Lịch sử Quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam giúp cách mạng Campuchia

[macbupda]

Đối với Sư đoàn 315 (Mặt trận 579), nhiệm vụ giúp Bạn xây dựng cơ sở cũng được chú trọng. Sư đoàn cử các đội công tác tuyên truyền vận động quần chúng nhân dân ở các xã (khum) trọng yếu như Choam, Tấc Khom, Đốc Tơre (huyện Choan Ksan), Côngpông Xalâu 1, Côngpông Xalâu 2, Chép 2 (huyện Chep), Thơ Mia, Chà Rạch, Pớtôria (huyện Chi Sen) thuộc tỉnh Prếtvihia. Các đơn vị của Sư đoàn 315 tổ chức hàng trăm buổi tuyên truyền, học tập các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước cách mạng Campuchia và tổ chức mít tinh cho 83.917 lượt người, bồi dưỡng 148 cán bộ phum, khum (thôn, xã), tổ chức được 120 dân quân trong 9 xã; xây dựng được 3 đại đội 2 chức năng cho 3 huyện. Đồng thời giúp nhân dân gặt lúa, đào giếng, làm nhà, sửa chữa đường sá với hàng nghìn ngày công. Tổ chức cứu chữa nhiều người dân bị ốm đau, dọn vệ sinh, cắt tóc, chiếu phim phục vụ nhân dân ở nhiều nơi, gây được tình cảm mến phục Bộ đội tình nguyện Việt Nam.

Nhờ phong trào tăng gia sản xuất ở các ấp, xã phát triển, đời sống của nhân dân ngày càng ổn định. Ngoài số lương thực dùng để ăn, nhân dân còn có lượng dư bán cho nhà nước như huyện Môngconrôrây có 6 xã thu mua được 4.130 tấn lúa, huyện Xixôphôn cũng có 6 xã thu mua được 168 tấn lương thực... Nhìn chung, hoạt động giúp Bạn xây dựng cơ sở của quân tình nguyện có nhiều cố gắng và đạt kết quả tốt. Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, cán bộ, chiến sĩ ta đã chấp hành tốt kỷ luật dân vận, tạo được lòng tin cho cán bộ, nhân dân Campuchia. Mối quan hệ đoàn kết chiến đấu giữa Quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam với lực lượng vũ trang cách mạng và nhân dân Bạn ngày càng phát triển vì sự hồi sinh của dân tộc Campuchia.

Cuối năm 1986, nhân sự Bộ Tư lệnh 719 có sự thay đổi. Ngày 6 tháng 11 năm 1986, Bộ Chính trị Trung ương Đảng ra Quyết định số 1319/NQNS-TW bổ nhiệm đồng chí Đoàn Khuê, Ủy viên Trung ương Đảng - Phó Tư lệnh Tham mưu trưởng Bộ Tư lệnh 719 làm Tư lệnh 719, Trưởng ban lãnh đạo Đoàn chuyên gia Việt Nam tại Campuchia, đồng thời Bộ Chính trị quyết định điều động đồng chí Lê Đức Anh, Ủy viên Bộ Chính trị, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, nguyên Tư lệnh 719 về Bộ Quốc phòng nhận nhiệm vụ mới⁽¹⁾. Trước đó, ngày 15 tháng 8 năm 1986, Thường vụ Đảng ủy Quân sự Trung ương ra Quyết nghị số 142/QNĐU về việc chỉ định bổ sung đồng chí Hồ Bá Phúc làm Ủy viên Ban cán sự Đảng 719.

Ngày 22 tháng 11 năm 1986, Đảng ủy Quân sự Trung ương họp hội nghị kiểm điểm tình hình thực hiện nhiệm vụ quân sự năm 1986 và đề ra phương hướng nhiệm vụ quân sự năm 1987. Đánh giá về tình hình nhiệm vụ quân sự năm 1986 trên chiến trường Campuchia, Hội nghị nêu rõ: Ta đã giúp Bạn và cùng với Bạn đẩy mạnh việc thực hiện các mục tiêu chiến lược, điều chỉnh bố trí lực lượng, hình thành thế trận phù hợp với tình hình phát triển mới của chiến trường; tích cực đánh địch và ngăn chặn địch ở biên giới Campuchia - Thái Lan, trên các hành lang thâm nhập và nhất là truy quét địch trong nội địa (loại khỏi vòng chiến đấu trên một vạn tên địch). Đồng thời đẩy mạnh công tác vận động quần chúng, xây dựng thực lực cách mạng. Nhìn chung, thế và lực cách mạng Campuchia tiếp tục được tăng cường. Tuy nhiên, thành tích đạt được trong năm 1986 chưa tương xứng với thế và lực đã tạo ra được sau thắng lợi mùa khô 1984-1985. Kết quả thực hiện 3 mục tiêu chiến lược còn hạn chế. Hiệu quả giúp Bạn của chuyên gia quân sự và hiệu suất chiến đấu của Bộ đội tình nguyện chưa cao.

Sang năm 1987, địch vẫn tăng cường phá hoại cuộc sống hồi sinh của nhân dân Campuchia. Chúng ra sức tìm mọi cách tạo thế, tạo lực hòng làm chuyển biến so sánh lực lượng có lợi cho chúng, nuôi ý đồ đảo ngược tình thế, tiến tới giành thắng lợi quyết định. Thực hiện âm mưu đó, địch vẫn dùng biện pháp chiến lược cơ bản là đưa lực lượng từ các căn cứ ở vùng biên giới Campuchia - Thái Lan vào nội địa tuyên truyền giành dân, tìm cách đánh phá hòng vô hiệu hoá chính quyền cách mạng ở phum, xã và vô hiệu hoá lực lượng vũ trang Bạn: kết hợp với chiến tranh tâm lý, dụ dỗ mua chuộc, đe dọa, gây mất ổn định trong nhân dân và các tổ chức quần chúng, lực lượng cách mạng ở phum, xã.

Tại vùng biên giới, địch sử dụng lực lượng bộ binh, pháo binh, thiết giáp, không quân đánh phá, chiếm một số điểm tựa, cụm điểm tựa của ta và Bạn. Chúng củng cố hệ thống đài quan sát, công sự, làm đường cơ động, bố trí chông mìn ở các khu vực xung yếu đối diện với ta. Ngoài ra, địch còn tổ chức các lực lượng chuyên trách trinh sát, nắm tình hình hoạt động của ta và Bạn trên tuyến phòng thủ biên giới, tìm cách đánh phá mở hành lang đưa lực lượng vào sâu trong nội địa.

Nhằm ngăn chặn địch đánh phá, các đơn vị quân đội ta và Bạn ở tuyến phòng thủ biên giới đã anh dũng chiến đấu trên các địa bàn được giao. Trong quá trình chiến đấu ngăn chặn địch hoặc tiến công triệt phá các căn cứ xuất phát tiến công của chúng, địa bàn nào bộ đội ta và Bạn làm chủ thì đồng thời tiến hành xây dựng, cải tạo hệ thống công sự, hệ thống vật cản để tạo thế đánh địch phản kích, hạn chế địch vào nội địa.

