Chiến thắng Đường 9 Nam Lào 1971 - Tầm vóc ý nghĩa và bài học lịch sử

[vnmilitaryhistory]

- Tên sách: Chiến thắng Đường 9 Nam Lào 1971 - Tầm vóc ý nghĩa và bài học lịch sử
- Tác giả:
- Nhà xuất bản: Quân đội Nhân dân
- Năm xuất bản: 2011
- Người số hóa: macbupda, vnmilitaryhistory

BAN CHỈ ĐẠO HỘI THẢO

* Trưởng ban:

- Trung tướng NGUYỄN THÀNH CUNG, Ủy viên Trung ương Đảng, Ủy viên Thường vụ Quân ủy Trung ương, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng;

- Đồng chí NGUYỄN ĐỨC CHÍNH, Ủy viên Thường vụ Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch thường trực Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Trị.


* Phó Trưởng ban:

- Trung tướng, PGS, TS NGUYỄN TUẤN DŨNG, Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị;

- Thiếu tướng TRẦN HỮU TUẤT, Phó Tư lệnh Quân khu 4;

- Thiếu tướng, PGS, TS VŨ QUANG ĐẠO, Viện trưởng Viện Lịch sử quân sự Việt Nam.


* Các ủy viên:

- Trung tướng PHẠM QUANG PHIÊU, Cục trưởng Cục Tài chính - Bộ Quốc phòng;

- Thiếu tướng NGUYỄN THANH TUẤN, Cục trưởng Cục Tuyên huấn - Tổng cục Chính trị;

- Đại tá VŨ CHIẾN THẮNG, Cục trưởng Cục Đối ngoại - Bộ Quốc phòng;

- Thiếu tướng NGUYỄN CHÍ HƯỚNG, Ủy viên Thường vụ Tỉnh ủy, Chỉ huy trưởng Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Quảng Trị;

- Thiếu tướng VŨ VĂN HIÊN, Chánh Văn phòng Bộ Quốc phòng;

- Đại tá, PGS, TS NGUYỄN MẠNH HÀ, Phó Viện trưỏng Viện Lịch sử quân sự Việt Nam.
 

BAN NỘI DUNG

* Trưởng ban:

- Thiếu tướng, PGS, TS VŨ QUANG ĐẠO, Viện trưởng Viện Lịch sử quân sự Việt Nam.


* Phó Trưởng ban:

- Thiếu tướng VÕ VĂN VIỆT, Phó Chính ủy Quân khu 4;

- Đại tá, PGS, TS HỒ KHANG, Phó Viện trưởng Viện Lịch sử quân sự Việt Nam.


* Các ủy viên:

- Đại tá, TS NGUYỄN HUY THỤC, Chủ nhiệm Bộ môn Lịch sử kháng chiến chống Mỹ - Viện Lịch sử quân sự Việt Nam;

- Đại tá, PGS, TS TRẦN NGỌC LONG, Tổng biên tập Tạp chí Lịch sử quân sự - Viện Lịch sử quân sự Việt Nam;

- Thượng tá NGUYỄN HỮU BỘ, Trưởng ban Lịch sử quân sự Quân khu 4;

- Thượng tá NGUYỄN TÀI TÌNH, Trưởng ban KH-LSQS Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Quảng Trị;

- Thượng tá, ThS LÊ ĐỨC HẠNH, Phó Trưởng phòng Quản lý khoa học - Viện Lịch sử quân sự Việt Nam.

TỔ CHỨC THỰC HIỆN
VIỆN LỊCH SỬ QUÂN sự VIỆT NAM

[vnmilitaryhistory]

LỜI NÓI ĐẦU

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ xâm lược (1954-1975), chiến thắng Đường 9 - Nam Lào năm 1971 là một trong những sự kiện lịch sử mang tầm chiến lược, không chỉ trực tiếp đánh bại cuộc thử nghiệm khả năng chiến đấu của quân đội Việt Nam cộng hòa - công cụ chủ yếu để thực hiện chiến lược "Việt Nam hóa chiến tranh", mà còn phá tan mưu đồ ngăn chặn tuyến chi viện chiến lược Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh của đế quốc Mỹ. Đồng thời, chiến thắng này cũng là minh chứng sống động cho tình đoàn kết chiến đấu đặc biệt của quân và dân hai nước Việt Nam - Lào trong những năm tháng chung sức, đồng lòng kháng chiến chống kẻ thù chung là đế quốc Mỹ, giành độc lập, tự do cho mỗi dân tộc. Đây cũng là bước đà, sự chuẩn bị thế và lực mới cho cuộc tiến công chiến lược giành thắng lợi quyết định năm 1972 của quân và dân ta.


Chính bởi tầm vóc và ý nghĩa của chiến thắng Đường 9 - Nam Lào năm 1971 như vậy, nên trong nhiều năm qua, sự kiện này luôn là vấn đề hấp dẫn, thu hút sự quan tâm tìm hiểu, nghiên cứu của các nhà quân sự, chính trị, nhất là các nhà khoa học trong nước và nước ngoài, trong đó có người Mỹ, nhưng với cách tiếp cận khác nhau. Cũng đã có một vài cuộc tọa đàm đi sâu phân tích về khía cạnh nghệ thuật sử dụng lực lượng, cách đánh chiến dịch... do Đại tướng Hoàng Văn Thái, Đại tướng Lê Trọng Tấn chủ trì. Tuy nhiên, nhiều vấn đề của sự kiện lịch sử này vẫn cần phải được tiếp tục nghiên cứu, làm sáng tỏ thêm. Quan trọng hơn, chiến thắng Đường 9 - Nam Lào năm 1971, cần được tôn vinh xứng đáng với tầm vóc, ý nghĩa nhằm khơi dậy tinh thần tự hào dân tộc; góp phần giáo dục lòng yêu nước, chủ nghĩa anh hùng cách mạng, tinh thần đại đoàn kết dân tộc, đoàn kết quốc tế cho tất thảy các thế hệ người Việt Nam, nhất là thanh thiếu niên, trong công cuộc xây dựng đất nước và bảo vệ Tổ quốc hôm nay.


Nhân kỷ niệm 40 năm Chiến thắng Đường 9 - Nam Lào (1971-2011), được sự nhất trí của Ban Bí thư Trung ương Đảng (công văn số 1278-CV/VPTW ngày 15 tháng 8 năm 2011), Bộ Quốc phòng chủ trì, phối hợp với Tỉnh ủy Quảng Trị tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề: "Chiến thắng Đường 9 - Nam Lào 1971 - Tầm vóc, ý nghĩa và bài học lịch sử".


Ban tổ chức Hội thảo đã nhận được hơn 70 bài tham luận của các vị lão thành cách mạng, nhăn chứng lịch sử, các đồng chí lãnh đạo Bộ Quốc phòng, Bộ Tổng Tham mưu, Tổng cục Chính trị, Tổng cục Hậu cần, Tổng cục Kỹ thuật, các quân khu, binh chủng và đơn vị; Tính ủy, Ủy ban nhân dân, một số ban ngành và Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Quảng Trị; các nhà khoa học ở trong và ngoài quân đội. Đặc biệt, Hội thảo đã nhận 8 bài tham luận của các đồng chí lãnh đạo Bộ Quốc phòng và Cục Khoa học - Lịch sử Bộ Quốc phòng nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào.


Nhìn chung, mỗi tham luận là một công trình nghiên cứu độc lập, tương đối trọn vẹn của từng tác giả, vi vậy ở một số bài còn có những khác nhau về đánh giá, nhận định cũng như về sự kiện, số liệu. Để bảo đảm tính tranh luận cần thiết của cuộc Hội thảo và cũng là sự tôn trọng ý kiến của tác giả, nên Ban nội dung không chỉnh trang lại, mà chỉ mạnh dạn lược bỏ những nội dung trùng lặp hoặc ít liên quan đến chủ đề của cuộc Hội thảo.


Căn cứ vấn đề luận giải của các bản tham luận, chúng tôi nhóm thành bốn mảng nội dung, cụ thể:

Phần I: Những vấn đề chung;

Phần II: Quá trình tổ chức và thực hành chiến dịch - nét đặc sắc của Nghệ thuật quân sự Việt Nam;

Phần III: Sự phối hợp nhịp nhàng, hiệu quả của liên quân Việt - Lào;

Phần IV: Tầm vóc, ý nghĩa và bài học lịch sử vận dụng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay.

Mặc dù đã hết sức cố gắng, nhưng do thời gian dành cho biên tập không nhiều, nên những hạn chế, thiếu sót là không thể tránh khỏi. Rất mong được sự lượng thứ của bạn đọc.

Nhân dịp này, chúng tôi chân thành cảm ơn các cơ quan chức năng, các nhà khoa học, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân đã tạo điều kiện thuận lợi, cộng tác nhiệt tình, hiệu quả để cuốn kỷ yếu ra đời kịp phục vụ cho cuộc Hội thảo.

BAN CHỈ ĐẠO VÀ BAN TỔ CHỨC HỘI THẢO

[vnmilitaryhistory]

PHẦN I
NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG

PHÁT BIỂU CHÀO MỪNG TẠI HỘI THẢO KHOA HỌC
"CHIẾN THẮNG ĐƯờNG 9 - NAM LẢO 1971 TẦM VÓC, Ý NGHĨA VÀ BÀI HỌC LỊCH SỬ"

TS LÊ HỮU PHÚC
Ủy viên Trung ương Đảng,
Bí thư Tỉnh ủy,
Chủ tịch HĐND tỉnh Quảng Trị

Hôm nay, tôi thật sự phấn khởi và xúc động đến tham dự cuộc Hội thảo khoa học: "Chiến thắng Đường 9 - Nam Lào 1971"- Tầm vóc, ý nghĩa và bài học lịch sử" do Bộ Quốc phòng chủ trì, phối hợp với Tỉnh ủy Quảng Trị tổ chức. Chiến thắng Đường 9 - Nam Lào, đánh bại cuộc hành quân "Lam Sơn 719" của Mỹ và quân đội Việt Nam cộng hoà là chiến thắng của sự vận dụng đúng đắn, sáng tạo đường lối chiến tranh nhân dân của Đảng ta, đường lối đoàn kết quốc tế, liên minh đoàn kết chiến đấu đặc biệt giữa hai nước Việt Nam - Lào. Chúng tôi hoan nghênh và trân trọng sáng kiến của Bộ Quốc phòng đã có kế hoạch phối hợp với Tỉnh ủy Quảng Trị, tổ chức Hội thảo nhằm đánh giá, khẳng định tầm vóc to lớn của chiến thắng, về ý nghĩa lịch sử của nó. Đồng thời đúc kết những bài học thực tiễn nóng hổi cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hôm nay. Qua Hội thảo này, chúng ta bày tỏ lòng tri ân sâu sắc đối với đồng bào, đồng chí, cùng cán bộ, chiến sĩ Quân giải phóng miền Nam Việt Nam và lực lượng vũ trang cách mạng Lào nói chung, hai tỉnh Quảng Trị và Xa Van Na Khẹt nói riêng đã hy sinh xương máu vì sự trường tồn và phồn vinh của mỗi nước, vì mối quan hệ đặc biệt Việt Nam - Lào. Thay mặt Đảng bộ, quân và dân tỉnh Quảng Trị, tôi xin gửi đến các đồng chí lãnh đạo Bộ Quốc phòng, các vị tướng lĩnh, cựu chiến binh hai nước Việt Nam và Lào, các nhà khoa học quân sự cùng toàn thể các đồng chí đại biểu lời chào mừng trân trọng nhất, xin chúc các đồng chí luôn luôn mạnh khoẻ, hạnh phúc, chúc Hội thảo của chúng ta hôm nay thành công tốt đẹp!


