Bê trọc

[hoacuc]

THƯ GỬI GIA ĐÌNH
Ngày 8/4/1974

Bố mẹ kính yêu của con!

Hôm nay có anh Phấn ra, con gửi thư này nhờ anh ấy cầm đến tận nhà. Anh Phấn là một trong những người con thân nhất ở đây.
Con vẫn khoẻ, công tác tốt. Con rất thương nhớ gia đình, rất mong được ra thăm bố mẹ, song điều kiện ra không phải dễ dàng.

Bố mẹ gặp những người ra thì biết đấy, đó là những anh lớn tuổi, sức quá yếu, vào đã quá lâu hoặc ra có công tác đặc biệt. Con không nằm trong những trường hợp ấy. Còn nói đến chuyện phép tắc thì phải vài ba năm nữa may ra mới có thể có được. Vì bố mẹ hiểu cho con rằng tuy đất nước ta đã có hòa bình trên danh nghĩa, nhưng chúng con - những người ở chiến trường - vẫn phải sống trong cảnh chiến tranh, do vậy phải chịu đựng những thảm Họa của chiến tranh. Việc hy sinh tình cảm cũng là một trong những sự chịu đựng ấy. Trước tình cảnh chung ấy, con không thể vượt ra ngoài được, con đành nén tình cảm lại, chịu đựng một sự hy sinh ngấm ngầm.

Giá như con được động viên, thì con sẽ vợi bớt nỗi đau xót trong lòng đi. Song, nhận những lời trách móc của mẹ, con chỉ thấy đau xót thêm mà thôi.
Con cứ nghĩ rằng sống trong một đất nước đầy đau thương này, thì gia đình ta là một gia đình hạnh phúc vô cùng. Nếu chỉ kể trong nhà, thì chưa có người nào phải đổ máu cho đất nước. Trong khi đó, bao nhiêu người đã ngã xuống rồi. Gia đình người ta tan tác mỗi người một ngả. Gia đình mình chỉ có con và Việt phải đi xa thôi.

Con và Việt coi như được gia đình phân công đóng góp cho đất nước phần trách nhiệm phải đi xa ấy. Thế là nhà ta đã đoàn tụ lắm rồi.
Tất nhiên, con cũng như mọi người, đều muốn sống đoàn tụ, ấm cúng. Song khi chưa được vậy thì phải chịu chứ làm sao?
Còn thèm khát được nhìn thấy bố mẹ, thấy Việt, Ngọc, Diệp, Lan, Thủy còn hơn thèm khát những gì sung sướng nhất của vật chất.
Con nhận quá ít thư gia đình, trong khi anh em người ta nhận đủ loại thư.
Buồn vô hạn.
Con:
Việt Long
 
Những ngày tháng 4/1974

Trong khi chỉ đạo đẩy mạnh tấn công trừng trị bọn địch vi phạm Hiệp định, giữ vững vùng giải phóng, Khu ủy cũng chỉ đạo tăng cường xây dựng căn cứ cách mạng. Đánh giá tình hình, Khu ủy tự thấy chưa có kinh nghiệm về lãnh đạo và xây dựng kinh tế, quản lý sản xuất theo tình hình mới. Khu ủy cũng phê phán chế độ quản lý hành chính phân phối hiện không còn phù hợp, cần từng bước vững chắc chuyển qua chế độ quản lý có kế hoạch, hạch toán.

Hướng phát triển về kinh tế là xây dựng một nền kinh tế dân chủ nhân dân, độc lập tự chủ, xóa bỏ mọi ảnh hưởng của kinh tế thực dân kiểu cũ, đáp ứng yêu cầu chiến đấu, đời sống, làm giàu cho Tổ quốc. Lấy nông nghiệp và lâm nghiệp làm then chốt, sản xuất lương thực, thực phẩm làm trọng tâm.

Năm nay, toàn Khu có bước tiến khá dài về xây dựng vùng giải phóng: Đồng bằng phát triển ruộng vườn, miền núi định canh định cư. Khai hoang, phục hóa 2 vạn héc ta ruộng (kể cả năm 1973).
Trồng gần 24.000 héc ta sắn, cao nhất từ trước đến nay. Chăn nuôi 53.800 con trâu, bò (tăng 20%), 180.000 con lợn (tăng 30.000 con).
Trồng 2,5 triệu cây quế, 2 vạn cây dừa, 50 vạn cấy mít, 20 vạn cây cam. Phát triển nghề tiểu thủ công nghiệp. Có 2 lâm trường, 2 xưởng gỗ. 8 tỉnh có màng lưới điện thoại... Miền núi đã vượt khỏi đói, rách, nhạt muối.
Đoàn 773 được thành lập từ năm 1973, với trách nhiệm sản xuất, huấn luyện quân sự (lực lượng hậu bị), giúp địa phương sản xuất, có cơ sở ở Khâm Đức, Hiệp Đức, Đak Lon, Đức Cơ, đã khai hoang được gần 1.500 héc ta để trồng lúa, chăn nuôi gần 1.000 trâu bò, lợn giống, đắp 7 đập, đưa lò vôi vào hoạt động, mỗi tháng cho ra lò 12 tấn vôi...
Tôi đến một đơn vị sản xuất viết bài về việc thực hiện chủ trương đó.
 

[hoacuc]

Những người gieo mầm xuân trên vùng kinh tế mới

Hà Nội (VNTTX 10-4-74) - Họ là 85 người trong đội sản xuất 10 thuộc đoàn 773, lên thung lũng T (Tây Nguyên) quyết biến đất hoang thành ruộng cày, cấy, đồng thời giúp đỡ những đồng bào bung từ khu dồn dân của địch về xây dựng cả khu vực rộng lớn trở thành vùng kinh tế mới.

Việc đầu tiên khi đoàn quân đặt chân lên “trận địa” mới này là phát, dọn, chuẩn bị đất cho máy cày hoạt động. Vũ khí của họ là dao, cuốc, và ý chí sắt đá quyết hoàn thành nhiệm vụ của người chiến sĩ cách mạng.
Đồng ruộng bị bỏ hoang 7,8 năm, đã biến thành rừng cỏ, lớp này chồng lên lớp khác dày đặc. Mảnh bom, đạn của địch còn vương vãi khắp nơi. Dao chém xuống gặp phải dây kẽm gai bùng nhùng, văng trở lại, có nhiều chỗ phải 3,4 nhát rựa mới đứt một lớp cỏ. Có những lúc trời mưa dầm dề, buốt lạnh thấu xương.

Nhưng, những khó khăn, gian khổ ấy không làm chùn bước những chiến sĩ chỉ biết chiến thắng. Phong trào thi đua “Bám đồng ruộng như bám chiến trường”, cải tiễn kỹ thuật, nâng cao năng suất lao động phát triển rầm rộ, đều khắp. Ban chỉ huy đội bám sát các tổ, vừa trực tiếp lao động, động viên anh em, vừa nghiên cứu kế hoạch sản xuất cho thích hợp. Đội trưởng có sáng kiến dùng rựa cán dài thước hai, dang thẳng tay phát, đưa năng suất từ 80 lên 200 mét vuông một ngày.
Tổ anh Ký, anh Tề phát huy sáng kiến, đưa năng suất phát gai lên gấp đôi lúc đầu. Các đồng chí Chính, Đoàn, Bảy, Thông, Tề, Ký, Nhiệm... luôn luôn đạt ngày công và năng suất cao, được nêu gương cho toàn đội học tập.

