Lịch Sử Quân Sự Việt Nam - Tập 2
UyenNhi05:
Như vậy, Âu Lạc tuy đã mất chủ quyền nhưng chế độ Lạc tướng vẫn y nhiên tồn tại và tổ chức vùng (bộ hay bộ lạc) của người Việt cổ vẫn chưa hề bị xoá bỏ, cơ sở xã hội Âu Lạc vẫn chưa hề bị xáo trộn. Cũng có người coi đây là một mánh khoé cai trị của nhà Triệu, tức là “ràng buộc lỏng lẻo”, muốn tranh thủ sự ủng hộ của các thủ lĩnh địa phương, muốn làm cho người Việt không dễ dàng nhận ra bộ mặt cát cứ, xâm lược và đồng hoá của nhà Triệu. Đây cũng là tuỳ theo cách nhìn nhận và đánh giá.
Cái triều đình Âu Lạc ấy chừng nào còn tồn tại được, ngoài sự giúp rập của một thiểu số quan lại Nam Việt người Hán (Trung Quốc) là nhờ vào sự ủng hộ của các thủ lĩnh địa phương người Việt. Các Lạc tướng, Âu quân ở Âu Lạc vẫn cai trị dân như trước dưới quyền kiểm soát của hai viên quan sứ nhà Triệu.
Bên cạnh các viên quan sứ Triệu Đà còn đặt một chức võ quan và một số quân đồn trú đóng tại các quận lỵ nhằm vừa giúp việc cho sứ giả vừa để kiềm chế các Lạc tướng. Các sứ giả của nhà Triệu đã tiến hành lập sổ hộ khẩu ở hai quận Giao Chỉ và Cửu Chân để dễ bề thống trị, bóc lột. Tổng dân số kê khai lúc đó là hơn 40 vạn người. Tổ chức chính quyền nói trên của họ Triệu ở Âu Lạc là nhằm mục đích thực hiện chính sách dung dưỡng để thống trị, có lợi dụng tổ chức thị tộc bộ lạc cũ của Âu Lạc để áp bức bóc lột nhân dân các công xã Âu Lạc.
Trong tình hình đó, để bắt dân Âu Lạc thần phục, phương thức bóc lột chủ yếu của nhà Triệu là bắt nộp các cống phẩm cho Nam Việt thông qua hai sứ giả. Sử cũ không chép cụ thể chế độ bóc lột của nhà Triệu ở Âu Lạc, nhưng thông qua các sản phẩm cống nộp thì có thể hiểu phần nào. Năm 120 TCN, Nam Việt cống Hán Vũ Đế voi và chim biết nói. Sách Thuỷ kinh chú chép rằng, năm 111 TCN “... hai sứ giả của Việt Vương đem 100 con bò, 1.000 hũ rượu cùng sổ hộ khẩu của hai quận ấy (tức Giao Chỉ và Cửu Chân) đến nộp cho Lộ tướng quân”. Số bò và rượu ấy tất nhiên họ đã lấy của nhân dân Âu Lạc qua trung gian các Lạc tướng.
Theo Tiền Hán thư, số đồ cống của Triệu Đà gửi dâng Hán Vũ Đế gồm có: một đôi ngọc bích trắng 1.000 con chim thuý (chim bói cá lông đẹp), 10 sừng tê 500 viên ngọc bối tía, một lọ quế đố (cà cuống), 40 đôi chim thuý sống, hai đôi chim công. . . Các đồ cống đó có lẽ do nhà Triệu đã vơ vét được ở Âu Lạc. Ngoài ra, có lê dân Âu Lạc còn phải cung đốn lương thực cho bọn quan lại và binh lính nhà Triệu đóng trên lãnh thổ Âu Lạc và tham gia sửa đắp thành luỹ, xây dựng nhà cửa cho bọn quan lại đô hộ ở các trung tâm cai trị.