Quảng Trị có vai trò quan trọng và một vị trí chiến lược trong lịch sử của sự nghiệp dựng nước và giữ nước. Có thể nói, đây là một vùng đất địa linh của Tổ quốc. Với ý nghĩa đó, trong "Dư địa chí" Nguyễn Trãi đã ghi "Xưa là bộ Việt Thường Thị, đây là phên giậu thứ tư về phương Nam". Ngót 100 năm bền bỉ đấu tranh chống ách đô hộ của thực dân Pháp, kết thúc thắng lợi bằng chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ. Hiệp định Giơnevơ (1954) được ký kết. Song, theo Hiệp định Giơnevơ sông Bến Hải - Quảng Trị (Vĩ tuyến 17) là giới tuyến quân sự tạm thời, 2 năm sau tiến hành tổng tuyển cử. Tuy nhiên, ngay sau đó đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai Ngô Đình Diệm trắng trợn xoá bỏ Hiệp định, hòng chia cắt lâu dài đất nước ta. Kể từ đây vùng đất hai bờ con sông Bến Hải đã trở thành chiến trường trọng điểm đầy cam go, nơi diễn ra cuộc đụng đầu quyết liệt giữa cách mạng và phản cách mạng, giữa chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa đế quốc tàn bạo.


Hôm nay, đến tham dự Hội thảo khoa học: Chiến thắng Đường 9 - Nam Lào 1971 - Tầm vóc, ý nghĩa và bài học lịch sử", với tư cách lãnh đạo địa phương, chúng tôi xin phát biểu ý kiến trong phạm vi trách nhiệm của tỉnh lúc bấy giờ nhằm góp phần làm rõ hơn đường lối chiến tranh nhân dân và sự phối hợp tác chiến giữa binh đoàn chủ lực và bộ đội địa phương, giữa bộ đội hai nước Việt Nam - Lao góp phần làm nên chiến thắng oanh liệt này.


Như các đồng chí đã biết, Quảng Trị trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước có vị trí chiến lược hết sức quan trọng. Bởi Quảng Trị ở vào đầu cầu giới tuyến, nơi có Đường 9 đi sang nước bạn Lào, có 2 nhánh tuyến vận tải chiến lược - đường Hồ Chí Minh đi qua. Nhằm đánh phá, cắt đứt tuyến vận tải chiến lược của ta từ gốc, hủy diệt cơ sở hậu cần chiến lược và làm cho lực lượng vũ trang ta ở miền Nam suy yếu, không thể tập trung đánh lớn trong mùa khô năm 1971-1972, và để dỗ dàng thực hiện kế hoạch "Việt Nam hóa chiến tranh", giành thế chủ động trên chiến trường, Mỹ - ngụy mở cuộc hành quân "Lam Sơn 719" đánh vào vùng Đường 9 - Nam Lào.


Biết trước mứu đồ đen tối của địch, Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương đã quyết định mở Chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào, với quy mô lớn, tác chiến hiệp đồng binh chủng nhằm tiêu diệt nhiều đơn vị dự bị chiến lược của địch, bảo vệ vững chắc tuyến hành lang vận chuyển chiến lược và hậu phương của ta, tạo điều kiện cho các chiến trường khác đẩy mạnh tiến công tiêu diệt địch và đánh phá "bình định" của chúng.


Ngày 30 tháng 1 năm 1971, Mỹ - ngụy mở cuộc hành quân "Lam Sơn 719" tấn công lớn ra Đường số 9 và Nam Lào. Chúng huy động một lực lượng lớn, gồm nhiều đơn vị cơ động chiến lược tinh nhuệ nhất của quân ngụy (với hơn 3 vạn quân), gồm quân dù, thủy quân lục chiến, biệt động quân... Quân Mỹ hậu thuẫn phía sau và tham chiến cùng quân ngụy với 12 tiểu đoàn bộ binh và bộ binh cơ giới. Chúng tập trung một khối lượng lớn binh khí kỹ thuật với 450 xe tăng, xe thiết giáp; 250 khẩu pháo; hơn 700 máy bay các loại, trong đó có 500 máy bay lên thẳng và lên thẳng vũ trang, đây là số lượng máy bay lên thẳng tham gia chiến đấu lớn nhất và duy nhất trong một chiến dịch kéo dài 3 tháng của cuộc chiến tranh ở Việt Nam. Ngoài ra còn có 300 máy bay phản lực hầu hết là tiêm kích bom, 50 máy bay vận tải (C130, C123) và 50 máy bay chiến lược B-52 sẵn sàng tham chiến.


Riêng trên Mặt trận Đường 9 - Quảng Trị, chúng bố trí 200 máy bay, 300 khẩu pháo và đủ các loại vũ khí kỹ thuật hiện đại. Chúng lập căn cứ dày đặc dọc Đường 9 từ thị xã Đông Hà đến Khe Sanh - Lao Bảo, lấy căn cứ Đông Hà, Khe Sanh làm bàn đạp chủ yếu để tấn công vào vùng Nam Lào. Tiếp tay cho quân Mỹ và ngụy Sài Gòn là bọn ngụy Viêng Chăn và lính đánh thuê Thái Lan, từ các căn cứ Xê Nô và Pắc Xế, đánh vào phía Tây Đường 9 và cao nguyên Bô Lô Ven.


Để đối phó với sức tấn công của địch, chúng ta bằng mọi giá phải bảo vệ bằng được tuyến vận tải chiến lược Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh; bất luận hoàn cảnh nào cũng phải sẵn sàng để đánh địch trên các hướng, nếu địch đánh ra Đường 9 thì đó là cơ hội cho ta tiêu diệt chúng. Đây là chiến trường nối liền với hậu phương, ta có nhiều điều kiện phát huy sức mạnh của hậu phương lớn chi viện cho tiền tuyến, tập trung nhiều lực lượng, nhiều binh chủng đánh những trận hiệp đồng tiêu diệt lớn.


Hưởng ứng lời kêu gọi của Trung ương Đảng ngày 31 tháng 1 năm 1971 và thực hiện quyết tâm của Quân khu ủy, Ban chỉ đạo chiến dịch của Đảng bộ tỉnh chủ trương mở đợt hoạt động phối hợp với Mặt trận Đường 9 - Nam Lào. Các đơn vị bộ đội của tỉnh, của huyện đứng chân ở giáp ranh cùng với lực lượng du kích các xã tổ chức đánh địch trên các trục giao thông chính, tấn công, bắn súng cối vào căn cứ quân sự, kết hợp với công tác diệt ác, trừ gian, hạn chế ách kìm kẹp của địch. Đồng thời đây mạnh công tác binh vận, tăng cường tuyên truyền vận động, đoàn kết quần chúng ở nông thôn đồng bằng. Nhân dân ở nhiều nơi nổi dậy, tổ chức được một số cuộc đấu tranh tố cáo tội ác của đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai Nguyễn Văn Thiệu. Nhờ vậy, phong trào cách mạng ở Triệu - Hải và Gio - Cam từng bước được phục hồi, củng cố.


Tham gia trên cánh nam của Mặt trận Đường 9 - Nam Lào, phần lớn cán bộ, bộ đội, du kích và dân công ở Hướng Hóa được huy động vào nhiệm vụ phục vụ, phối hợp với bộ đội chủ lực của Quân khu Trị - Thiên (B4) để chiến đấu, ngăn chặn kịp thời các mùi tấn công của địch.


Khi bộ đội hai nước Việt Nam - Lào nổ súng đánh vào Sê Pôn (8-2-1971), một cứ điểm xung yếu của địch ở Nam Lào, các lực lượng của B5 đánh địch dồn dập hơn bằng những trận pháo kích và tập kích vào các căn cứ hậu cần, các sở chỉ huy của địch ở Khe Sanh, Sa Mưu, Đông Hà, Ái Tử Cửa Việt, gây cho địch nhiều tổn thất về sinh lực và phương tiện chiến tranh, hạn chế sự chỉ đạo điều kiện cho các chiến trường khác đẩy mạnh tác chiến, phản công địch.


Ngày 28 tháng 2 năm 1971, Tiểu đoàn Đặc công của Bộ cùng với Đại đội 5 (Tiểu đoàn 33) đánh kho Ái Tử, đốt cháy 1,5 triệu lít xăng. Tiểu đoàn 1 và Tiểu đoàn 2 (Trung đoàn 27) cùng với Tiểu đoàn 8 bộ đội địa phương Quảng Trị đánh địch ở Tà Cơn, tiêu diệt tại chỗ hàng trăm tên địch. Lực lượng vũ trang của Mặt trận Bắc Quảng Trị đánh mạnh vào các đường giao thông, tập kích sân bay, kho tàng, bến cảng, buộc địch phải tăng thêm 2 lữ đoàn Mỹ và 3 tiểu đoàn pháo binh để giải tỏa.