Nạn lụt bão hồi tháng 11 năm ngoái đã cuốn trôi hết cả nhà cửa của đội, nay anh em phải vừa dựng lại nhà, vừa tranh thủ dọn những bãi đất cao. Khi nước rút, mọi người lại tràn xuống thấp dọn, phát...
Giành được thắng lợi bước đầu, đội tiếp tục đẩy mạnh chiến dịch “Tấn công đồng cỏ”. Các tổ dàn quân trên đồng cày, cuốc. Tổ máy kéo bắt đầu ra quân. Chỉ trong thời gian ngắn, thung lũng T đầy cỏ hoang, gai góc đã trở thành cánh đồng rộng bát ngát.

Cùng với việc làm đất, đội 10 khẩn trương xây dựng các công trình thủy lợi. Những hố bom của địch được cải tạo thành những hồ chứa nước nhỏ. Một con đập nước chắn ngang dòng suối lớn, dâng nước lên cao, chảy theo con mương dài trên 2 ki lô mét uốn quanh sườn đồi, tưới mát cho hàng chục héc ta ruộng đất.

Cùng thời gian này, mạ được gieo xuống, khoai được lên luống.
Đến ngày cấy, toàn đội đổ xuống đồng, đông vui như hội. Anh Tuân, cán bộ kỹ thuật, cùng các cô Ngát, Đạo, Bảy... làm nòng cốt trong việc cấy chăng dây, thẳng hàng. Những hàng lúa thẳng tắp thi nhau mọc lên phủ kín dần cánh đồng.
Việt Long (TTXGP)
 
Từ 22 đến 25/4/1974

Tôi được cử đi dự đại hội Đoàn thanh niên Khu bộ lần thứ nhất.
Ban chấp hành mới của đoàn Khu bộ có 17 người, trong đó tôi là ủy viên, phụ trách công tác Tuyên huấn.
 
Từ 28/4 đến đầu tháng 5 năm 1974

Quân khu Năm tổ chức Đại hội liên hoan Anh hùng, Chiến sĩ thi đua toàn Quân khu. Tôi thay mặt Phân xã vào dự Đại hội, được gặp nhiều anh hùng, chiến sĩ thi đua từ khắp các địa phương về, thu thập được nhiều tài liệu quý. Anh Nguyễn Chí Trung chủ trì việc biên soạn một cuốn sách loại gương điển hình chiến đấu của các lực lượng vũ trang Khu Năm. Chúng tôi hăng hái tham gia, mỗi người một bài - tôi viết bài về bệnh xá 78 ở Quảng Nam.
 
THƯ ĐỒNG CHÍ
Trần Hồng Cơ
Anh Việt Long kính mến!

Thư trước viết vội cho anh, thư này lại “vội viết” (cái số rứa đó).
Chỉ vài phút nữa, Đồng, Phú về, Cơ viết vài điều sau:
- Tình hình Quảng Đà: Sau cái Nông Sơn - Trung Phước, vừa rồi Thượng Đức, người ta chờ đợi một An Hòa - Đức Dục nhưng mãi... nên “bà con” cũng hơi... Nói chung Quảng Đà đã nổi dậy tốt nhưng cũng nhiều cái gay go lắm.
- Anh Quảng, Thụ đi Điện Bàn và Duy Xuyên nhưng không thấy gửi bài, phim gì về cả.

Anh Quảng đi Điện Bàn hơi căng. Thụ đi Duy Xuyên quá “lạ nước lạ cái” nên nghe nói là không làm gì được (có phần nguy hiểm nữa). Đán thì không có tin tức gì cả.
- Cơ: vẫn ở nhà trực, làm tin, nhưng bài thì bí quá vì Cơ không đi đâu.
- Đồng, Phú xuống nằm chờ mấy ngày nhưng không làm gì được. Anh Chu không biết ở đâu cả. F bộ thì Cơ cũng chịu thôi vì vậy đành để 2 cụ lên đường về nước vậy.

Tình hình sơ lược về Quảng Đà:
- Duy Xuyên: nổi dậy tương đối tốt ở một số vùng (chủ yếu là Trung Duy Xuyên) bức rút khá nhiều chốt, dân làm chủ chốt.
Nhưng bà con lo địch phản kích.
- Đại Lộc: chủ yếu là dân từ An Hòa - Thượng Đức - Đức Dục - Nông Sơn... “tự giải phóng” về làng được khá nhiều (tất nhiên có ta tổ chức đưa về).
- Điện Bàn: Quân phản kích đông quá, căng thẳng.
Vài nét để anh nắm thêm tiện biên tập cho Quảng Đà.
Dân họ bảo “Quảng Đà ngày xưa là túi chứa Mỹ, nay là túi chứa nguỵ”.
Thôi Cơ dừng bút, chúc anh khoẻ. Tình hình Quảng Đà chỉ có thế thôi.
 

[hoacuc]

THƯ NGÂN
Ngày 11/5/1974

Anh Long yêu quý của em!
Xa anh 1 tháng rồi làm sao khỏi nhớ anh. Chắc anh không thể hình dung được sự trông mong anh về, và nhớ anh đến đâu anh nhỉ.

Em bị ốm xuống nằm tại y xá Ban hôm nay đã 1 tuần rồi. Đau nhiều, ăn rồi chỉ nằm võng khóc thôi vì nhớ anh. Mà rất trách cho số phận từ lúc yêu anh chưa bao giờ em ốm có anh ở nhà. Lần này đau có khác nhiều lần khác anh ạ! Bị phù thận, đi kiểm tra bệnh viện đề nghị ăn nhạt 20 ngày, thế có khổ không. Mỗi bữa chỉ ăn được 1 bát cơm thôi, người xanh xao, chiều đến em cũng hay đến nhà các anh Thông tấn chơi song em cảm thấy mình lạnh lẽo quá vì vắng anh, em ước gì anh về ngay lúc này chắc em sẽ bớt đau, vì nhớ anh nhiều.

Anh Long yêu nhất của em! Chắc lúc này anh đang bận và mong thư em lắm thì đúng. Vì em biết anh rất yêu em, anh nghỉ tay một lúc nhé. Anh ngồi xích lại gần em, em kể chuyện cho anh nghe nhé, kẻo em giận đấy. Em đang đau, nằm trên võng thì bỗng thấy thư của anh, em vô cùng sung sướng, hình dáng anh đang hiện ra trước mắt em và đang hôn em trong lúc em khóc. Đọc thư anh, em lại thêm phần nghị lực đấu tranh với bệnh.

Một tháng xa nhau rồi - 30 ngày không ít đâu anh nhỉ, vì em cứ nghĩ rằng khi đã yêu nhau rồi thì không thể rời nhau một bước mà nay đã hàng tháng xa nhau rồi mà, trong lúc đó lại đau nữa.

Anh yêu của em!... Khi vắng bóng anh, em đem thư ra đọc hết từ cái thư mà đã làm cho em suốt đêm không ngủ, đem ảnh ra xem, xem hoài, xem kỹ, có đoạn em thuộc lòng mà ngẫm nghĩ trên đời này chưa có ai có thể yêu em như anh cả, từ đó em cảm thấy em rất khuyết điểm với anh, rất nhiều, điều đó anh sẽ tha thứ tất cả cho em anh nhé. Mà mong anh lần này về hãy thương em hơn bao giờ hết. Anh có đồng ý với em không nào. Khi về anh hãy hôn em ngay nhé!