⁽¹⁾ Ngày 22 tháng 12 năm 1986, Hội đồng Nhà nước ra Quyết định số 778/HĐNN7 bổ nhiệm Đại tướng Lê Đức Anh, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng làm Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam.

[macbupda]

Ngày 2 tháng 1 năm 1987, Đảng ủy Quân sự Trung ương ra nghị quyết số 06/NQ-ĐUQSTW về nhiệm vụ quân sự năm 1987. Đối với nhiệm vụ ở Campuchia Nghị quyết nêu rõ: “Tiếp tục giúp Bạn và phối hợp với Bạn đẩy mạnh cuộc vận động xây dựng các tổ chức cách mạng ở cơ sở, bóc gỡ lực lượng ngầm của địch ; truy quét phá vỡ các căn cứ lõm, chặn đánh tiêu diệt lực lượng xâm nhập và các đoàn tiếp tế, kết hợp bịt các cửa khẩu triệt phá các hành lang xâm nhập; tăng cường bảo đảm an ninh ở các vùng nội địa, trước hết là các khu vực và mục tiêu quan trọng; sẵn sàng đánh bại các cuộc tập kích, lấn chiếm biên giới Campuchia - Thái Lan. Luôn luôn quán triệt 3 mục tiêu chiến lược trong giúp Bạn, nhất là việc xây dựng thực lực cách mạng và bồi dưỡng nâng cao chất lượng của đội ngũ cán bộ Bạn”⁽¹⁾.

Nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ giúp cách mạng Campuchia trong tình hình mới, ngày 31 tháng 1 năm 1987, Bộ Quốc phòng ra Thông tư số 127/TT-QP hướng dẫn thực hiện chính sách đối với quân nhân, công nhân viên chức quốc phòng. Thông tư quy định cụ thể về chế độ, chính sách đối với Quân tình nguyện và chuyên gia quân sự, người phục vụ chuyên gia (tiền lương, một số khoản phụ cấp), góp phần cải thiện điều kiện sinh hoạt, yên tâm làm nhiệm vụ quốc tế giúp Bạn.

Trong những ngày tháng gian khổ thực hiện nhiệm vụ quốc tế ở Campuchia, cán bộ, chiến sĩ quân tình nguyện và chuyên gia quân sự ta luôn nhận được nhiều tình cảm động viên của hậu phương trên quê hương Việt Nam. Hằng năm, các tỉnh, thành ở phía nam thường cử đoàn đại biểu đại diện cho từng cơ quan, địa phương sang thăm động viên, tặng quà bộ đội ta, nhất là vào dịp các ngày lễ, ngày Tết. Nhân dịp Tết Nguyên đán 1987, Thành hội phụ nữ thành phố Hồ Chí Minh đã phát động phong trào “Tết đến nhớ người chiến sĩ biên cương” và cử cán bộ cùng đoàn đại biểu nhân dân thành phố đi thăm, tặng quà (gồm 247 chiếc áo len, 100 mét vải và các thứ nhu yếu phẩm khác trị giá 676.133 đồng) cho cán bộ, chiến sĩ Sư đoàn 302 và ở lại cùng vui tết với bộ đội. Những đoàn đại biểu các tỉnh, thành phố của Việt Nam đến thăm các đơn vị Quân tình nguyện, chuyên gia quân sự là sự cổ vũ thiết thực đối với cán bộ, chiến sĩ ta; động viên họ nỗ lực phấn đấu, quyết tâm hoàn thành tốt nhiệm vụ quốc tế vẻ vang đối với cách mạng và nhân dân Campuchia.

Từ ngày 12 đến 18 tháng 2 năm 1987, Tổng cục Chính trị tổ chức hội nghị sơ kết công tác giúp Bạn thực hiện 3 mục tiêu chiến lược then chốt cách mạng Campuchia. Tham dự hội nghị có Phó Tư lệnh chính trị Bộ Tư lệnh 719, Phó Tư lệnh các quân khu phía Nam và các mặt trận 479, 579, 779, 979; đại biểu của Bộ Tổng Tham mưu, Tổng cục Chính trị, Bộ Tư lệnh và cơ quan tham mưu, chính trị Bộ Tư lệnh 719. Hội nghị đánh giá tình hình giúp Bạn và cùng Bạn thực hiện 3 mục tiêu chiến lược của cách mạng Campuchia trong thời gian qua và bàn biện pháp đẩy mạnh tốc độ giúp Bạn nhanh chóng trưởng thành trong thời gian tới.

Kết luận hội nghị, đồng chí Chu Huy Mân, Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị nêu rõ: Căn cứ vào đặc điểm tình hình địch, ta trên chiến trường Campuchia cần có những biện pháp giúp Bạn thực hiện ba mục tiêu chiến lược đạt chất lượng và hiệu quả cao hơn. Chiến trường biên giới và nội địa có vị trí và tác dụng khác nhau thì yêu cầu và cách hoạt động cũng khác nhau, nhưng chỉ đạo phải thống nhất, phối hợp chặt chẽ. Hình thành lực lượng tổng hợp để phát huy thế mạnh và tinh thần tiến công tổng hợp để đánh thắng địch, cần nắm chắc vấn đề xây dựng thực lực cách mạng nói chung và lực lượng vũ trang nhân dân cách mạng Campuchia nói riêng. Chúng ta phải giúp Bạn yêu cầu cả về tư tưởng và tổ chức. Nguyên tắc là giúp Bạn đảm đương được nhiệm vụ, tự làm chủ được công việc.

Căn cứ vào yêu cầu nhiệm vụ giúp cách mạng Campuchia trong tình hình mới, đầu năm 1987, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng điều chỉnh nhân sự về cán bộ lãnh đạo, chỉ huy Bộ Tư lệnh Quân tình nguyện Việt Nam tại Campuchia. Ngày 26 tháng 2 năm 1987, Bộ Chính trị ra Quyết định số 96/NQ-NS-TW bổ nhiệm Thượng tướng Lê Ngọc Hiền, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Tổng tham mưu trưởng giữ chức Tư lệnh Quân tình nguyện Việt Nam tại Campuchia. Tiếp đó, ngày 11 tháng 4 năm 1987, Thường vụ Đảng ủy Quân sự Trung ương ra Quyết định số 75/ĐUQSTW chỉ định bổ sung ba đồng chí vào Ban cán sự 719 gồm: đồng chí Lê Hai, Phó Bí thư Ban cán sự làm Bí thư; bổ sung đồng chí Lê Ngọc Hiền vào Ban cán sự làm Phó Bí thư và đồng chí Lê Khả Phiêu làm Phó Bí thư.

