Mẹ và các em Thường cũng gồng gánh ra đi. Cu Tình mới sáu tuổi, mẹ cho ngồi một bên quang thúng, ôm chiếc tay nải đựng quần áo của cả nhà. Bên thúng kia là gạo và mắm muối, mỗi thứ một ít để đến chỗ tản cư có cái dùng ngay. Cún Nghĩa mới chín tháng tuổi, mẹ địu trên lưng, cổ ngặt nghẹo theo bước đi của mẹ. Cùng với dân xóm Ngói, mẹ và các em Thường tản cư về bên kia sông Luộc. Hai bố con Thường ở lại, ngay sáng hôm sau đã thành tự vệ thôn, rồi sau đó là du kích, được học nhanh cách sử dụng súng trường và lựu đạn. Tuy vậy, Thường chẳng có lựu đạn, cũng chẳng có súng trường. Bố cậu cho cậu cây mác sử dụng từ hồi đi tham gia cướp chính quyền. Còn ông thì dùng cây gậy tre và cái thuổng vẫn để ở góc bếp làm vũ khí.
   
Thường nhanh nhẹn và khoẻ mạnh, dường như cậu lớn lên từng ngày. Từ ngày mọi người đi tản cư, làng xóm vắng ngơ, vắng ngắt. Nhà Thường, mọi khi cu Tình chạy nhẩy, nói cười líu lô. Cún Nghĩa thỉnh thoảng thèm sữa lại khóc choa choả, bây giờ lặng ngắt. Hàng ngày Thường tập trung luyện tập với đội tự vệ xong, cậu ra đồng bắt cua, bắt cá rồi về thổi cơm, nấu nước, làm những phần việc ngày xưa mẹ vẫn làm. Nhà vắng lặng quá, đôi lúc cậu vừa làm vừa lẩm nhẩm hát lại những bài mà hồi cách mạng tháng Tám, đội thiếu nhi của cậu vẫn hát:

      Việt Nam bao năm ròng rên siết lầm than
      Dưới ách quân tham tàn đế quốc sài lang
      Loài phát xít cướp thóc lúa, cướp đời sống nhân dân
      Nào nhà tù, nào trại giam biết bao nhục hình.
      Đồng bào hãy tuốt gươm vùng lên
      Đã đến ngày trả mối thù chung (1)   
Rồi lại hát:

      Nào anh em ta cùng nhau xông pha lên đàng
      kiếm nguồn tươi sáng
      Ta nguyện đồng lòng, điểm tô non sông, từ nay ra sức anh tài (2)
   
Tuy vất vả hơn ngày mẹ ở nhà, nhưng thường khoẻ ra và có vẻ khôn lớn hơn nhiều.
Vài tháng sau Thường được tuyển vào bộ đội huyện. Thế là từ đấy cậu rời khỏi làng Minh.

   Ngày ấy bộ đội, cùng dân quân, du kích có nhiệm vụ chống lại những trận càn quét của giặc. Thường trở thành bộ đội huyện khi anh vừa tròn 17 tuổi. Sau hai năm chiến đấu, anh trở thành một chàng trai vạm vỡ, một người lính dầy dạn.

   Vào mùa xuân năm 1948, Thường cùng một tiểu đội bộ đội huyện về làng Vân phối hợp với du kích chống càn. Bộ đội số lượng ít, phải chia nhỏ ra để dìu dắt, giúp đỡ du kích địa phương. Tổ của Thường gồm 3 người, anh Tăng tiểu đội trưởng, anh Dụ và Thường về đóng ở xóm Chùa, được mẹ Thu nhận về nuôi. Ngày ấy bộ đội thường sống nhờ dân, đi đến đâu dân nuôi đến đấy, khi không có giặc thì cùng sản xuất tăng gia với nhân dân. Nhà mẹ Thu là một gia đình nghèo. Cả nhà chỉ có một chiếc giường tre. Khi bộ đội đến, bà chặt mấy tầu lá chuối khô xếp vào gian trong làm "giường" để hai mẹ con bà ngủ, nhường chiếc giường duy nhất cho bộ đội. Hôm đơn vị đến, người con gái không có nhà. Bà mẹ nói rằng " em nó đi thăm người bà con ở xa". Ba anh bộ đội bắt đầu đào công sự, khoảng nửa đêm mới làm xong chiếc tăng sê chống đại bác và một đoạn hào nối với nhà bên. Xong việc các anh chìm vào giấc ngủ. Bỗng bên tai Thường có tiếng gọi khẩn cấp:

   - Các anh bộ đội ơi, dậy nhanh, Tây nó càn đến nơi rồi.

   Đó là tiếng một cô gái còn rất trẻ. Các chiến sĩ vùng dậy sẵn sàng trong tư thế chiến đấu. Lúc ấy khoảng 5 giờ sáng. Anh Tăng tiểu đội trưởng có phần lúng túng vì rất ít khi gặp tình huống giặc đi càn sớm thế này. Tăng và Dụ trao đổi nhanh phương án tác chiến rồi lệnh cho Thường chạy đi nắm tình hình ở các tổ khác.

   Dường như địch có chỉ điểm nên chúng biết rõ bộ đội đã về làng. Chúng bắn như vãi đạn vào xóm trước khi bộ binh quân tiến vào. đại bác yểm trợ nữa. Còn phía ta chỉ có một tiểu đội bộ đội huyện, với một trung đội du kích mà phần đông là phụ nữ. Cuộc chiến đấu không cân sức diễn ra chưa đầy 30 phút, giặc đã tràn vào làng, lục soát, bắn giết, cướp bóc thoả sức. Hàng chục du kích và dân lành bị bắt. Thóc gạo, lợn gà, trâu bò bị chúng lấy đi vô số. Nhưng các chiến sĩ bộ đội hầu như đều thoát nạn. Anh Tăng chỉ huy được hai mươi phút thì bị thương, ngất lịm, được du kích dấu kín dưới bờ ao. Anh Dụ được hai du kích khác lợi dụng địa hình bờ tre, búi dứa, đưa thoát khỏi vòng vây, ra cánh đồng. Còn Thường chạy liên lạc giữa tổ này sang tổ khác, đạn cứ chiu chíu bên tai. Có lúc anh nằm rạp xuống bò theo dõng khoai, có lúc lợi dụng được những tường nhà án ngữ, anh chạy thật nhanh, và cũng còn do may mắn, anh chưa bị trúng viên đạn nào.
_________________
(1) Lời trong bài hát" Diệt phát xít " của Nguyễn Đình Thi ( sáng tác 1945)
(2) Lời trong bài hát " Lên đàng ", nhạc Lưu Hữu Phước, lời Huyùnh Văn Tiểng ( sáng tác 1943)
 