Xét trong tình hình như vậy, xã hội Âu Lạc không mấy đổi thay. Dưới các viên quan sứ, các Lạc tướng vẫn cai quản vùng (bộ lạc) và các công xã thị tộc dưới quyền mình. Tất nhiên quá trình phân hoá xã hội vẫn diễn hành. Lạc tướng và tầng lớp quý tộc Âu Lạc bên cạnh việt phục vụ cho chính quyền nhà Triệu vẫn tìm cách làm giàu cho chính họ bằng việc bóc lột nhân dân. Mâu thuẫn trong xã hội Âu Lạc bấy giờ chủ yếu là giữa toàn thể nhân dân Âu Lạc dưới quyền lãnh đạo của tầng lớp quý tộc người Việt với ách thống trị của nhà Triệu. Cho đến nay, chúng ta vẫn chưa có sử liệu ghi chép cụ thể về những biến động chính trị - quân sự ở Giao Chỉ và Cửu Chân trong thời gian hơn sáu mươi năm dưới sự thống trị của Nam Việt.
2. Nhà Hán chinh phục Nam Việt
Trong lịch sử Trung Quốc, nhà Hán là một triều đại tồn tại lâu nhất, trên bốn thế kỷ, từ năm 206 TCN đến năm 220 SCN, chỉ gián đoạn trong mười mấy năm, thời Vương Mãng thoán vị (năm 8 đến năm 23).
Đây là một trong những triều đại phát triển rực rỡ nhất ở Trung Quốc gồm hai giai đoạn: thứ nhất là Tây Hán cũng gọi là Tiền Hán (từ 206 TCN đến năm 23) (1) , có kinh đô ở Tràng An (Tân An); thứ hai là Đông Hán cũng gọi là Hậu Hán (từ năm 25 đến năm 220), kinh đô ở Lạc Dương nay thuộc Hà Nam Trung Quốc).
Trong giai đoạn Tây Hán, đến đời Hán Vũ Đế (từ năm 140 đến năm 87 TCN), nhà Hán đã phát triển thành một đế chế rộng lớn và là giai đoạn phát triển cường thịnh nhất. Hán Vũ Đế độc tài, nóng nảy, cương quyết, nhiều tham vọng nhưng cũng rất mưu lược và tài năng, vừa sùng Nho học vừa ưa Đạo giáo, muốn trường sinh bất tử, như Hán Cao Tổ và Tần Thuỷ Hoàng. Ông dùng cả Pháp lẫn Nho để hoàn thành cuộc cải cách chính trị, củng cố chính thể quân chủ chuyên chế. Quyền hành tập trung cả ở triều đình, trong đó gồm một hệ thống quan lại là những kẻ sĩ có tài năng được tiến cử lên và do hoàng đế tuyển dụng, xếp đặt.
(1) Từ đầu năm 24 đến năm 25 ngôi vua thuộc về Lưu Huyền và Lưu Bồn Tử (một chú bé chăn bò được nghĩa quân Nông dân tôn lên làm vua). Xem Lịch sử thế giới trung đại, Nxb. Giáo dục, Hà Nội, 1999, tr.194-195.
UyenNhi05:
Sau khi đánh dẹp được cuộc loạn bảy nước, nổ ra thời Hán Cảnh Đế (157-141 TCN) do Ngô Vương và Sở Vương khởi xướng, quyền lực trung ương được củng cố tới các miền xa. Trung Quốc thống nhất, chính trị ổn định, kinh tế có điều kiện phát triển.
Thời kỳ này Hán Vũ Đế có những cải cách kinh tế tiến bộ. Nhà nước độc quyền sản xuất và buôn bán sắt, muối và rượu; kiểm soát thương mại để ổn định giá cả hạn chế gian thương, trừng trị bọn cho vay nặng lãi. Nhà nước còn thi công những công trình lớn nhằm thu hút thợ thủ công. Công thương nghiệp phát triển, nhu cầu xa xỉ của giai cấp thống trị lớn, nên nhà Hán mong muốn mở rộng thị trường ra ngoài nước nhất là xuống phương Nam và sang phương Tây.