Nhằm tăng cường hiệu quả công tác giúp Bạn của đội ngũ chuyên gia quân, dân, chính, Đảng, Ban lãnh đạo Đoàn chuyên gia Việt Nam tại Campuchia đã đề nghị Ban Bí thư Trung ương Đảng, Hội đồng Bộ trưởng duy trì mối liên hệ thường xuyên, chặt chẽ với Đoàn chuyên gia và điều chỉnh một số chế độ, chính sách đối với cán bộ đi công tác dài hạn ở Campuchia. Công văn số 624/CV-TC ngày 9 tháng 5 năm 1987 của Ban lãnh đạo Đoàn chuyên gia Việt Nam tại Campuchia gửi đồng chí Chủ nhiệm Văn phòng Hội đồng Bộ trưởng nêu rõ: Đảng và Nhà nước ta đã thành lập Ban lãnh đạo Đoàn chuyên gia Việt Nam tại Campuchia và Đoàn được Ban Chấp hành Trung ương Đảng xác định là cơ quan lãnh đạo toàn diện và tại chỗ về công tác giúp Bạn tại Campuchia. Để hoàn thành tốt nhiệm vụ đó, Ban lãnh đạo Đoàn chuyên gia Việt Nam tại Campuchia ngoài sự cố gắng, nỗ lực của mình còn phải kịp thời nhận được các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước ta một cách thường xuyên. Những năm qua, nhiều chỉ thị, nghị quyết của Nhà nước ta không được Văn phòng Hội đồng Bộ trưởng cũng như một số Bộ liên quan gửi cho đoàn chuyên gia, làm cho việc quán triệt cũng như tổ chức thực hiện những chủ trương mới của Đảng, Nhà nước trong chuyên gia thường chậm. Vì vậy, đề nghị Văn phòng Hội đồng Bộ trưởng và các Bộ liên quan giữ mối liên hệ thường xuyên chặt chẽ với Đoàn chuyên gia Việt Nam ở Campuchia.

⁽¹⁾ Biên niên sự kiện hoạt động của Đảng, Nhà nước, quân đội, chuyên gia Việt Nam tại Campuchia, tập IV..., 2008; tài liệu lưu tại Viện Lịch sử quân sự Việt Nam, tr. 339.

[macbupda]

Tiếp đó, ngày 15 tháng 6 năm 1987, Ban lãnh đạo Đoàn chuyên gia Việt Nam tại Campuchia gửi Ban Bí thư Trung ương Đảng, Thường vụ Hội đồng Bộ trưởng Công văn số 667/CV-TC đề nghị Ban Bí thư Trung ương Đảng, Thường vụ Hội đồng Bộ trưởng cho phép tiếp tục thực hiện đúng, đầy đủ những quy định đã ghi trong Chỉ thị 01 của Ban Bí thư và nhiều điểm trong Chỉ thị số 87/CT của Hội đồng Bộ trưởng; đồng thời sửa đổi, bổ sung một số điểm cho phù hợp với tính chất, điều kiện công tác ở chiến trường Campuchia. Công văn nêu rõ: “Mặc dù điều kiện kinh tế còn nhiều khó khăn, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành và từng bước điều chỉnh, bổ sung những chế độ, chính sách đối với cán bộ đi công tác dài hạn ở Campuchia, góp phần động viên đội ngũ chuyên gia yên tâm làm nhiệm vụ quốc tế.

Tuy nhiên, những chế độ, chính sách đối với chuyên gia công tác dài hạn ở Campuchia còn chắp vá, có chỗ thiếu nhất quán, nội dung một số chế độ, chính sách chưa phản ánh đúng thực trạng và điều kiện công tác ở Campuchia. Gần đây, Nhà nước ta có điều chỉnh, bổ sung chính sách đối với cán bộ đi Campuchia, có một số điều không được sát thực ảnh hưởng đến tư tưởng, sự yên tâm phấn đấu trong đội ngũ chuyên gia. Đến nay, Bạn đã trưởng thành, cho nên cán bộ đi làm nhiệm vụ chuyên gia càng phải đảm bảo chất lượng, theo đúng tiêu chuẩn như Nghị quyết số 11 của Bộ Chính trị, Chỉ thị 01 của Ban Bí thư đã quy định. Mặt khác, đất nước Bạn vừa có hòa bình, vừa có chiến tranh, hoạt động chuyên gia còn nhiều khó khăn, nên chế độ chính sách cần thực sự khuyến khích cán bộ đi Campuchia làm nhiệm vụ giúp Bạn”⁽¹⁾.

Thực hiện chính sách, chế độ của Đảng và Nhà nước, cuối năm 1987, Hội đồng Bộ trưởng, Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị đã chỉ đạo các cơ quan chức năng nghiên cứu, điều chỉnh, bổ sung một số chính sách, chế độ, đối với Quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam làm nhiệm vụ quốc tế ở Campuchia theo hướng điều chỉnh mức ăn thường xuyên lên như mức ăn bồi dưỡng ở bệnh xá; nâng mức tiền tiêu vặt hàng tháng lên gấp đôi; thực hiện chế độ phụ cấp khuyến khích đối với hạ sĩ quan, chiến sĩ đã phục vụ trên hạn định nghĩa vụ quân sự (sau khi rút quân) và ưu tiên con sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp, công nhân viên chức quốc phòng đi lao động hợp tác quốc tế; thực hiện chế độ bồi dưỡng sức khỏe khi rút quân về nước, chế độ trợ cấp một lần khi về phục viên, nghỉ hưu. Các chính sách, chế độ đối với Quân tình nguyện và chuyên gia quân sự được sửa đổi, bổ sung phù hợp với hoàn cảnh, điều kiện ăn ở, sinh hoạt của cán bộ, chiến sĩ làm nhiệm quốc tế ở Campuchia đã thực sự góp phần động viên cán bộ, chiến sĩ ta thực hiện tốt nhiệm vụ được giao.

Ngày 17 tháng 6 năm 1987, đại diện Bộ Quốc phòng nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam và đại diện Bộ Quốc phòng nước Cộng hoà nhân dân Campuchia ký Nghị định thư về việc hợp tác và viện trợ quân sự năm 1987 và Nghị định thư về chuyên gia quân sự. Nghị định thư về chuyên gia quân sự (gồm 5 điều) Bộ Quốc phòng Việt Nam sẽ đáp ứng đủ số lượng chuyên gia theo yêu cầu của Bạn với tổng quân số năm 1987 là 1.822 người (gồm 1.522 chuyên gia, 119 sĩ quan phục vụ chuyên gia và 181 viên chức quốc phòng phục vụ chuyên gia).

Theo yêu cầu của Bạn, năm 1987, các đơn vị Quân tình nguyện Việt Nam tiếp tục xây dựng tuyến phòng thủ ngăn chặn địch, tạo thế cho bộ đội ta và Bạn chốt giữ, bảo vệ tuyến phòng thủ biên giới. Lực lượng tham gia xây dựng tuyến phòng thủ biên giới gồm toàn bộ lực lượng công binh của các mặt trận 479, 579, 979, các trung đoàn công binh trực thuộc Bộ Tư lệnh Công binh, công binh của Sư đoàn 4 và 6 trung đoàn bộ binh (tương đương 35 tiểu đoàn và 6 đại đội), cùng với công binh của 3 sư đoàn và 2 lữ đoàn bộ binh của Bạn. Ngoài ra, Bạn còn huy động hàng chục triệu ngày công của dân công, dân quân, các cơ quan của Bạn tham gia xây dựng.