   Khi Thường trở lại đơn vị mới biết rằng trận càn ấy là do một tên phản động trong làng báo với Tây. Lẽ ra chúng chưa càn vào làng Vân, bởi chúng đang càn quét và bình định phía cuối huyện. Càn xong làng nào chúng bình định luôn làng ấy. Lúc này lực lượng vũ trang của ta còn mỏng, không thể chống lại những trận càn qui mô lớn của chúng. Hơn nữa chúng luôn tìm diệt bộ đội và du kích của ta. Bởi vậy khi có tin báo bộ đội về làng Vân, lập tức chúng cho lực lượng đến vây càn.  Bộ đội của ta chỉ có một tiểu đội, vừa mới về làng lúc mười giờ đêm, lẽ ra sáng hôm sau sẽ cùng với du kích thực hiện kế hoặch phá càn. Theo phán đoán phải ba bốn ngày nữa chúng mới có thể càn đến làng Vân, ta còn đủ thời gian chuẩn bị. Một mặt dấu hết thóc lúa, tài sản quí, không để lọt vào tay giặc. Một mặt động viên các cụ già, em nhỏ và phụ nữ tránh đi, lực lượng du kích cùng bộ đội sẽ triển khai thêm nhiều công sự, hầm hào, rào chốt cổng làng thật chắc chắn. Nếu ta chống càn không thắng lợi thì cũng ít tổn thất hơn. Đó là kế hoăch của bộ đội và lãnh đạo cấp trên.

   Nhưng kế hoặch ấy không thành bởi ở làng Vân có một thanh niên tên là Cao Bá Thân. Khi cách mạng thành công, cả nhà Thân gồm bố, mẹ, anh chị và vợ hắn bỏ đi biệt tích. Thân ở lại với người chú ruột. Thân không đi cùng gia đình vì cậu thầm mê cô hàng xóm nhà cậu. Cô bé hàng xóm lúc ấy còn nhỏ lắm, nhưng trông cô ta cứ xinh tươi mơn mởn. Nhà cô rất nghèo, còn nhà cậu lại rất giầu. Hàng ngày cô bé phải đi bắt cua, bắt ốc để nuôi sống gia đình thì cậu được coi là cậu ấm, có người hầu kẻ hạ. Cậu mới mười lăm tuổi đã được cha mẹ cưới cho cô vợ mười tám tuổi, nết na, chăm làm. Cậu đã yên bề gia thất, nhưng không hiểu sao cậu cứ muốn gần gũi cô bé bắt ốc mò cua ở cạnh nhà. Nhiều hôm chẳng có việc gì cậu cũng cứ lang thang ra đồng, theo chân cô bé bắt cua. Khi  dân làng ào ào đến nhà cậu xúc thóc chia nhau, bố mẹ cậu trốn biệt, cậu cứ dửng dưng ngồi nhìn, rồi cũng xông vào xúc mấy bưng thóc bê sang nhà cho cô hàng xóm. Cô bé rất ngỡ ngàng, nhưng rồi cũng lẳng lặng gật đầu nhận thóc của cậu, ít ra thì nhà cô cũng đỡ được hàng tháng trời không phải ăn khoai với rau má. Cô cũng bớt phải mò cua, bắt ốc ít ngày. Trong thâm tâm còn non nớt của cô, cô thầm cảm ơn cậu ấm nhà bên. Cô cũng không biết rằng cậu ta còn theo đuổi cô dai dẳng nhiều năm sau.

   Hôm ấy mong mãi chẳng thấy cô hàng xóm về nhà. Cô đi đâu, cậu không biết. Thân cứ ngồi trong cổng nhà mình đau đáu nhìn sang nhà bên, từ chiều cho đến tối. Đêm càng khuya thì Thân càng sốt ruột. Hắn chẳng buồn ăn cơm, mặc dù thím hắn ra gọi mấy lần. Hắn cứ ngồi trầm mặc bên cái cổng vòm nhà hắn. Cô bé hàng xóm này nào đã chuyện trò gì với hắn, ngoài một lần cô nhìn hắn và gật đầu ra vẻ cảm ơn khi nhận của hắn hai bưng thóc. Từ hồi ấy đến nay đã ba năm rồi. Từ cô bé mười bốn tuổi ngây thơ, cô đã thành thiếu nữ mười bảy tuổi, tóc đã dài đủ để vấn vành khăn có chiếc đuôi gà nhỏ xinh. Hai má luôn ửng  hồng như hai cánh hoa sen. Cô càng lớn càng xinh và càng làm hắn mê đắm. Chưa bao giờ cô nói với hắn câu gì, vậy mà hắn thấy cô xiết bao gần gũi. Hắn dường như quên biến cô vợ được bố mẹ cưới cho mình. Hàng ngày hắn chỉ mong được nhìn thấy cô thấp thoáng qua hàng rào thưa, thế là đủ. Hôm ấy hắn mong mãi, mong mãi mà cái tấm lưng áo gụ thon thả ấy vẫn chưa về. Vô cớ, vô duyên, lòng hắn cứ nóng như lửa đốt, dường như người thân thiết nhất của hắn trên đời, vừa mất tích rồi chăng?


Bỗng hắn thấy những bóng đàn ông hối hả đi vào nhà cô. Hắn đứng thẳng dậy và nhìn thật kỹ. Tuy trời rất tối, nhưng hắn đếm được có đến ba người. Một chút  tò mò, một chút ghen tuông làm hắn mung lung và không rời mắt khỏi những người đàn ông lạ. Rồi hắn thấy họ đào hào, cuốc hố. Hắn biết chắc là bộ đội Việt minh. Vì gần đây dân làng hay nói đến bộ đội Việt Minh, họ đã về làng này, làng khác đào hầm, đào hố. Mấy người này ở trong nhà cô hàng xóm ư? Sao vô lý thế được. Rồi họ sẽ chiếm mất tấm lưng thon óng ả, rồi họ sẽ chiếm mất đôi má đỏ hồng như cánh hoa sen. Ôi! nếu vậy, hắn sống làm sao được. Bộ đội Việt Minh ư? Chính họ hồi tháng Tám năm bốn nhăm đã hô hào dân làng đến phá gian nhà mười gian, chứa đầy thóc của gia đình hắn. Từ ngày ấy đến giờ hầu như hắn chẳng tiếc nuối căn nhà đầy thóc ấy, cũng chẳng bận lòng vì những người xúc thóc kia. Bây giờ tự nhiên hắn thấy căm giận họ. Thế là hắn nghĩ cách trả thù.
   
Trong lúc bộ đội đang hì hục đào tăng sê thì Thân chân nam đá chân chiêu chạy bộ lên đồn Tây. Đồn Tây cách làng Vân đến năm cây số. Hắn đi đến trống canh ba mới tới nơi. Hắn đến giữa lúc nửa đêm như vậy, lính gác không thể cho hắn vào đồn. Hắn vừa thở, vừa lắp bắp nói:

   - Bộ đội nó vừa về làng Vân, các ông về đánh nó ngay.

   Tên lính gác vừa ngáp ngủ vừa trả lời:

   - Sáng mai tao sẽ trình quan. Mày về đi. Mà liệu hồn đấy. Nếu không bắt được bộ đội thì mày mất đầu.

