Thử nghiệm MiG
Đầu năm 1967, KQ và HQ Mỹ tiến hành thử nghiệm những chiếc MiG-17 và MiG-21 thật theo chương trình Have Drill (17) và Have Donut (21). MiG được Israel cung cấp cho phía Mỹ: MiG-21 do 1 phi công Iraq đào tẩu sang Israel tháng 8/1966 và MiG-17 do 1 phi công Syri.
MiG-17 test cho thấy loại tiêm kích cũ của LX này vẫn là 1 đối thủ đáng gờm. Báo cáo cho biết "MiG-17 với buồng đốt tăng lực giúp nó có ưu thế trước các máy bay Mỹ có vận tốc ngoặt (turn rate) tương tự", tuy nhiên vẫn có nhiều hạn chế. Động cơ bị hạn chế ở 5 phút trong chế độ toàn phần (full power) và 3 phút khi bật tăng lực, và vận tốc cao có thể gây ra nhiều vấn đề: ở 400 knot ở độ cao thấp và trung bình MiG bắt đầu bị lắc không kiểm soát được, khiến gần như không thể giữ được thước ngắm vào mục tiêu; khi ngoặt ở trên 3,5G máy bay bị rung lắc xung quanh trục dọc thân (longitudinal) và vận tốc tối đa của MiG-17 bị hạn chế ở 575 knot do những vấn đề về điều khiển. Vũ khí của MiG-17 gồm 1 cannon 37mm và 2 cannon 23mm cũng nhận được bình luận trái ngược. Báo cáo cho biết "hiệu quả của cannon trên MiG-17 là tốt, chúng bắn chính xác và đáng tin cậy", và máy bay Mỹ phải tránh bay ngang qua "mũi súng của MiG trong vòng 5000ft khi đối đầu vì 1 phát 37mm "vàng" có thể chấm dứt trận đánh". Nhưng nhìn chung các phi công thử nghiệm cảm thấy MiG-17 có thước ngắm tồi và cannon bắn chậm, khi kết hợp với những vấn đề trong điều khiển, phi công thử nghiệm kết luận MiG-17 kém trong những trận đánh quần vòng ở tốc độ cao...
Các phi công thử nghiệm cho biết, khác với MiG-21 và các loại tiêm kích Mỹ, MiG-17 có "tầm quan sát chung [từ buồng lá] khá tốt mà không có khu mù nào phía trên đường chân trời của máy bay (horizontal plane)" (mặc dù có có tầm quan sát kém ở mũi và bên cạnh), và MiG-17 ngoặt tốt đáng kể ở vận tốc thấp hơn. Hai yếu tố này nghĩa là MiG-17 có thể tác chiến tốt trong những trận đánh quần vòng tốc độ thấp; đã hơn 1 lần phi công Mỹ ở cách 1 dặm phía sau MiG và chuẩn bị bắn tên lửa khi chiếc MiG ngoặt gấp và vòng vào đằng sau chiếc máy bay Mỹ khi anh ta bay qua. Ngay cả những phi công có kinh nghiệm cũng luôn bị ấn tượng bởi khả năng ngoặt này. 1 phi công KQ kể, "Tôi bắn 1 quả Sparrow vào 1 chiếc MiG[-17] mà tôi nghĩ là chết chắc. Tôi phóng tên lửa... khi tên lửa tăng tốc chiếc MiG bắt đầu ngoặt - [và] vừa bay qua vừa bắn vào tôi". 1 phi công F-4 của HQ kể, "Tôi thấy 2 MiG[-17] [bay đối đầu và] lao qua 200ft ở phía trên buồng lái... Tôi tập trung vào chiếc MiG [phía trước]... [Phi công sau kêu] 'MiG phía sau ta và đang bắn!' 'Không thể', tôi nghĩ, 'không chiếc máy bay nào có thể bay vòng nhanh như thế.' ... Phải, không thể, nhưng họ ở đó, bắn vào chúng tôi'. Phi công Mỹ cũng kết luận MiG-17 khó bị bắn hạ do các hệ thống của nó đơn giản và không có hệ thống thủy lực; thường để bắn hạ được thì phải phá hủy một bộ phận kết cấu chính nào đó.
