặc công (có sự phối hợp với lực lượng bộ binh) đánh vào nơi địch phòng thủ khá mạnh tiếp giáp với miền Bắc nhằm hỗ trợ cho đồng bào Gio Linh chống đồn dân vào trại tập trung đồng thời thăm dò phản ứng của địch và cài thế, tạo thế chuẩn bị cho bước mở hướng tiến công mới ở mặt trận đường 9.

Tiếp theo thắng lợi Dốc Miếu, ngày 29/6 trung đoàn 6 táo bạo và công phu tổ chức trận đánh độn thổ ở Cầu Nhi (Hải Lăng)

Cầu Nhi nhằm trên đường quốc lô 1A cách Huế 20 km về phía tây bắc do một trung đội địch bảo vệ. Trung đoàn trưởng Nguyễn Văn Thu và chính ủy Nguyễn Trọng Dần đề xuất với Đảng ủy trung đoàn và cấp trên được chấp nhận dùng một lực lượng nhỏ vây ép trung đội địch bảo vệ cầu nhử viện binh ra cứu, tạo thời cơ diệt địch lớn hơn.

Tiểu đoàn 2 do tiểu đoàn trưởng Nguyễn Quốc Khánh chỉ huy cùng đại đội trinh sát, thông tin, công binh và đại đội 16 hỏa lực cối 82 của trung đoàn được sử dụng vào trận đánh này.

Sáng 29-6 đội hình được triển khai xong, cùng lúc Bộ tư lệnh quân khu Trị - Thiên thông báo cho ban chỉ huy trung đoàn sẽ có 26 xe GMC chở đầy lính từ Huế ra Quảng Trị.

[macbupda]

Trước khi xuất quân, địch cho máy bay trinh sát dò đường, hai xe bọc thép dò mìn. Lực lượng độn thổ của ta nằm cách đường 10 đến 15 mét vẫn giữ được bí mật. Khi hai xe bọc thép dò mìn vượt qua, cả đội hình 26 xe địch lọt vào trận địa, quân ta đồng loạt nổ súng. Tốp xe đi sau cùng định quay đầu tháo chạy về Huế liền bị hỏa lực cối của C16 chặn đường. Và sau tám phút chiến đấu toàn bộ 26 xe đều bị bắn cháy, hầu hết đám lính đánh bộ ngồi trên xe đều bị tiêu diệt, có hai cố vấn Mỹ, năm sĩ quan ngụy bị diệt, 20 lính bị thương, ta thu 30 súng bộ binh, 6 súng cối.

Địch vội vã điều 30 xe lội nước bọc sắt từ Phò Trạch cùng một tiểu đoàn lính thủy đánh bộ Mỹ đổ bộ đường không ra chiếm điểm cao 53, 73 nhằm chặn đánh quân ta nhưng sau khi thu dọn chiến trường xong, toàn bộ lực lượng trung đoàn 6 đã về căn cứ an toàn.

Trong 6 tháng cuối năm 1966 lực lượng vũ trang tỉnh đã đánh 316 trận, loại khỏi vòng chiến đấu 5000 tên địch, tổ chức 380 cuộc đấu tranh chính trị, gồm 36 vạn lượt người tham gia.

Trong lúc lực lượng vũ trang tỉnh ta ra sức tiến công địch giành và giữ đồng bằng thì các đơn vị chủ lực của Bộ và Bộ tư lệnh B5 phối hợp với lực lượng vũ trang nhân dân Quảng Trị mở mặt trận đường 9 diệt trên 3500 tên Mỹ, bắn cháy 30 máy bay các loại, giam chân hơn hai vạn tên địch (có 16.750 lính Mỹ) góp phần đắc lực đẩy mạnh chiến tranh du kích trên toàn miền.

Ta giải phóng một vùng đồng bằng, nông thôn rộng lớn kéo dài 30km từ Triệu Phong đến Hải Lăng nối liền với Thanh Hương (Thừa Thiên) giải phóng hoàn toàn miền núi huyện Hướng Hóa. Đây là một thắng lợi rất quan trọng có ý nghĩa lớn về quân sự, chính trị, kinh tế của quân và dân Quảng Trị trong hai năm 1965 - 1966.