[vnmilitaryhistory]

Giữa tháng 3 năm 1971, bộ đội đặc công của quân khu đánh chìm 4 tàu, làm cho đoạn sông Hiếu từ Đông Hà đến Cửa Việt bị tắc nghẽn giao thông 7 giờ liền. Trên Đường 9, đoạn từ Lao Bảo đến Bản Đông, các trung đoàn 2, 24, 102 chốt chặn cắt đường rút lui của địch. Phía nam Đường 9, Sư đoàn 2 vây đánh bọn lính thủy đánh bộ. Từ phía bắc, các trung đoàn 64, 36, 66 được các đơn vị xe tăng và pháo binh chiến dịch chi viện, tràn xuống vây ép cụm cứ điểm Bản Đông do 2 lữ đoàn dù và 2 trung đoàn thiết giáp ngụy đóng giữ. Ngày 18 tháng 3 năm 1971, địch bỏ Bản Đông tháo chạy. Binh lính địch rút lui hỗn loạn, nhiều đơn vị bỏ xe pháo luồn rừng chạy, sĩ quan rút bằng trực thăng, lính ngụy bám càng máy bay. Ngày 20 tháng 3 năm 1971, Bản Đông hoàn toàn giải phóng.


Trong những ngày từ 19 đến 23 tháng 3 năm 1971, Bộ Tư lệnh chiến dịch chuyển dịch đội hình về phía đông, kết hợp truy kích địch với tác chiến ngăn chặn, lần lượt tiêu diệt địch co cụm ở các khu vực Cha Ky, Huổi San, Lao Bảo, Làng Vây. Ngày 23 tháng 3 năm 1971, phối hợp với lực lượng ở Đường 9 - Nam Lào, Bộ đội Đặc công B5 đã tập kích địch ở Tà Cơn. Một bộ phận lực lượng của ta phát triển đánh vào khu vực Khe Sanh làm cho địch náo loạn, co cụm không dám phản kích. Trong tình thế bị uy hiếp từ nhiều phía, đặc biệt là các điểm chốt dọc Đường 9 do Trung đoàn 24 và Trung đoàn 102 đảm nhiệm đánh địch ngày đêm và giữ vững trận địa không cho quân địch vượt qua; hàng trăm xe tăng, xe bọc thép, xe vận tải quân sự bị cháy, hỏng dọc các điểm chốt cũng góp phần cản trở, ùn tắc làm cho quân địch không thể cơ động trên Đường 9 để về Lao Bảo, Khe Sanh, địch buộc phải vứt bỏ lại toàn bộ xe tăng, pháo cơ giới còn đang nổ máy để vượt qua phía nam sông Sê Pôn, sông Sê Băng Hiên chạy bộ vào rừng. Hàng nghìn xe tăng, máy bay, pháo cối của Mỹ - ngụy bị hư hỏng đưa về bỏ la liệt ở Đông Hà, thị xã Quảng Trị, thành phố Huế. Trong số lính chết, bị thương có một số quê ở Quảng Trị, nên đã làm cho hàng nghìn gia đình có chồng, con, em đi lính cho Mỹ - ngụy vô cùng lo sợ, hoảng hốt. Bà con rủ nhau kéo đến căn cứ địch, quận lỵ, tỉnh lỵ ngụy quyền Sài Gòn đấu tranh đòi xác người thân bị chết trận.


Thực hiện chủ trương của Ban Binh vận Khu, cơ sở chính trị, binh vận của ta ở vùng địch tạm chiếm, chủ yếu là các mẹ, các chị đã hòa theo dòng người đi tìm xác chồng con, tuyên truyền chính sách của Mặt trận và chủ trương của Chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam đối với binh sĩ. Các gia đình binh sĩ thì vào căn cứ, đồn bốt vận động binh lính không tham gia càn quét, quấy phá cuộc sống nhân dân.


Như vậy, sau hơn 50 ngày đêm chiến đấu, Chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào với 3 đợt (từ 31-1 đến 23-3-1971) đã kết thúc thắng lợi. Trong kết quả thắng lợi ấy, quân và dân Quảng Trị rất tự hào là đã góp phần công sức và sự hy sinh to lớn để làm nên chiến công đầy hiển hách này.


Thời gian đã lùi xa 40 năm, nhưng Chiến thắng Đường 9 - Nam Lào mãi trở thành một sự kiện trọng đại trong lịch sử chống Mỹ, cứu nước của dân tộc Việt Nam, là điểm son chói lọi truyền thống đấu tranh cách mạng của quân và dân Quảng Trị. Chiến thắng Đường 9 - Nam Lào là nguồn cổ vũ lớn lao cho công cuộc đổi mới xây dựng đất nước của hai nước Việt Nam - Lào nói chung và tỉnh Quảng Trị cũng như các tỉnh bạn nói riêng.


Đường 9 nối từ Cửa Việt lên Lao Bảo năm xưa là bãi chiến trường, ghi đậm bao chiến công oanh liệt của quân và dân ta với những trận đánh không cân sức với địch. Hầu hết các xã ven Đường 9 là vùng đất trắng, bị địch chà xát không biết bao nhiêu lần bởi xe tăng, pháo hạm bắn vào; rừng núi, sông suối ken dày bom đạn, cây cối xác xơ bởi chất độc da cam năm nào, nhưng đến nay đang từng bước hồi sinh - "Đường 9 xanh". Những cánh rừng trơ trọi, đồi núi trọc nay được phủ màu xanh trở lại bởi bạt ngàn cây cao su, cà phê, hồ tiêu. Quá trình phát triển sản xuất, thực hiện chủ trương giao đất, giao rừng cho dân, các trận địa xưa biến thành vườn cây, vườn rừng, trang trại; cây sắn, cây chuối, cây dong riềng... đã trở thành hàng hóa, giúp đồng bào xóa đói, giảm nghèo. Vùng đất chiến trường xưa thực sự thay da, đổi thịt và phát triển, số hộ dân thu nhập 50 triệu đồng mỗi năm trở lên tăng nhanh, đời sống của người dân no ấm, sinh hoạt ngày càng tiện nghi hơn.


Thủy điện Rào Quán với vốn đầu tư hơn 4.000 tỷ đồng được xây dựng, cùng công trình đập thủy lợi ở Sanh Tràng đã đi vào hoạt động, nâng cao đời sống văn hóa, tinh thần của nhân dân, góp phần phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương. Những địa danh như Cửa Việt, Cồn Tiên, Dốc Miếu, Khe Sanh, Làng Vây, Lao Bảo... bây giờ là địa chỉ của các tour (tua) du lịch, thu hút đông khách trong nước và quốc tế đến tham quan và hoài niệm chiến trường xưa. Khai thác thế mạnh tuyến hành lang kinh tế Đông - Tây, quốc lộ 9 nay là con đường xuyên Á, mở rộng, vươn dài ra các nước trong khu vực và quốc tế; tình đoàn kết hữu nghị, hợp tác và phát triển giữa Quảng Trị với 2 tỉnh bạn Lào là Xa Van Na Khẹt và Xa La Van không ngừng được xây đắp, tốt đẹp. Lao Bảo đã trở thành khu kinh tế - thương mại và đang từng bước được đầu tư xây dựng để trở thành thành phố miền Tây Quảng Trị trong tương lai. Xây dựng, củng cố huyện Hướng Hóa, Đắc Krông và các huyện trên tuyến Đường 9 trọng yếu trở thành cụm tuyến kinh tế - quốc phòng vững chắc.


Chiến tranh lùi xa, nhưng tình đồng đội vẫn còn nguyên vẹn. Thời gian qua, hàng vạn liệt sĩ được tìm kiếm, quy tập đưa vào Nghĩa trang liệt sĩ Trường Sơn và Nghĩa trang liệt sĩ Đường 9 và nghĩa trang liệt sĩ các huyện, xã trong tỉnh. Đội quy tập mộ liệt sĩ 584 thuộc Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Quảng Trị và các đơn vị khác đã không ngại gian khó, băng rừng lội suối, nỗ lực dò tìm lại địa hình để tìm kiếm quy tập hài cốt liệt sĩ, để đưa các anh, các chị về an nghỉ với đồng đội, mối thấy ấm lòng, mới tròn trách nhiệm với người đã khuât.


Những bài học kinh nghiệm quý báu được rút ra từ chiến thắng lịch sử này vẫn còn nguyên giá trị nghiên cứu, vận dụng vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; vào việc củng cố và phát triển tình đoàn kết đặc biệt Việt - Lào nói chung, Quảng Trị và Xa Van Na Khẹt, Xa La Van nói riêng hiện nay cũng như tương lai.


Với tấm lòng chân thành của toàn thể Đảng bộ và nhân dân Quảng Trị, một lần nữa cho phép tôi cảm ơn Bộ Quốc phòng đã phối hợp tổ chức cuộc Hội thảo khoa học về sự kiện lịch sử mang ý nghĩa khoa học và thực tiễn quan trọng này; cảm ơn các vị tướng lĩnh, cựu chiến binh, các nhà khoa học và các nhân chứng lịch sử của hai nước Việt - Lào đã đến dự và tham luận góp phần làm rõ tầm vóc của chiến thắng; cảm ơn các đồng chí đại biểu của các tỉnh bạn, các cơ quan thông tấn, báo chí cùng toàn thể các cơ quan phục vụ..., đã góp phần tạo nên sự thành công cho cuộc Hội thảo này.


Trân trọng cảm ơn các đồng chí!

[vnmilitaryhistory]

BÁO CÁO ĐỀ DẪN HỘI THẢO KHOA HỌC "CHIẾN THẮNG ĐƯỜNG 9 - NAM LÀO 1971 TẦM VÓC, Ý NGHĨA VÀ BÀI HỌC LỊCH SỬ"

Trung tướng, PGS, TS NGUYỄN TUẤN DŨNG
Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị

Cách đây 40 năm, vào mùa Xuân 1971, dưới sự lãnh đạo của Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, trực tiếp là Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng, quân dân ta đã tiến hành Chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào thắng lợi, "mở ra những triển vọng vô cùng tốt đẹp đưa cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của nhân dân ta đến toàn thắng"¹ (Dẫn theo Bộ Quốc phòng, Viện Lịch sử quân sự Việt Nam: Lịch sử kháng chiến chống Mỹ, cứu nước 1954-1975 tập 6 - Thắng Mỹ trên chiến trường ba nước Dỏng Dương, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2002, tr.277).


Chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào diễn ra trong hơn 50 ngày đêm (từ 31-1 đến 23-3-1971). Đi tới và làm nên chiến công huyền thoại ấy, ngay từ khi địch đánh sang Campuchia (1970), Bộ Chính trị Trung ương Đảng đã nhận định địch sẽ còn tiếp tục những hành động phiêu lưu quân sự mới trong thời gian tới và chỉ rõ phương hướng tiến công của địch trong mùa khô 1970-1971 là hành lang chiến lược Trung, Hạ Lào và Đông Bắc Campuchia. Quyết tâm của ta là nhất thiết phải bảo vệ bằng được đường mòn Hồ Chí Minh, phải chuẩn bị sẵn sàng để đánh địch trên các hướng. Vì thế, khi địch bắt đầu cuộc hành quân "Lam Sơn 719" đánh ra khu vực Đường 9 - Nam Lào, Bộ Chính trị chỉ thị cho Quân ủy Trưng ương nhất thiết phải thắng trận này dù có phải động viên sức người, sức của và hy sinh như thế nào, vì đây là một trong những trận có ý nghĩa quyết định về chiến lược.