Em rất yêu anh, và hiểu anh. Trong lúc anh dỗi với em thì anh lại lạnh nhạt và không bao giờ hôn em, em rất đáng sợ anh chồng nghiêm khắc và chiều chuộng đó, em cứ nghĩ chắc lúc cưới nhau rồi, em biết điều và ngoan hơn, thì có thể nói rằng em là một cô gái có số phận chưa ai từng có, vì em thấy anh chiều em quá, anh cưng em quá nên có lúc em lên mặt với anh, điều đó em rất nghiêm khắc.
Trong lúc xa nhau này em sẽ mong anh hãy quên đi những sai sót của em anh nhé!...

Từ lúc anh đi em ở nhà cứ trông anh mau về. Em chóng khỏi để anh khỏi buồn. Ở nhà bạn bè của anh cũng hay đến đây lắm, trưa hôm nay có anh tên là Lài người Thanh hóa ở tiểu đoàn 773 cũng đến thăm anh. Qua chuyện trò với em, thấy anh nói chuyện tử tế lắm anh ạ!... Vừa rồi em lại nhận của anh thư nữa, em biết anh quan tâm đến tình cảm của em quá, chỉ có anh Việt Long mới có cái đạo đức mẫu mực như thế. Trong lúc này em yêu anh hơn bao giờ hết.
Thôi nhé, vì em còn phải biên thư đi Bắc nên em tạm dừng bút.
Chúc anh ngủ ngon nhé!
Em
TB: Vừa rồi bố mẹ gửi cho em đôi dép, em gửi cho cô Lương, anh chuyển giúp em nhé và nghe tin cô bị đau gan, em gửi 2 lọ sirepa, 2 cái kẹp, gói đẳng sâm anh chuyển hộ em cho cô ấy nhé.
Về đây em sẽ thưởng.

[hoacuc]

THƯ GỬI GIA ĐÌNH
Ngày 16/5/1974

Bố mẹ kính yêu của con!
Con đã nhận được thư của bố mẹ, anh Đức, các em, 7 cái ảnh và đầy đủ quà mẹ gửi cho con.

Nhìn ảnh gia đình, con thấy mừng vì các em đã lớn vọt lên rồi, đứa nào cũng mạnh khoẻ, khôi ngô, song con cũng lo là vì thấy bố đã già yếu đi nhiều. Con muốn có mặt ngay tại nhà để chăm sóc bố trong những ngày này. Chưa thực hiện được mong ước đó, con thấy lòng đau như cắt. Mẹ và nhất là cô Chung thì trách móc đến gần như mắng mỏ con vì con “không chịu” về thăm gia đình. Con đành chịu đựng lời mắng ấy. Con hiểu, con đã bất hiếu rất nhiều, đã làm cho gia đình lo âu, buồn khổ rất nhiều.
Song, con chưa biết làm thế nào để chuộc lại tội lỗi của mình.

Do vậy, con càng đau khổ. Con dằn vặt, suy tính, có lúc muốn từ bỏ tất cả để trở về với gia đình. Song con không được phép làm như vậy, và chắc bố cũng không tán thành con làm như vậy. Còn xin phép ra thăm một thời gian rồi lại vào? Đó là điều có thể thực hiện được, song cũng còn phải chờ thời cơ nữa chứ. Vừa rồi cơ quan con có giải quyết một số trường hợp như vậy, song ít lắm, đếm không hết đầu ngón tay, mà cơ quan lại rất đông.

Trong cái chuyện “xếp hàng” này, lẽ nào con lại lấn lên trước được, khi còn có nhiều người đi trước mình rất nhiều, cần được ưu tiên. Do vậy, tuy nguyện vọng rất tha thiết, con vẫn nén lại, chờ thời cơ. Chắc bố mẹ không nghi ngờ gì lòng tha thiết của con mong về gia đình, song nếu bố mẹ hiểu rõ hơn những khó khăn cụ thể của con trong này thì bố mẹ sẽ thông cảm cho con nhiều. Ai mà chẳng muốn gần gia đình, muốn được sống ở hậu phương - đã được hưởng hòa bình, sự dễ chịu về vật chất, lại có điều kiện thể hiện sự hiếu thảo của mình.

Còn việc con xây dựng gia đình riêng thì không có mâu thuẫn gì với việc con trở về quê hương cả. Ngân là một đứa trẻ mồ côi, không có gì ràng buộc cô ấy hết. Mặt khác, nếu về gia đình ta, con tin rằng Ngân sẽ biết sống phải phép gia đình, không làm bố mẹ phải phàn nàn đâu.
Nhiều khi, con nhớ gia đình quá, đem giấy ra viết thư, tuy không biết gửi ai cả, viết để giải quyết tình cảm cho chính mình.
Cuối thư, con kính chúc bố mẹ mạnh khoẻ.
Con
Việt Long

[hoacuc]

Từ 22/5 đến 20/6/1974

Các cánh quân Thông tấn xã tỏa đi các tỉnh Quảng Đà, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Gia Lai, Đắc Lắc... đều bám sát chiến trưởng, tích cực viết tin, bài phản ánh khí thế tấn công và nổi dậy ở địa phương. Bên cạnh việc chuyển tin qua hệ thống điện đài, anh chị em còn gửi thư từ, phim ảnh qua đường giao bưu. Tôi quý trọng từng lá thư, đọc đi đọc lại, rồi lại ngồi viết thư trả lời cho các bạn. Tổ Bình Định viết thư nhiều nhất, tỉ mỉ nhất. Tổ này do Hồ Phước Huề làm tổ trưởng, cùng các phóng viên trẻ là Cao Tân Hòa, Nguyễn Long Phi, Nguyễn Thành Vinh. Giống như tôi hồi năm 1972, các bạn hăm hở lao xuống đồng bằng, đằm mình trong tình thương yêu, đùm bọc của đồng bào Bình Định, trong đó có các huyện Hoài Nhơn, Hoài Ân, Phù Mỹ, Phù Cát.

Thư của Cao Tân Hòa có đoạn: “Từ ngày 20/5 Hoài Nhơn bắt đầu nổ súng bước vào cao điểm. Anh Huề đã mang máy ảnh đi xã Hoài Châu, còn em thường xuyên ở Văn phòng Huyện ủy để trực tin. Thỉnh thoảng em xuống xã Hoài Châu nắm tình hình quần chúng chuẩn bị nổi dậy và xuống đường đấu tranh. Cả ngày nay em ở xã Hoài Châu định đi theo một mũi tấn công chính trị của quần chúng nhưng địch bắn phá ngăn chặn dữ dội, quần chúng chưa xáp vào được.

Lần đầu tiên sống trong không khí sôi động của chiến trường em cứ rạo rực hồi hộp thế nào ấy. Mấy đêm nổ súng em không thể nào ngủ được. Lúc nào em cũng cảm thấy vội vã.

” Thư của Long Phi viết: “Từ ngày 18/5 chiến dịch bắt đầu mở, tôi và Vinh cũng đi với ban chỉ đạo, chỉ huy hoạt động, có bám sát chiến trường, nhất là ở các vùng trọng điểm như Mỹ Tài, Mỹ Chánh. Tin, bài, ảnh có làm được kịp thời và đã gửi về tỉnh. Chiến trường bom đạn nhiều và nhiều lần bị phục kích, chúng tôi vẫn công tác. Tất nhiên trong tư tưởng có phần lo chưa quen với cảnh đánh nhau thật sự. Song, tiếng bom, đạn, súng ống, đồng bào.... dần dần nó cũng quen đi và trở thành lẽ tất nhiên.

Cho đến hôm nay, 3 xã trọng tâm Minh, Tài, Chánh Cát đã giải phóng hoàn toàn cộng với 2 xã Cát Tài, Cát Minh (Phù Cát) cũng trong khu vực 4 đã giải phóng rồi. Chúng tôi đều làm việc tốt.
Thỉnh thoảng, cũng về qua 1,2 ngày ở hậu phương làm việc, phản ảnh phong trào phục vụ chiến đấu, xây làng chiến đấu...

