Chúng tôi nhìn anh ta. Đôi mắt mầu xám thép của anh ta đột nhiên đanh lại.
Chúng tôi biết anh ấy công tác rất tết ở Sở Nội vụ bản xứ của nước Ma-rốc nhưng Deminière chưa ra trận bao giờ: đó mới thực là một sự bảo đảm cho một sĩ quan tại ngũ có thâm niên phục vụ. Bởi vậy anh ta có một tự ti mặc cảm. Việc tình nguyện của anh ta là một sự cần thiết của nghề nghiệp dù anh ta đã có tám đứa con và anh ta đã chuẩn bị hòm xiểng với một sự hào hứng hơi khiên cưỡng như một lính mới.
Chiếc cùi dĩa nhỏ đặt một cách vụng về trên cái dĩa, rơi xuống đất. Không thích nghe những loại chuyện đó, Spor đứng dậy, xin thứ lỗi và bước ra ngoài. Trung uý Ba ra, sĩ quan hành chính, thấy mọi người đột nhiên im lặng, nói lớn, để mọi người vui cười:
- Chúng ta đừng nêu những vấn đề một cách vô ích! Dù thế nào đi nữa chúng ta sẽ bị cắm sừng! Một người đàn bà đứng đắn trong ba mươi tháng ròng? Đó chỉ là sự tưởng tượng thôi! Chính phủ đếch cần biết đến cái vụ này... Cắt xén ngân sách! Người ta phái mày
sang Tầu trong vòng hai năm rưỡi để thi hành chính sách tiết kiệm! Bao nhiêu gia đình tan vỡ, bao nhiêu cuộc đời bị phá hỏng, điều đó không quan trọng! Chúng mình là lính hai mươi bốn giờ trên hai mươi bốn giờ và ba mươi tháng trên ba mươi tháng, ha-ha- ha! những cái khác tớ không cần biết! Thưa quý ông , chúng ta hãy vui chơi, uống rượu, chơi gái, ca hát! Vợ chúng ta lừa dối chúng ta? Chúng ta lừa dối các bà ấy, đó là thường tình con người? Ở trong nước, những người đồng hương của chúng ta sẽ nói rằng. Cái đám vợ lính, toàn đồ đĩ ! Còn bọn chúng, bọn lính tráng là một lũ ngu si, đần độn! Trong khi ấy, bọn chúng mình muốn chết ở đâu thì chết: nghề của chúng mình mà!!! Đến lúc khởi hành sang thuộc địa? Tất cả là đồ bị mọc sừng!!!
Không ai thấy câu nói dài dòng của Bara là đặc biệt, kỳ cục cả. Nó bắt người ta phải suy ngẫm nhiều. Deminière nói:
- Bara, anh nói hơi quá đáng đấy. Lòng tin sẽ cứu vớt hết, và sự tín nhiệm.
Villeneuve nhẹ nhàng can thiệp:
- Thưa Đại uý, ông hãy tin anh ta? Bara nói có nhiều phần đúng, về những nỗi khổ nhục của chúng ta trong nước họ không thèm biết đến đâu! Những nỗi oán hận, những động cơ, những hy vọng, những hoài nghi của chúng ta đều chẳng có gì là quan trọng cả! Bara nói đó là nghề nghiệp của chúng ta. Thôi hãy sang trang đi, không nói chuyện ấy nữa!
Tôi ngắm cái mũi khoằm của anh ta, mái tóc đen chải cẩn thận, bộ quần áo khéo léo, ăn mặc chỉnh tề, mặc dù trời nóng, rất đúng nguyên tắc. Hắn chẳng tính toán, so đo điều gì. Hắn để lại tại nước Pháp một người vợ chưa cưới đã yêu nhau tha thiết, vả lại hắn thuộc một đơn vị được chỉ định mà hắn không muốn từ bỏ. Bản thân con người hắn có những ý niệm riêng. Nhưng người lính trong hắn thì câm lặng, chấp nhận và ra đi ...
Raval vừa cười vừa nói với hắn:
- Villeneuve, chắc chắn anh là người lỗi thời lắm rồi đó! Những kiểu người như anh thì phải phái tới những nơi gay go mới đúng ...