Nhiệm vụ xây dựng tuyến phòng thủ biên giới năm 1987 được triển khai trên địa bàn rộng và kéo dài trên tuyến biên giới gần 600 kilômét (gồm cả một số khu vực đã xây dựng cần củng cố). Các hạng mục công trình được xây dựng ngày càng đi vào chiều sâu, nhất là việc bổ sung hệ thống vật cản ngăn chặn và củng cố hệ thống công sự ở những nơi địch tổ chức lấn chiếm, đánh phá ác liệt. Trong quá trình xây dựng đã từng bước hình thành được mô hình tuyến phòng thủ bao gồm các hạng mục như hệ thống vật cản ngăn chặn; điểm tựa; cụm điểm tựa, khu vực phòng thủ; đường sá cơ động, vận chuyển; công trình cấp nước, sân đỗ trực thăng; hệ thống kho, xưởng, bệnh viện, bệnh xá; hệ thống trận địa pháo binh và mạng thông tin liên lạc; khu dân cư biên giới.

Để thực hiện tốt nhiệm vụ giúp Bạn xây dựng công trình quân sự đặc biệt trên tuyến biên giới, theo chỉ thị của Tư lệnh Quân khu 7, hai mặt trận 479 và 779 thành lập Ban chỉ huy công trình, đồng thời tổ chức tập huấn cho cán bộ, chiến sĩ trực tiếp tham gia xây dựng. Quân khu 7 còn cử một số cán bộ kỹ thuật sang trực tiếp giúp hai mặt trận lập dự án thiết kế thi công; đồng thời liên hệ với Tiền phương Bộ Tư lệnh Công binh cử cán bộ giám sát thi công.

⁽¹⁾ Công văn số 667/CV-TC của Ban lãnh đạo Đoàn chuyên gia Việt Nam ở Campuchia gửi Ban Bí thư Trung ương Đảng, lưu trữ tại Trung tâm lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng, phông 34, ĐVBQ 546.

[macbupda]

Trong đợt xây dựng tuyến biên giới những tháng đầu năm 1987, Mặt trận 479 đã bố trí hệ thống vật cản gồm 2.473.410 mũi chông, làm 458 kilômét đường tuần tra, đào 248 kilômét hào, dò gỡ được 3.267 quả mìn. về xây dựng cụm điểm tựa, các đơn vị sửa chữa và làm mới 790 hầm chữ A, sửa và làm 101 lô cốt, 858 công sự có nắp, 9 hầm chỉ huy, 15 hầm đạn, đào 29.598 mét giao thông hào, xây 17 trận địa hoả lực. Đồng thời tiến hành mở được 386 kilômét đường vành đai, sửa 584 kilômét đường cơ động, nâng cấp 30,8 kilômét đường cấp phối, khai thác 28.133 mét khối đá và 193,7 mét khối gỗ.

Để đảm bảo nước sinh hoạt cho bộ đội và dân công đang xây dựng tuyến phòng thủ biên giới, các đơn vị ta xây dựng được 119 bể nước và 17 dập nước. Tại các căn cứ của ta, bộ đội công binh các đơn vị thuộc Mặt trận 479 đã xây dựng được 31 kho, 11 trạm xá và 6 sân bay trực thăng, bảo đảm kịp thời yêu cầu tác chiến. Riêng Trung đoàn 25 công binh được chỉ huy Mặt trận giao nhiệm vụ phối thuộc Sư đoàn 286 bạn xây dựng tuyến vật cản bảo vệ sở chỉ huy K5 (Sàmrông). Trung đoàn đã huy động toàn bộ lực lượng và phương tiện của đơn vị, khắc phục nhiều khó khăn, nỗ lực với tinh thần cao, đến ngày 15 tháng 5 năm 1987 hoàn thành nhiệm vụ. Tiếp đó, cuối tháng 5 năm 1987, Trung đoàn 25 công binh còn hoàn thành việc xây dựng các hạng mục chính của công trình NT.47 (gồm hầm chỉ huy, nhà xe tăng...). Trong quá trình xây dựng công trình, các đơn vị Quân tình nguyện Việt Nam, lực lượng vũ trang và nhân dân Campuchia không chỉ đổ mồ hôi, mà tổn thất cả xương máu. Trên hướng Mặt trận 479, ta hy sinh 125 người, bị thương 205 người, hàng chục xe vận tải và nhiều trang thiết bị khác bị hỏng nặng.

Trong năm 1987 Mặt trận 579 có sự thay đổi về lãnh đạo, chỉ huy. Ngày 4 tháng 9 năm 1987, Bộ Chính trị ra Thông báo số 28/TB-TW cử Thiếu tướng Lê Huân, nguyên Phó Tư lệnh Mặt trận 579 giữ chức Phó Tư lệnh Quân khu 5 kiêm Tư lệnh Mặt trận 579. Đại tá Đỗ Hữu Hạnh, nguyên Phó Chủ nhiệm chính trị Quân khu 5 giữ chức Phó Tư lệnh chính trị Mặt trận 579. Đại tá Lê Văn Ba, nguyên Phó Tư lệnh chính trị kiêm Chủ nhiệm chính trị Mặt trận 579 giữ chức Phó trưởng đoàn về chính trị Đoàn 478 kiêm chuyên gia Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Campuchia.

Thực hiện nhiệm vụ được giao, các đơn vị thuộc Mặt trận 579 tiếp tục xây dựng, sửa chữa các hạng mục công trình trên tuyến phòng thủ biên giới. Với tinh thần khắc phục mọi khó khăn, tập trung lực lượng và phương tiện xây dựng với quyết tâm cao, đến cuối năm 1987, nhiệm vụ xây dựng tuyến phòng thủ trên hướng Mặt trận 579 cơ bản hoàn thành. Toàn bộ hệ thống đường cơ động, vận chuyển chủ yếu trong khu vực dài 824 kilômét được nâng cấp, cải tạo, kế cả hệ thống cầu, bến vượt. Riêng lực lượng công binh còn mở được hơn 400 kilômét đường mới, làm mới và sửa được 397 cầu bằng gỗ. Các hạng mục công trình chiến đấu, hệ thống vật cản hoàn thành với chất lượng tốt, bảo đảm cho các đơn vị Quân tình nguyện và lực lượng vũ trang Bạn có thế đứng vững chắc trong các khu vực phòng thủ.

Ngoài ra, lực lượng công binh Mặt trận 579 tham gia xây dựng một số công trình phục vụ dân sinh cho nhân dân Campuchia, điển hình là cầu Hữu nghị qua sông Sêrêpốc. Trong quá trình giúp Bạn năm 1987, riêng bộ đội công binh Mặt trận 579 đã hy sinh 152 người, trong đó 90 người hy sinh do bị trúng mìn địch.