Trực tiếp tham gia Chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào có Binh đoàn 70 (gồm ba sư đoàn 308, 304, 320), Sư đoàn 324, Sư đoàn 2, các đơn vị vũ trang Mặt trận B5 (Đường 9 - Bắc Quảng Trị), B4 (Quân khu Trị - Thiên), Đoàn 559, 4 trung đoàn pháo binh, 4 trung đoàn pháo cao xạ, 3 trung đoàn công binh; 3 tiểu đoàn xe tăng, thiết giáp và một số tiểu đoàn đặc công của Bộ. Về phía bạn Lào, thực hiện sự chỉ đạo của Trung ương Đảng Nhân dân cách mạng Lào và Mặt trận Lào yêu nước, lực lượng chủ lực, lực lượng địa phương và nhân dân các tỉnh Trung Lào đã đẩy mạnh tiến công địch, phối hợp chặt chõ với bộ đội tình nguyện Việt Nam đánh địch.


Có thể nói, chiến thắng Đường 9 - Nam Lào là thành quả cách mạng của quá trình lãnh đạo, chỉ đạo của Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, trực tiếp là Quân ủy Trung ương; tài tổ chức, chỉ huy của Bộ Quốc phòng và tinh thần chiến đấu, phục vụ chiến đấu của các lực lượng vũ trang và nhân dân Mặt trận Đường 9 cùng sự phối hợp chiến đấu của quân dân nước bạn Lào.


Trong chiến dịch này, bằng tinh thần chiến đấu quả cảm, ngoan cường, quân và dân ta đã hoàn thành thắng lợi trọn vẹn các mục tiêu đề ra: Tiêu diệt lớn và làm tan rã nhiều sinh lực dịch; giữ vững tuyến vận chuyển chiến lược; làm tròn nhiệm vụ của một chiến dịch trên hướng chủ yếu, v.v... Với những thành tích to lớn đó, Chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào mang nhiều ý nghĩa quan trọng.


Thắng lợi này là một đòn chí mạng đánh vào âm mưu kéo dài và mở rộng chiến tranh xâm lược của Mỹ ở Đông Dương, vào âm mưu "dùng người Đông Dương đánh người Đông Dương", đồng thời đánh bại một bước quan trọng chính sách "Việt Nam hoá chiến tranh" của chúng, làm cho tinh thần của Mỹ - ngụy vốn đã suy sụp càng suy sụp nhanh chóng.


Đối với nhân dân Đông Dương, thắng lợi của chiến dịch đã tác động mạnh mẽ đến cục diện chiến tranh trên chiến trường ba nước Đông Dương, làm cho cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của nhân dân ba nước phát triền mạnh mẽ. Qua thắng lợi này, so sánh lực lượng và thế chiến lược trên chiến trường miền Nam nói riêng và trên chiến trường Đông Dương nói chung thay đổi nhanh chóng.


Thắng lợi của Chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào phản ánh sự trưởng thành vượt bậc của quân đội ta cả về trí thông minh, tài thao lược lẫn trình độ tác chiến. Trên thực tế, mặc dù kẻ thù đã huy động đến mức cao nhất cái gọi là "tiềm lực" và "ưu thế tuyệt đối" của binh khí kỹ thuật và phương tiện chiến tranh, nhưng bộ đội ta đã chiến đấu dũng mãnh, kiên quyết phản công và tiến công, chia cắt và vây hãm đội hình hành quân của địch, giáng cho chúng những đòn sấm sét, giành thắng lợi giờn giã.


Thời gian qua đi, những dấu tích một thời trận mạc trên mảnh đất này có thể bị mờ phai theo năm tháng nhưng tầm vóc, ý nghĩa và bài học lịch sử của chiến thắng Đường 9 - Nam Lào vẫn vẹn nguyên giá trị.


Trên tinh thần đó, nhân kỷ niệm 40 năm chiến thắng Đường 9 - Nam Lào, đồng thời hướng tới kỷ niệm 50 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao (5.9.1962 - 5.9.2012) và 35 năm ngày ký Hiệp ước hữu nghị hợp tác Việt Nam - Lào (18.7.1977 - 18.7.2012), Ban Bí thư Trung ương Đảng giao Bộ Quốc phòng chủ trì, phối hợp với Tỉnh ủy Quảng Trị tổ chức Hội thảo khoa học "Chiến thắng Đường 9 - Nam Lào 1971 - Tầm vóc, ý nghĩa và bài học lịch sử". Trong cuộc Hội thao hôm nay, chúng ta cần tập trung làm sâu sắc hơn, sáng tỏ hơn những vấn đề sau đây:


Một là, cần nêu bật vai trò, sự lãnh đạo sáng suốt, tài tình của Trung ương Đảng, Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương; sự phát triển, trưởng thành vượt bậc về chỉ đạo, điều hành chiến dịch của Bộ Quốc phòng trong Chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào. Đã 40 năm trôi qua, cũng có khá nhiều công trình nghiên cứu đề cập tới Chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào, nhưng chưa có một công trình nào phản ánh một cách đầy đủ, toàn diện vai trò, sự lãnh đạo của Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng. Đây là vấn đề có ý nghĩa hết sức quan trọng. Bởi sự lãnh đạo, chỉ đạo đúng đắn, sâu sát, kịp thời là đảm bảo hàng đầu cho thắng lợi to lớn cho chiến dịch.


Hai là, đi sâu phân tích, đánh giá nét độc đáo của nghệ thuật quân sự Việt Nam trong tổ chức và điều hành chiến dịch. Điển hình như việc giành và giữ quyền chủ động suốt từ mở đầu đến khi kết thúc chiến dịch; phối hợp chặt chẽ giữa bộ đội chủ lực cơ động với lực lượng tại chỗ, tạo thành sức mạnh tổng hợp đánh thắng kẻ địch có quân đông, trang bị vũ khí hiện đại, v.v... Những nét độc đáo của nghệ thuật quân sự trong chiến dịch này cần được chắt lọc vận dụng sáng tạo vào yêu cầu nhiệm vụ xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, quyết tâm "bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ;... bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa; chủ động ngăn chặn, làm thất bại mọi âm mưu, hoạt động chống phá của các thế lực thù địch...", theo tinh thần Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng.


Ba là, cần làm rõ sự chủ động, sáng tạo của các cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương nơi chiến dịch diễn ra; sự ủng hộ, giúp đỡ và tinh thần hết mình phục vụ chiến đấu của các địa phương trong thắng lợi của Chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào.


Bốn là, làm rõ tình đoàn kết và liên minh chiến đấu đặc biệt giữa quân đội và nhân dân hai nước Việt Nam - Lào trong Chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào, qua đó, làm thất bại âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch nhằm xuyên tạc và chia rẽ mối quan hệ đặc biệt Việt Nam - Lào, Lào - Việt Nam. Lịch sử đã minh chứng, tình đoàn kết và liên minh chiến đấu Việt - Lào xuất phát từ những điểm tương đồng về địa lý, lịch sử, văn hoá, đặc biệt là nhu cầu chống thù chung vì nền tự do, độc lập, toàn vẹn lãnh thổ, vì hạnh phúc của nhân dân mỗi nước. Tình đoàn kết đó được củng cố, bồi đắp bằng mồ hôi, xương máu của biết bao cán bộ, chiến sĩ và nhân dân hai nước Việt - Lào. Tình đoàn kết đó phải tiếp tục được phát huy mạnh mẽ trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay ở mỗi nước.


Năm là, tiếp tục khẳng định và làm sáng tỏ tầm vóc, ý nghĩa và bài học lịch sử của chiến thắng Đường 9 - Nam Lào; phân tích nguyên nhân cơ bản dẫn đến thắng lợi, đúc rút những bài học kinh nghiệm, thông qua đó gợi mở, vận dụng và phát huy giá trị những bài học kinh nghiệm vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.


Lịch sử diễn ra một lần nhưng nhận thức về nó không chỉ một lần. Với ý nghĩa đó, xuất phát từ quan điểm khách quan, khoa học, dựa trên những tư liệu tin cậy và bằng phương pháp nghiên cứu đúng đắn, Hội thảo khoa học "Chiến thắng Đường 9 - Nam Lào 1971 - Tầm vóc, ý nghĩa và bài học lịch sử" sẽ góp phần nhìn nhận một cách đầy đủ, sâu sắc và có sức thuyết phục về tầm vóc, ý nghĩa, nguyên nhân thắng lợi của chiến dịch này. Kết quả Hội thảo sẽ cung cấp những cứ liệu quan trọng để bổ sung vào lịch sử kháng chiến, lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam, lịch sử Quân đội nhân dân Việt Nam và lịch sử mối quan hệ đặc biệt Việt Nam - Lào, Lào - Việt Nam. Cuộc Hội thảo này còn nhằm tôn vinh và tri ân đối với các anh hùng, liệt sĩ, với đồng bào, đồng chí đã chiến đấu hy sinh vì sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc; khơi dậy niềm tự hào dân tộc và góp phần giáo dục truyền thống lịch sử, nhất là đối với thế hệ trẻ.

[vnmilitaryhistory]

CHIẾN DỊCH ĐƯỜNG 9 - NAM LÀO 1971 VÀ NHỮNG BÀI HỌC KINH NGHIỆM VẬN DỤNG TRONG SỰ NGHIỆP BẢO VỆ TỔ QUỐC HIỆN NAY

Đại tướng PHÙNG QUANG THANH
Ủy viên Bộ Chính trị,
Phó Bí thư Quán ủy Trung ương,
Bộ trưởng Bộ Quốc phòng

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, trên mỗi chặng đường chiến đấu và chiến thắng, quân và dân ta đã tổ chức những trận đánh với quy mô thích hợp, nhằm tạo bước ngoặt, tăng thế và lực cho ta, đồng thời đẩy địch vào thế bị động đối phó, từng bước đi đến thất bại hoàn toàn. Chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào diễn ra 40 năm trước là một trong những trận đánh như vậy. Đánh giá về tầm vóc, ý nghĩa thắng lợi của chiến dịch này, Nghị quyết Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Lao động Việt Nam lần thứ 21 (10-1973) khẳng định: "Chiến thắng Đường số 9 - Nam Lào là một đòn bất ngờ đánh vào chiến lược của Nichxơn, mở ra khả năng mới đánh bại chính sách "Việt Nam hóa chiến tranh" của Mỹ"¹ (Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đảng Toàn tập, tập 34, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2004, tr. 217).