Tình hình lớn, công việc nhiều, chúng tôi tuy vậy cũng cố gắng làm, dù là mình chưa lành nghề lắm.
Kết quả: Tôi đã viết 17 cái cả tin và bài gửi về tỉnh. Vinh có gửi 40-50 kiểu phim về và một số bài nữa. Có số lượng vậy đó, song chất lượng còn chờ ý kiến các anh. Nhiều lúc chúng tôi nghĩ mình làm tưởng hung vậy, song có đáp ứng được yêu cầu ở trên không. Chúng tôi rất lo. Tin chiến thắng, tin quần chúng nổi dậy gửi về tỉnh cả rồi. Nhưng sao đài Hà Nội, Giải Phóng chưa đưa tới Phù Mỹ. Mặt khác ở Tuyên huấn tỉnh gửi tin tổng hợp về huyện thì trật hết. Có xã giải phóng như Mỹ Thọ, lại nói diệt 2 ác ôn, có xã chưa nổi dậy lại nói là đã nổi dậy”.

Thư của Phước Huề viết: “H đi Hoài Nhơn được 20 ngày. Dự định thì lớn nhưng thực tế diễn ra chưa theo mong muốn. H chỉ chụp được một số phim và tráng gửi về phân xã. Các đồng chí nghiên cứu sử dụng. Máy hỏng, tôi ức quá, mở ra chọc bậy, thế rồi cũng chụp được. Không đến nỗi nào. Thật là chó ngáp phải ruồi.

Xuống Hoài Nhơn tôi có đi với E12, D6 dự một trận đánh đề chụp trận địa. Nhưng đến phút thứ 7 của trận đánh pháo, cối địch dập vào trận địa ghê quá. Sau đó lại máy bay ném bom. Suýt nữa tôi bỏ xác tại trận. Tôi cùng đơn vị rút ra và chạy một bữa bở hơi tai (5km hành quân chạy). Rút cục không chụp được cảnh ta làm chủ trận địa, thu vũ khí, san bằng chốt của địch.

Tình hình Bình Định diễn ra rất sôi nổi, đánh khắp nơi. Sôi nổi nhất là từ Phù Mỹ (phía Nam) và Bắc Phù Cát. Ta giải phóng 5 xã liền mảng với trên 30.000 dân, bức rút, san bằng hàng chục đồn bốt. Phá banh 3 khu đồn lớn. Ở đây có Vinh - Phi làm ăn được. Vinh - Phi có gửi một số tin, bài về rồi. Vinh có phim gửi luôn với tôi đây.

Các anh, chị em thân yêu! Bình thường thì không sao nhưng lúc chiến sự nổ ra thật là nhiều vấn đề mà mình không sao làm xuể được. Được cái này, bỏ mất cái kia. Thời cơ quan trọng lắm. Tôi nhiều lúc ước gì 3 đầu, 6 tay để làm. Hơn nữa điều kiện đi lại khó khăn và vất vả quá nên cũng bỏ lỡ nhiều cơ hội tốt.

Hiện nay địch đang tập trung nống lấn trở lại. Ta đang tích cực đánh địch kiểu du kích, giữ vững vùng giải phóng, bảo vệ tính mạng và tài sản của nhân dân. Giờ đây tin tức tuyên truyền của tổ Bình Định sắp tới cũng tập trung vào những nhiệm vụ trọng tâm đó. Tin ở tỉnh đưa được nhiều và nhanh hơn các huyện. Tin huyện về đưa quá chậm do đường dây mặc dù mỗi phong bì có 2 chữ đỏ là “Thượng khẩn” hay “Hoả tốc”.

Nhiều lúc phát hiện thấy một vài tin, muốn lao đi ghê gớm.
Nhưng lúc anh em xuống đó thì gợi ý, viết gửi xuống chừng gần 10 ngày mới nhận được thì chậm mất rồi. Còn những huyện anh em không có thì không biết khai thác ở đâu được. Màng lưới thông tin viên, cộng tác viên ở đây tôi chưa tổ chức được. Tôi có ý định sắp tới Ban Tuyên truyền mở lớp cho các huyện xã, mình sẽ tranh thủ tổ chức cộng tác viên. Nhưng chiến sự nổ ra, lớp học hoãn, chưa biết bao giờ mở được.
Tôi đành thất vọng chờ dịp khác. Tôi quyết tâm làm bằng được dù bây giờ chưa biết kết quả thì sau này các tổ khác xuống cũng có cơ sở ban đầu đi bước tiếp thuận lợi hơn”.

[hoacuc]

Thư của Thành Vinh viết: “ Phù Mỹ vừa qua có phong trào tiến công nổi dậy rất tốt. Đánh, bức hơn 10 chốt trái phép. Quần chúng ở 5 xã (Mỹ Chánh, Mỹ Cát, Mỹ Tài thuộc Phù Mỹ, 2 xã Cát Minh, Cát Tài thuộc Phù Cát) nói chung rất phấn khởi tin tưởng cách mạng nhưng cũng có một số hoang mang dao động. Nổi dậy lần này rất khác hồi năm 1972: dân đông và bám trụ cả. Riêng một số ít có chạy vào vùng địch. Sau khi giải phóng ta đã vào làm công tác ngay: bề nổi rất nổi, bề chìm cũng làm tốt. Quần chúng ủng hộ nhiều cho cách mạng.

Thời gian sau, địch có nống lấn, đổ quân và đánh phá trở lại rất ác liệt. Hiện nay chiến sự xảy ra rất căng.
Vùng sau thì cũng làm tốt công tác như vận chuyển hàng, cổ động, tuyên truyền thắng lợi, cũng nổi.

Đặc biệt vừa rồi (9-6) địch đã tập kích vào hậu cứ (xã Mỹ Thọ) bằng xe tăng, bộ binh. Hiện nay coi như vùng Mỹ Thọ đang bị nó kiểm soát.
Em và Phi đi theo Ban Chỉ đạo, chỉ huy chiến dịch, vào trong lòng địch làm nhiệm vụ. Cũng rất nguy hiểm vì bom pháo suốt ngày và cũng rất vui vì được chứng kiến tiến công nổi dậy.

Em đã làm được một số ảnh quý về nổi dậy và một số tin bài mẩu chuyện.
Theo ý kiến của anh B (thường vụ tỉnh, chính ủy mặt trận) bọn em về rút kinh nghiệm, thì ngay ngày hôm sau là địch tập kích. Đời chinh chiến cũng có cái may phải không anh? Chứ bọn em ( Vinh, Phi), cũng nói cho các anh biết để vui thôi, cũng bị chết hụt nhiều lần, số cũng đang còn nhợt nhợt chứ chưa phải bạc, ha ha!...” Qua thư Hoàng Dục, Lâm Quý, Nguyễn Thụ, tôi được biết hoạt động nghiệp vụ của các tổ phóng viên Gia Lai, Đắc Lắc, Quảng Nam khó khăn hơn ở Bình Định, nhưng đội quân Thông tấn vẫn tràn đầy nhiệt tình, xoay xở đủ mọi cách để viết tin, chụp ảnh.

Nguyễn Thụ viết: “Đi gần nửa tháng trời mà chưa làm được chi hết, mấy ngày tôi qua Xuyên Phú (vùng Tây Duy Xuyên) nhưng chỉ chạy càn mất nhiều thời gian. Sau khi mất nhiều cứ, địch điều nhiều quân tràn vào các xã vùng này cho nên các đơn vị vũ trang địa phương và lực lượng chính trị đã phải rút ra, tôi cũng phải ra.