MiG-21 cũng có 1 số đặc điểm như MiG-17. Ví dụ, hạn chế về động cơ; động cơ của nó tăng tốc kém và mất từ 5 tới 7s để bật tăng lực. MiG-21 không có thiết bị điều khiển bổ sung và phi công thử nghiệm thấy rất khó để cơ động ở dưới 215 knot và trên 510 knot, kể cả với 1 phi công giỏi. Ở trên 510 knot lực điều khiển lớn khiến việc điều khiển máy bay rất khó khăn và phi công không thể kéo cao với góc ngóc lớn. Ở dưới 16000ft MiG-21 bị hạn chế ở 595 knot, vận tốc thấp hơn hẳn so với tiêm kích Mỹ nếu bay ở cùng độ cao do khung thân rung lắc mạnh và những vấn đề về kết cấu.
Tầm quan sát từ buồng lái MiG-21 nhận được nhiều chỉ trích nhất. Tầm nhìn về phía sau của MiG-21 thậm chí còn tồi hơn máy bay Mỹ, với 1 nón mù 50 độ phía sau. Phi công chỉ có thể nhìn thấy mép ngoài của cánh delta quặp sau 57 độ, và biên đội trưởng không thể nhìn thấy số 2 của mình quá xa phía sau so với vị trí bay ngang hàng, do vậy chỉ có thể chỉ đạo biên đội trong những động tác cơ động đơn giản. Phi công ngồi rất thấp trong buồng lái với 1 tấm kính chống đạn dày, thước ngắm lớn và kính chống lóa (glare shield), tất cả đều làm giảm nghiêm trọng tầm quan sát phía trước. MiG-21 có nắp buồng lái hẹp, và ray của nó giảm tầm nhìn xuống dưới còn 20 độ ở bên cạnh máy bay. Ngoài ra phi công cũng có tầm nhìn lên phía trên rất hạn chế do một tấm bảo vệ đầu gắn trên ghế.
Tên lửa tầm nhiệt Atoll là vũ khí chính của MiG-21 và tầm bắn (cũng như hạn chế) cũng tương tự như loại AIM-9 mà nó nhái theo. MiG-21C mang 1 radar "High Fix" để cung cấp thông tin tầm bắn cho Atoll. Radar có tầm phát hiện mục tiêu khoảng 7km (4 dặm) nhưng không có màn radar (radar scope) mà chỉ có 1 đồng hồ để hiện khoảng cách tới mục tiêu sau khi khóa. Có 2 đèn báo tầm cho bắn tên lửa. Đèn thứ 1 bật ở khoảng 3,5km (2,7 dặm) cho biết tầm bắn tối đa (mặc dù phi công được cảnh báo không bắn ở ngoài cự ly 1,9 dặm), đèn thứ 2 bật ở 800m (3000ft) để cảnh báo phi công không bắn tên lửa do đã ở dưới cự ly tối thiểu. Kể từ lúc radar khóa mục tiêu, MiG-21 cần 3-5s trước khi nhận được chỉ thị phóng Atoll (tương đương khoảng trễ mà F-4 cần khi bắn AIM-7) và sổ tay chiến thuật của LX khuyến cáo MiG-21 nên tấn công thêm bằng cannon 30mm, bắt đầu bắn từ cách mục tiêu 3000ft. MiG-21C mang theo 1 cannon 30mm với 60 đạn, hay 5s bắn liên tục. Thước ngắm của MiG-21 cũng giống như thước ngắm của các máy bay thời CTVN được thiết kế để bắn máy bay ném bom bay thẳng và bằng, không phải cho không chiến cơ động, và phi công Mỹ đánh giá thước ngắm này là "không thích hợp" vì khi ngoặt ở trên 3G, nó không được điều chỉnh phù hợp và thước ngắm nhảy loạn lên khi cannon khai hỏa. MiG-21D đời sau có mũi lớn hơn MiG-21C, chứa radar "Spin Scan" lớn hơn. Nó có tầm sục sạo 15 dặm và khóa 10 dặm (nhưng ở dưới 10.000ft chỉ được 2-3 dặm). MiG-21D chỉ mang 2 Atoll, không có cannon.
Phi công thử nghiệm Mỹ cảm thấy ưu điểm lớn nhất của MiG-21 là nó đặc biệt khó bị quan sát thấy ở cự ly chiến đấu. Ngoài kích thước nhỏ, động cơ MiG-21 không để lại vệt khói ở bất cứ chế độ nào và nhiều lần trong cuộc thử nghiệm, cách duy nhất để nhìn thấy MiG-21 là nhìn vệt khói của động cơ chiếc tiêm kích Mỹ đang bay cùng nó. Các đặc điểm trên khiến MiG-21 đặc biệt hiệu quả khi bay ở những góc chiến đấu quan trọng: hướng đối đầu, khi MiG-21 tấn công và hướng sau đuôi khi nó chạy khỏi máy bay Mỹ. Từ những vị trí này MiG-21 gần như vô hình ở cự ly chiến đấu và điều này được ghi nhận liên tục trong những báo cáo chiến đấu và thử nghiệm của Mỹ.