   Thằng Thân bình thường ai cũng tưởng nó ù ù cạc cạc. Lúc nó còn nhỏ bố mẹ nó đã cho nó đi học chữ Tây, nó phớt phát, học chữ được, chữ không. Bố mẹ nó cũng tưởng nó là thằng đần. Bây giờ nó bỗng tỏ ra sáng dạ. Nó dõng dạc nói với tên gác cổng:

   -Tôi cứ tưởng các ông muốn giết bộ đội Việt Minh thì tôi báo thế. Nếu không muốn thì thôi, làm sao phải lấy đầu tôi. Ông tưởng tôi đi mấy thôi đường trong đêm là để mất đầu à. Tôi về đây!

   Rồi nó xổ ra một tràng tiếng Tây, mà có lẽ chính bản thân nó cũng chẳng hiểu gì. Tên lính gác dường như sợ hãi, vội gọi giật:

   - Anh kia, thế bộ đội chúng có đông không?

   - Chắc là đông. Nhưng tôi chỉ nhìn thấy ba tên đang đào hầm ở nhà hàng xóm. Nếu các ông cho lính về ngay mới bắt đựơc chúng, không thì ngày mai, ngày kia chúng sẽ đánh vào đồn các ông đấy.

   Rồi mặc cho tên lính gác vặn hỏi quanh queo, hắn co chân chạy một mạch.

   Đã đến ngã ba rẽ về làng Vân, trời tang tảng sáng. Bỗng hắn thấy đằng trước nhấp nhô một tấm lưng thon. Như có luồng điện mạnh chạm vào hắn, hút hắn theo cái bóng phía trước. Hắn co chân chạy nhanh, được một đoạn thì đuổi sát cô gái kia. Trực giác của hắn không nhầm. Người đi phía trước đúng là cô hàng xóm của hắn. Ôi! thật là kỳ ngộ. Dường như ông trời thương tình, nên đã mang cô đặt trước mặt hắn.  Nhưng dù đúng là cô thì hắn cũng không thể làm gì, ngoài việc hít thở thật đầy luồng không khí trong lành buổi sớm và khoan thai nhìn tấm lưng ong tròn lẳn của cô mà thôi. Hắn không đủ can đảm để đến gần cô gái. Từ trước tới nay hắn ao ước được chạm nhẹ vào tay cô cho thoả, nhưng chưa bao giờ. Chỉ nhìn thấy cô, mọi vật quanh mình hắn dường như sáng trưng, lung linh, huyền diệu. Hắn không thể làm gì khác là lặng lẽ chìm đắm trong tiên cảnh của riêng mình.

Người chỉ huy nêu câu hỏi để các chiến sĩ suy nghĩ. Nguyễn Văn Thường mọi khi nhút nhát lắm, lúc ấy trở nên hăng hái lạ lùng. Có lẽ do cái giọng nói  vang vang, truyền cảm hiếm thấy ở người đại đội trưởng mới này, đã thúc giục bầu nhiệt huyết trong anh sôi sục. Cũng có phần vì anh nghĩ đến trận chống càn thất bại vừa qua, nhớ đến cô gái lạ, nhớ đến anh Tăng bị thương... mà bầu máu nóng trong người trào dâng. Thường mạnh dạn đứng lên xin được nói. Đại đội trưởng nhìn thẳng vào anh, khích lệ:

   - ừ, nói xem!

   - Em nghĩ rằng chúng ta phải tìm nhiều cách đánh địch, không cho chúng nghênh ngang  trên quê hương mình, gây tội ác với đồng bào. Vũ khí chúng ta thô sơ thì chúng ta phải nghĩ cách tạo ra vũ khí. Chúng ta có thể cướp của giặc, hoặc tự tạo ra mìn, lựu đạn... Em nghe nói anh Đặng Quốc Trinh trên thị xã Hải Dương, trong trận đánh vào Trường  Con Gái đã tự tạo ra quả bộc phá, rồi xông vào tận lô cốt của giặc tiêu diệt chúng. Anh Đặng Quốc Trinh hy sinh dũng cảm. Bọn giặc ngoan cố đã bị bắt và đầu hàng. Chúng em cũng có thể làm như anh Đặng Quốc Trinh, khi cần, cũng dám hy sinh thân mình không tiếc. Vậy đề nghị cấp trên cho anh em chặn đánh xe, hoặc đánh bọn đi tuần trên đường Năm để cứớp lấy vũ khí của chúng, trang bị cho mình. Khi có vũ khí rồi, chúng ta sẽ đánh những trận lớn hơn.

   - Khá lắm!

   Anh Ninh khen như vậy. Rồi giọng anh bỗng hứng khởi hơn:

   - Chắc là toàn thể anh em cũng nghĩ thế phải không?

   Tiếng vỗ tay nổi lên rào rào. Anh nói tiếp:

   - Nghĩ thế là đúng. Chúng ta chẳng còn cách nào khác. Giặc cướp đến nhà ta, đè đầu cưỡi cổ người thân của ta, nhất thiết chúng ta phải dùng gậy gộc, dao, liềm đánh lại chúng và phải giật lấy súng trong tay chúng mà tiêu diệt chúng. Điều này hoàn toàn đúng với tinh thần Bác Hồ kêu gọi toàn quốc kháng chiến tháng 12 năm 1946. Bác nói rằng: Ai có súng dùng súng, ai có gươm dùng gươm... Hôm nay tôi rất vui thông báo với anh em rằng du kích của chúng ta ở khắp nơi đang thi đua đánh giặc. Sau trận đánh mìn trên đường sắt chỗ xã Kim Lương của du kích huyện Kim Thành, làm hai mươi nhăm toa tầu đổ, bốn mươi tên Tây trắng bị chết, bao nhiêu súng đạn phục vụ  chiến tranh bị phá huỷ, bọn Tây sợ xanh mắt. Còn bà con mình, cùng anh em du kích, bộ đội thì mừng vui tin tưởng hơn ở khả năng của chính mình. Tiếp đó du kích xã Mao Điền, Cẩm Giàng đã đánh trận địa lôi đầu tiên trên đường Năm thắng lợi. Chỉ có mấy quả đạn 81 ly của giặc không nổ, anh em cải tạo thành địa lôi mà đã diệt ba xe cam nhông, làm chết và bị thương ba mươi tám tên vừa Tây vừa nguỵ. Bộ đội và du kích huyện Thanh Hà còn có sáng kiến độc đáo, buộc chặt mìn trong vải nilông, đặt dưới lòng sông. Một chiếc ca nô lớn của địch vè vè trôi đến, liền bị quả "thuỷ lôi" của ta làm cho vẹo đầu, quay ngang trên sông rồi từ từ chìm xuống. - Nói đến đây anh tự vỗ vào đùi đánh "đét" một cái rồi khen - Giỏi, anh em mình thế mà giỏi!