Đã ở ngoài này (Tuyên huấn) gần một tuần rồi, bây giờ lại trở lại vùng cũ để tiếp tục làm việc. Mấy bữa trước “kén chọn” nhiều quá cho nên chưa lấy được gì hết. Ở vùng Tây này cũng có một số khu dồn, trong thời kỳ vừa rồi cũng nổi dậy về quê cũ (nói quê cũ nhưng ra các vùng xung quanh) và địch thì vẫn đóng ở các vùng đó, chỉ hoạt động ban đêm được cho nên không được bức ảnh theo ý đồ nào cả. Kỳ tới nếu tình hình mở ra khá thì điều kiện làm ăn cũng có.
Bây giờ thì vẫn trong giai đoạn mai phục đã và theo dõi tình hình, chiều hướng sẽ xảy ra”.

Hoàng Dục viết: “ Khi đến đất Tây Nguyên, chúng tôi bị ốm đau, chủ yếu là sốt. Gia Lai sốt rét rất hung lại hay xẩy ra bệnh cúm. Anh em chúng tôi, những lính mới, cũng khó khăn trong việc phòng bệnh, vì sức khỏe phần nhiều đã giảm khi đi trên đường từ Khu vào đây.

Hiện nay chúng tôi đã khoẻ. Thời gian đầu chúng tôi nắm tình hình chung ở tỉnh một vài tuần, sau đó sẽ xuống các vùng trọng điểm của tỉnh. Nhưng thực tế diễn ra không theo ý muốn. Đã gần một tháng rưỡi nay, tình hình ở huyện 5, huyện 4 - nơi trọng điểm của tỉnh về chống lấn chiếm, bình định - đi lại rất khó khăn. Vì trên các đoạn đường 19, 21, 14 - những cửa ngõ đi xuống các huyện này - địch kiểm soát rất gắt, việc đi lại hầu như bị gián đoạn.

Anh em cán bộ của tỉnh xuống công tác ở những nơi này cũng phải nằm lại. Anh em bảo vệ đường không cho đi. Trước tình hình đó, chúng tôi tiến hành đi nắm tình hình một cách sâu hơn ở những cơ quan, đơn vị chủ yếu của tỉnh. Qua những đơn vị này có thể hiểu thêm những vấn đề cơ bản của tỉnh, đồng thời cũng sẽ có tài liệu để viết được một số tin, bài tổng hợp”.

Lâm Quý viết: “ Sau 50 ngày vất vả hành quân vượt 3 con đường của địch nay đã đến nơi bình an vô sự, không ai sốt dọc đường. Tình hình sức khỏe của tôi, Nhân, Khang đều khỏe cả. Trên đường đi có thuận lợi và cũng có khó khăn. Song anh em chúng tôi đều khắc phục được, ai cũng vui vẻ lên đường đi đến nơi. Sau hai ngày nghỉ ngơi sáng nay chúng tôi có họp, rút kinh nghiệm đi đường và bàn phân công công tác. Thời kỳ đầu chúng tôi nhờ xe ôtô xuống đến Bình Định, sau đó cuốc bộ từ đó lên đây. Chúng tôi nghĩ thật là một chuyến đi kinh khủng - xa và nắng. Như vậy là qua 6 tỉnh rồi còn chi.” Cô phóng viên ảnh Triệu Thị Thùy “béo nhất Thông tấn” và hay làm nũng chúng tôi, cũng xông vào trận địa ở Quảng Ngãi để chụp ảnh và đã bị thương. Liên tiếp, tôi nhận được 2 thư của Thùy:

“Đáng lẽ em phải viết thư về báo tin trước để các anh biết trường hợp em bị thương. Song vì lúc mới bị thương em cũng không biết tình trạng ra sao, sợ báo tin về các anh lo thì cũng phiền nên mãi đến tận hôm nay, sau một tháng nằm viện, vết thương của em về cơ bản đã lành, em mới viết thư về để các anh được rõ.

[hoacuc]

Ngày 28/4 em từ Tịnh Minh sang Tịnh Trà làm việc với Văn phòng Huyện ủy Sơn Tịnh. Sau khi nắm tình hình, em thấy có Tịnh Bình nam nổi về 3 mũi giáp công và Tịnh Sơn về phong trào du kích chiến tranh nên ngày 2/3 em về Tịnh Sơn. Làm việc được một ngày thì địch nống lên, em và cán bộ xã phải nhảy hết sang Tịnh Bình nam, ở đây em làm việc với cán bộ xã Tịnh Sơn, em định sang Tịnh Sơn chụp ảnh nhưng đi được nửa đường phải quay về vì các ngả đường vào, địch bia tỉa, không cho dân đi lại. Em chuyển sang làm việc ở Tịnh Bình nam, ở đây về 3 mũi giáp công họ đang làm chứ kết quả chưa có nên em định làm một số ảnh. Ngày 8/5 em theo bộ đội và du kích xã lên trận địa bắn sang đồn địch. Trận địa hẹp, xung quanh có gài nhiều mìn. Em vừa chụp được một pô bắn đại liên địch bốc cháy, em định đưa máy sang chụp phía đồn địch thì quả B41 của ta bắn sang. Dưới sức ép của B41 mìn gài trên trận địa nổ tung.

Em bị thương 2 chỗ vào chân trái. Em tê dại chân không thể làm việc được, vừa lúc ấy pháo địch bắn sang. Chúng em phải rút lui. Đêm đó họ đưa em vào bệnh xá huyện. Gần chục ngày đầu em nằm liệt giường không đi lại được. Sau đó đi lần đến hôm nay em đi lại đã tương đối bình thường, nhưng ở vết thương mảnh vẫn còn nằm trong đó nên cũng hạn chế.”... “ Em đã ra viện được vài ngày nay, em và anh Quả anh Huynh gặp nhau ở Sơn Tịnh rồi cùng về Tư Nghĩa ngày 14/6/1974. Đáng lẽ em về cùng anh Quả về tỉnh song vì hiện nay cái chân em chưa bình thường, đi ở đồng bằng cũng rất chậm và đau nên không thể leo dốc về tỉnh được vì thế hiện nay anh Quả phân công em và anh Huynh ở lại cánh Bắc. Em ở lại làm việc Tư Nghĩa và điều trị luôn. Em gửi về 10 kiểu ảnh em chụp trong thời gian qua.

Theo bình thường thì cuối tháng 9 này em phải về khu nhưng hiện nay do hoàn cảnh sức khoẻ, hơn nữa thời gian em đi xuống đây chưa làm được gì cả, nên mặc dù em cũng muốn về (vì nhiều lý do lắm) song do điều kiện nên em xin các anh được ở lại để làm việc đã.
Mong các anh cho em biết ý kiến trong lá thư gửi cho em sắp tới.” Sát cánh bên nhau trong hoàn cảnh khắc nghiệt của chiến trường, của núi rừng Trường Sơn, chúng tôi có tình đồng chí thắm thiết, như ruột thịt, không giấu nhau điều gì.