- Hy vọng rằng những nơi đó đừng quá gay go, Villeneuve đáp lại, tuy nhiên cũng phải có đánh nhau một chút thì một người trong bọn chúng mình mới được vinh quang và một ngày nào đó sẽ kiêu hãnh đeo chiếc Bắc đẩu Bội tinh mà anh ta đã lo xa, sắm trước ngày khởi hành!
- Đồ ngu xuẩn? Raval hét lên, làm như vậy nhất định rủi ro, xúi quẩy!
- Phải đi ngủ trưa thôi? Trung uý Battars đề nghị như thế, về phần tôi, tôi hơi bị nhức đầu: tôi phải đi khám Bác sĩ thôi.
Tầu Pasteur thong thả xuôi kênh đào Suê, trong tiết đầu hè nóng bức ... qua những tin tức được tiết lộ chúng tôi được biết rằng hầu hết binh lính trên tầu sẽ được đưa đến vùng biên giới. Tuyệt đại đa số là lính Lê Dương, lính vận tải, pháo binh, kỵ binh, một số binh lính thuộc địa và một đại uý thú y. Đủ các binh chủng, đủ các chủng tộc theo từng đơn vị lớn, nhỏ ... Các cô nhà thổ của chúng tôi có hai người bảo vệ vũ trang, xuất hiện trên boong tầu dạo mát: Để tránh những tai hoạ.. có thể xảy ra, luôn luôn có một trạm cảnh sát bảo vệnghiêm ngặt, để cách ly họ khỏi ba nghìn năm trăm cánh đực trên tầu, nhưng xem ra các cô nàng không khoái trí về.cái cung cách được bảo vệ kỹ như thế!
Chúng tôi đi ngang qua Ismailia, một viên ngọc của sa mạc. Tất cả chúng tôi đứng sát bờ thành tầu. Những người da đen châu Phi, những người Ả rập, những người lao trên các đảo những người Pháp chính hiệu, lính và sĩ quan lẫn lộn, nhìn ruột cách thèm muốn những người đàn bà và đàn ông đẹp, nước da bánh mật, vừa cười vừa bơi theo vết rẽ nước của con tầu. Những chiếc dù sọc sặc sỡ trải bóng của nó trên bãi biển đầy người phơi nắng. Những du thuyền đuổi theo chúng.tôi làm tung bọt nước trắng xoá. Những người trên thuyền vẫy chào hữu nghị. Cuộc đời của họ thật sung sướng? Gạt bỏ mọi sự ghen tỵ, sự vui vẻ của họ đã làm cho chúng tôi buồn bã, mặc dù chúng tôi không muốn tự thú nhận điều đó.
Phải chăng đó là việc nhớ lại hình ảnh trên đây? Đêm vừa buông xõng thì còi báo động: năm lính Lê Dương đãnhảy xuống biển và bơi về phía bờ biển hiu quạnh xứ Sinai Có lẽ họ đã tính toán trước việc ấy ngay từ lúc họ ký hợpđồng tình nguyện tại Si đi-Bel-Abbès ... Chứ không phải họlao mình xuống luồng nước ấm để theo đuổi một cái ảo ảnh về hạnh phúc thoáng hiện trên sa mạc cát nóng bỏng.
*
* *
Tầu ghé Aden một thời gian ngắn. Chúng tôi lao lên những chiếc taxi Mỹ. Chúng đưa chúng tôi tới trung tâm hành phố sau khi vượt qua, rất nhanh, một đường hầm ngầm xuyên qua vách núi đá ngăn cách cảng với cái thuộc địa nhỏ.
Một sự kiện duy nhất đã làm cho chúng tôi quên khuấy đi cuộc dạo chơi đơn điệu ở quảng trường chợ trung tâm. Raval đang trở về một cách hãnh điện, hai tay ôm nhưng tút thuốc lá Anh hiệu
Craven. Anh ấy nháy mắt, thỏa mãn, vượt qua chúng tôi thì chợt thấy anh ấy kêu to: một thăng bé con da mầu nâu sẫm, quần áo rách tả tơi, vừa giật của anh ấy một tút mười bao thuốc lá và chạy như bay về khu vực người bản xứ Raval vứt cho chúng tôi những gói đồ anh ta mua và đuổi theo thằng nhóc con nhanh nhẹn. Làm như không quan tâm,mọi người dân ngoái nhìn theo, nhưng không dám can thiệp!
Chúng tôi trở lại tầu Pasteur, ôm những tút thuốc lá Craven của Raval; anh ta lên tầu đúng lúc sĩ quan trực hạ lệnh kéo cầu thang cửa tầu.