Ở hướng Mặt trận 979, trong năm 1987, các đơn vị chỉ tập trung xây dựng một số hạng mục, còn chủ yếu là sửa chữa, nâng cấp các hạng mục xây dựng từ những năm trước. Sau một thời gian nỗ lực lao động, các đơn vị đã xây dựng hoàn thành công sự chỉ huy; xây móng và đổ bê tông bệ nhà xe được 23 gian, san lấp 5.000 mét vuông mặt bằng, đào đắp 2.000 mét khối đất, xây 500 mét khối gạch đá. Ngoài ra còn san lấp được 2.500 mét vuông mặt bằng, đào đắp 1.000 mét khối đất và đổ 57 mét khối bê tông cốt thép ở công trình khác.

Tổng kết quá trình thực hiện nhiệm vụ xây dựng tuyến phòng thủ biên giới, Mặt trận 779 đã sửa chữa được 18 kilômét đường, làm 9 cầu, bảo đảm giao thông cho các hoạt động lớn trên tuyến đường 85 kilômét, khảo sát đường 95 kilômét, bảo đảm cơ động bằng thuyền bo bo trên sông phục vụ chỉ huy Mặt trận với 1.200 kilômét đường sông; dò gỡ được 40 mìn chống tăng, khai thông tuyến biên giới với diện tích 120.000 mét vuông, dò gỡ mìn giúp Bạn ở Snuôn, Côngpông Chàm được 2.000 mét vuông. Các lực lượng của ta và Bạn đã cơ bản hoàn thành xây dựng hệ thống điểm tựa, cụm điểm tựa, khu vực phòng thủ; hệ thống vật cản ngăn chặn nổ và không nổ, hào chiến đấu, các trận địa hoả lực, hệ thống đường cơ động và vận chuyển tiếp tế, tăng khả năng phòng thủ trên toàn tuyến biên giới phía Tây Campuchia.

Như vậy, đến cuối năm 1987, tuyến phòng thủ biên giới do các mặt trận 479, 579, 979 đảm nhiệm xây dựng ngày càng được củng cố hoàn chỉnh, tạo thế đứng vững chắc và liên hoàn, có tác dụng phát hiện và khống chế. ngăn chặn kịp thời các cuộc tiến công, xâm lấn của địch. Sau 3 năm (gồm 3 mùa khô, 2 mùa mưa) thực hiện xây dựng tuyến phòng thủ biên giới phía Tây Campuchia, các đơn vị quân tình nguyện thuộc các mặt trận và lực lượng vũ trang, nhân dân Bạn đã hoàn thành tốt nhiệm vụ. Nhiều đơn vị và cá nhân có thành tích xuất sắc đã được nhận những phần thưởng cao quý của Nhà nước Campuchia và Đảng, Nhà nước ta. Công trình tuyến phòng thủ biên giới là biểu tượng cao đẹp của tình đoàn kết chiến đấu giữa quân đội và nhân dân hai nước Việt Nam - Campuchia. Hình ảnh anh bộ đội Quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam với tinh thần quốc tế cao cả, trong sáng đã để lại ấn tượng tốt đẹp trong lòng quân đội cách mạng và nhân dân Campuchia.

[macbupda]

Từ năm 1987 và những năm tiếp theo là giai đoạn Quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam cùng lực lượng vũ trang cách mạng và nhân dân Campuchia nỗ lực vươn lên hoàn thành cơ bản ba mục tiêu chiến lược, tiến tới Quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam kết thúc vẻ vang nhiệm vụ quốc tế; nhân dân Campuchia tự đảm đương sự nghiệp cách mạng bảo vệ và xây dựng đất nước trong điều kiện địch tuy suy yếu và thất bại trong âm mưu chuyển hướng chiến lược, nhưng vẫn chờ cơ hội Quân tình nguyện và chuyên gia quân sự ta rút hết sẽ tiếp tục chống phá cách mạng Campuchia. Vì vậy, nhiệm vụ chủ yếu của ta là tập trung giúp Bạn xây dựng, củng cố lực lượng vũ trang, xây dựng cơ sở vững mạnh; đồng thời kết hợp triệt phá các hành lang vận chuyển tiếp tế của địch, tiêu hao, làm tan rã địch ở các căn cứ “lõm” của chúng.

Thực hiện quyết tâm chiến lược đó, Mặt trận 479 mơ đợt hoạt động tiến công vào các căn cứ “lõm” của các sư đoàn, trung đoàn địch. Trên hướng Sư đoàn bộ binh 7, đối tượng tác chiến vẫn là sư đoàn 920 địch. Đến tháng 6 năm 1987, chúng tăng cường thêm lực lượng của các sư đoàn 417, 801 quân Pôn Pốt và hai sư đoàn 3, 5 của các lực lượng phản động khác (khoảng 500 quân). Sau một thời gian hoạt động, bộ đội ta phát hiện địch thường đánh theo lối du kích là chính, song ta vẫn chưa tìm ra cách đánh thích hợp với những quy luật hoạt động mới của chúng. Hàng năm, từ cuối tháng 3 đến đầu tháng 5, địch chỉ để lại một bộ phận lực lượng trên địa bàn (mỗi căn cứ có khoảng 15 - 20 tên), còn phần lớn lực lượng (kể cả chỉ huy) bí mật chuyển ra biên giới học tập, lấy vũ khí, lương thực. Đến tháng 8 và tháng 9 năm 1987, chúng thực hiện vận chuyển và đưa lực lượng từ biên giới vào, tổ chức các hoạt động phá hoại ở nội địa. Âm mưu của địch là đánh rã chính quyền cách mạng phum, xã và thay thế vào đó là chính quyền “Campuchia dân chủ”; phát triển dần lực lượng vào các vùng sâu; dùng tiền, vàng để mua lương thực tại chỗ, bắt thanh niên, thiếu niên đi lính cho chúng. Địch thường phân tán lực lượng nhỏ lẻ, tránh né những nơi có Bộ đội tình nguyện. Chúng tập trung hoạt động ở những nơi ta và Bạn sơ hở, huy động lực lượng từ 100 - 150 quân đánh nhanh, hòng gây thanh thế và thiệt hại cho ta rồi phân tán rút lui.

Trước âm mưu và thủ đoạn hoạt động mới của địch, trong năm 1987, các đơn vị Quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam phối hợp với lực lượng vũ trang và nhân dân Campuchia tổ chức 6 đợt hoạt động tổng hợp đánh địch ở núi Chi, trên tuyến hành lang và các căn cứ “lõm” của địch ở khu vực phía bắc và đông nam thị xã Krachiê. Trong những tháng đầu năm 1987; do chưa nắm chắc quy luật hoạt động của địch và không thông thạo địa hình nên hiệu quả chiến đấu của quân tình nguyện và Bạn chưa cao. Trong căn cứ, địch thường bố trí trung đoàn thiếu hoặc trung đoàn tăng cường, hoạt động trên địa bàn một đến hai huyện hoặc ở vùng giáp ranh các huyện. Chúng không đóng quân lâu dài tại một căn cứ, mà thường di chuyển căn cứ trên những khu vực nhất định. Địch chọn xây dựng căn cứ thường ở nơi có địa hình hiểm trở, gần dân, có nước, mùa mưa không bị ngập, dễ cơ động đối phó với ta...