Trong lịch sử Trung Quốc, đây là giai đoạn bành trướng mạnh mẽ của đế chế Hán về mặt quân sự. Hán Vũ Đế là người kế tục đường lối bành trướng “bình thiên hạ” của Tần Thuỷ Hoàng, tức là phát triển về phía tây, phía thảo nguyên và phía bắc. Hán Vũ Đế muốn đẩy Hung Nô ra xa biên giới để chấm dứt cái hoạ Hung Nô truyền Kiếp, phá thế liên minh của các bộ lạc du mục do Hung Nô cầm đầu và kiểm soát được con đường thông thương qua phía tây để tăng thêm nguồn lợi về thương mại. Ngoài những lý do đó, còn để giữ thể diện, vì Vũ Đế không muốn chịu nhục nhã phải cống nộp cho Hung Nô cả sản vật và công chúa.
Muốn tiêu diệt hoạ Hung Nô và mở rộng bờ cõi thì quân đội phải mạnh. Hán Vũ Đế đã chú tâm xây dựng quân đội và vận dụng chính sách của Pháp gia, không tha thứ cho những viên tướng nhỡ bị thua trận; trái lại, vua Hán cũng thưởng công rất hậu cho những tướng nào thắng trận. Quân đội thời Hán rất mạnh và thiện chiến, trong đó có cả những đoàn kỵ mã lừng danh.
Phía bắc, nhà Hán tiến công Hung Nô, chiếm được một vùng rộng lớn, gần Lũng Tây, Lũng Đông, Hà Tây, mở đường thông tới Tây Vực (Trung Á). Năm 110 TCN, đế chế Hán cử 10 vạn quân chinh phục tộc Thương; năm 101 TCN, chinh phục nước Đại Uyển. Các nước Tây Vực khác lần lượt chịu thần phục và triều cống nhà Hán.
Năm 108 TCN, thuỷ, lục quân Hán tiến công sang phía đông bắc, chiếm Cao Ly (bán đảo Triều Tiên ngày nay ), vừa để uy hiếp Hung Nô, vừa để chiếm nguồn lợi thương mại trong quan hệ với Nhật Bản. Để mở đường tiến đến nước Thân Độc (Ấn Độ), nhà Hán chinh phục miền tây nam Di (vùng tây nam Trung Quốc) vào năm 111 TCN đồng thời cũng để mở thông đường đi chinh phục Nam Việt.
Năm 109 TCN nhà Hán chinh phục Điền quốc (Vân Nam ngày nay). Như vậy: nhà Hán đã bắt đầu tiến xuống phía nam, bành trướng đế chế về miền nhiệt đới, mở cửa để tiến xuống vùng Đông Nam Á và tiếp xúc với thế giới Ấn Độ Dương (nói theo khái niệm địa lý hiện đại).
Cuộc xâm lược bành trướng của đế chế Hán xuống phía nam Trường Giang, một công cuộc kế tục tiên Tần và sẽ còn tiếp tục dọc dài lịch sử gần hai chục thế kỷ tạo thành một trong những sự kiện lớn của lịch sử Đông Á: dài lâu về thời gian và đầy biến động phức tạp về di động dân cư hỗn chủng, làm biến mất hay biến đổi sâu xa nhiều nền văn hoá và văn minh cổ xưa, giao tiếp và giao lưu văn hoá, tiêu diệt nhiều quốc gia cổ đại như nước Điền ở Vân Nam (vùng Côn Minh), Dạ Lang ở Quý châu (trên trục giao thông Tứ Xuyên - Quảng Đông), Mân Việt ở Phúc Kiến , v.v..
Quân Hán chinh phục nước Điền vào năm 109 TCN. Vua Điền còn nhận vương hiệu của nhà Hán đến đời Chiêu Đế (87-76 TCN), rồi bị bãi bỏ sau một âm mưu chống đối. Từ năm 86 đến 82 TCN, nhà Hán chinh phục các bộ lạc “Côn Minh”, bành trướng tới giáp lãnh thổ Miến Điện (1).