Thực hiện phương châm “thọc sâu, diệt gọn, bung ra” lực lượng vũ trang tỉnh được tăng cường cả số lượng và chất lượng. Tiểu đoàn 10 đặc công được bổ sung đủ quân (gần 300 đồng chí). Tháng 7-1967 thành lập thêm tiểu đoàn 34 pháo binh. Các đơn vị K8, K14, đại đội bộ đội địa phương đều được củng cố, bổ sung quân số. Về trang bị cũng được bổ sung các hỏa lực chống tăng, diệt công sự kiên cố vững chắc và pháo tầm xa.

Lực lượng vũ trang được củng cố liên tổ chức những trận đánh lớn hơn vừa tiêu diệt được nhiều sinh lực địch vừa hỗ trợ tích cực cho phong trào quần chúng vừa uy hiếp địch mạnh mẽ.

Đêm mùng 6-4-1967, lực lượng vũ trang tỉnh tổ chức hai trận đánh lớn: Tại La Vang, tiểu đoàn 10 đặc công với lối đánh sở trường bất ngờ, táo bạo tiến công tiêu diệt hậu cứ sư đoàn 1 ngụy, phá hủy 400 xe quân sự, 200 nhà, diệt 1 tiểu đoàn pháo, 1 trung đội tiếp liệu, đánh tan một tiểu đoàn bộ binh, diệt 1 chi đoàn M113, M41, phá hủy toàn bộ kho tàng phương tiện chiến tranh của địch.

Cùng một lúc đội trinh sát đặc công đột nhập thị xã Quảng Trị diệt gọn đoàn cố vấn quân sự Mỹ 60 tên tại khu vực vườn hoa thị xã.

Tiểu đoàn 14 mưu trí và táo bạo phá thành đột nhập thị xã đánh sập tòa hành chính tỉnh, đánh tan tiểu khu quân sự diệt gọn trung đội địch canh giữ nhà lao, giải phóng 260 cán bộ, đồng bào yêu nước bị địch giam giữ.

Trong một đêm tại khu vực La Vang bộ đội K8 và một bộ phận K10 đã hiệp đồng chặt chẽ, đồng loạt nổ súng tiến công diệt 1052 tên ngụy, 70 tên Mỹ, bắt sống 49 tên và thu 200 súng các loại là một trận thắng lớn lần đầu tiên trên toàn miền quân giải phóng đột nhập vào thị xã, đánh vào cơ quan đầu não địch giành thắng lợi, đánh dấu bước trưởng thành quan trọng và vững chắc của lực lượng vũ trang tỉnh gây chấn động không chỉ trên chiến trường Trị - Thiên mà cả trên toàn miền. Chiến thắng La Vang - Quảng Trị làm nức lòng lực lượng vũ trang và nhân dân trong tỉnh, củng cố lòng tin của nhân dân đối với cách mạng, hỗ trợ đắc lực cho phong trào đấu tranh “hai chân ba mũi”. Phối hợp với chiến trường Quảng Trị, lực lượng vũ trang Thừa Thiên tiến công địch ở căn cứ Từ Hạ giành thắng lợi giòn giã.

[macbupda]

Để phù hợp với nhiệm vụ trong tình hình mới, từ tháng 5-1967 Trung ương Đảng đã chuẩn bị việc giải thể Tỉnh ủy Quảng Trị, Thừa Thiên thành lập Khu ủy Trị - Thiên - Huế do đồng chí Trần Văn Quang - Ủy viên dự khuyết Trung ương Đảng làm Bí thư Khu ủy kiêm Tư lệnh quân khu Trị - Thiên - Huế. Đồng chí Lê Chưởng được cử làm Phó bí thư kiêm chính ủy. Đồng chí Tư Minh - Phó bí thư trực.