   Tiếng vỗ tay lại nổi lên rào rào. Anh Ninh cao giọng hơn:

   - Còn chúng ta, những người ngồi đây có đồng lòng, quyết tâm thi đua với anh em các nơi đó không?

   Căn nhà liền rào rào tiếng vỗ tay, lẫn với những tiếng hô " đồng ý!", " thống nhất!", " quyết tâm!".

Từ nãy đến giờ anh Ninh vẫn đi từ đầu này đến đầu kia, lúc này chợt dừng lại ở giữa nhà, giọng nghiêm trang:

   - Bây giờ tôi thông báo với anh em về kế hoặch đánh địch mà huyện uỷ vừa chỉ thị. Chúng ta sẽ đồng loạt tấn công địch bằng cách băm nát đoạn đường sắt chạy qua huyện này. Không cho chúng chở lính tráng và vũ khí lên Việt Bắc. Làm bằng cách nào? Chúng ta sẽ rải đều lực lượng từ đầu đến cuối huyện, thống nhất theo lệnh chỉ huy, đúng giờ G tất cả đồng loạt tiến công.

   - Thưa chỉ huy, thế vũ khí của chúng ta là cái gì? hay chúng ta lại đi cuốc đường như hồi năm bốn sáu?

   - Không lo về vũ khí. Tỉnh ta đã thành lập công binh xưởng từ tháng chín năm bốn sáu rồi. Vũ khí lớn thì chưa có, nhưng mìn và lựu đạn thì trên chuẩn bị cho ta đủ đánh trận này. Chúng ta sẽ sử dụng một loại mìn mới chế tạo, gọi là mìn gôm. Loại này nhẹ nhàng, mỗi trái chỉ có 40 gam thuốc nổ dẻo, sức công phá lớn, dễ sử dụng. Mìn có một cái cán, hại nụ xoè  và hai đầu dây ngắn để khi khi sử dụng lôi ra, buộc vào dây thừng mà giật. Chỉ cần buộc mìn vào thanh đường ray, hoặc để bên dưới thanh ray, chứ không cần chôn xuống đất. Trận đánh sẽ do đích thân đồng chí Vũ Văn Thưởng, huyện đội trưởng và đồng chí  Lê Đình Vũ, chính trị viên, chỉ huy. Các đồng chí sẽ ra lệnh phát hoả bằng cách cho nổ ba quả bộc phá đặt ở đoạn Quỳnh Khê, mỗi quả nặng năm cân. Sau cuộc họp này, đại đội ta chia nhau về mỗi xã mấy người để phối hợp và giúp đỡ dân quân, du kích địa phương.

   Hai ngày sau cuộc họp đó, Thường cùng một anh em nữa được cử về một xã ở cuối huyện, cũng là nơi cuối cùng của trận địa. Mấy cô du kích thấy bộ đội còn quá trẻ, liền thi nhau trêu chọc. Một cô tên là Mơ có chiếc răng khểnh duyên dáng, nhưng lại nghịch ngợm như con trai. Một cô tên là Bột, nhưng da lại ngăm ngăm màu bánh mật. Một cô tên là Khoai, người cao như chiếc sào, chẳng giống vóc dáng nữ nhi. Đội du kích còn nhiều cô lắm, nhưng ba cô này cứ ríu rít quanh bộ đội nên Thường nhớ nhất. Tối ấy, phát lựu đạn cho các cô xong, Thường nhắc lại yêu cầu, nhiệm vụ:

   - Các chị nhớ nhé. Số mìn này các chị phát cho anh chị em trong tiểu đội, mỗi người hai quả, còn giây giật thì mọi người tự chuẩn bị. Chín giờ chúng ta xuất phát, ba người một tổ, luôn bám sát nhau, đề phòng thương vong, hoặc sự cố gì xảy ra còn báo cáo. Buộc mìn, rải dây xong mọi người ngồi ở vị trí chờ. Khi có ba tiếng bộc phá hiệu lệnh thì tất cả cùng giật dây. Mìn sẽ cùng nổ.

   Cô Mơ nói giọng kim the thé:

   - Anh bộ đội ơi! phát mìn cho chúng em rồi, vậy anh còn mấy quả?

   - Thì mỗi người cũng chỉ có hai quả, chứ có hơn gì các chị đâu - Thường thật thà trả lời.

   Mơ lại the thé nói:

   - Thế hai quả ấy không để dành à?

   - Để dành làm gì. Chúng tôi cũng phải hoàn thành như các chị chứ. Sau trận đánh chúng tôi cũng phải nộp đủ hai nụ xoè cho chỉ huy để chứng tỏ mình đã hoàn thành nhiệm vụ.

   Thường nói hồn nhiên và hoàn toàn đúng theo tinh thần chỉ đạo của trên, không hiểu sao các cô cứ đấm thùm thụp vào lưng nhau, rũ rượi cười. Thấy hai anh bộ đội trẻ ngơ ngác, các cô càng cười to hơn, rồi bảo nhau quẩy gánh lựu đạn ra về. Mỗi cô một quẩy như người đi chợ.

   Đi một đoạn xa rồi, cô Khoai bảo cô Mơ:

   - Mày bạo mồm thật đấy, dám trêu bộ đội, dám ví cái ấy của người ta như quả mìn. Trong gánh này nếu quả nào không nổ là tại cái mồm xui xẻo của mày đấy nhé.

   Mơ lại ngặt nghẽo cười, vẻ khoái trá:

   - Không nổ thì tao bắt đền anh ấy. Mà sao hai anh bộ đội ấy lành quá nhỉ. Chúng mình nói thế mà các tay ấy chả biết gì đâu, lại cứ tưởng nói về mìn thật.

   Các cô lại rinh rích cười với nhau, tưởng như họ vừa đi chợ về  sắm được nhiều hàng hoá ưng ý lắm, chứ không phải là họ đang chuẩn bị cho trận chiến đấu lớn.