Trước đây, Mân Việt bị nhà Tần chinh phục, sau đã tạm thời giành lại nước sau cuộc loạn cuối Tần, rồi lại bị Nam Việt thần phục, tuy nhiên vẫn luôn chống lại Nam Việt. Đến năm 110 TCN thì Mân Việt hoàn toàn bị nhà Hán chinh phục.
Về phần Nam Việt, sau khi Triệu Đà mất (137 TCN), cháu là Triệu Hồ lên thay. Năm 135 TCN, chư hầu của Nam Việt là Mân Việt nổi lên chống lại và đánh các biên ấp của Nam Việt. Triệu Hồ cầu cứu nhà Hán. Lợi dụng cơ hội này, nhà Hán phát binh đánh Mân Việt.
Để đánh các tiểu quốc pha nam, đế chế Hán dùng thủ đoạn chính trị thâm độc là kích động những cuộc bất hoà và xung đột giữa các triều đình và thủ lĩnh đất Việt rồi lợi dụng cơ hội đó mà can thiệp bằng quân sự. Quân Hán chưa đến nơi, em Mân Việt Vương Sính là Dư Thiệu đã giết anh, đầu hàng nhà Hán.
(1) Nay là Myanma.
UyenNhi05:
Vua Hán sai Nghiêm Trợ sang sứ phủ dụ Nam Việt, mua chuộc và đe doạ để buộc Nam Việt chịu “nội thuộc”. Triệu Hồ phải cho con là Anh Tề sang làm con tin ở triều đình Hán. Anh Tề lấy thêm vợ Hán (Cù Thị). Được hơn 10 năm, Triệu Hồ chết, Anh Tề lên thay (tức Triệu Minh Vương lập Cù Thị làm hoàng hậu và con Cù Thị là Hưng làm thái tử. Lữ Gia làm thái phó.
Đối với triều Hán, Anh Tề tuy vẫn tỏ lòng thần phục, song vẫn muốn duy trì chính quyền Nam Việt. Năm 113 TCN, Anh Tề chết, Triệu Hưng lên thay (tức Triệu Ai Vương), tôn mẹ làm thái hậu. Triều đình Nam Việt ngày một Hán hoá. Nhà Hán sai tình nhân cũ của Cù Thái hậu là an quốc Thiếu Quý sang dụ Cù Thị và Triệu Hưng thần phục; lúc đó cũng có cả bọn biện sĩ và dũng sĩ đi theo để giúp sức, dụ dỗ và doạ dẫm.
Tập đoàn thống trị của Nam Việt chia làm hai phe. Phe thân Hán, đại biểu là Cù Thị và Triệu Hưng, sẵn sàng đầu hàng nhà Hán. Phe thứ hai đại biểu là Lữ Gia, cố sức duy trì chính quyền Nam Việt, muốn xây dựng một quốc gia riêng biệt.
Lữ Gia là lão thần của Nam Việt, là thông gia hai chiều với vua Nam Việt, thế lực rất lớn. Lữ Gia thấy nếu Nam Việt quy phục Hán thì chẳng những mất quyền tự chủ mà thế lực của mình cũng bị mất do đó càng kiên quyết chống lại nhà Hán. Nhà Hán sai Hàn Thiên Thu đem theo 200 dũng sĩ sang Nam Việt để giết Lữ Gia. Lữ Gia cùng em dấv binh giết Cù Thị, Triệu Hưng và sứ giả nhà Hán, lập con trưởng Minh Vương (con người vợ Việt) là thuật dương hầu Kiến Đức làm vua, phá tan được quân Hán (112 TCN).
Nhà Hán liền cất quân đánh Nam Việt. Đạo quân này có hơn 10 vạn người (1), trong đó có cả quân lâu thuyền, có các tội nhân và một số người Việt đầu hàng làm quan tướng cho Hán, dưới quyền thống lĩnh của phục ba tướng quân Lộ Bác Đức, chia thành nhiều đường tiến vào Nam Việt. Trong số các tướng chỉ huy có ba tướng người Việt đầu hàng quân Hán.