Nỗi khao khát về gia đình, tình cảm thắm thiết với vợ của Lâm Quý trở thành nỗi khao khát chung của chúng tôi, khi Quý viết: “à!
Anh Chu, anh Long, dạo này có thấy thư của tôi không anh? Nếu có thư của bà xã tôi anh cứ xem, bí mật cũng được, rồi anh giữ kỹ cho tôi nhé! Nếu có thể anh viết nội dung lên cho tôi thì hay quá.” Còn Hồ Phước Huề thì tâm tình: “Thật buồn cho tôi khi nghe tin Thùy bị thương. Tin đó do Hữu Quả viết cho và mãi một tháng sau tôi mới nhận được (6/6/1974).
Tôi chưa có điều kiện để nói với các đồng chí rõ nhưng Việt Long và các anh, chắc biết rồi. Với lại tôi cũng định để một thời gian tìm hiểu nhau thêm. Nếu thuận lợi thì hết đợt công tác này về tôi sẽ báo cáo chi bộ (Tức là đầu năm sau).

Chưa nói ra nhưng chúng tôi đối xử với nhau đã vượt cao lên trên tình bạn.
Nhận được tin này tôi bàng hoàng, sửng sốt và không thể tin được, dù đó là có thật. Rồi tôi lo lắng, bồn chồn mãi, không biết sự việc cụ thể ra sao. Thú thật với các đồng chí là không an tâm mà ngồi làm việc được. Cứ muốn đi thăm rồi mới xuôi xuôi được. Nhưng vì nhiệm vụ của mình tôi không thể đi được. Tôi phải cố nén tình cảm của mình lại. Tôi viết thư động viên Thùy yên tâm điều trị cho vết thương chóng lành và đừng lo nghĩ gì ảnh hưởng đến sức khoẻ.

Lúc này tôi thấy mình phải chăm lo cho Thùy nhiều hơn và trách nhiệm phải nặng nề hơn. Đường sá cách trở quá không biết những bức thư của tôi có đến tay Thùy không? Tôi đành trông cậy vào các đồng chí trong tổ Quảng Ngãi và các đồng chí ở nhà lo liệu thôi. Tôi tin rằng Thùy sẽ khỏi và trở về vị trí chiến đấu. Niềm tin đó giúp tôi an tâm công tác. Thùy bị thương cũng là một điều nhắc nhở cho tôi và cho các tổ khác đi các tỉnh phải có trách nhiệm hơn nữa đến các đồng chí phóng viên của chúng ta.
Các đồng chí ở nhà nhớ nhắc nhở luôn các đồng chí mới vào phải hết sức cẩn thận, không nên chủ quan khinh thường. Cuộc chiến đấu còn tiếp diễn, bom đạn, quân thù còn đó, chúng ta vẫn còn cùng đồng bào, chiến sĩ đứng ở vị trí tuyến đầu. Máu chúng ta còn đổ. Đó là tất nhiên. Nhưng chúng ta phải hạn chế được đến mức tối đa sự mất mát, hy sinh do chiến tranh gây ra, có phải không các đồng chí.” Thông tấn xã chúng tôi cũng tích cực tham gia những công việc cố hữu ở căn cứ: gùi cõng và sản xuất. Cao Tiến ất, Trần Minh Phượng, Phan Đình Khôi chăm chỉ với công việc nhà nông. Khôi viết thư kể: “Từ hôm Phượng vào đây, rồi anh Việt Long về ngoài đó, ở đây anh em đều mạnh khỏe cả. Công việc nhà nông cứ đều đặn tiến hành. Trước đây định đắp đập làm ruộng nhưng kế hoạch không thực hiện được nên anh em làm việc có nhàn hơn. Ngoài việc chính làm cỏ cho sắn, thu hoạch ngô khoai thì xay lúa, giã gạo...
Không khác gì cảnh gia đình, nên nhớ nhà ghê anh ạ.
Phong trào đoàn thanh niên sôi nổi hơn và vui hơn trước nhiều.
Đời sống cũng có phần được cải thiện. Rau cỏ thì đảm bảo đầy đủ.” Qua hệ thống điện minh ngữ, tôi truyền đạt ý kiến chỉ dạo của Ban Tuyên Huấn Khu:

Gửi các tổ Quảng Đà, Quảng ngãi, Phú Yên:
Ban nhắc: Ngoài việc đưa tin nổi dậy, chống Bình Định, lấn chiếm thường xuyên, cần viết thêm tin về các mặt khác. Trước mắt viết tin về một số xã có thành tích khá về sản xuất, về văn hóa giáo dục, tin về vùng mới giải phóng, các vùng dân về, tin hoạt động của chính quyền, của các đoàn thể. Nội dung tin có so sánh với trước để thấy sự đổi mới.

Mỗi tuần điện về ít nhất 2 - 3 tin về các mặt trên. Chú ý đưa tin tổng hợp về nổi dậy, binh vận, đấu tranh chính trị tháng 6, 2 tháng qua, 6 tháng qua.
- Đã nhận thư, điện của Hữu Quả, phim của Huynh.
- Trinh chờ Thùy cùng về - Đã nhận thư, tin của anh Thạnh. Không thêm người vào Phú Yên..

Ngày 21/6/1974

Tôi dự giao ban của Ban, tổng hợp tình hình tình miền Trung Trung bộ từ 21 tháng 4 đến 15 tháng 6 năm 1974 như sau: Ta tấn công tiêu diệt và làm bị thương 12.500 tên địch, 13 tiểu đoàn, 47 đại đội, 113 trung đội, san bằng 250 cứ điểm, phá bung 30 khu dồn, giải phóng 10 vạn dân. Bản tin Thông tấn xã của chúng tôi ra đều, trong đó đưa tin khá tốt về binh vận, tố cáo tội ác của địch, chiến sự và xây dựng lực lượng cách mạng.

Có những tin nổi bật như: Bình Định, Quảng Nam - binh lính ngụy chống lệnh hành quân. Hàng ngàn đồng bào người nhà binh sĩ ngụy ở Bình Định đấu tranh đòi chồng con em về nhà làm ăn. Trong 10 ngày (18 - 28 tháng 5), 15.000 đồng bào Hoài Nhơn, Phù Mỹ bao vây, bức rút 11 đồn bốt, thu hồi về vùng giải phóng 3 xã. Ngành Nông nghiệp miền Trung Trung bộ giúp đồng bào mới ở khu dồn về nông cụ, giống để sản xuất: 6.000 lưỡi rựa, 1.000 lưỡi cuốc, 55 ki lô gam hạt rau giống, 1 tấn phân đạm. Có một số bài đã tập trung cho trọng điểm tuyên truyền: nêu bật khí thế nổi dậy của đồng bào (Đẩy lùi xe tăng địch, San bằng đồn bốt địch, Như chim sổ lồng), công tác binh vận (Sự tỉnh ngộ của trung úy K Rông, Con đường sống duy nhất của người lính Sài Gòn, Cuộc hành quân phải bỏ dở). Bài về xây dựng cũng khá (Thăm trường cấp một nội trú đầu tiên của tỉnh Gia Lai, Một buổi tập luyện đánh chốt).

[hoacuc]

Ngày 1 tháng 7 năm 1974

Sinh nhật lần thứ 28 của tôi trong không khí sôi động của toàn chiến trường. Trời trong xanh, nắng vàng dịu.

Thư từ, tin tức của anh em từ khắp nơi của miền Trung gửi về truyền cho tôi cái hừng hực của phong trào, giúp tôi có thêm “lửa” cho trái tim đồng thời giữ được cái “lạnh” của đầu óc để biên tập tin cho có chất lượng (các thầy dậy tôi: nghề làm báo vừa phải có trái tim nóng đầy nhiệt tình với cuộc sống, lại phải có cái đầu lạnh để tỉnh táo xem xét hiện thực).
Phân xã của chúng tôi đã có tới 42 người, gồm phóng viên, biên tập viên, kỹ thuật ảnh, kỹ thuật máy ảnh, trong đó 22 đồng chí được biên chế vào các tổ phóng viên tỏa về 9 tỉnh làm nghiệp vụ.