Thắng lợi trên chiến trường Đường 9 - Nam Lào đã làm thất bại hoàn toàn ý đồ của Mỹ và chính quyền Sài Gòn hòng chặt đứt tuyến hậu cần chiến lược của ta, cô lập cuộc kháng chiến ở miền Nam cũng như ở Campuchia và Lào¹ (Ý đồ của Mỹ trong việc mở rộng chiến tranh ra toàn cõi Đông Dương là nhằm cô lập đi tới bóp nghẹt cuộc kháng chiến của quân và dân ta trên chiến trường chính miền Nam. Để thực hiện ý đồ đó, Mỹ và chính quyền Sài Gòn mở 3 cuộc tiến công, gồm: Toàn Thắng 1-71 đánh sang Đông Bắc Campuchia, Quang Trung 4 đánh sang vùng 3 biên giới (Bắc Tây Nguyên - Tà Xẻng, Pa Kha, Sô Sụ (A Tô Pơ - Lào) và Lam Sơn 719 đánh sang khu vực Đường 9 - Nam Lào. Trong 3 cuộc tiến công nói trên, Lam Sơn 719 được xác định là trọng điểm, diễn ra trên địa bàn rộng, gồm tỉnh Quảng Trị (Việt Nam) và tỉnh Xa Van Na Khẹt (Lào), nhằm mục tiêu chủ yếu là chặt đứt tuyến chi viện chiến lược của ta ở khu vực Đường 9 từ Bản Đông qua Sê Pôn, Mường Phìn đến Pha Lan). Tại đây, kế hoạch tiến công mang mật danh hành quân "Lam Sơn 719" được Mỹ và chính quyền Sài Gòn chuẩn bị kỹ càng, đặt nhiều tham vọng, nhằm nhiều mục tiêu, nhưng đã bị phá sản. Về mặt quân sự, Mỹ và chính quyền Sài Gòn muốn thử nghiệm công thức chiến lược của "Việt Nam hóa chiến tranh": bộ binh Sài Gòn + hỏa lực + hậu cần Mỹ, nhằm thông qua một cuộc hành quân quy mô lớn để thử thách và nếu thành công, sẽ chứng tỏ quân đội Sài Gòn đủ khả năng thay thế vai trò của quân chiến đấu Mỹ trên chiến trường. Để đạt được mục đích và tham vọng trên, Mỹ - ngụy đã huy động một lực lượng rất lớn lên tới 42 nghìn quân; trong đó, quân đội Sài Gòn có 33 nghìn (gồm các đơn vị thiện chiến nhất và cả lực lượng dự bị chiến lược là thủy quân lục chiến và quân dù² (Lực lượng địch lúc cao nhất (10-3-1971) lên tới 55 nghìn quân, gồm có 15 trung đoàn bộ binh, dù, thủy quân lục chiến, 3 lữ đoàn thiết giáp (587 xe tăng xe bọc thép), 21 tiểu đoàn pháo binh (318 khẩu), 1.000 máy bay các loại .. Ngoài ra, còn có khoảng 9 tiểu đoàn bộ binh thuộc 2 binh đoàn cơ động ngụy Lào (GM 31, GM 33) tham gia phối hợp đánh ra vùng Mường Noọng, Mường Phìn ở phía Tây Đường 9)) và 9 nghìn quân Mỹ, với sự yểm trợ của không quân, hải quân, pháo binh... của Mỹ. Chúng dự định tiến hành chiến dịch trong khoảng 3 tháng, với 4 giai đoạn và kết thúc trước mùa mưa năm 1971¹ (Bốn giai đoạn: Từ ngày 30 tháng 1 đến 7 tháng 2 năm 1971, chiếm lĩnh bàn đạp xuất phát tiến công; từ ngày 8 đến 12 tháng 2 năm 1971, đánh chiếm các mục tiêu Bản Đông - Sê Pôn; từ ngày 15 tháng 2 đến 12 tháng 3 năm 1971, đánh phá các kho tàng ở các khu vực Sê Pôn - Bản Đông; từ 13 tháng 3 đến đầu tháng 5 năm 1971, chuyển hướng đánh phá các kho tàng ở phía Nam Sa Đê, Mường Noọng, A Túc, A Sầu, A Lưới (Trị Thiên)).


Trên cơ sở bám sát diễn biến chiến trường, nắm chắc âm mưu của địch, Bộ Tổng Tham mưu đã sớm nhận định tình hình, nhất là về địch, phán đoán đúng ý đồ hành động của chúng, kịp thời xác định biện pháp đối phó. Cuối tháng 1 năm 1971, Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương đồng ý với nhận định của Bộ Tổng Tham mưu: Cuộc hành quân ra Đường 9 - Nam Lào, với lực lượng và phương tiện chiến tranh hiện đại, nhằm cắt đứt tuyến vận tải chiến lược Bắc - Nam của ta là một bước phiêu lưu quân sự cực kỳ nghiêm trọng của đế quốc Mỹ và ngụy quyền Sài Gòn. Hành động trên của địch sẽ gây cho ta nhiều khó khăn, nhưng lại tạo cho ta cơ hội và thời cơ thuận lợi để ta tranh thủ tiêu diệt địch. Đồng thời, Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương nhấn mạnh: Trong bất cứ tình huống nào cũng phải đánh bại cuộc hành quân của địch, tiêu diệt cho được một bộ phận quan trọng lực lượng cơ động chiến lược của chúng, bảo vệ cho kỳ được kho tàng và bảo đảm công tác vận tải chi viện cho các chiến trường. Nhằm thực hiện quyết tâm đã xác định, Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương quyết định mở chiến dịch phản công tiêu diệt lớn quân địch. Bộ Quốc phòng chỉ đạo các cơ quan triển khai xây dựng kế hoạch tác chiến, tổ chức lực lượng, chuẩn bị chiến trường chu đáo, chính xác, tạo thế trận phản công địch. Đặc biệt, về mặt lực lượng, chúng ta hình thành B70, tiếp đó là B702 - Mặt trận Đường 9 - Nam Lào (tương đương quân khu), bao gồm 5 sư đoàn bộ binh (308, 304, 320, 324, 2), 4 trung đoàn pháo binh, 4 trung đoàn pháo cao xạ, 3 trung đoàn công binh, 3 tiểu đoàn xe tăng, thiết giáp, một số tiểu đoàn đặc công cùng với lực lượng tại chỗ của các mặt trận: B5 (Đường 9 - Bắc Quảng Trị), B4 (Quân khu Trị - Thiên), Đoàn 559; chỉ huy chiến dịch là những cán bộ dày dạn kinh nghiệm¹ (Theo Quyết định số 51/QĐ-QP, ngày 4 tháng 2 năm 1971, về thành lập Bộ Tư lệnh Mặt trận Đường 9 - Nam Lào của Bộ Quốc phòng: Thiếu tướng Lê Trọng Tấn, Phó Tổng tham mưu trưởng làm Tư lệnh, Thiếu tướng Lê Quang Đạo, Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị làm Chính ủy - Bí thư Đảng ủy Đại tá Cao Văn Khánh làm Phó Tư lệnh, Đại tá Phạm Hồng Sơn làm Phó Tư lệnh - Tham mưu trưởng, Đại tá Hoàng Phương làm Phó Chính ủy. Thượng tướng Văn Tiến Dũng, Ủy viên dự khuyết Bộ Chính trị, Phó Bí thư Quân ủy Trung ương, Tổng Tham mưu trưởng được cứ làm đại diện của Quân ủy Trung ương và Bộ Tổng Tư lệnh, trực tiếp chỉ đạo Mặt trận Đường 9).


Có thể thấy, việc ta bố trí, sử dụng một lực lượng rất mạnh để đối phó với cuộc hành quân lớn của địch, ngay từ đầu đã tạo được một thế trận chủ động, khiến địch bất ngờ. Điều quan trọng là nhiều mục tiêu chiến lược mà chúng đặt ra cho cuộc hành quân đã sớm bị quân ta triệt tiêu. Bằng sức mạnh của lực lượng binh chủng hợp thành, trong quá trình chiến đấu, thế trận phản công của ta chuyển hóa thành thế trận tiến công truy kích, làm thất bại hoàn toàn kế hoạch tiến công của địch.

[vnmilitaryhistory]

Sau hơn 50 ngày đêm liên tục phản công và tiến công, Chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào kết thúc thắng lợi vang dội. Ta đã đánh thiệt hại nặng 2 lữ đoàn, 1 trung đoàn bộ binh, 8 tiểu đoàn pháo binh, 4 thiết đoàn xe tăng, thiết giáp, loại khỏi vòng chiến đấu hơn 21.000 tên địch, bắn rơi và phá hủy 556 máy bay, 528 xe tăng, xe bọc thép, 112 khẩu pháo và súng cối, thu 2 máy bay trực thăng, 24 xe quân sự, 78 khẩu pháo và súng cối, hơn 2.000 súng bộ binh và nhiều trang dụng quân sự khác.


Chiến thắng Đường 9 - Nam Lào đầu năm 1971 tác động mạnh đến cục diện chiến trường, giáng một đòn nặng vào chiến lược "Việt Nam hóa chiến tranh" của đế quốc Mỹ. Chiến thắng lịch sử đó thực sự đánh dấu bước trưởng thành mới của quân đội ta. Giờ đây, sau 40 năm nhìn lại, chúng ta có thểm điều kiện nhận thức sâu sắc hơn tầm vóc, ý nghĩa của chiến thắng Đường 9 - Nam Lào, tài thao lược của Đảng ta, mà trực tiếp là Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương - bộ não chỉ đạo cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Đó là thắng lợi rực rỡ của khối đoàn kết chiến đấu chống kẻ thù chung và tình hữu nghị thắm thiết của quân và dân Việt Nam - Lào, của quân và dân ba nước Đông Dương.


Vì thế, tôi cho rằng cuộc Hội thảo này có ý nghĩa rất thiết thực về nhiều mặt. Mục đích của cuộc Hội thảo không chỉ dừng lại ở việc làm rõ và đi đến khẳng định thắng lợi của Chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào 1971 đã tạo bước ngoặt của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước; mà điều quan trọng là thắng lợi đó đã để lại những bài học kinh nghiệm quý, cần được tiếp tục nghiên cứu vận dụng, phát huy trong công cuộc xây dựng quân đội, tăng cường quốc phòng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay.