Mùa đông năm 111 TCN, quân Hán vào đất Nam Việt, tiến đánh quân tiên phong của Nam Việt, bắt được vài vạn người và chiếm được nhiều thuyền chở lúa. Quân Hán thừa thắng tiến đánh Phiên Nhung (Quảng châu). Đô thành thất thủ, Lữ Gia, Kiến Đức cùng vài trăm người định dùng thuyền vượt biển. Nhưng do nội bộ Nam Việt phân hoá, chia rẽ, hiệu uý tư mã của Nam Việt là Tô Hoẵng bắt Kiến Đức, quan lang người Việt là Đô Kê bắt sống Lữ Gia, đem nộp cho Lộ Bác Đức. Bọn quan lại Nam Việt lần lượt đầu hàng nhà Hán (2) .
Chớp thời Cơ đó trên đất Âu Lạc cũ, Tây Vu Vương (3) đã lãnh đạo dân chúng nổi dậy khởi nghĩa, chống lại bọn sứ giả nhà Triệu.
Khởi nghĩa Tây Vu Vương là cuộc nổi dậy chống Bắc thuộc đầu tiên của nhân dân ta mà sử cũ còn ghi lại. Đó là cuộc khởi nghĩa của một bộ phận người Âu Lạc, dưới sự lãnh đạo của một thủ lĩnh thuộc dòng quý tộc Âu Lạc cũ, nhằm khôi phục quyền độc lập cho đất nước Âu Lạc.
Nhưng cuộc khởi nghĩa đã bị thất bại. Tây Vu Vương bị viên tả tướng nhà Triệu là Hoàng Đồng chém chết. Bọn quan lại nhà Triệu, sau khi đàn áp xong cuộc khởi nghĩa đã đầu hàng Lộ Bác Đức, dâng đất đai Âu Lạc cho nhà Hán. Từ đây lãnh thổ và cư dân Âu Lạc bị nhà Hán cai trị (111 TCN).
Vậy là, đế chế Hán đã thống trị trên một lãnh địa rộng lớn, phía bắc tới Mãn châu, Triều Tiên, phía nam tới nước ta và Miến Điện, phía tây và tây bắc tới Tây Tạng và vùng Trung Á (theo cái nhìn địa lý ngày nay).
(1) Tư Mã Thiên: Sử ký, Binh chuẩn thu chép là hơn 20 vạn.
(2) Ở vùng Sài Sơn (núi Thầy - Quốc Oai - Hà Tây) và vài nơi khác có lập đền và thờ Lữ Gia với tâm thức Lữ Gia là người kháng Hán.
(3) Tây Vu Vương, tức thủ lĩnh Tây Vu, có lẽ thuộc dòng dõi An Dương Vương, cai trị vùng đất Cổ Loa, phía bắc châu thổ Bắc Bộ thời thuộc Triệu. Cổ Loa là đất thuộc bộ Tây Vu; thời thuộc Hán, đổi thành huyện Tây Vu, quận Giao Chỉ. Theo Hậu Hán thư, dân số huyện Tây Vu gần bằng số hộ cả quận Cửu Chân. Sau đó, khi Mã Viện đã đàn áp khởi nghĩa Hai Bà Trưng, chia huyện Tây Vu thành ba huyện: Tây Vu, Phong Khê và Vọng Hải thuộc quận Giao Chỉ.
UyenNhi05:
Theo Sử ký của Tư Mã Thiên, khi nghe tin quân Hán đến, Thương Ngô Vương Triệu Quang, cùng họ với vua Nam Việt, cai trị phần đông và bắc Quảng Tây đã cùng huyện lệnh Yết Dương là Định đầu hàng quân Hán. Quan giám sát Quế Lâm (phần tây và nam Quảng Tây giáp địa giới Âu Lạc) của Nam Việt là Cư Ông (người gốc Việt) đã dụ bọn sứ giả nhà Triệu ở Âu Lạc đầu hàng, thần phục nhà Hán. Sử chép:
“Giám Quế Lâm của Việt là Cư Ông dụ bảo hơn 40 vạn dân Âu Lạc hàng (Hán), được phong làm tương thành hầu” (1). Sách Giao châu ngoại vực ký chép rằng: “Lộ tướng quân (tức Lộ Bác Đức) đến Hợp Phố (nay thuộc tỉnh Quảng Tây), hai sứ giả của Việt Vương đem 100 con trâu bò, 1.000 hũ rượu cùng sổ hộ khẩu của dân hai quận ấy đến nộp cho Lộ tướng quân. Bèn cho hai sứ giả ấy làm thái thú Giao Chỉ và Cửu Chân, các Lạc tướng cai quản dân như cũ” (2).