Trong 6 tháng đầu năm 1974, toàn Phân xã của chúng tôi phát được 493 tin, bài (có 97 bài, mẩu chuyện), trong đó có 47% về quân sự, 34% về chính trị, 7% về binh vận, 7% về kinh tế, còn lại là về văn xã, 7.295 tấm ảnh các loại, trong đó phát cho các báo Cờ giải phóng, Văn nghệ, Hình ảnh Việt Nam 135 tấm và triển lãm 1.602 tấm. Tin, bài, ảnh của chúng tôi gửi về Tổng xã phần lớn được phát, là nguồn phong phú cho các báo, đài ở Miền Bắc và Đài Giải phóng, cho các cuộc triển lãm và cho yêu cầu tuyên truyền của các địa phương.
 
Ngày 7/7/1974

Xuân Quang, phóng viên ở tổ Quảng Nam viết thư cho tôi. Có lẽ đây là lá thư duy nhất tôi nhận được nói đến chuyện không vui trong quan hệ công tác: “Nhân tiện đây, em muốn tâm sự với anh một chuyện trong thời gian qua mà theo em được biết, dường như các anh và các bạn ở nhà quá quan tâm và lo lắng. Đó là chuyện giữa em và cơ quan mình đến công tác trong mối quan hệ. Những khuyết điểm của em như anh đã biết. Có! Em mạnh dạn dám nhận là thời gian qua em có mắc một vài thiếu sót: tự động dùng máy chữ mấy lần (trong đó có một lần nặng tự ý bỏ tập giấy đang đánh dở ra mà không hỏi ý kiến của ai, chỉ cốt làm được việc mình), có lần làm việc mệt quá ngủ thiếp trên bàn, đi khỏi nhà ít khi báo cho cơ quan.

Những thiếu sót đó em đã nhận và sửa chữa. Còn quan hệ với cơ quan, với các đồng chí lãnh đạo như thế nào cho đúng mực, phải tôn trọng địa phương... thì những cái đó em không mắc khuyết điểm gì.
Cho đến nay sự quan hệ giữa em và mọi người ở đây vẫn bình thường, trên tình đồng chí. Ngoài công việc của mình, em vẫn tham gia những việc làm ở cơ quan thấy hợp với sức khỏe và thấy cần thiết. Anh có thể yên trí rằng: Em vẫn yên tâm công tác được ở đây.

Anh dạo này vẫn khỏe đấy chứ, hơn 3 tháng nay chưa được gặp anh, mong một ngày gần đây về nhà chơi để tâm sự với anh. Em nghe tin anh Chu, Minh, Mùi đã đi chiến dịch. Các bạn ở nhà vẫn khỏe và rất bận. Tuyết Trinh đi đón Thùy về, không hiểu tình hình Thùy ra sao, lo cho Thùy quá... Còn Phú thì đi viện. à, nghe Yên nói em còn sữa hộp ở nhà, anh nhớ gửi hộ em cho Phú một hộp nhé.
Thôi chào anh.
Chúc anh và các bạn ở nhà khoẻ.
Thân.

TB. Anh Long ạ!
Rất buồn là cho tới hôm nay, Minh ngữ vẫn chưa hoạt động được (hết pin), thành thử đã từ lâu chúng em phải gửi tin, bài về bằng đường dây, do đó rất chậm và hình như có phần không bảo đảm (không hiểu sao lâu lắm không có một tin nào nói về Quảng Nam. Vừa qua, bên cạnh đưa tin về chiến sự, chúng em có đưa tin về vùng giải phóng.) Ở trên này, giữa cơ quan có trách nhiệm và người làm việc phát tin thiếu sự thông cảm với nhau về nghề nghiệp, cho nên lâu nay thường trắc trở về khâu này. Mấy hôm nay, anh điện báo viên đài minh ngữ đã về Khu để trình bầy tình hình thực tế dưới này cho anh Sinh biết. Không biết kết quả ra sao. Em rất lo khi chiến dịch nổ ra, mà tình trạng ngừng trệ hoạt động của bộ phận phát tin như hiện giờ kéo dài mãi thì thật là phiền phức, không hay ho gì cả, sẽ ảnh hưởng tới công việc chung.”

[hoacuc]

Ngày 11/7/1974

Tôi làm việc với anh Phương, Phó trưởng Ban Tuyên huấn khu.
Anh còn có tên là Hồ Dưỡng, nguyên là Phó Tổng biên tập báo Nhân Dân. Là một người đầy kinh nghiệm trong khâu biên tập, anh đã sửa từng dòng tin do tôi trình duyệt, với độ chuẩn mực về chính trị và sắc sảo về nghiệp vụ đến lạ lùng. Bao giờ tôi cũng đọc kỹ chỗ anh sửa để rút kinh nghiệm cho bản thân về cách viết, cách biên tập. Anh căn dặn tôi: Đối với phóng viên, cần giúp anh em nắm được nhiệm vụ, yêu cầu tuyên truyền chung, yêu cầu tuyên truyền trong từng thời gian (tổ chức cho anh em nghiên cứu Nghị quyết của Khu ủy, Tỉnh ủy...) Cần thường xuyên trao đổi, bồi dưỡng, rút kinh nghiệm cụ thể về nghiệp vụ với từng phóng viên - tổ ở tỉnh xa có thể đi lâu, tổ ở tỉnh gần thì một vài tháng tổ trưởng về Khu làm việc với phân xã một lần. Chú ý đưa tin đều về 3 mũi giáp công, 3 vùng chiến lược (nông thôn đồng bằng, miền núi, đô thị), cân đối tin chiến đấu và xây dựng. Về ảnh, nên có phương hướng cung cấp cho tỉnh, tiến tới dùng ảnh làm phương tiện giáo dục, tuyên truyền quần chúng (có thể giúp tỉnh có ảnh để triển lãm).

Anh Phương vào trong này đã lâu, có vợ công tác bên Phụ nữ Khu - chị tên là Lụa. Vốn tính hài hước, anh Phò hay đùa là anh Phương thích nhất điệu múa Lụa! Anh Phương rất hiền, chỉ cười.
 
Ngày 12/7/1974

Cơ quan chúng tôi tổ chức đào ao thả cá. Tới hôm nay, các bộ phận đã góp được 338 công. Cùng với 5 đơn vị bạn, Thông tấn xã của chúng tôi được Ban biểu dương về tinh thần đóng góp và hiệu quả lao động. Chúng tôi đã tạo thành hình ao, đang làm mương dẫn nước, thoát nước để ngày 15 này đưa nước vào. Chúng tôi cũng lập được một đội bóng chuyền, tập luyện thường xuyên vào chiều thứ bẩy và các sáng chủ nhật.
 
Ngày 18/7/1974

Họp Phân xã. Chúng tôi bàn biện pháp phát huy tác dụng tuyên truyền của ảnh Thông tấn. Cử người đi quanh Khu nắm và điện cho ban Tuyên huấn các tỉnh nắm nhu cầu về ảnh để đáp ứng.

Chúng tôi dự kiến sẽ cung cấp cho mỗi huyện trong Khu một bộ ảnh vào dịp này. Không những chúng ta triển lãm ảnh ở vùng giải phóng, mà còn phải đưa ảnh cách mạng vào sâu trong vùng địch kiểm soát. Chúng tôi cũng điện ra Hà Nội xin Tổng xã cấp cho giấy ảnh số 3 có độ đen trắng tốt, phù hợp với điều kiện in, phóng ảnh trong này.