Về tổ chức chiến trường, trên các hướng thành lập các đoàn trực thuộc Bộ tư lệnh quân khu. Trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên tổ chức 6 đoàn (lấy mật danh từ đoàn 1 đến đoàn 6). Trên địa bàn Quảng Trị tổ chức như sau:

Đoàn 7 phụ trách các huyện Triệu Phong, Hải Lăng, thị xã Quảng Trị, Đông Hà. Lực lượng có trung đoàn 9 (sư đoàn 304), hai tiểu đoàn bộ binh 808 và 814, tiểu đoàn đặc công K10 và hai đội bộ đội địa phương huyện. Cuối năm 1967 trung đoàn 9 được rút về làm lực lượng cơ động của quân khu, trung đoàn 2 (sư 304) được điều về thay thế. Đoàn 7 do đồng chí Hồ Sĩ Thản - Bí thư kiêm chính ủy, đồng chí Vũ Bình - Tư lệnh, năm 1968 đồng chí Sùng Lãm về thay làm tư lệnh, đồng chí Hồ Tú Nam - Phó chính ủy quân khu trực tiếp chỉ đạo. Ở mặt trận Gio - Cam thành lập ban cán sự Gio - Cam do đồng chí Nguyền Thư làm Bí thư. Với phương thức tổ chức lại chiến trường mới này, tạm thời giải thể tỉnh đội, cán bộ cơ quan quân sự tỉnh tăng cường về các huyện trong đó có một số đưa xuống cơ sở xây dựng phong trào.

Huyện Hướng Hóa tổ chức thành Đảng ủy miền Tây do đồng chí Lê Hành làm Bí thư, đồng chí Cu Pàng chỉ huy trưởng.

Tháng 5-1967 tiểu đoàn 808 (đoàn 7) tiến công diệt bọn ác ôn ở Ngô Xá Đông, đánh tan một tiểu đoàn ngụy và diệt bọn bình định ở Đại Hào. Các địa phương khác bộ đội địa phương huyện và du kích cũng đồng loạt đánh phá bình định khiến cho bọn này tan rã tê liệt buộc phải co cụm lại quanh thị xã và các trục đường chiến lược. Lực lượng vũ trang vừa đưa chiến tranh vào vùng địch vừa phát động quần chúng lập chính quyền tự quản. Vùng giải phóng được mở rộng liên hoàn nhất là đồng bằng Triệu Phong, Gio Linh tạo thế phát triển phong trào chiến tranh du kích, kìm giữ địch giam chân chúng tạo điều kiện cho bộ đội chủ lực đánh to thắng lớn.

Từ ngày 7 tháng 5 đến 10-6-1967 tiểu đoàn 47 Vĩnh Linh, tiểu đoàn 8 và du kích Gio - Cam đánh đồng loạt các căn cứ Cồn Tiên, Dốc Miếu, điểm cao 241, Đông Hà, Động Tri, diệt 1300 tên (có 600 lính Mỹ) bắt sống nhiều tù binh, phá hủy nhiều phương tiện chiến tranh. Riêng căn cứ Cồn Tiên là căn cứ kiên cố trong mắt xích phòng ngự đường 9 do một tiểu đoàn lính thủy đánh bộ Mỹ, một tiểu đoàn thám báo ngụy cùng với hai đại đội pháo binh, công binh có nhiều xe tăng, xe bọc thép chốt giữ bị ta diệt hơn 600 tên.

Trong đợt tác chiến này, bộ đội địa phương và dân quân du kích Cam Lộ, Gio Linh tổ chức một số trận săn máy bay lên thẳng hay. Bắt đầu là một loạt cầu cống trên đường 9 bị đánh sập, buộc địch phải dùng máy bay lên thẳng tiếp tế cho các căn cứ của chúng. Lực lượng ta bí mật mai phục, có nơi đưa súng 12ly7 vào gần căn cứ của địch chờ cho chúng hạ cánh mới bắn, do đó hiệu suất chiến đấu khá cao, chỉ trong 9 ngày ta hạ 10 máy bay lên thẳng có chiếc ta diệt gọn cả 10 tên trong máy bay thu toàn bộ vũ khí; Ta dùng một trung đội của tiểu đoàn 8 lợi dụng trời mưa to, bí mật luồn lách trong rừng băng qua lèn đá cao, dốc đứng, bất ngờ tập kích diệt gọn một đại đội Mỹ chốt giữ điểm cao 1009 (Động Tri).

Sau những thất bại liên tiếp ở hậu cứ La Vang, đường 9, thị xã Quảng Trị, địch xúc tiến lập vành đai trắng phía nam khu phi quân sự. Đây là một hành động có tính chất sống còn của âm mưu “phản công chiến lược mùa khô” và “bình định nông thôn” của Mỹ - ngụy.