Phi công thử nghiệm Mỹ cũng thấy rằng ở mọi vận tốc và cao độ - trừ những trường hợp nêu ở trên, MiG-21 có khả năng ngoặt khác thường, bất chấp những vấn đề về điều khiển. Hệ thống điều khiển vũ khí của MiG-21 được đánh giá là dễ sử dụng (mặc dù chúng phân bố ngẫu nhiên trong khắp buồng lái) và thay đổi từ tên lửa sang cannon chỉ cần 2 công tắc. MiG-21 cũng như MiG-17 được đánh giá là dễ sống sót hơn các máy bay Mỹ. MiG-21 có hệ thống điều khiển và thủy lực đơn giản, và trong khi tất cả các bề mặt điều khiển (cánh tà, cánh liệng, lái hướng, độ cao - chiangshan) đều được trợ lực bằng thủy lực, chỉ có cánh lái độ cao cần trợ lực thủy lực để bay. Thùng nhiên liệu được điều áp (?) (bladder fuel tank) của MiG-21 bảo vệ tốt khỏi đạn cháy và không như máy bay Mỹ, phi công có tấm giáp bảo vệ.
Trong khi các chương trình thử nghiệm rất có ích trong việc đưa ra những biểu đồ cơ động và nhấn mạnh được điểm yếu và sức mạnh của MiG, về chiến thuật nó hầu như không đưa ra thay đổi gì trong những phương án mà tiêm kích Mỹ được khuyến cáo sử dụng để chống lại MiG. Phi công thử nghiệm Mỹ đề xuất trong chiến đấu nên tiếp tục tận dụng yếu tố năng lượng thấp và vận tốc chậm của MiG-17 bằng cách leo cao và bổ nhào - "chiến đấu trên trục thẳng đứng" và giữ tốc độ cao. Ở trên 500 knot, MiG-17 được đánh giá là "con mồi tương đối dễ dàng" nhưng ở dưới 475 knot đó là "đối thủ đáng gờm". Chỉ dẫn chiến thuật của không đoàn 8 cho biết sau khi thử nghiệm: "Đừng thử ngoặt với MiG-17... F-4 có thể tăng tốc thoát khỏi MiG-17 bất cứ lúc nào... Sử dụng 3 ưu thế có thể của F-4D trước MiG-17: gia tốc (acceleration), phóng vọt (zoom) và vận tốc (speed)".
Để chống lại MiG-21, phi công thử nghiệm cho rằng bất chấp vận tốc và sự cơ động, tầm nhìn kém từ buồng lái khiến MiG-21 dễ bị hạ trong chiến đấu quần vòng chừng nào phi công Mỹ có thể giữ được nó trong tầm mắt - một điều kiện quan trọng. Báo cáo cuối cùng khuyên nên chiến đấu ở dưới thấp và tốc độ cao, và ưu thế lớn được thêm vào là tầm nhìn về phía sau của MiG-21 rất kém. Phi công Mỹ đánh giá những vấn đề hiển nhiên này là những yếu tố chiến thuật có thể khai thác được khi đánh quần vòng, và nghiên cứu cẩn thận những trường hợp bắn hạ MiG-21 trong Rolling Thunder và sau này chỉ ra có vẻ tầm nhìn kém từ buồng lái MiG-21 chịu trách nhiệm cho phần lớn. Chỉ dẫn chiến thuật của không đoàn 8 đề xuất rằng khi chiến đấu với MiG-21, "Buộc họ phải đánh ở độ cao thấp nhất có thể và nhằm vào những vùng mù", nhưng nó cũng ghi nhận khả năng tuyệt vời của MiG-21 khi nói thẳng, "Nếu MiG-21 chiếm được ưu thế, hãy ngừng chiến đấu".
Nhiều phi công tiêm kích Mỹ, đặc biệt là HQ có cơ hội bay chống MiG trong những lần tập luyện thấy những kinh nghiệm này là vô giá. 1 phi công sau này bình luận (sau khi bắn hạ 1 MiG-17), "Anh có thể ngồi 1 chỗ và tán phét ở quán bar về góc vuông (square corner) mà MiG-17 có thể ngoặt, nhưng trước khi được nhìn tận mắt thì anh chỉ có thể tưởng tượng thôi... Đó không phải 1 bất ngờ lớn với tôi... Nó giống y như những gì đã diễn ra trong Have Drill".
(còn tiếp)