Trước hết là, bài học về sự chỉ đạo chiến lược và chiến dịch tài tình, sắc bén trên cơ sở nắm vững tình hình địch, phán đoán chính xác âm mưu, khả năng, ý đồ hành động của chúng, đề ra chủ trưởng, quyết tâm và kế hoạch tác chiến đúng, kịp thời.


Sự chỉ đạo ấy bắt nguồn từ đường lối chính trị, đường lối quân sự đúng đắn, sáng tạo; từ nghệ thuật quân sự chiến tranh nhân dân độc đáo; từ lập trường cách mạng triệt để, tư tưởng cách mạng tiến công, quyết tâm đánh bại hoàn toàn cuộc hành quân "Lam Sơn 719" của Mỹ - ngụy Sài Gòn. Trước hết, là đánh bại ý đồ của chúng: đánh chiếm Sê Pôn, phá tuyến vận tải chiến lược của ta từ gốc, triệt phá kho tàng, nhằm làm cho lực lượng chủ lực của ta bị suy yếu, không thể đánh tập trung lớn trong mùa khô 1971 và cả trong năm 1972, buộc phải quay về hoạt động nhỏ lẻ, phân tán. Sự chỉ đạo tài tình của Đảng còn được thể hiện tập trung trong việc nắm vững và đánh giá đúng kẻ địch, hạ quyết tâm chính xác, tổ chức thực hành chiến dịch chu đáo, linh hoạt, khẩn trương, đạt mục đích kiên quyết của chiến dịch, hoàn thành xuất sắc nhiêm vụ đề ra.


Ngay từ giữa năm 1970, ta đã nhận định và đánh giá chính xác về thế chiến lược so sánh lực lượng giữa ta và địch, Bộ Chính trị dự đoán trong mùa khô sắp tới, đế quốc Mỹ có thể có những hành động phiêu lưu mới, có thể chúng sẽ đánh Trung - Hạ Lào và vùng giải phóng Đông Bắc Campuchia và chắc chắn sẽ đánh phá ác liệt tuyến đường Hồ Chí Minh. Bộ Chính trị chỉ thị cho các chiến trường chuẩn bị sẵn sàng đánh địch trên hướng Đường 9, vùng ba biên giới và Đông Bắc Campuchia, thực hiện quyết tâm chiến lược: phải đánh tiêu diệt lớn sinh lực địch bảo vệ bằng được tuyến vận tải Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh và cơ quan, kho tàng, làm thất bại hoàn toàn cuộc tiến công mùa khô của địch. Bộ Chính trị yêu cầu Quân ủy Trung ương chỉ đạo các cơ quan Bộ Quốc phòng xây dựng phương án tác chiến, tổ chức lực lượng mạnh để giành thắng lợi có ý nghĩa quyết định về chiến lược.


Cũng do nắm chắc âm mưu cơ bản của địch, trong quá trình thực hành chiến dịch (sau khi bẻ gãy các hướng tiến công dọc Đường 9 và khu vực phía bắc, phía tây và đông Đường 9 của chúng¹ (Trong tuần đầu của chiến dịch: Từ ngày 8 đến ngày 14 tháng 2 năm 1971)) ta đã phán đoán đúng hai khả năng có thể xảy ra: một là, địch ngoan cố tiếp tục tiến công lên Sê Pôn để cố thực hiện mục đích đã vạch ra hoặc với mục đích hạn chế hơn nhằm vớt vát ảnh hưởng về chính trị; hai là, địch chuyển xuống hướng Nam. Trong hai khả năng này ta nhấn mạnh khả năng thứ nhất, do đó đã có những biện pháp để tăng cường phòng thủ ở Sê Pôn và thực tế đã diễn ra đúng như vậy, buộc địch phải điều chỉnh lại kế hoạch, từ bỏ âm mưu đánh chiếm Sê Pôn - mục tiêu quan trọng nhất trong cuộc hành quân của chúng. Điều đó cho thấy sự chỉ đạo chiến dịch sắc sảo của ta: đã nắm vững và khoét sâu sai lầm của địch trong cuộc hành quân, chủ động đánh địch, khiến cho địch ngày càng bị động đối phó và thất bại.


Bài học trên còn nguyên giá trị trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa hiện nay. Là lực lượng nòng cốt trong thực hiện nhiệm vụ chiến lược này, quân đội nhân dân phải nắm chắc, dự báo chính xác, đánh giá đúng tình hình, nhất là những diễn biến phức tạp liên quan, tác động đến quốc phòng - an ninh của đất nước. Trên cơ sở đó, chủ động tham mưu, đề xuất với Đảng, Nhà nước trong việc hoạch định đường lối, chiến lược bảo vệ Tổ quốc; đồng thời, có biện pháp đối phó hiệu quả với mọi tình huống xảy ra, kiên quyết không để bị động, bất ngờ, bảo đảm giữ vững môi trường hòa bình ổn định để phát triển toàn diện đất nước.


Hai là, bài học về sự chủ động chuẩn bị chiến trường và phát huy sức mạnh tổng hợp của lực lượng cơ động kết hợp với lực lượng tại chỗ, của các binh chủng, của ba thứ quân trong suốt quá trình thực hành chiến dịch.


Có thể khẳng định một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn đến thắng lợi của Chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào 1971 là ta đã chủ động tổ chức chiến trường, chuẩn bị lực lượng và hướng tiến công chiến lược.


Với tầm nhìn chiến lược, tư duy quân sự sắc sảo, nên ngay sau khi quân Mỹ vào tham chiến ở chiến trường miền Nam, Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương chủ trương phân định, tổ chức lại chiến trường, nhằm đáp ứng yêu cầu tác chiến với đối tượng mới. Theo phương hướng đó, tháng 6 năm 1966, Quân ủy Trung ương đã quyết định thành lập Mặt trận Đường 9 - Bắc Quảng Trị (mật danh 135) phụ trách địa bàn từ Vĩ tuyến 17 đến Bắc sông Thạch Hãn từ Cửa Việt đến Khe Sanh, Hướng Hóa. Đây là hướng tiến công quan trọng, một chiến trường đánh tiêu diệt thu hút, giam chân một lực lượng lớn quân Mỹ và quân ngụy Sài Gòn; tạo điều kiện cho các chiến trường khác tiến công địch, đặc biệt là vùng đồng bằng Trị - Thiên đồng thời ngăn chặn chúng mở rộng chiến tranh trên bộ ra miền Bắc¹ (Xem Bộ Quốc phòng - Viện Lịch sử quân sự Việt Nam, Lịch sử Mặt trận Đường 9 - Bắc Quảng Trị (1966-1973), Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2001).


Việc hình thành từ sớm một chiến trường có giá trị chiến lược đã cho phóp quân và dân ta tổ chức các trận đánh lớn bao vây, tiêu hao, tiêu diệt nhiều đơn vị quân Mỹ và quân ngụy Sài Gòn, tiêu biểu là Chiến dịch Đường 9 - Khe Sanh (Xuân Hè 1968 - hướng phối hợp quan trọng trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Mậu Thân 1968). Qua những trận đánh trên, bộ đội ta được rèn luyện về mọi mặt, nhất là thuộc địa bàn, thành thạo tác chiến ở địa hình rừng núi.

[vnmilitaryhistory]

Một trong những nét đặc sắc nhất về nghệ thuật tác chiến trong Chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào - một chiến dịch mà ta đã sử dụng nhiều binh chủng kỹ thuật và thực hành tác chiến hiệp đồng binh chủng quy mô lớn là đã phát huy cao độ sức mạnh tổng hợp của các lực lượng, các binh chủng; đặc biệt là sự phối hợp chặt chẽ giữa lực lượng cơ động và lực lượng tại chỗ trong suốt quá trình thực hành chiến dịch. Thực tiễn Chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào cho thấy, việc tổ chức, chuẩn bị chiến trường cho chiến dịch có quy mô lớn như thế phải thực hiện tốt các nội dung: tổ chức hệ thống đường cơ động; trinh sát chiến trường tổ chức căn cứ hậu cần, kỹ thuật; dự trữ vật chất; bảo đảm hệ thống thông tin chỉ huy; xây dựng công sự trận địa vững chắc, v.v.


Vận dụng bài học này trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc hiện nay, chúng ta phải coi trọng hơn nữa việc đẩy mạnh xây dựng khu vực phòng thủ vững chắc về chiều sâu theo Nghị quyết 28/NQ-TW của Bộ Chính trị; đồng thời, tích cực xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân trên từng địa bàn, nhất là những địa bàn trọng điểm, chiến lược, nhằm không ngừng nâng cao khả năng phòng thủ đất nước. Trong quá trình xây dựng thế trận quốc phòng - an ninh phải coi trọng tính toàn diện, với yêu cầu sẵn sàng chuyển hóa thành thế trận chiến tranh nhân dân khi xảy ra chiến tranh xâm lược.


Đặc biệt, phải coi trọng xây dựng, nâng cao chất lượng tổng hợp của lực lượng vũ trang nhân dân (ba thứ quân), trước hết là quân đội nhân dân, nhằm đảm bảo cho các lực lượng phát huy tốt vai trò nòng cốt trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.


Ba là, bài học về xây dựng khối chủ lực cơ động mạnh, đảm bảo cho những trận đánh then chốt, tiêu diệt lớn quân địch, giành thắng lợi quyết định.

Bên cạnh việc chuẩn bị tốt chiến trường, còn phải có lực lượng mạnh (bao gồm lực lượng tại chỗ và chủ lực cơ động), đủ sức hoàn thành nhiệm vụ, mục tiêu chiến lược, chiến dịch đặt ra. Yêu cầu chiến lược đối với Chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào nhằm hai mục tiêu cơ bản: vừa tiêu diệt lực lượng chủ yếu của địch, vừa bảo vệ vững chắc tuyến vận tải quân sự chiến lược Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh. Để hoàn thành nhiệm vụ trên, chúng ta đã chủ động thực hiện tốt công tác xây dựng, tổ chức lực lượng, trước hết là lực lượng tại chỗ (Đoàn 559, B4, B5); đồng thời, xây dựng khối chủ lực, gồm: các sư đoàn bộ binh có biên chế hỏa lực mạnh, phương tiện chiến đấu lớn, có khả năng cơ động cao. Ngay từ tháng 10 năm 1970, ta đã thành lập Binh đoàn B70 - một dạng tổ chức quân đoàn binh chủng hợp thành, gồm 3 sư đoàn (304, 308, 320) và các trung đoàn, tiểu đoàn binh chủng. Đến đầu năm 1971, nhằm thống nhất chỉ huy các lực lượng trên toàn Mặt trận Đường 9, ta hình thành tổ chức mới mang mật danh B702, với nòng cốt 5 sư đoàn chủ lực (304, 308, 320, 324, 2).