   Sau khi chiếm đóng hoàn toàn xã Kim Minh, gặc Pháp cho xây bốt ở  đầu làng. Chúng cho một tên quan tư người Pháp và một tên quan hai người Việt về đóng xếp, chỉ huy. Tên quan hai dẫn lính về các làng lân cận bắt thanh niên vào lính, bổ sung vào đội quân của hắn. Chúng đã lùng sục đến mấy lần nhưng chưa bắt được người. Trong làng toàn những ông già, bà cả và phụ nữ mới đi tản cư trở về. Đoàn người đi tản cư từ cuối năm 1946 đến giữa năm 1947, nghe theo lời kêu gọi của Việt Minh, họ lại về bám lấy quê hương. Thanh niên làng nhiều người vào bộ đội Việt Minh lên mãi chiến khu việt Bắc. Có  ngừơi sợ súng đạn thì theo gia đình tản cư ra vùng tự do rồi ở hẳn lại đó. Có người đành đi lính cho Tây ngay từ đầu cuộc kháng chiến để đảm bảo cuộc sống gia đình. ở làng Vân chỉ còn có một thanh niên mới ngoài hai mươi tuổi nhưng không theo bộ đội Việt Minh, cũng chẳng tản cư, chẳng đi lính cho Pháp. Hắn chỉ ở nhà quanh quẩn bên cái bóng của cô hàng xóm, chẳng cần để ý đến mọi việc xung quanh. Sau lần chạy lên bốt báo cho giặc biết bộ đội về làng, hắn cũng chẳng tham gia một hoạt động nào chống ta, hoặc chống Tây. Người làng cho rằng hắn ẫm ờ, có người cho rằng hắn dở người, nên cũng không ai buồn để ý đến hắn. Cô gái hàng xóm là người duy nhất biết rằng hắn lên đồn báo Tây, nhưng không hiểu sao cô cũng chẳng nói với ai. Hắn cứ sống trong lặng lẽ, vất vưởng. Có lẽ hắn chẳng muốn gì hơn là ngày ngày được nhìn thấy cô từ nhà đi ra cổng và từ cổng đi vào nhà. Thỉnh thoảng được nhìn rõ hai má như hai cánh sen dưới vành khăn mỏ quạ của cô. Hôm ấy hắn đang ngồi thừ thẫn bên trong chiếc cổng vòm của ngôi nhà đã bỏ không của cha mẹ hắn thì Đội Hai ập đến. Tưởng như mọi lần, hắn vẫn ngồi yên, không hề nhúc nhích. Lần này Đội Hai không cần hỏi han nhiều, lập tức cho lính dắt tay hắn về đồn, vì suốt từ sáng đến lúc đứng bóng mặt trời mà Đội Hai chưa tìm được một mống thanh niên nào. Đầu tiên hắn dẫy dụa và chửi tục theo kiểu trẻ con đánh nhau ngày bé. Tên đội liền quất cho hắn một roi mây thật đau, thế là hắn phải đi theo tên lính, vừa đi hắn vừa khóc ông ổng. Khi đã đưa được hắn ra khỏi cổng, tên Đội bỗng dỗ dành:

   - Đừng khóc nữa. Mày ngoan ngoãn lên chỗ tao làm việc, sẽ được ăn ngon, sẽ có nhiều tiền, sẽ có nhiều gái đẹp. Số mày đỏ lắm con ạ. Làm sao mà phải khóc cơ chứ. Hắn vẫn khóc và vẫn cứ phải đi theo thày trò tên đội. Thế là hắn trở thành tên lính địa phương duy nhất ở bốt này. Tên quan hai không quen thung quen thổ, nên rất cần có những tên lính địa phương như Thân. Không bắt được những trai tráng khoẻ mạnh, chúng đành bắt thêm hai ông già chừng năm mươi tuổi để phục vụ chúng. Hai ông ngày đêm thay nhau đi chợ, thổi cơm và hầu hạ bọn quan quân trong đồn. Còn Thân, sau mấy ngày khóc lóc, y cũng ngoan ngoãn nghe lời. Chúng cho Thân tập cầm giáo, mác và tập bắn súng. Sau đó Thân thường xuyên phải dẫn bọn lính đi càn nhỏ, vào từng xóm để cướp gà lợn, thóc gạo nuôi lính tráng hoặc chỉ đường cho các quan tìm đến những nơi nhiều của ngon vật lạ. Nếu bắt được cán bộ Việt Minh thì chúng cho Thân nhận mặt và tra tấn.

   Đồn trưởng của bốt này là tên quan ba người Pháp. Hắn còn rất trẻ, có lẽ không quá ba mươi tuổi. Trông mặt luôn nghiêm nghị. Đặc biệt hắn còn có một cô vợ trẻ đi cùng. Cô vợ chắc cũng tương đương tuổi hắn, nước da trắng như bột lọc, đôi mắt nhỏ, xanh màu da trời. Mái tóc màu bạch kim chấm đến vai. Cô ta cao gần bằng chồng. Đôi dóng chân dài luôn luôn dậm trên đôi săng đan cao gót. Có vẻ cô quá yêu chồng nên không ngại gian khổ theo chồng sang tận cái xứ sở bụi bặm này. Có vẻ cô cũng rất lo cho sự an toàn của chồng nên mỗi khi tên quan hai người Việt lập kế hoặch để đồn trưởng chỉ huy đi càn thì cô đều tìm cách hoãn lại hoặc từ chối. Cô cũng bập bẹ nói được mấy câu tiếng Việt. Câu mà cô hay nói nhất với tên người Việt là:" mệt lắm" hoặc  "Anh ấy mệt. Ông chỉ huy một mình vậy". Những câu khác thì cô nói ngọng, nhưng riêng câu ấy cô nói rất sõi. Chồng cô thực sự là một sĩ quan Pháp rất hăng hái trong việc cầm súng đi đánh  chiếm, bình định. Nhưng có lẽ trước người vợ đẹp và hết lòng vì hắn thì hắn cũng không muốn rời xa. Nhiều cuộc càn chỉ là tên sĩ quan người Việt cùng lũ lính thực hiện. Trong số hơn hai mươi tên lính trong đồn chỉ có ba  tên lính Pháp, trong đó có một lính da đen.

   Ngày ngày tốp lính thay nhau ra canh gác ở đầu chiếc cầu sắt bắc qua sông. Một tốp khác đi tìm mìn dọc hai bên đường sắt. Chúng dùng các móc sắt và bắt thêm phu trong làng mang liềm, hái, cào cỏ ra cào hai bên đường. Mục đích là để phát hiện dây mìn. Ngày ấy bộ đội Việt Minh chưa có loại mìn tự động nổ mà phải dùng loại mìn giật dây. Bởi vậy chúng cào hai bên đường, nếu bộ đội, hoặc du kích dấu dây không kỹ là chúng phát hiện được ngay. Đã hai ba lần chúng tìm thấy dây mìn. Tìm được dây rồi thì cứ lần theo dây sẽ tìm ra quả mìn. Nhưng hàng tháng nay rồi, bọn lính và phu phen không tìm thấy dây mìn. Một mặt do bộ đội, du kích rút kinh nghiệm, dấu dây mìn kỹ hơn, một mặt những người dân quanh vùng được giác ngộ, khi bị bắt đi tìm dây mìn họ chỉ tìm qua loa, có khi thấy dây mìn họ còn dấu hộ. Không phát hiện ra mìn, thày trò trong đồn yên trí cho rằng bọn du kích ở vùng này đã hoàn toàn sợ hãi, không dám hoạt động nữa. Tên đội Hai huyênh hoang nói với đàn em:

   - Bọn du kích với bộ đội Việt Minh phen này xẹp như gián ngày, cho kẹo cũng không dám ra phá đường nữa.
 Rồi việc phòng ngừa của chúng cũng sao nhãng hơn. Ngày ngày hàng trăm xe vận chuyển vũ khí, đạn dược vẫn nhộn nhịp trên đường, bốn chuyến tầu quân sự vẫn ung dung nhả khói lượn lờ, như con cuốn chiếu khổng lồ bò đi tìm mồi trên đồng lúa mênh mông.
Sáng hôm ấy, vào khoảng chín giờ, có một đoàn tầu hai mươi toa chở hàng quân sự, kèm một toa chở lính. Những tên lính viễn chinh vừa được đưa từ cảng Mác Xây đến cảng Hải Phòng, rồi  từ Hải Phòng lên tầu hoả tiến về Hà Nội. Dạo ấy là tháng hai âm lịch, lúa đang thì con gái, cánh đồng như được trải một tấm thảm xanh bằng xa tanh, mềm mượt và bóng nhẫy. Gió xuân nhè nhẹ, mơn mam. Từng cây lúa reo vui trong gió, cánh đồng hoà âm như một bản nhạc xôn xao. Đoàn tầu chuẩn bị qua cầu, như thường lệ, nó kéo một hồi còi dài. Tiếng còi xé gió làm cho bản hoà âm của lúa dường như tắt lụi. Đoàn tầu ngạo nghễ lao đi, đến chỗ đường cong, chuẩn bị lên dốc đầu cầu thì bỗng "ùm!", một tiếng nổ nghe nặng chịch và chát chúa. Một cột khói đen ngòm, dựng đứng. Phút chốc khói toả lan che kín cả một khoảng không gian. Đầu máy vỡ toác, những cục than đang cháy đỏ cũng văng ra tứ phía. Hai mươi toa dồn vào nhau và cùng một lúc lật bánh đổ kềnh xuống ruộng lúa. Toa chở lính đi sau cùng dường như nhẹ hơn những toa khác nên nó văng ra xa, lật ngửa lên trời, năm mươi tên lính trong toa không còn một tên nào sống sót.

Lúc ấy ở chốt gác đầu cầu gần với bốt Tiền, bọn lính gác hốt hoảng, không hiểu chuyện gì đã xẩy ra. Chúng không dám tin vào mắt của mình nữa. Đoàn tầu như con cuốn chiếu khổng lồ kia vừa bị chặt ra từng khúc. Khói đen còn nghi ngút, lan toả khắp cánh đồng. Phải đến vài phút sau chúng mới đủ can đảm để chấp nhận một sự thật là đoàn tầu đã bị mìn đánh đổ. Toán lính gác mặt xanh, nanh vàng, run như cầy sấy. Tên trưởng nhóm liều mạng lia mấy băng tiểu liên ra xung quanh. Đạn nổ vu vơ trên ruộng lúa. Rồi dường như hắn  chợt tỉnh táo. Hắn hô quân chạy xuống cánh đồng tìm bắt kẻ giật mìn. Giọng hắn hét gần như lạc đi:

   - Bọn bay, chạy nhanh, chặn phía bờ sông, chặn cả lối vào làng. Gặp đứa nào chạy, bắn hết.

   Hơn chục tên lính ào ào như vịt nhảy xuống đồng lúa. Lúc ấy ở cạnh một bờ lúa có hai chiến sĩ bộ đội địa phương đang ẩn nấp. Gần đó một bà nông dân, quần xắn đến gối, cầm chiếc cào cỏ đang bước vội về làng. Bà là nông dân đích thị ở làng này. Bà đi làm cỏ lúa. Giờ nghe tiếng nổ, bà khiếp sợ phải chạy về. Thực tình bà không dám chạy, vì nếu chạy bọn địch nghi ngờ sẽ bắn chết ngay. Bà đi vừa khuất vào trong bụi tre thì hai anh bộ đội ngồi dưới ruộng lúa, thấy địch đuổi đến nơi cũng liều bỏ chạy. Kế hoặch của các anh sau khi mìn nổ, lợi dụng lúc nhốn nháo, rút chạy ra con sông gần đó rồi bơi sang bờ bên kia, nhưng không kịp. Bọn địch hò hét đuổi. Các anh cố sức chạy ra bờ sông. Một người ngã gục, Một mgười bị bắt khi vừa chạm mép nước. Cùng lúc khi bọn địch đuổi bắt ở cánh đồng thì bọn địch trong bốt đầu làng cũng xông ra sục sạo. Chúng vừa chạy ra thì gặp bà già cầm cào cỏ hớt hải đi về. Một thằng quát:

   - Bà kia, đứng lại!

   Người đàn bà giật thót, tim đập loạn xạ, muốn chạy nhanh về nhà, nhưng mấy tên lính chĩa súng chặn đường, bà đành dừng lại.
Một tên nhìn chằm chằm vào mặt bà rồi nhếch mép cười khẩy:

   - Bà già này lạ quá nhỉ! Bà ra đồng làm gì?

        Người đàn bà vừa nói vừa run:

   - Tôi đi làm cỏ lúa...Thấy mìn nổ, súng bắn, tôi sợ lắm...Tôi về nhà đây!
Một tên quát:

   - Không được. Bà phải vào đồn trình diện để quan Tây tìm được bọn Việt Minh đã - Hắn nói thêm - mà sao tiếng bà già lại trong vắt như tiếng con gái ấy nhỉ?

   Đến đây thì người đàn bà run thật sự, không dám thốt ra lời nào nữa. Bà sợ cái giọng nói trong trẻo của mình càng làm chúng nghi ngờ. Thực tình bà già này chỉ là một cô gái vừa tròn mười tám tuổi.

   Không căn vặn nhiều nữa, chúng cứ túm lấy bà lôi vào đồn, nhốt lại. Lúc đó trừ tên lính gác ngoài cổng bốt, còn tất cả lính tráng trong đồn đổ cả ra chỗ đoàn tầu bị nạn. Người thanh niên bị bắt ở bờ sông cũng bị  đưa về nhốt ở đây. ở cái bốt nhỏ này chúng  chưa xây riêng nhà giam, mà chỉ có một gian đựng đồ đạc, gọi là nhà kho. Hai tù nhân được nhốt chặt trong đó. Người thanh niên này còn rất trẻ. Trước khi tống vào đây, bọn chúng đã đánh anh thâm tím mặt mày. Quần áo anh ướt sũng, bùn đất khắp người. Anh có vẻ rất buồn vì đã bị sa vào tay giặc. Cô gái có vẻ rất sợ hãi, ngồi nép một góc, lẫn vào với những thùng gỗ lỏng chỏng. Một lúc lâu người thanh niên mới hỏi:

   - Tôi tưởng chị chạy thoát rồi, hoá ra cũng rơi vào tay chúng. Có lẽ chúng phục kích sẵn hay sao ấy.

   Giọng chị vẫn còn run:

   -Tôi dại quá, đáng lẽ cứ ngồi yên ở bờ ruộng ấy, có khi chúng lại không bắt được. Không phải chúng phục kích mà bọn lính trong đồn chạy ra, gặp tôi nên chúng bắt.