Sách Đại Việt Sử ký toàn thư cũng chép tương tự: “Bấy giờ, nước Việt ta sai ba quan sứ đem 300 con trâu. 1.000 chung rượu và sổ hộ của ba quận Giao Chỉ Cửu Chân và Nhật Nam đến xin hồng; Lộ Bác Đức nhân đó cho ba người ấy làm thái thú ở ba quận để trị dân như cũ” (3).
3. Chính sách cai trị của nhà Tây Hán trên đất Âu Lạc (từ năm 1 11 TCN đến năm 23 )
Chinh phục được Nam Việt và Âu Lạc, đế chế Hán đã chiếm được một vùng rộng lớn trong đó có những miền châu thổ phì nhiêu, đông dân (lưu vực sông châu, sông Hồng), những trung tâm kinh tế, chính trị (Phiên Ngang, Cổ Loa), những vùng cáng thị quan trọng, giao thông thương mại thuận lợi (Quảng châu, Vân Đồn), những miền có lâm sản, hải sản quý như ngà voi, sừng tê, ngọc trai, đồi mồi, chim trả...
Nhà Hán chia đất nước Nam Việt thành chín quận:
Đam Nhĩ, Chu Nhai (Hải Nam), Nam Hải (Quảng Đông), Hợp Phố, Uất Lâm, Thương Ngô (Quảng Tây), Giao Chỉ (Bắc Bộ), Cửu Chân (Thanh - Nghệ Tĩnh) và Nhật Nam (từ Đèo Ngang đến Quảng Nam). Chính sử nước ta chép rằng: “Nước Việt ta đã thuộc về nhà Hán. Nhà Hán cho Thạnh Đái làm thái thú chín quận (chế độ nhà Hán lấy châu lãnh quận, trừ hai quận châu Nhai và Đam Nhĩ đều ở giữa biển, còn bảy quận thuộc Giao châu, Đái làm châu thái thú. Thời Tây Hán, trị sở của thái thú đặt tại Long Uyên, tức Long Biên. Thời (đầu) Đông Hán đặt tại Mê Linh (tức Yên Lãng)” (4).
Theo Tiền Hán thư, số hộ khẩu bảy quận trên như sau:
Tên quận Sốhộ Số nhân khẩu
Nam Hải 19.613 94.253
Uất Lâm 12.415 71.162
Thương Ngô 24.379 146.160
Giao Chỉ 92.379 746.237
Hợp Phố 15.398 78.980
Cửu Chân 35.743 166. 013
Nhật Nam 15.400 69.485
Tổng cộng 215.387 1.372.290
Chỉ tính riêng ba quận (ở nước ta bấy giờ) là Giao Chỉ, Cửu Chân và Nhật Nam, số hộ là 143.643 với 981.735 người (5).
Năm 106 TCN, nhà Hán đặt châu Giao Chỉ, thống suất bảy quận ở lục địa, trụ sở đặt tại đất Mê Linh, quận Giao Chỉ - quận lớn nhất và quan trọng nhất.