Ông Tướng da trắng mình đẫm mồ hôi: bộ quần áo đẹp của ông ta lấm be bét và đầy bụi ... ông về tay không...
Tất cả mọi người đang nhộn nhịp, sôi động. Lễ hội trên tầu đang được chuẩn bị và buổi tối, trong mọi góc trên tầu, người ta gặp các ban đồng ca Nga, những người đa đỏ chếnh choáng hơi men và những người làm trò đu, bắp thịt săn chắc.
Màn đã kéo lên ở phòng chiếu bóng được sửa sang lại và trang trí hoa. Đằng sau những diễn viên in hình những bóng hình người và những cáu chuyện của họ...
Đối với tôi khi viết những trang này, những con người ấy có hai mặt:.có nghệ sĩ nghiệp dư trên tầu Pasteur vui nhộn và phấn khởi và có người lính bùn, máu đầy mình, nằm hấp hối trên con đường rừng nhỏ giữa Cao Bằng và Lạng Sơn, chỉ vài tháng sau đó.
Một ban đồng ca của lính Lê Dương Đức chiếm lĩnh sân khấu: có lẽ họ là những con ngựa chiến già của quân đội Đức (Đức phát xít), những gân cổ của họ phồng lên trong lúc họ khạc ra những âm thanh khô khốc và mạnh. Viên Thiếu úy trưởng nhóm, có những cử chỉ chắc chắn của những người cầm đầu dày kinh nghiệm. Hắn chinh phục những ca sĩ của hắn, nhào nặn họ, nuốt chửng họ. Gáy của hắn dầy và cạo nhẵn, đôi mắt thép của hắn, những bàn tay rộng và lông lá, hống hách, những đường nét của thân hình thu lại, cái mũi tẹt và ngắn, tất cả đang nhảy múa quay cuồng trước những đôi mắt chăm chú của chúng tôi. Nhưng những bài ca mời rượu trên bờ sông Rhin thì lại tắt đi trên những làn môi mỏng. Tiếng hát kiêu ngạo của lính tráng đập vào tai chúng tôi. Sau lưng tôi, một viên đội Lê Dương thì thầm với người ngồi bên cạnh:
- Stansky, rõ ràng hắn ta là sĩ quan "Panzers" (Thiết giáp). Cái vỏ "cai đội" không đủ để che giấu điều đó!
Thế là hết. Cả phòng xả hơi, thoải mái. Cũng hay và chúng tôi hiểu rằng tất cả những người đó không thể quên nhanh được ... một cách rụt rè, một tay xách một cái ghế đẩu, một tay cầm cái đàn gui-ta đơn sơ, anh lính Allal bước lên sân khấu chào một cách vụng về. Hắn mặc Khiout, áo dài djellaba và đi dép da có dây quai. Đó là anh hề của đại đội tôi, và cũng là một ca sĩ ứng tác. Bằng cái giọng của hoạn quan, hắn loan truyền, có tô điểm thêm những chuyện tào lao, ngông cuồng và tối đến, xung quanh cái dáng còng lưng của hắn, những bạn bè vây quanh lắng nghe những chuyện ngồi lê đôi mách thú vị, những hình ảnh quen thuộc.
Nó là người Ả rập (Berbère), nó hát những bài vè Trung cổ dài dãi, nhưng trong đó có nơi đến cả xe hơi, máy bay và cả đài phát thanh... Nó không biết tiếng Pháp và biểu diễn tiết mục bằng tiếng mẹ đẻ, con mắt nghịch ngợm. Orsini thạo tiếng Ả rập, dịch một số hình ảnh trong khi người đàn ông ngồi im, lấy móng tay nhọn gẩy trên cây đàn thô sơ. Bây giờ mắt anh ta chăm chú dán nhìn xuống đất một cách khác thường. Trên sàn nhà bằng nhựa (linoléum) đánh bóng, có lẽ nó nhìn thấy những đàn cừu gầy gò và nhanh nhẹn, kéo theo những trẻ chăn cừu đẹp đẽ, hoang dã và đầy bụi tới những khu vực có những chồi cỏ non gầy guộc? Hay là nó nhìn thấy những đường cong mầu xanh, mầu tím hồng và mầu vàng của những rặng núi sỏi ở quê hương nó?