   - Chị người làng này, nếu chúng có tra hỏi thì chị cứ nói là đi làm cỏ lúa, chúng chẳng có chứng cớ gì mà buộc tội chị. Còn tôi, từ nãy đến giờ tôi chỉ nhận là  người bên sông đi bắt rắn đến đây. Chúng lại hỏi, đi bắt rắn thì dụng cụ với giỏ đâu. Tôi bảo, nghe thấy mìn nổ sợ quá, vứt hết đi rồi. Dĩ nhiên là chúng nó không tin, nhưng tôi phải nói như thế và chỉ nhận có thế. Còn anh Nam, không biết có chạy thoát không. Thấy súng nổ và bọn lính hò nhau sục sạo, hai anh em bảo nhau mỗi người chạy một ngả, cố gắng nhảy được xuống sông thì may ra thoát. Chắc là anh ấy chạy thoát được rồi. Chị có trông rõ đoàn tầu của nó đổ hết không?

   - Tôi nhìn rõ lắm. Toa nào cũng nghiêng xuống ruộng. Mìn của các anh đã nổ trúng đầu máy.

   - Đấy là nhờ công của chị. Khi nghe tiếng đoàn tầu ầm ầm chạy đến, tôi hồi hộp lắm. Rồi tôi cứ chằm chằm nhìn phía trước, không rời khỏi tấm lưng chị. Lúc thấy cán chiếc cào cỏ trong tay chị giơ cao khỏi đầu, thế là tôi hô to cho anh Nam dí ngòi điện. Nghe tiếng  "ầm" một cái, tôi biết là thế nào tầu cũng đổ.

   Thì tôi làm theo đúng kế hoạch của các anh đấy. Lúc giơ cái cán cào lên cao tôi cũng run lắm. Chỉ sợ các anh không nhìn thấy, rồi lại sợ bọn lính trên chốt phát hiện ra hành động của mình, rồi lại sợ mình nhìn không rõ vị trí đặt mìn. Đêm hôm qua, lúc chôn mìn xong, tôi phải nhớ đinh ninh bụi dứa dại cạnh bờ lúa. Cứ chiếu thẳng bụi dứa ấy đến chỗ quả mìn. Các anh bảo lấy vòng cua đường làm chuẩn, khi nào cả đoàn tầu chạy hết vào đường vòng cua thì làm ám hiệu, nhưng tôi thì tôi cứ lấy bụi dứa dại làm mốc. Khi chiếc đầu tầu vừa bò đến chỗ bụi dứa là tôi giơ cao cán cào lên, bụng bảo dạ: quả mìn này làm tầu đổ thì du kích xã Kim Minh không thua kém du kích xã ái Quốc nữa.

Khoảng bẩy giờ tối hôm đó, khi bon lính đã cơm rượu xong xuôi, chúng xồng xộc chạy về phía gian nhà kho. Cô Lúa thấy tiếng khoá mở và tiếng cánh cửa quay gấp gáp. Cô đang định kêu xin rằng tôi bị bắt oan, tôi chỉ là người đi làm cỏ lúa. Nhưng cô chưa kịp kêu thì gian nhà kho ẩm, tối bỗng oà sáng sau một tiếng tách của công tắc điện. Ba tên lính nguỵ nhìn cô như gấu đói thấy mồi. Một thằng văng tục:

   - Đ. mẹ! Chúng mày thấy chưa? Tao nom rõ ràng nó là con gái chứ đâu phải bà già. Thật là giời thương  chúng mình, bỗng dưng lại đưa đến một con mái tơ thế này. Tao nhìn thấy trước, tao phải dùng trước.
Chẳng cần hai thằng kia tỏ thái độ gì, hắn vồ lấy cô gái, giật phăng hàng cúc áo. Chiếc yếm tơ tằm mỏng bó sát lấy ngực cô, hắn cũng giật phăng. Bây giờ thì cô gái đã hiểu sự tình. Cô kêu khóc và van lậy, rôì chửi bới. Nhưng dường như tai chúng điếc cả, còn những cặp mắt thì hau háu nhìn vào hai bầu vú mịn màng, trắng ngẫn, non tơ, lồ lộ của cô. Chúng khoái trá bảo nhau:

   - Ôi, có mất tiền nghìn cũng không mua được con vịt ngon thế này trong nhà chứa. Chúng mày đóng chặt cửa, bịt mồm nó lại, kẻo sếp nghe tiếng thì chúng mình uổng công.

   Rồi chính hắn giật nốt mấy mảnh quần của cô, vơ một bên ống, vo viên nhét vào mồm cô. Hắn bảo hai thằng bạn:

   - Chúng mày chịu khó đợi một chốc nhá. Muốn nhanh đến lượt thì giúp tao đi. Dang hai chân nó ra hộ tao.

   Và thế là trong gian nhà kho ẩm, mốc, dưới ánh điện một trăm oát, thân thể nõn nà của cô trinh nữ bị ba thằng lính đói gái  thay nhau hành hạ. Một thằng hiếp, hai thằng vừa giữ chân tay, vừa ngồi xem, đứa suýt xoa, đứa nuốt nước bọt. Thằng đầu tiên vừa hồng hộc thở vừa kêu rên:

   -Đ. mẹ, nó vẫn còn trinh chúng mày ạ. Tao đau quá! Tao sướng quá! Tao chết mất!

   Khi cả ba con thú người này thoả mãn dục vọng thì tấm thân ngọc ngà của cô gái đã nhầu nhĩ, mềm oặt như tầu dọc khoai héo, chân tay không nhúc nhích, mắt nhắm nghiền, tóc tai rũ rượi, chỉ còn vồng ngực phập phồng, hơi thở thoi thóp. Ba thằng lính hả hê bỏ ra ngoài. Căn phòng lại chìm trong bóng tối và hơi ẩm.