Ngày 15-5 địch mở cuộc càn lớn vào 4 xã nam khu phi quân sự. Chúng tung một lực lượng lớn vào cuộc càn này: 15 tiểu đoàn phần lớn là quân Mỹ, 20 tàu chiến đổ quân từ biển vào, 300 xe bọc thép, 30 máy bay và nhiều đại bác từ các căn cứ xung quanh chi viện. Trong ba ngày liên (từ 18 đến 20-5-1967) chúng liên tục đánh phá, lùa xúc dân, đốt phá cày ủi sạch nhà cửa, vườn nương của ba xã Trung Giang, Trung Hải, Trung Sơn, lùa 4721 dân cùng với một số dân ở các xã kế cận gồm 12.000 người của 22 thôn về khu tập trung Quán Ngang (Gio Linh) và Tân Tường (Cam Lộ).

[macbupda]

Trong những ngày này suốt một dải nam sông Bến Hải khói lửa bốc lên dày đặc, đen kịt cả một vùng rộng lớn dài hàng chục cây số, khói bụi tràn sang cả bờ bắc sông che kín xã Vĩnh Sơn hàng giờ liền. Bám lấy từng căn nhà, thửa ruộng dân quân du kích và bộ đội địa phương Gio Linh, bộ đội tỉnh đánh giáp lá cà với địch. Nhiều bãi chông mìn, cạm bẫy bố trí sẵn giờ đây phát huy tác dụng. Quân địch sa vào bãi chông, vấp mìn chết la liệt. Những tên sống sót ôm đầu tháo chạy liền bị quân ta xông ra đánh giáp lá cà tiêu diệt nốt. Lính Mỹ vô cùng hoảng sợ trước lối đánh thiên biến vạn hóa của du kích. Hàng trăm gia đình kiên quyết đấu tranh trực diện với địch không chịu rời bỏ quê hương. Hàng trăm người dân bơi qua sông Bến Hải sang bờ Bắc bị máy bay và binh lính địch rượt đuổi xả súng bắn làm nhiều người chết máu loang đỏ cả một khúc sông. Căm thù trước hành động man rợ của địch, lực lượng vũ trang ta kiên cường chiến đấu liên tục 4 ngày diệt hơn 2000 tên Mỹ-ngụy, bắn cháy 9 xe quân sự, bắn rơi sáu máy bay, bắn chìm 8 xuồng chiến đấu của địch.

Năm 1967 diễn biến chiến tranh trên địa bàn tỉnh rất ác liệt. Vượt qua thử thách hy sinh, lực lượng vũ trang kiên cường tấn công địch vòng trong với phương châm đấu tranh “hai chân, ba mũi”, ta đã thực sự đưa chiến tranh vào vùng địch, lôi kéo và kìm giữ chúng. Phối hợp với mặt trận đường 9 - Khe Sanh, diệt nhiều sinh lực địch, giữ và phát triển vùng giải phóng rộng lớn.

Lực lượng vũ trang tỉnh ta đã đánh 281 trận, diệt 13.219 tên địch, thu 667 súng các loại, bắn cháy 129 máy bay, 708 xe quân sư, phá hủy hàng trăm tấn phương tiện chiến tranh của địch. Đặc biệt trong năm này ta làm chủ 224/384 thôn, có 26 xã được giải phóng hoàn toàn.

Thắng lợi trên đã tạo nên thế và lực mới, lực lượng vũ trang vừa ổn định tổ chức vừa chuẩn bị chiến trường sẵn sàng đón nhận nhiệm vụ năm 1968 lịch sử.

Bước vào cuộc tổng tấn công Mậu Thân 1968, lực lượng vũ trang tỉnh tương đối sung sức. Bộ đội địa phương có 2.079 đồng chí gồm các tiểu đoàn 808, 814 bộ binh, tiểu đoàn 10 đặc công, tiểu đoàn 34 pháo cối, các đại đội bảo đảm phục vụ và cơ quan chỉ huy. Ngoài những lực lượng trên có thêm đoàn 31 vừa mới thành lập phụ trách chiến trường Gio - Cam. Đoàn 31 do đồng chí Trần Phố đoàn trưởng và đồng chí Vũ Soạn chính ủy. Bộ đội địa phương huyện có 788 đồng chí (4 huyện đồng bằng 626 đồng chí, miền núi có 162 đồng chí) mỗi huyện có một đại đội và từ 2 đến 3 đội biệt động. Lực lượng du kích có 4.679 đồng chí (đồng bằng 2.561 đồng chí, miền núi có 2.118 đồng chí).