Quá trình xây dựng, chiến đấu, trưởng thành của các sư đoàn gắn liền với những chiến dịch lớn trong cuộc kháng chiến chống Pháp và chống đế quốc Mỹ xâm lược. Trong số 5 sư đoàn ta sử dụng trong Chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào, có 3 đơn vị ra đời từ thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp (304, 308, 320), 1 sư đoàn (324) ra đời tại chiến trường nóng bỏng Trị - Thiẽn và 1 sư đoàn (2) hình thành trên mảnh đất Khu 5 đi đầu diệt Mỹ. Đây là lần đầu tiên trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Quân đội ta sử dụng 5 sư đoàn trong một chiến dịch. Điều đó cho thấy vị trí quan trọng của chiến dịch này trong tính toán chiến lược của cả ta và đối phương.


Sử dụng khối chủ lực mạnh, đánh những đòn tiêu diệt lớn, quyết định chiến cục của một chiến dịch mang tầm chiến lược, sự tính toán ấy của Bộ Thống soái tối cao đã đạt được mục tiêu đặt ra. Chiến dịch Đường 9 - Nam Lào giành thắng lợi, trong đó, vai trò khối chủ lực được khẳng định; đồng thời, cũng chứng tỏ sự phối hợp nhịp nhàng, hiệu quả giữa lực lượng chủ lực - cơ động với lực lượng tại chỗ. Thực tế chiến dịch cho thấy, lực lượng chủ lực - cơ động muốn tiến hành phản đột kích lớn và chuyển phản công sang tiến công phải dựa trên cơ sở lực lượng tại chỗ mạnh, đánh địch rộng khắp, tạo thế, tạo thời cơ. Lực lượng tại chỗ thuộc Đoàn 559, B4 và 135 góp phần quan trọng trong việc tiêu hao, ngăn chặn địch, đánh máy bay, tạo điều kiện thuận lợi cho chủ lực cơ động đánh những trận tập trung tiêu diệt lớn quân địch. Nếu lực lượng tại chỗ của Đoàn 559, 134 và B5 không mạnh, chiến đấu không có hiệu quả, thì chủ lực cơ động từ xa đến sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong chuẩn bị, tổ chức và thực hành chiến dịch, sẽ mất thời cơ diệt dịch và Chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào không thể giành được thắng lợi lớn.


Có thể nói, vấn đề tổ chức lực lượng chủ lực cơ động chiến lược luôn là vấn đề cốt yếu trong suốt quá trình xây dựng quân đội. Hiện nay, chúng ta phải quán triệt và đẩy mạnh thực hiện xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XI của Đảng đã xác định. Trong đó, tập trung đầu tư hiện đại hóa một số lực lượng quan trọng, mang tính cấp thiết như: Quân chủng Hải quân, Phòng không - Không quân, Binh chủng Thông tin liên lạc, tác chiến điện tử, trinh sát kỹ thuật. Đồng thời, chú trọng điều chỉnh tổ chức lực lượng phù hợp; xây dựng đội ngũ cán bộ, chiến sĩ có bản lĩnh chính trị vững vàng, trình độ chuyên môn giỏi, đủ khả năng khai thác và làm chủ vũ khí, trang bị kỹ thuật được giao. Trên cơ sở đó, không ngừng nâng cao khả năng sẵn sàng chiến đấu của quân đội, đảm bảo cho quân đội hoàn thành tốt nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong mọi tình huống.


Bốn là, bài học về thực hiện tốt công tác bảo đảm hậu cần - kỹ thuật, đáp ứng yêu cầu chiến đấu liên tục, dài ngày, ác liệt của các lực lượng tham gia chiến dịch.

Trong chiến tranh, công tác bảo đảm hậu cần - kỹ thuật là nhiệm vụ không thể thiếu, một nhân tố quan trọng góp phần quyết định thắng lợi. Trong Chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào 1971, chúng ta đã đưa vào chiến đấu một lực lượng lớn, tác chiến binh chủng hợp thành, đòi hỏi công tác bảo đảm hậu cần - kỹ thuật phải được chuẩn bị tổ chức chu đáo, vững chắc, trên các quy mô: hậu cần các đơn vị chủ lực cơ động, hậu cần tại chỗ, hậu cần chiến lược, chiến dịch và chiến đấu. Thực tiễn chiến dịch cho thấy chúng ta đã thực hiện rất tốt yêu cầu trên.

[vnmilitaryhistory]

Từ cuối năm 1970, cùng với sự hình thành Binh đoàn 70 lực lượng bảo đảm hậu cần cũng được chấn chỉnh, tổ chức thành đơn vị cấp cục (Cục Hậu cần Binh đoàn, gồm các bộ phận tham mưu, chính trị, vận tải, quân nhu, quân y, quân giới, xăng xe và các đơn vị trực thuộc). Với tinh thần chủ động, cơ quan hậu cần - kỹ thuật đã nhanh chóng triển khai lập kế hoạch bảo đảm theo ý định tác chiến, tổ chức nghiên cứu chuẩn bị chiến trường ở khu vực Đường 9 - Bản Đông theo trục đường 16, hiệp đồng với Binh trạm 17 (Cục Vận tải) và Binh trạm 27 (Đoàn 559) để vận chuyển hàng từ binh trạm vào các cụm hậu cần chiến dịch. Quá trình chuẩn bị, bảo đảm hậu cần - kỹ thuật cho chiến dịch phản công rất phức tạp, nhiều khó khăn và thực sự là một kỳ công. Song, với sự nỗ lực cao, phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng, bộ phận bảo đảm của nhiều đơn vị, cùng với thuận lợi địa bàn chiến dịch gần hậu phương lớn miền Bắc, chúng ta đã tạo được mạng lưới hậu cần - kỹ thuật liên hoàn, vững chắc. Chỉ trong thời gian ngắn (1-1971), ngành Hậu cần - Kỹ thuật đã dự trữ được lượng vật chất bảo đảm trên các hướng chiến dịch lên tới 6.385 tấn, đủ cho 3 đến 6 vạn quân tác chiến trong thời gian từ 4 đến 5 tháng¹ (Bộ Quốc phòng - Tổng cục Hậu cần, Lịch sử Hậu cần Quân đội nhân dân Việt Nam, Tập II (1954-1975), Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1999, tr. 396-397).


Có thể nói, tuy đây là lần đầu tiên trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, chúng ta tổ chức một chiến dịch quy mô lớn, nhưng các đơn vị tham gia tác chiến đã được bảo đảm hậu cần - kỹ thuật đầy đủ, kịp thời, được bảo đảm cơ động lực lượng và binh khí kỹ thuật nhanh chóng, đạn dược đáp ứng đủ yêu cầu tác chiến, bộ đội ăn no, tỷ lệ quân số khỏe cao từ đầu đến cuối chiến dịch1 (Bộ Quốc phòng - Tổng cục Hậu cần, Lịch sử Hậu cần Quân đội nhân dân Việt Nam, Sđd, tr. 400). Nhờ đó, đã duy trì sức mạnh chiến đấu cao của các lực lượng tham gia chiến dịch trong điều kiện tác chiến liên tục, ác liệt và dài ngày.


Hiện nay, trong bối cảnh đất nước hòa bình, công tác bảo đảm hậu cần - kỹ thuật cho quân đội có những thuận lợi cơ bản. Nhưng kinh nghiệm về công tác này được rút ra qua Chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào vẫn rất hữu ích, trước hết là đối với ngành Hậu cần, ngành Kỹ thuật trong quân đội. Đặc biệt, cần tiếp tục phát huy tính chủ động, sáng tạo, di trước một bước, chuẩn bị chu đáo, kịp thời, vững chắc trong công tác bảo đảm hậu cần - kỹ thuật. Trên cơ sở đó, nghiên cứu xây dựng hệ thống tổ chức hậu cần, kỹ thuật các cấp (cả chiến lược, chiến dịch, chiến đấu) ngày càng hoàn thiện, đáp ứng tốt yêu cầu sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu của lực lượng vũ trang nhân dân, quân đội nhân dân trong cả thời bình và thời chiến.


Năm là, bài học về sự phối hợp hoạt động chặt chẽ giữa các chiến trường, đặc biệt là sự phối hợp chiến đấu giữa quân và dân Việt Nam - Lào, phát huy hiệu quả liên minh đoàn kết chiến đấu của ba nước Đông Dương.


Ngay từ khi địch có ý định và triển khai thực hiện kế hoạch hành quân trên ba hướng, trong đó tập trung lực lượng lớn cho cuộc hành quân "Lam Sơn 719", chúng ta đã kịp thời nắm, đánh giá chính xác tình hình và nhận định đúng: địch đưa ra lực lượng tuyến ngoài thì ở tuyến trong sẽ bộc lộ sơ hở lớn, ta có điều kiện để đánh phá kế hoạch bình định của chúng. Do đó, Bộ Chính trị đã chỉ thị cho các chiến trường phải nhân cơ hội này, đẩy mạnh phong trào tiến công và nổi dậy, phối hợp chiến đấu chặt chẽ giữa các chiến trường.


Ở Khu 5 và Tây Nguyên, ta đánh phá "bình định" có kết quả tốt; các chiến trường khác cũng đã đẩy mạnh được hoạt động phá lỏng, phá rã sự kìm kẹp của quân đội và chính quyền Sài Gòn. Đặc biệt, quân và dân chiến trường Tây Nguyên đã phối hợp nhịp nhàng với Chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào, bẻ gãy cuộc hành quân ra vùng Phi Hà của địch.


Ở Campuchia, ta đã phối hợp tốt với bạn, làm thất bại cuộc hành quân "Toàn thắng 1-71" của địch ở khu vực Công Pông Chàm, đập tan ý đồ của địch hành quân lên Kra Chiê, buộc chúng phải lui về củng cố tuyến đường 7. Tại đây, địch đã không thực hiện được âm mưu đánh vào vùng căn cứ, phá hoại hậu phương của ta, trái lại còn bị ta diệt nhiều sinh lực và phá hủy nhiều phương tiện chiến tranh.