Thể xác nó ở với chúng tôi, nhưng cái đầu não nhỏ bé của nó vẫn nhởn nhơ, nô đùa trong một thế giới thân thương, mà nó ca ngợi vẻ đẹp và sự hùng vĩ, như là một sự ban ơn nào đó.
Hắn cầm cái ghế đẩu và cây đàn gui-ta của hắn và biến mất trong những tràng vỗ tay.
Một phát thanh viên giới thiệu tiết mục tiếp theo:
- Và bây giờ, xin giới thiệu John, ca sĩ của Harlem với chương trình của anh ấy.
Mặc một bộ đồ âu phục rất chỉnh tề, người Mỹ da đen này vừa cười vừa bước vào, với một vẻ khoan thai của nghề nghiệp. John có những cái nhìn, những điệu bộ và cung cách khá đặc biệt.
Anh chàng John có biết rằng tất cả mọi người trên tầu đều nói về nó. Có thể là như thế. Điều đó nó không thích, vì trái với ý nó. Vì một lý do không ai rõ, nó không thích vinh quang, nổi tiếng. Nó còn ngại nữa là đằng khác. Anh John, binh nhì quân Lê Dương, không còn những nét gì chung với con người được nuông chiều, tiếp đãi long trọng, nổi tiếng của ngày hôm qua. Bí mật cuộc đời nó là gì? Ở đỉnh cao của sự nghiệp nó, nó đã phạm một cái lỗi không thể sửa được như thế nào? Người ta nói đến tội hiếp dâm ... giết người ...
Mắt nó tối sầm mượt mà như nhung, ngó nhìn chúng tôi. Đôi môi dầy đỏ thẫm quay trở trên hàm răng sáng chói tạo thành một nụ cười chinh phục, có thể là hạnh phúc chăng? Nó hát. Với tất cả sự cuồng nhiệt, sự bốc đồng, sự say mê của chủng tộc nó. Nó diễn cho chúng tôi xem toàn bộ tài năng của nó, sau khi tuyên bố với một nụ cười hơi gắng gượng.
- Không phải đây là buổi ra mắt đầu tiên tôi mời các anh đến dự, mà là buổi vĩnh biệt: đây là lần cuối cùng tôi hát trước công chúng và tôi rất bằng lòng rằng trong công chúng, phần nhiều là các bạn tôi.
Mọi người hoan hô, những khía mạch máu ở cổ nó căng lên, cái đầu tóc xoăn của nó ướt đẫm mồ hôi, nó hát không ngừng những bài hát hay nhất trong cái vốn ca khúc của nó: những bài hát của người da đen, những bài hát của miền Tây nước Mỹ, những bài về Tây Ban Nha, những bài hát của thành Paris hoa xanh, với một giọng Mỹ (yankee) không ai có thể bắt chước được.
Sau đó hắn cúi chào.
Đó có phải là lời vĩnh biệt của anh hề Limelight? Một anh hề hoá trang thành lính Lê Dương, bị hạ không phải vì tuổi tác mà bời một kẻ thù mãnh liệt hơn: Đó là số phận, nó có linh cảm trước số phận của nó không? Nó có bao giờ tưởng tượng được một viên đạn trúng vào giữa đầu nó sẽ làm cho lời thề của một ca sĩ say rượu trở thành hiện thực:
- Đây là lần cuối cùng tôi ra mắt công chúng vĩnh biệt.
Anh bạn John! Những chuyện riêng của anh, anh hãy giữ lấy cho anh. Tối hôm nay anh thật dễ thương! Qua những tâm sự, hãy đừng làm hỏng những điều tết đẹp mà chúng tôi luôn nghĩ về anh: nếu việc
giết người chỉ là một câu chuyện tình ái tầm thường? Nếu việc trốn chạy của anh chỉ là một sự trốn chạy của một người đàn ông đau khổ? Sáu tháng sau, khi hấp hối trong núi đá vôi ở Cốc Xá, anh đã thực hiện đầy đủ sự trốn chạy ấy ...
Và cuối cuộc hành trình ấy, tôi chỉ giữ lại mỗi một hình ảnh: cái cười của John sau tiết mục của anh ta.
- Vĩnh biệt các bạn, tôi đã im miệng rồi ! Xin để người khác diễn
Tấn trò đời, về phần tôi, tôi đã chán ngấy rồi.
Hạ màn khuya hôm nay sẽ tới vịnh Hạ Long.