Với lực lượng tương đối mạnh nên trong cuộc tổng tiến công chiến lược lần này, lực lượng vũ trang được giao nhiệm vụ:

Ở mặt trận 7:

- Tiêu diệt và đánh tan đại bộ phận quân ngụy, tiêu diệt một bộ phận giao thông Mỹ, làm tê liệt hậu cứ hành quân, tiêu hao, kiềm chế lực lượng cơ động Mỹ.

- Chiếm lĩnh đại bộ phận nông thôn nhất là vùng xung yếu, giữ vững rừng núi và giáp ranh.

- Chuẩn bị chiến trường để giúp chủ lực đường 9 khi có điều kiện thì vào hoạt động.

Ở mặt trận Gio - Cam nằm trong phạm vi hoạt động của chủ lực đường 9, vì vậy nhiệm vụ cụ thể về quân sự do Bộ tư lệnh mặt trận đường 9 quy định. Đơn vị địa phương phát huy mạnh mẽ hoạt động du kích phối hợp và giúp đỡ bộ đội chủ lực tác chiến có hiệu quả, chiếm lĩnh vùng nông thôn giữ dân, giữ đất, xây dựng thực lực cách mạng, cùng với bộ đội chủ lực tiêu diệt đánh bại tuyến phòng ngự của địch.

Từ trước tết nguyên đán Mậu Thân công tác chuẩn bị chiến trường đã được cán bộ, lực lượng vũ trang và nhân dân chuẩn bị khẩn trương. Lợi dụng việc nhân dân đi lại mua sắm hàng tết, đặc công, biệt động, cán bộ Dân Chính Đảng, quần chúng cách mạng cải trang lọt vào thị xã Quảng Trị, Đông Hà bám sát các mục tiêu nắm địch và chuẩn bị lực lượng.

[macbupda]

Từ những vùng địch kiểm soát cơ sở cách mạng đã sử dụng các phương tiện vận tải ô tô, xuồng máy, đi bằng đường hợp pháp công khai hoặc bí mật, đêm ngày chuyển gạo, thuốc men ra vùng giải phóng và nhận về súng đạn thuốc nổ “lót ổ” ở những vị trí đã chọn. Nhân dân hai huyện Triệu - Hải mua gạo từ đồng bằng ven biển chuyển về “lót ổ” ở các xã Hải Phong, Hải Vĩnh, Hải Thượng. Đến trung tuần tháng 1-1968 đã tập kết được 1.500 tấn.

Song song với công tác chuẩn bị chiến trường, chấp hành mệnh lệnh của Bộ tư lệnh quân khu, suốt từ đèo Hải Vân (Thừa Thiên) đến Hiền Lương (Quảng Trị) ta tổ chức nhiều trận đánh nghi binh, đánh lạc hướng phán đoán của địch. Ngày 13-1 tiểu đoàn 8 bộ binh (808) phục kích phá đoàn xe vận tải gồm 9 chiếc trên đoạn Tân Lâm - Cà Lu (đường 9) diệt hàng trăm tên địch. Năm ngày sau đoàn 31 phối hợp với pháo binh tập kích diệt Mỹ trên các cao điểm 845, 832, 1009.

Đêm 21-1 pháo binh bờ bắc sông Bến Hải dội đạn vào căn cứ Ái Tử và tập kích vào xóm Búng, đánh thiệt hại nặng một tiểu đoàn lính thủy đánh bộ Mỹ, phá hỏng một đài ra-đa, 1 xe M113, gây nổ một kho đạn.

Cũng trong thời gian này ta đưa trung đoàn 270 Vĩnh Linh vượt sông Bến Hải vào chốt giữ các điểm lợi thế quân sự ở Lâm Xuân, Hoàng Hà, Bạch Câu. Đặc công hải quân kết hợp với một bộ phận của trung đoàn 270 đánh cắt giao thông thủy của địch trên sông Hiếu (đoạn Cửa Việt - Đông Hà). Ba xã vùng sâu còn lại của Gio Linh là Gio Mỹ, Gio Hà, Gio Hải được giải phóng.