Sau một thời gian hoạt động, nắm tình hình, ta dần dần tìm ra quy luật hoạt động của địch và nghiên cứu tìm ra cách đánh ngày càng đạt hiệu suất cao. Sư đoàn bộ binh 7 đã phối hợp với lực lượng vũ trang cách mạng Campuchia tác chiến hiệu quả, gây cho địch thiệt hại nặng. Có trận, Bạn đã diệt được cả chỉ huy tiểu đoàn địch. Trong năm 1987, cán bộ, chiến sĩ Sư đoàn 7 đã cùng Bạn theo dõi, phát hiện địch 113 lần tung lực lượng vào sâu trong vùng nội địa do lực lượng cách mạng Campuchia kiểm soát. Sư đoàn đã phối hợp với lực lượng vũ trang cách mạng Bạn đánh 92 trận, trong đó có 80 trận đạt hiệu suất cao, tiêu diệt nhiều sinh lực địch, thu 137 súng các loại. Trong quá trình phối hợp cùng Bạn chiến đấu, 35 cán bộ, chiến sĩ Sư đoàn 7 đã anh dũng hy sinh, 36 đồng chí bị thương.

Thời gian này, Sư đoàn 9 sau khi hoàn thành xây dựng tuyến phòng thủ biên giới được lệnh rút về tuyến sau làm nhiệm vụ cơ động thuộc Mặt trận 479 và giúp Bạn củng cố, xây dựng lực lượng vũ trang cách mạng ở ba huyện Xixôphôn, Pơvân và Môngconrôrây thuộc tỉnh Báttambang. Sư đoàn nhận nhiệm vụ đánh cắt hành lang địch từ biên giới vào nội địa, tích cực chủ động tiến công truy quét địch ở nội địa; tiêu diệt và làm tan rã một bộ phận quan trọng lực lượng sư đoàn 450 và hai phân khu 204, 205 của địch; triệt hạ các căn cứ “lõm”, bám phum, xã và căn cứ chỉ huy trong rừng, giữ vững thế trận an ninh địa phương, về tác chiến, Sư đoàn đã phối hợp với lực lượng vũ trang cách mạng Campuchia đánh địch, củng cố địa bàn, gây cho địch nhiều thiệt hại. Trong 3 tháng đầu năm 1987, cán bộ và chiến sĩ Sư đoàn tác chiến 40 lần, tiêu diệt hàng chục tên địch, bắt 6 tên, thu 42 súng. Chỉ riêng đợt hoạt động từ ngày 22 tháng 6 đến 20 tháng 9 năm 1987, Sư đoàn 9 đã tiêu diệt hàng chục tên địch, bắt 5 tên. Các đơn vị thuộc Mặt trận 479 đã liên tục chiến đấu ngăn chặn, hạn chế địch xâm nhập vào nội địa phá hoại cuộc sống của nhân dân Campuchia.

Với tinh thần quốc tế cao cả và trong sáng, các đơn vị Quân tình nguyện vừa thực hiện tác chiến, vừa làm công tác giúp Bạn. Trước tình hình phong trào cách mạng của quần chúng phát triển chưa đều, chưa mạnh, thế trận an ninh các địa phương chưa thật vững chắc, cán bộ, chiến sĩ các đơn vị quân tình nguyện chủ động hợp đồng với Bạn làm nhiều việc góp phần thúc đẩy phong trào cách mạng ở nhiều địa phương, trong đó phong trào đánh địch, kêu gọi người thân lầm đường trở về với gia đình đạt hiệu quả cao. Các đơn vị quân tình nguyện phân tán thành các đội, tổ công tác đến phum, xã, phối hợp, hiệp đồng dìu dắt lực lượng dân quân Bạn cùng đánh địch.

[macbupda]

Được giao nhiệm vụ giúp Bạn ở 13 xã thuộc 3 huyện và hai tỉnh Xiêm Riệp, Báttambang, Sư đoàn bộ binh 9 (Mặt trận 479) thành lập 13 đội công tác gồm 111 đồng chí cùng Bạn làm công tác vận động quần chúng tham gia phong trào cách mạng ở địa phương. Để củng cố thực lực cách mạng ở các xã, cán bộ, chiến sĩ ta cùng Bạn rà soát, nắm lại chất lượng đội ngũ cán bộ các cấp trong xã; thống nhất đánh giá, phân loại phum, xã, tổ đoàn kết sản xuất, trên cơ sở đó xác định xã trọng điểm cần tập trung củng cố. Một trong những nhiệm vụ hàng đầu là cùng với Bạn chăm lo công tác phát triển đảng, xây dựng tổ viên nòng cốt, đoàn thanh niên, nhằm bổ sung và nâng cao chất lượng đội ngũ cốt cán, đáp ứng yêu cầu phát triển phong trào cách mạng của Bạn. Thực hiện chủ trương đó, chỉ trong thời gian ngắn, Sư đoàn bộ binh 9 đã cùng với Bạn phát triển thêm 57 tổ với 380 tổ viên và 6 chi đoàn với 156 đoàn viên ở các xã, huyện trọng điểm.

Nhằm củng cố, tăng cường khả năng chiến đấu của lực lượng vũ trang địa phương, bộ đội ta đã giúp 3 tiểu đoàn dân quân tỉnh Báttambang và 1 tiểu đoàn dân quân Svâyriêng trụ bám, hoàn thành nhiệm vụ xây dựng tuyến phòng thủ biên giới. Các đội công tác Sư đoàn bộ binh 9 còn giúp hai huyện Xixôphôn và Môngconrôrây xây dựng 2 tiểu đoàn dân quân cơ động của địa phương; giúp Bạn huấn luyện dân quân về kỹ thuật, chiến thuật 6 lần với 157 lượt người tham gia học tập.

Trong công tác địch vận, các đơn vị quân tình nguyện cùng với Bạn tuyên truyền vận động, tổ chức cho cán bộ và nhân dân học tập chính sách của Đảng, Nhà nước Campuchia, vận động nhân dân kêu gọi con em theo địch trở về với cách mạng. Riêng Sư đoàn bộ binh 9 đã cùng nhân dân địa phương vận động được 125 người theo địch ra hàng trở về với gia đình. Ta cùng với Bạn theo dõi và qua phát hiện của quần chúng, lập hồ sơ hàng trăm tên thuộc lực lượng Pôn Pốt và Sêrêka, hỗ trợ Bạn bắt hàng chục tên. Các đội công tác cùng với lực lượng vũ trang an ninh của Bạn bảo vệ tốt an ninh trật tự địa phương, bảo vệ nhân dân thu hoạch mùa màng, không để địch phá hoại. Cuộc sống của nhân dân từng bước được cải thiện.