   Khi tên quan hai ( tên hắn là Thìn, nhưng bọn lính tráng ở đây gọi là " sếp hai", còn nhân dân quanh vùng thì gọi là " đội hai") từ Sur Sectors Hải Dương ( Chi khu quân sự Hải Dương ) trở về thì  trời đã nhá nhem tối. Hắn vội vàng tắm rửa, vội vàng ăn cơm. Hôm nay tâm trạng hắn thật nặng nề. Cái tầu đổ trên đoạn đường cong gần cầu Tiền, nơi hắn chốt giữ này như một quả tạ giáng xuống tương lai của hắn. Thật là điên rồ. Bao nhiêu ngày tháng giữ nghiêm ngặt. Kế hoặch bảo vệ đường của hắn chặt chẽ đến nỗi tưởng chừng không một con chuột nào chạy ngoài bờ ruộng, không một con chim nào bay qua trên trời, mà hắn không biết. Cấp trên luôn khen ngợi hắn, biểu dương hắn và cả hứa hẹn tăng một bông mai cho hắn sớm trước thời hạn. Vậy mà sấm, chớp, bão giông lại đổ lên đầu hắn trong một buổi sáng dịu dàng, ấm áp. Quả là trời hại hắn. Đoàn tầu hai mươi mốt toa lật nhào, đầu máy hoàn toàn bị phá huỷ, gần năm mươi tên lính vừa mới tuyển mộ từ An-giê-ri, Ăng-gô-la, Ma-rốc, cấp tốc huấn luyện, chuyển sang bổ sung cho chiến trường Việt Nam đã bỏ mạng. Tổn thất nặng nề ấy chắc chắn một phần lớn sẽ giáng xuống đầu hắn. Cái cổ tuy cứng cỏi của hắn không hiểu có giữ nổi cái đầu không. Mấy bông mai trên ve áo liệu có rơi rụng không. Chừng ấy nỗi lo làm cho hắn đứng, ngồi không sao yên được. Thật không may cho hắn, tai nạn xẩy ra vào đúng ngày vợ chồng ngài đồn trưởng người Pháp đi vắng. Một sĩ quan cao cấp chỉ huy thành Hà Nội là bạn thân của ngài, tổ chức  bữa tiệc lớn mừng sinh nhật phu nhân của ông ta. Hai vợ chồng đồn trưởng lên xe zép đi Hà Nội từ tối hôm qua. Trước khi đi đồn trưởng Solny đã giao toàn quyền chỉ huy cho hắn. Người thông ngôn nói rằng: Xong việc, sếp còn đưa phu nhân đến thăm, chơi vài chỗ quen thân khác. Từ nước Pháp xa xôi đến đây, các quí bà nhớ nhau lắm. Sớm cũng phải sau hai ngày sếp mới có mặt tại đồn. Lúc ấy Đội Hai mừng khấp khởi, vì hắn có những hai ngày nắm toàn quyền. Hắn sẽ huy động lính càn sâu vào vùng chợ Cháy, Thanh Hà, nơi vẫn được coi là trù phú của xứ Đông để vơ vét của cải. Còn bây giờ thì hắn trách trời, oán đất, sao lại để vợ chồng ngài Sôlny vắng mặt vào đúng những ngày này.

   Sáng nay hắn bắt Thân dẫn đường cùng hai tên lính khố xanh sục sạo xuống vùng chợ Cháy. Chúng vừa vào đến làng Cập Nhất thì nghe một tiếng nổ lớn, nhìn lại phía đồn thấy khói đen bốc mù trời. Thế là cả bọn nháo nhác quay về. May mà hắn về kịp khi quan Tây ở Séc tơ Hải Dương chưa kịp xuống. Chỉ chậm mấy phút nữa hắn không có mặt tại hiện trường thì đời hắn ra ma. Tên trung uý được hắn giao công việc ở nhà, mặt xanh như tầu lá, lập cập báo cáo:

   -Thưa đại uý, đã bắt được một tên bộ đội Việt Minh và một mụ nông dân làng này, hiện đang nhốt ở đồn.

   - Được. Tao sẽ trực tiếp tra hỏi chúng.

   Nuốt vội vàng cho xong bữa, hắn vừa quăng đôi đũa xuống bàn, vừa vẫy tên lính lệ:

   - Gọi thằng Thân lên đây!

   Thân có mặt sau vài phút. Đội Hai vừa xúc miệng ồng ộc vừa nói:

   - Tao sẽ đi tra hỏi con đàn bà bắt được sáng nay. Mày theo tao xuống nhận mặt xem là đứa nào. Mày bảo nó khôn hồn thì khai ra. Nếu ngoan cố thì sẽ bị đánh đập như thằng bộ đội kia. Thằng ấy sắp chết rồi. Ngoan cố sẽ cho chết ráo.

   Thân ngoan ngoãn chạy theo hắn. Từ khi làm lính ở đồn Tây, Thân cũng nhanh nhẹn lên đôi chút. Đã nhiều lần hắn theo tên Đội Hai đi lùng sục, càn quét mấy làng lân cận. Tên Đội Hai thì bảo là hắn dẫn đường, còn hắn, hắn chỉ nghĩ rằng hắn đi theo sếp. Dẫn đường với cướp bóc là hai việc khác hẳn nhau. Hắn chả cướp bóc cái gì, cũng chả dám đánh giết ai. Tuy bên người hắn vẫn kè kè khẩu súng, nhưng chưa bao giờ hắn nổ một phát, trong khi bọn Đội Hai cùng tay chân vơ vét từ nồi đồng, tráp bạc, đến vòng xuyến, dây chuyền. Mạnh đứa nào, đứa nấy mang về làm của riêng. Còn gà, heo, ngan ngỗng, thậm chí cả trâu bò thì bắt về làm đồ nhậu nhẹt. Thân đi theo bọn hắn, lúc đi thì chỉ lối, lúc về thì vác đồ. Đủ các thứ bà rằn mà Đội Hai vơ cướp được đều giao cho hắn khuân vác. Có khi là cả một gánh nặng. Chỉ tiền, vàng cướp được là hắn nhét vào túi, không đưa cho Thân. Lúc về bao nhiêu thứ cướp được đều còn nguyên, Thân không tơ hào chút gì. Có khi sếp cho, Thân cũng không nhận. Điều này làm cho tên Đội Hai đặc biệt quí Thân. Thân không ham muốn gì hết, duy có một điều Thân muốn thì Đội Hai không có để cho hắn. Hắn muốn được có cô hàng xóm ở đây. Hắn muốn được nhìn thấy tấm lưng ong của cô, được ngắm hai má như hai cánh hoa sen của cô, muốn được lẳng lặng ngồi hàng giờ nhìn cô thấp thoáng. Từ ngày hắn vào lính ở hẳn trên đồn, hắn không được nhìn thấy cô gái nữa. Thỉnh thoảng hắn vẫn về làng, ngồi lại trong chiếc cổng vòm của nhà hắn nhìn sang nhà cô, nhưng chẳng thấy tấm lưng ong thon thả của cô đâu. Hắn đoán già, đoán non: Hay cô đi tản cư rồi, hay cô theo bộ đội, hay cô đã lặng lẽ lấy chồng? Hắn không tiện hỏi ai. Mà có hỏi chắc cũng chả ai thèm nói. Từ ngày hắn mặc áo lính nguỵ, dân làng dường như xa lánh hắn. Người ta đổi cách xưng hô, gọi hắn là " ông đội". Mọi người có gặp hắn chỉ chào hỏi qua loa rồi đi, không muốn chuyện trò, nhiều người cũng chả cần phải chào hỏi hắn, mà đi lối khác tránh mặt. Hắn còn một tia hy vọng là người mẹ già của cô còn ở lại đó. Chắc  hẳn một ngày kia cô gái sẽ về thăm mẹ, thể nào hắn cũng có dịp gặp được cô. Trong những lần đi càn quét, duy có một lần nhìn thấy tấm khăn vuông bằng nhiễu còn mới phơi trên dây, hắn chạy đến rút xuống, gấp cẩn thận bỏ vào túi, với ý nghĩ sẽ tặng cho cô hàng xóm khi gặp lại. Nếu gọi là cướp của thì đấy là của cải duy nhất mà hắn cướp được trong một trận càn. Chiếc khăn nhiễu ấy lúc nào cũng nằm trong túi áo hắn.