Đứng đầu là chức thứ sử, phụ trách thanh tra công việc của các quận. Mỗi quận có một viên thái thú và một viên đô uý (coi việc dân sự và quân sự). Dưới quận là huyện. Nhưng ở huyện, “phần nhiều” còn do các Lạc tướng “trị dân như cũ” . Phương thức bóc lột cơ bản vẫn là phương thức cống nạp. Thứ sử có quyền xem xét kiểm tra việc cai trị ở các quận theo sáu điều sau:
1. Những cường Tông hào hữu có ruộng đất, nhà cửa quá phép đã định, lấy mạnh lấn yếu, lấy đông hiếp ít.
2. Quan vào bậc 2.000 thạch lúa (tức lương bổng hằng năm) là quan thái thú (quận thú), không vâng theo chiếu chết bỏ công theo tư nhận chiếu thư mà thủ lợi hà hiếp trăm họ vơ vét gian tham.
3. Quan vào bậc 2.000 thạch không để ý xét các nghi án, hung dữ giết người, giận thì mặc sức giết, vui thì tha hồ thưởng, phiền nhiễu hà khắc, bóc lột dân đen, trăm họ đều ghét, phao đặt những điềm gở như núi lở, đá tan. . .
4. Quan vào bậc 2.000 thạch mà tuyển bổ không công bằng, a dua người mình yêu, che lấp người hiền, yêu dùng kẻ dở.
5. Con em các quan vào bậc 2.000 thạch mà cậy thế cậy thần, xin xỏ công việc.
6. Quan vào bậc 2.000 thạch mà làm trái lẽ công, bè đảng với kẻ dưới, a phụ hào cường, thông hành hồi lộ, tổn phạm chính lệnh (6).
(1). Tư Mã Thiên: Sử ký, q. 113; Tiền Hán thư, q.9 T.13a.
(2). Giao châu ngoại vực ký.
(3). Đại Việt sử ký toàn thư, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, 1993. T.1 tr.153, 155.
(4). Đại Việt sử ký toàn thư, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, 1993. T.1 tr.153, 155.
(5) Theo Tiền Hán thư, q.28, hạ, Địa lý chí, T.9b-10a.
(6) Dẫn theo Hán quan điển chức nghi, Tiền Hán thư, q.19, thượng, biểu 13a.
UyenNhi05:
Dưới chức thứ sử là chức thái thú, ăn lương 2.000 thạch, cầm đầu một quận; bên cạnh thái thú có viên đô uý cũng hưởng lương 2.000 thạch, coi việc quân sự, đàn áp nhân dân thuộc quốc.
Buổi đầu, hai viên sứ giả nhà Triệu đầu hàng đã được nhà Hán cho làm thái thú hai quận Giao Chỉ và Cửu Chân. Thái thú là kẻ trực tiếp đại diện cho chính quyền phong kiến trung ương để thống trị dân chúng Âu Lạc. Hằng năm, thái thú nộp thuế cống thu được trong quận để đưa lên triều đình trung ương. Số đồ cống đó, thái thú bắt các Lạc tướng đốc thúc dân nộp lên. Lạc tướng dưới quyền kiểm soát của thái thú và vẫn “trị dân như cũ’, nghĩa là vẫn được hưởng quyền thế tập như xưa, chủ trì công việc trong “địa phương” của mình.
Song “bộ lạc” đã đổi thành huyện, lạc tướng cũng được mang danh là huyện lệnh, với “ấn đồng dây tua xanh” .
Như vậy, thời kỳ đầu nhà Hán vẫn kế tục chính sách cai trị cũ của nhà Triệu trên đất Âu Lạc, đó là chế độ “dung dưỡng để thống trị”. Theo Sử ký và Tiền Hán thư, chính sách của nhà Tây Hán đối với các quận mới chinh phục được là “lấy tục cũ của nó mà cai trị” (1).
Tuy nhà Hán đã áp đặt được một bộ máy đô hộ ở cấp châu, cấp quận song chính giới thống trị Hán tộc cũng phải thú nhận rằng chúng chỉ có thể “dùng tục cũ mà cai trị”; chúng không nắm được các huyện vì ở huyện vẫn theo chế độ Lạc tướng cha truyền con nối của người Việt.