Nhìn chung, trong 6 tháng đầu năm 1987, các đơn vị Quân tình nguyện Việt Nam đã cùng với Bạn tiếp tục đẩy mạnh hoạt động, hướng vào thực hiện 3 mục tiêu chiến lược giành thắng lợi đáng kể. Ta và Bạn phối hợp đánh địch trên biên giới phía Tây, đẩy lùi các đợt tiến công của địch, giữ vững trận địa, ngăn chặn nhiều đợt địch hoạt động vận chuyển trên các tuyến hành lang. Trong nội địa, ta và Bạn tăng cường truy quét đánh địch trên các địa bàn trọng điểm; đồng thời đẩy mạnh phát động quần chúng, xây dựng và củng cố các tổ chức cách mạng ở cơ sở. Ta đã giúp Bạn bồi dưỡng hơn 1.000 cán bộ và tổ chức 1.046 đội công tác đưa xuống cơ sở hoạt động. Đến tháng 6 năm 1987, Bạn củng cố được 36% xã mạnh, 46% xã trung bình, còn 18 - 20% xã yếu. Qua chiến đấu và công tác, lực lượng Bạn được rèn luyện, thử thách và trưởng thành. Các đơn vị chủ lực Bạn được đưa ra chốt giữ vùng biên giới đã kiên trì bám trụ, anh dũng chiến đấu, giữ vững địa bàn. Một số đơn vị bộ đội địa phương tỉnh, huyện và dân quân chủ động đánh địch đạt hiệu quả cao.

Tháng 7 năm 1987, Bộ Tư lệnh 719 xác định nhiệm vụ giúp Bạn trong 6 tháng cuối năm 1987: Tiếp tục cùng Bạn đẩy mạnh chiến đấu, tiêu diệt địch; đồng thời phát huy vai trò làm chủ của Bạn, để Bạn chủ động độc lập tác chiến, bàn giao cho Bạn một số địa bàn để Bạn tự đảm đương xây dựng, bảo vệ sự nghiệp cách mạng của Bạn. Quán triệt nhiệm vụ do Bộ Tư lệnh 719 đề ra, các đơn vị Quân tình nguyện phối hợp với Bạn đẩy mạnh đánh địch. Hoạt động tác chiến nổi bật cuối mùa mưa năm 1987 là ta cùng Bạn mở chiến dịch tiến công tổng hợp ở khu vực Biển Hồ (từ ngày 20-9 đến 18-11-1987). Trong chiến dịch này, lực lượng của Mặt trận 479 và lực lượng Bạn ở hai tỉnh Báttambang và Xiêm Riệp (được lực lượng hải quân, không quân chi viện) liên tục tiến công vào các cụm quân địch. Bị bao vây và tiến công từ nhiều phía, sau một thời gian chống cự, địch phải tháo chạy từ nam quốc lộ 6 (Xiêm Riệp) lên phía bắc Báttambang.

Ở hướng đông, các đơn vị thuộc Mặt trận 779 tăng cường việc phòng thủ các thị xã, thị trấn, bảo vệ những tuyến đường giao thông trọng yếu, kết hợp đánh phá các căn cứ lõm, căn cứ vùng sâu và các hành lang của địch. Căn cứ vào tình hình lực lượng ta và địch, các đơn vị quân tình nguyện chủ yếu hoạt động chiến đấu quy mô cấp đại đội. Trong năm 1987, các đơn vị quân tình nguyện thuộc Mặt trận 979 đã đánh 263 trận trong tổng số 601 trận diễn ra trên địa bàn 8 tỉnh ở vùng Tây Nam Campuchia, gây cho địch thiệt hại nặng, buộc chúng phải đạt ra vùng biên giới phía Tây ẩn náu, không dám hoạt động phá hoại như trước nữa.

[macbupda]

Ngày 3 tháng 7 năm 1987, Ban Bí thư Trung ương Đảng ra Chỉ thị số 09/CT-TW “Về quan hệ Đảng ta với Đảng Nhân dân Cách mạng Lào và Đảng Nhân dân Cách mạng Campuchia”. Chỉ thị nêu rõ: “Trong giai đoạn mới, ta và các Bạn Lào, Campuchia đều nhấn mạnh phải ra sức tăng cường liên minh chiến lược Việt Nam - Lào Việt Nam - Campuchia, cũng như giữa ba nước trên bán đảo Đông Dương theo hướng tăng cường liên minh chính trị trên cơ sở hợp tác kinh tế và hợp tác phòng thủ. Với tinh thần đổi mới tư duy, ta và Bạn xác định rõ thêm tinh thần, quan điểm và nguyên tắc chỉ đạo mối quan hệ giữa Việt Nam - Lào, Việt Nam - Campuchia:

1. Liên minh trên bán đảo Đông Dương là liên minh chiến lược toàn diện có ý nghĩa sống còn. Hợp tác kinh tế, văn hóa ngày càng có vị trí quan trọng, tạo cơ sở vật chất cho liên minh và hợp tác toàn diện giữa các bên nhằm phát huy mạnh mẽ tiềm năng và thế mạnh kinh tế của mỗi nước và của ba nước. Sử dụng tốt nhất lao động, đất đai, tài nguyên và năng lực sản xuất hiện có bằng những hình thức hợp tác thích hợp; đồng thời coi trọng, tranh thủ sự hợp tác chặt chẽ và sự giúp đỡ to lớn về các mặt của Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa anh em.

2. Trong hợp tác kinh tế, văn hóa giữa ta và các nước Bạn cần chuyển mạnh từ giúp đỡ viện trợ và cho không là chủ yếu sang hợp tác sản xuất, kinh doanh theo phương châm hai bên cùng có lợi, coi đó là sự hợp tác cơ bản, lâu dài, tạo tiền đề và điều kiện tiến tới phân công lao động và hợp tác hóa sản xuất, phối hợp kế hoạch kinh tế quốc dân, phối hợp chiến lược phát triển kinh tế - xã hội.

3. Trong quan hệ phải lấy nâng cao chất lượng và hiệu quả làm phương châm chỉ đạo hoạt động hợp tác. Căn cứ vào hoàn cảnh thực tế của hai nước mà xác định chương trình hợp tác thiết thực cho đến năm 1996, bảo đảm tính hiện thực của các thỏa thuận, kiên quyết khắc phục những tổ chức, những hoạt động, những công việc ít hiệu quả, kém chất lượng.

4. Quan hệ giữa các bên là quan hệ giữa các quốc gia độc lập, có chủ quyền. Một mặt phải tôn trọng độc lập, tự chủ của mỗi nước; mặt khác phái bảo vệ và tăng cường liên minh, phải thể hiện được tinh thần bình đẳng, tôn trọng lợi ích chính đáng của nhau, đồng thời phải bảo đảm sự lựa chọn cơ bản lâu dài của liên minh”⁽¹⁾.

Để các thỏa thuận về sự liên minh, hợp tác toàn diện giữa Việt Nam - Lào, Việt Nam - Campuchia được thực hiện ngày càng hiệu quả, Ban Bí thư Trung ương Đảng quyết định giao nhiệm vụ cho các Bộ, Ban, Ủy ban liên quan xây dựng kế hoạch hợp tác của Bộ, Ban, Ngành, địa phương trong thời gian tới. Đối với Bộ Quốc phòng, cần chuẩn bị các phương án về hợp tác quốc phòng trình Bộ Chính trị xét duyệt để trao đổi ý kiến và phối hợp với bạn triển khai thực hiện.