Trên chiến trường Lào, ta đã cùng với lực lượng vũ trang của bạn đẩy mạnh hoạt động tác chiến, thực hành tiến công, tiêu diệt nhiều sinh lực địch; giải phóng được một số vùng thuộc phía đông cao nguyên Bô Lô Ven, Bắc Luông Pha Băng và ở Cánh Đồng Chum; đặc biệt, đánh bại hoàn toàn cuộc hành quân "Lam Sơn 719" sang khu vực Đường 9 - Nam Lào.


Thực hiện phương châm chiến lược "Đông Dương là một chiến trường", "chung chiến hào đánh Mỹ", các lực lượng cách mạng trên ba chiến trường Nam Việt Nam, Lào và Campuchia đã phối hợp chặt chẽ với nhau trong mọi hoạt động tạo điều kiện cho nhau và cùng nhau giành thắng lợi to lớn.


Thắng lợi của Chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào là minh chứng cho sự phối hợp chiến đấu nhịp nhàng, đơn vị bộ đội Pathét Lào thuộc Quân khu Nam Lào. Ta và bạn đã sát cánh chiến đấu, bẻ gãy nhiều đợt tiến công của địch hòng chiếm Sê Pôn - mục tiêu then chốt của cuộc hành quân "Lam Sơn 719". Thắng lợi trên chiến trường Đường 9 - Nam Lào là chiến công chung, thấm đẫm tình đoàn kết chiến đấu keo sơn của quân và dân hai nước Việt Nam - Lào. Đó chính là ý nghĩa quốc tế to lớn của Chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào 1971.


Liên minh đoàn kết chiến đấu giữa ba nước Đông Dương Việt - Lào - Campuchia trong những năm tháng kháng chiến chống kẻ thù chung là thực dân Pháp, đế quốc Mỹ xâm lược, là di sản lịch sử quý báu góp phần quan trọng vào việc hình thành, củng cố và phát triển quan hệ hữu nghị đặc biệt trong sáng, thủy chung giữa ba dân tộc. Ngày nay, trên cơ sở quán triệt sâu sắc đường lối, chính sách đối ngoại của Đảng và Nhà nước, chúng ta phải tiếp tục gìn giữ, vun đắp và phát triển mới quan hệ đoàn kết quốc tế đó lên tầm cao mới, vì sự nghiệp cách mạng của mỗi nước và sự trường tồn của mỗi dân tộc trên bán đảo Đông Dương.


Hội thảo khoa học về Chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào lần này, tôi đề nghị chúng ta cần tập trung đi sâu tìm hiểu, phân tích, luận giải những vấn đề mới, nhất là loại hình chiến dịch phản công làm cơ sở cho việc vận dụng trong xây dựng các phương án, kế hoạch, tổ chức lực lượng, huấn luyện... đáp ứng yêu cầu tác chiến mới của Quân đội nhân dân trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới.

[vnmilitaryhistory]

CHIẾN THẮNG ĐƯỜNG 9 - NAM LÀO 1971, BƯỚC PHÁT TRIỂN QUAN TRỌNG VỀ CHỈ ĐẠO TÁC CHIẾN CỦA BỘ TỔNG THAM MƯU TRONG KHÁNG CHIẾN CHỐNG MỸ, CỨU NƯỚC

Trung tướng Đỗ Bá Tỵ
Ủy viên Trung Ương Đảng,
Ủy viên Thường vụ Quân ủy Trung ương,
Tổng tham mưu trưởng QDNDVN,
Thứ trưởng Bộ Quốc phòng

Chiến thắng Đường 9 - Nam Lào 1971 là thắng lợi rực rõ của đường lối kháng chiến chống Mỹ xâm lược, của đường lối quân sự và nghệ thuật chỉ đạo chiến tranh của Đảng ta trong giai đoạn địch triển khai chiến lược "Việt Nam hóa chiến tranh". Đó cũng là thắng lợi của quân và dân ba nước Việt Nam - Lào - Campuchia trong cuộc chiến đấu chống kẻ thù chung trên bán đảo Đông Dương. Thắng lợi của Chiến dịch Đường 9 - Nam Lào là thắng lợi rất to lớn, toàn diện, có ý nghĩa chiến lược; để lại cho ta nhiều bài học kinh nghiệm quý báu về chỉ đạo chiến lược, nghệ thuật chiến dịch và chiến thuật, làm phong phú thêm kho tàng lý luận quân sự Việt Nam.


Ngay từ giữa năm 1970, cơ quan tham mưu chiến lược của ta đã sớm nhận định: sau khi kết thúc cuộc tiến công sang Campuchia, Mỹ và quân đội Sài Gòn sẽ mở một số cuộc hành quân lớn đánh phá hành lang vận chuyển chiến lược Bắc - Nam, trọng điểm là hướng Đường 9 - Nam Lào, nhằm triệt phá "đầu nguồn" và "bóp nghẹt từ cuống họng" tuyến chi viện chiến lược của ta. Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng và Quân ủy Trung ương đã thống nhất nhận định, đây là hành động phiêu lưu quân sự cực kỳ nghiêm trọng, nhưng cũng là một sai lầm về chiến lược của địch.


Phân tích kỹ tình hình địch, Bộ Tổng Tư lệnh và Bộ Tổng Tham mưu xác định nếu địch đánh ra Đường 9 Nam Lào sẽ là thời cơ để ta tập trung lực lượng mở chiến dịch phản công bằng sức mạnh tác chiến binh chủng hợp thành quy mô lớn, kiên quyết tiêu diệt nhiều sinh lực và phương tiện chiến tranh của chúng, kiên quyết bảo vệ căn cứ kho tàng, giữ vững tuyến vận tải chiến lược chi viện chiến trường (không phải đánh xong rồi rút quân), sẵn sàng đánh địch tiến công ra Nam Khu 4; phối hợp chặt chẽ với các chiến trường trên toàn miền Nam và chiến trường hai nước bạn, làm thất bại chiến lược "Việt Nam hóa chiến tranh" và âm mưu "dùng người Đông Dương đánh người Đông Dương" của đế quốc Mỹ; đồng thời, là cơ hội để ta rèn luyện bộ đội chủ lực tác chiến hiệp đồng binh chủng ở chiến trường rừng núi. Như vậy, mục đích chiến dịch gắn liền với yêu cầu về chiến lược. Do đó, trong suốt quá trình tổ chức chuẩn bị và điều hành chiến dịch, Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương luôn yêu cầu "nhất thiết phải đánh thắng trận này", vì đây là một trong những trận có ý nghĩa quyết định về chiến lược.


Đối với Bộ Tổng Tham mưu, đây là lần đầu tiên được Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương giao trực tiếp tổ chức, chỉ huy chiến dịch phản công bằng tác chiến hiệp đồng binh chủng quy mô lớn trên chiến trường miền Nam. Quán triệt sâu sắc ý nghĩa chiến dịch, Đảng ủy và Thủ trưởng Bộ Tổng Tham mưu tập trung lãnh đạo công tác chỉ đạo chiến trường, trong đó chỉ đạo tác chiến Chiến dịch Đường 9 - Nam Lào được xác định là nhiệm vụ trọng tâm.


Để từng bước xây dựng một cơ quan chỉ huy đủ tầm tổ chức và điều hành chiến dịch quy mô lớn, tháng 10 năm 1970, Quân ủy Trung ương và Bộ Tổng Tư lệnh đã chấp thuận đề xuất của Bộ Tổng Tham mưu cho thành lập Bộ Tư lệnh 70 (B70) có quyền hạn tương đương Bộ Tư lệnh quân khu (với lực lượng bao gồm các sư đoàn bộ binh 304, 308, 320, Trung đoàn pháo binh 45, Trung đoàn cao xạ 241, Trung đoàn công binh 219, một số đơn vị binh chủng khác). Việc thành lập Bộ Tư lệnh 70 không chỉ đơn thuần đáp ứng cho yêu cầu nhiệm vụ chiến dịch trước mắt, mà còn là bước thử nghiệm cho sự ra đời của Bộ Tư lệnh các quân đoàn chủ lực được thành lập sau đó mấy năm. Bộ Tổng Tham mưu cùng Bộ Tư lệnh 70 khẩn trương hoàn chỉnh kế hoạch chiến dịch, trọng tâm là kế hoạch tác chiến báo cáo Quân ủy Trung ương thông qua lần cuối vào tháng 12 năm 1970.


Đầu tháng 2 năm 1971, Bộ Tư lệnh chiến dịch Đường 9 - Nam Lào (gọi tắt Bộ Tư lệnh 702) chính thức được thành lập, do Thiếu tướng Lê Trọng Tấn - Tổng Tham mưu phó phụ trách tác chiến làm Tư lệnh; Thiếu tướng Lê Quang Đạo - Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị làm Chính ủy, Bí thư Đảng ủy chiến dịch. Giúp việc trực tiếp cho Tư lệnh trong cơ quan tham mưu chiến dịch có các đồng chí Tư lệnh Binh chủng Pháo binh, Tư lệnh Binh chủng Tăng - thiết giáp, Tư lệnh Binh chủng Đặc công, đại diện Quân chủng Phòng không - Không quân, đại diện các binh chủng, Thông tin liên lạc, Công binh, cùng nhiều cán bộ chỉ huy - tham mưu tác chiến dày dạn kinh nghiệm trận mạc. Bộ Tư lệnh 702 là một cơ quan chỉ huy được kế thừa và nâng cao từ Bộ Tư lệnh 70 theo yêu cầu nhiệm vụ của chiến dịch. Đảng ủy và Bộ Tư lệnh 702 thực sự là một tổ chức mạnh, có đủ quyền hạn, khả năng lãnh đạo và chỉ huy tất cả các lực lượng ta và bạn ở khu vực Đường 9 và Nam Lào. Đồng chí Tổng Tham mưu trưởng Văn Tiến Dũng được Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương cử làm đại diện Quân ủy Trung ương và Bộ Tổng Tư lệnh vào chiến trường (23-2-1971) trực tiếp theo dõi và chỉ đạo chiến dịch. Bộ Tư lệnh 702 được xem như là cơ quan tiền phương của Bộ có thể quyết định những vần đề quan trọng, kịp thời, nhất là về chỉ đạo tác chiến chiến dịch để giành thắng lợi trong mọi tình huống. Như vậy, về tổ chức cơ quan chỉ huy trong chiến dịch thể hiện rõ sự sáng tạo, được bổ sung hoàn thiện liên tục từ thấp đến cao, góp phần quyết định thành công trong chỉ đạo tác chiến của chiến dịch.