Điều đó có nghĩa là đẳng cấp quý tộc Việt cổ vẫn giữ được thế mạnh là quyền uy của Tông tộc mà cai trị dân Việt. Phương thức bóc lột cơ bản vẫn là phương thức cống nạp. Đồ cống phần nhiều là của báu, vật lạ, như sừng tê, ngà voi, đồi mồi, ngọc cơ... Tiền Hán thư chép, năm Nguyên Khang thứ tư (62 TCN), đời Hán Tuyên Đế “Quận Cửu Chân dâng thú lạ” (2).
Năm thứ nhất niên hiệu Nguyên Thuỷ, “mùa xuân, tháng giêng Việt Thường thị qua nhiều lần dịch tiến đem dâng một con trĩ trắng, hai con trĩ đen”. Sách Hán nghi thức của Linh Phù nói rằng: “Cửu Chân, Giao Chỉ, Nhật Nam, dùng hai sừng tê dài chín tấc và một mai đồi mồi; Uất Lâm dùng một ngà voi dài ba thước trở lên và 20 bộ lông chim trĩ để thay cho vàng” (3).
Ngoài các thứ trên, cây tre của Âu Lạc cũng là vật quý lạ đối với Trung Quốc. Sách Lã thị Xuân thu (thời Tần, q.14) chép: “Các thứ tốt có gừng của Dương Phác, quế của Chiêu Dao, tre khuẩn của Lạc Việt”. Tre khuẩn còn có tên là xạ đồng. Sách Bác vật chí của Lưu Uyên Lâm chép: “Xạ đồng (tre) do Ngô đều sản xuất ở Giao Chỉ và Cửu Chân”.
Tiền Hán thư cũng chép rằng “ở huyện Tây Quyển, quận Nhật Nam (Quảng Bình) có thứ tre có thể làm gậy được” (4).
Ngoài phương thức bóc lột bằng cống nạp, bọn quan lại nhà Hán còn bóc lột nhân dân Âu Lạc bằng việt mua bán thổ sản và Nô tì. Tiền Hán thư chép rằng một viên hầu tước nhà Hán là ích Xương “năm thứ tư hiệu Ngũ Phượng (54 TCN can tội khi làm thái thú Cửu Chân, trộm sai người mua sừng tê và Nô tì, tang vật có trăm vạn (tiền đồng) trở lên...” (5).
Sau khi xâm lược được Nam Việt, trong đó có Âu Lạc, việc buôn bán ở khu vực phía nam của người Hán rất phát triển; bọn quan lại và thương nhân nhà Hán làm giàu rất chóng. Buôn bán thổ sản của người bản xứ là một phương thức thu nhập quan trọng của bọn thống trị Hán tộc đối với nhân dân ở những vùng chúng đã chinh phục.
Dưới ách thống trị của nhà Hán, nhân dân Âu Lạc luôn nổi dậy chống lại, tình trạng mất an mình là thường xuyên đối với bọn quan lại nhà Hán. Vua Hán phải luôn năm phái quan lại và quân đội từ Hoa Nam xuống để đàn áp: “Cách một năm lại phải điều động hàng vạn người, phí tổn đều trông vào quan đại nông” (6). vì thế, “quân sĩ miền Kinh Sở (Hồ Quảng) mệt mỏi vì Âu Lạc” (7).
Đó cũng là kết quả tất yếu của chính sách xâm lược và thống trị của nhà Hán trên đất Âu Lạc và biểu hiện tinh thần quật cường của dân Âu - Lạc Việt.
(1). Tư Mã Thiên: Sử ký, q.30, t.14a; Tiền Hán thư, Thức hoá chí, q.24, hạ, t.14a. Nguyên văn tiếng Hán: “dĩ kỳ cố tre trị”.
(2). Tiền Hán thư, q.8, t.13b.
(3). Dẫn theo Hậu Hán thư, q.3, t.7a và 8a.(4). Tiền Hán Thư, q.28 hạ, t.10b.(5). Tiền Hán thư, q.17, t.13b.
(6). Tư Mã Thiển: Sử ký, q.30; Tiền Hán thư, q.24, hạ.
(7). Theo Viên Khoan: Diêm thiệt luận, q. 14.
Navigation
[0] Message Index
[#] Next page
[*] Previous page