[hoacuc]

Từ 20 đến 25/7/1974

Anh em ở các tổ phóng viên và gia đình liên tục biên thư cho tôi.
Những lá thư của các bạn từ Bình Định, Quảng Đà, Quảng Nam... không những phản ánh tình hình thực tế mà còn thể hiện nỗi trăn trở về nghiệp vụ, thể hiện tinh thần trách nhiệm cao của đội ngũ nhà báo trẻ trước cuộc sống. Cao Tân Hòa bị sốt suốt một tuần, nhưng dứt sốt lại lần xuống xã Hoài Châu để viết tin. Hòa đề nghị được ở thêm địa phương, tới tháng 12 mới về. Hoàng Chu viết sôi nổi: “Như vậy là cứ điểm Nông Sơn đã được giải phóng, mình đã viết bài tường thuật về trận chiến đấu diệt gọn 2 tiểu đoàn địch này. Bài viết gửi ngày 19/7/1974, ngay sau khi Nông Sơn giải phóng. Nhưng đồng chí Văn - báo quân giải phóng - ở A4 nói chưa có, mình viết lại có cụ thể hơn một chút để gửi tiếp một đồng chí cán bộ về A4. Nhưng sợ không về tới nơi, mình lại gửi bài viết này có chữa lại và gửi qua Tuyên huấn Quảng Đà để điện về nhà (Bài này mình viết để phục vụ cả cho sư đoàn, để sư đoàn đánh máy gửi xuống các đại đội).

Mình đang ở Phòng Tham mưu F để tiếp tục theo dõi, chuẩn bị tài liệu viết bài tổng hợp chiến dịch. Có thể chiến dịch phát triển đánh trận quyết định, mình sẽ đi chứ không ở Phòng Tham mưu F nữa. (F: Sư đoàn).
Bộ chỉ huy tiền phương chuyển luôn nên làm nhà, đào hầm thường xuyên và mệt (mình cũng phải đi cõng gạo).
Tuy vậy viết bài không biết gửi về nhà bằng cách nào cả, mình tìm mọi cách, hỏi mọi nơi để tìm cách gửi nhanh nhất mà cũng khó khăn. Anh Trung có hứa sau khi Nông Sơn giải phóng sẽ có công vụ đến đưa bài đi nhưng không thấy.

Còn ảnh thì không hoàn thành được (Khi về mình sẽ báo cáo lại vấn đề này). Giờ mình trình bày sơ lược thế này:
- Hà không thực hiện chương trình, phương hướng công tác của tổ (mình và anh Trung bàn). Hà tự do đi làm theo ý của mình nên mình hẹn ngày phải có mặt ở D8 đánh cứ điểm Nông Sơn, Hà đã không có. Hà đi mũi của một E dự bị của chiến dịch nên không làm được ảnh. Khi Nông Sơn đánh xong mình hẹn phải về sư đoàn bàn công tác, không về. Ở chỗ này Hà đã làm cho anh Trung và mình băn khoăn và khó chịu (Tất nhiên có vấn đề ý thức, về tư tưởng ngại gian khổ).

Như vậy Hà đã không có ảnh về Nông Sơn. Mặc dầu trận đánh Nông Sơn rất đẹp và có đủ điều kiện làm ảnh. Mình đang xin phim của đồng chí Thôi, phóng viên của F. Đồng chí Thôi chụp được 6 cuốn, đủ các vấn đề: từ lúc nổ súng đến khi giải phóng, dân trở về.
Mình sẽ gửi phim về để ở nhà kịp tuyên truyền cho Nông Sơn.
Đến hôm nay E1 và D31 đã đánh giải tỏa diệt 2 tiểu đoàn, nhưng Hà vẫn chưa thấy về, mình đã viết thư gọi về. Mình rất buồn vì ảnh Nông Sơn ta không làm được.

Tình hình có vậy, mình có bàn với Yên cố gắng đến nơi dân về, trại tù binh để khai thác, chắc ở nhà cũng cử phóng viên đi rồi.
Mình rất khó đi vì đường xá không biết, hơn nữa đi rồi cơ quan chuyển, lại không về kịp thì rất gay. Mình chỉ làm được một việc về chiến đấu mà thôi.” Nguyễn Thụ vừa đến Quảng Đà là lao xuống huyện Duy Xuyên ngay. Tuy vậy, “ khu vực đó khó làm ăn quá, nhất là ảnh nữa. Hoạt động chủ yếu vùng này về quân sự tập kích lẻ tẻ, phát động quần chúng, tuyên truyền và chỉ hoạt động ban đêm. Một số ý đồ khác nữa thì thấy cứ nằm ở rừng thì không làm ăn gì được. Tôi quyết định lên vùng tây Duy Xuyên. Hiện nay chiến sự đang diễn ra lớn ở An Hòa - Đức Dục (chưa biết cụ thể). Số dân đưa về vùng giải phóng cũng đang có chiều hướng tốt, còn phương thức hoạt động thế nào nữa thì phải xuống đó nắm cụ thể. “

Nguyễn Xuân Quyết đến Quảng Nam là “bay” ngay về Nông Sơn mà vẫn không kịp, dân đã ra hết rồi, chỉ còn một số ở lại giữ của thôi. Mấy hôm nay ở Nông Sơn vui lắm. Bộ đội, du kích vẫn một mặt đón đánh bọn địch tới giải toả, một mặt truy lùng tề điệp, ác ôn và tàn binh. Dân chưa ổn định lắm, mật độ bom pháo vẫn dày, trị an còn gặp khó khăn. Hôm tôi xuống không kịp làm về dân bung ra, mà chỉ ra ngay được phía truớc gặp số phòng vệ dân sự mới quay súng trở về đang làm công tác ở ngoài đó để chụp một số ảnh tại chỗ.

Đợt vừa rồi đi Nông Sơn cũng chưa kịp đi sâu tìm hiểu gì nhiều lắm, qua tìm hiểu sơ bộ tại chỗ, và qua những điều tai nghe mắt thấy từ hôm 20/7 đến nay, tôi có viết 3 bài gửi kèm về đây để các anh xem xem có sử dụng được không. Đó chỉ mới là những ghi chép sơ bộ, có gì các anh sửa chữa lại cho thích hợp. Viết hơi vội không kịp chép lại, tôi gửi nguyên cả bản gốc về để kịp với yêu cầu, các anh thông cảm. Ở nhà có gì góp ý hoặc có chỉ thị gì mới các anh cứ gửi xuống HT 435 Quảng Nam (Cổ Vũ) nhờ họ chuyển cho tôi (nhất là về ý đồ tuyên truyền)”.
Riêng Hồng Tiếu, cán bộ Ban Hiệp Định, tỏ ra rất quan tâm đến hạnh phúc riêng của tôi. Anh viết: “May chiều nay lại gặp Ngân vào công tác, anh em gặp nhau vui vẻ, tình cờ gặp được đồng hương.

Trước đây thú thật mình không hiểu tại sao chàng thanh niên thủ đô Hà Nội mà có thể đặt chân tại xứ Quảng với một quyết tâm vững chắc như thế. Bây giờ được giải đáp rồi, qua câu chuyện với Ngân rất cởi mở, vui vẻ như anh em quen thân từ lâu. Bây giờ thì tớ hoàn toàn nhất trí và chúc hạnh phúc trăm năm của cậu và Ngân.” Bố mẹ, anh Đức và các em tôi đều có thư cho tôi, đặc biệt là thể hiện sự đồng tình vun đắp cho hạnh phúc của tôi với Ngân.