Đúng 2 giờ 30 phút ngày 31-1-1968 pháo ĐKZ của chủ lực bắn vào sân bay Phú Bài (Huế) mở đầu cuộc tổng tấn công và nổi dậy trên chiến trường Trị -Thiên.

Ở Quảng Trị lực lượng vũ trang mặt trận 7 kết hợp với đoàn 31 đồng loạt tiến công các vị trí địch tuyến phía bắc. Tiểu đoàn 10 tập kích 1 đại đội địch ở điểm cao 49 và sở chỉ huy tiểu đoàn 1 quân dù đóng ở mộ ông Chưởng. Trung đoàn 270 tiến công diệt các căn cứ địch ở Lâm Xuân, Hoàng Hà.

Trong những ngày đầu chiến dịch, dân quân Gio Linh, Cam Lộ đã tổ chức một trận đánh nổi tiếng trên sông Hiếu được mệnh danh là trận “Bạch Đằng trên sông Hiếu”. Ban tham mưu trận đánh gồm các đồng chí Lê Tiến Dũng - Phó bí thư thị xã Quảng - Hà, Dương Tú Anh - Phó ban Tuyên huấn Gio - Cam, đồng chí Toàn đại diện ban cán sự tham mưu tác chiến, đồng chí Minh - Phó bí thư xã Gio Hà. Ban cán sự Gio-Cam, đoàn 31 điều đại đội 8, 9 thuộc bộ đội địa phương Cam Lộ về đứng chân ở đường 1, tiểu đoàn 27 về Gio Hà, đội biệt động Đông Hà về xóm vạn đò sẵn sàng hỗ trợ cho Cam Giang.

Sau một tháng điều tra nghiên cứu, lập phương án và chuẩn bị vật chất, trận “Bạch Đằng trên sông Hiếu” được thực hiện vào một đêm cuối tháng 2-1968. Trận địa trải dài 800 mét từ cồn Mai Xá đến ngã ba Gia Độ cách Đông Hà 2km về phía tây.

Du kích và cơ sở cách mạng các xã Cam Giang, Gio Hà, vạn đò Đông Hà chuẩn bị sẵn 5000 cây tre, nè, cọc, bùng nhùng, dây thép gai tập kết tại bờ sông. Các vạn đò huy động khoảng 100 thuyền, đò từ Đại Đô lên chở số vật liệu đó đến Đông Lai (hói Sòng), sau đó cùng 20 chiến sĩ đội biệt động xây dựng trận địa. Những cọc tre vót nhọn được cắm xuống lòng sông theo hình tam giác có gài ngư lôi và mìn hẹn giờ giăng ngang sông từ bờ bắc sang bợ nam dài 100 mét. Mặc cho đêm tối, mưa rét, biệt động và du kích vẫn hăng say làm việc đến 3 giờ sáng 28-2 thì hoàn thành. Trong lúc đang kiến thiết trận địa bất ngờ một tàu tuần tiểu của địch từ Gia Độ lao đến, ta cảnh giác phát hiện sớm, chủ động phóng ngư lôi đánh chìm khi còn cách trận địa 4 km.

8 giờ sáng, một đoàn tàu vận tải 6 chiếc của Mỹ từ Cửa Việt chạy về cảng Đông Hà. Máy bay trinh sát L19 bay thấp dọc theo sông ngó nghiêng dẫn đường cho tàu. Nước triều đang lên cao phủ kín toàn bộ bãi cọc. Ở trên bờ đội du kích Cam Giang và biệt động Đông Hà sẵn sàng các loại hỏa lực B41, B40, DKB nhả đạn.

Tàu địch đi cách nhau 20 - 30 mét từ từ tiến vào trận địa. Đến sát bãi cọc, chúng phát hiện được nhưng đã muộn. 3 tàu lớn trúng ngư lôi và mìn chìm dần. Trên bờ các loại hỏa lực của ta bồi thêm vào đội hình địch, 3 chiếc còn lại đều bị trúng đạn, lập tức địch cho từng tốp AD6 thay nhau dội bom liên tục suốt 3 giờ liên vào hai bên bờ sông nhưng quân ta đã rút an toàn.