Trên cơ sở đánh giá kết quả giúp Bạn và cùng Bạn thực hiện 3 mục tiêu chiến lược do Đảng Nhân dân Cách mạng Campuchia đề ra, ngày 10 tháng 8 năm 1987, Ban lãnh đạo đoàn chuyên gia quân sự Việt Nam tại Campuchia đề ra kế hoạch tiếp tục giúp Bạn thực hiện 3 mục tiêu chiến lược trong những năm 1988-1990 với quyết tâm “kiên quyết chuyển để Bạn tự làm, ta giúp Bạn sớm tự đảm đương nhiệm vụ làm chủ công việc của mình. Tổ chức và phát huy sức mạnh tổng hợp, động viên nỗ lực lớn nhất của ta và Bạn, tích cực, khẩn trương, với biện pháp và bước đi thiết thực, hiệu quả để thực hiện bằng được 3 mục tiêu chiến lược. Tiếp tục làm thay đổi so sánh lực lượng giữa cách mạng và phản cách mạng, làm cho thế và lực cách mạng Campuchia mạnh hơn han thế và lực bọn phản động, đánh bại âm mưu và các thủ đoạn chiến lược của địch... Tạo thêm điều kiện thuận lợi cho cách mạng Campuchia vững bước tiến lên, tự tin ở sức mình trước những thử thách trong bước chuyển mới của cách mạng. Tiếp tục củng cố liên minh chiến lược chiến đấu Việt Nam - Campuchia, làm chỗ dựa vững chắc cho cách mạng Campuchia trong bất cứ tình huống nào. Khi Quân tình nguyện Việt Nam tập trung làm nhiệm vụ cơ động cũng sẵn sàng hỗ trợ kịp thời, không để cho tình hình cách mạng Campuchia bị đảo ngược”⁽²⁾.

Ngày 22 tháng 8 năm 1987, Thường vụ Đảng ủy Quân sự Trung ương ra Quyết nghị số 220/ĐUQSTW chỉ định bổ sung đồng chí Lê Ba làm đảng ủy viên Đảng ủy Đoàn 478. Tháng 8 năm 1987, Bộ Chính trị chỉ định Thiếu tướng Lê Khả Phiêu, Phó Chủ nhiệm Chính trị Quân tình nguyện Việt Nam tại Campuchia giữ chức Phó Tư lệnh về chính trị kiêm Chủ nhiệm Chính trị Quân tình nguyện Việt Nam tại Campuchia. Đại tá Nguyễn Xuân Khôi, nguyên Phó Tham mưu trưởng Tổng cục Hậu cần kiêm Phó Chủ nhiệm Hậu cần Bộ Tư lệnh 719 giữ chức Phó Chủ nhiệm Tổng cục Hậu cần kiêm Chủ nhiệm Hậu cần Bộ Tư lệnh 719. Tháng 10 năm 1987, Thường vụ Đảng ủy Quân sự Trung ương ra quyết nghị chỉ định đồng chí Nguyễn Minh Châu và đồng chí Trần Văn Trân vào Ban cán sự Đảng 719 làm ủy viên.

⁽¹⁾ Chỉ thị số 09/CT-TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng ngày 3 tháng 7 năm 1987, tài liệu lưu trữ tại Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng, phông 34, ĐVBQ 579.
⁽²⁾ Đảng ủy Quân sự Trung ương, Ban cán sự 719, Kế hoạch giúp Bạn, cùng Bạn thực hiện 3 mục tiêu chiến lược 1988-1990 ở Campuchia, tài liệu lưu Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng, phông 34, ĐVBQ 1010.

[macbupda]

Sau một thời gian tham gia giúp Bạn và cùng Bạn thực hiện 3 mục tiêu chiến lược do hai Đảng đề ra, ta và Bạn đã vượt qua nhiều khó khăn, thử thách, liên tục tiến công tiêu diệt và làm tan rã một bộ phận lực lượng địch, làm cho thế và lực địch tiếp tục suy yếu. Lực lượng vũ trang cách mạng Campuchia trưởng thành, từng bước đảm đương được nhiệm vụ ở biên giới và nội địa. Căn cứ vào tình hình cách mạng, ngày 8 tháng 10 năm 1987, Chính phủ Cộng hòa Campuchia ra tuyên bố về giải pháp chính trị vấn đề Campuchia, trong đó nêu rõ tiếp tục rút quân tình nguyện Việt Nam về nước. Ngày 9 tháng 10, Chính phủ ta ra tuyên bố hoàn toàn ủng hộ tuyên bố của Chính phủ Cộng hòa nhân dân Campuchia.

Thực hiện thỏa thuận Chính phủ hai nước, ngày 11 tháng 10 năm 1987, Bộ Quốc phòng Việt Nam và Bộ Quốc phòng Campuchia ra thông báo về việc tiếp tục rút một bộ phận Quân tình nguyện Việt Nam ở Campuchia về nước trong tháng 11 năm 1987. Đây là đợt rút quân lần thứ 6 của Quân tình nguyện Việt Nam, gồm Binh đoàn 94 (1 sư đoàn bộ binh, 2 lữ đoàn và một số đơn vị binh chủng), Binh đoàn 99 (2 lữ đoàn bộ binh và một số đơn vị binh chủng).

Sáng ngày 27 tháng 11 năm 1987, tại Phnôm Pênh, Hội đồng Nhà nước, Hội đồng toàn quốc Mặt trận đoàn kết xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Campuchia và Bộ Quốc phòng nước Cộng hoà nhân dân Campuchia tổ chức trọng thể lễ trao Huân chương Ăngco cho hai binh đoàn 94 và 99 Quân tình nguyện Việt Nam đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ quốc tế tại Campuchia. Tiếp đó, ngày 29 tháng 11 năm 1987, tại Thủ đô Phnôm Pênh, trong bầu không khí thắm tình đoàn kết gắn bó giữa quân đội và nhân dân hai nước Việt Nam - Campuchia, Bộ Quốc phòng Cộng hoà nhân dân Campuchia tổ chức tiễn các đơn vị Quân nguyện Việt Nam về nước.

Cuối năm 1987, Thái Lan quyết định rút quân lớn quân đội của họ ở dọc biên giới Thái Lan - Campuchia về phía sau. Trước tình hình đó, ngày 12 tháng 12 năm 1987, Bộ Quốc phòng Cộng hoà nhân dân Campuchia ra tuyên bố cho biết đã thoả thuận với Bộ chỉ huy Quân sự tình nguyện Việt Nam tại Campuchia quyết định rút Quân tình nguyện Việt Nam đang đóng dọc biên giới Campuchia - Thái Lan vào bên trong lãnh thổ, cách biên giới 15 kilômét, trừ một số khu vực mà các lực lượng phản động vẫn sử dụng để xâm nhập vào lãnh thổ Campuchia hoạt động phá hoại chống nhân dân Campuchia. Đồng thời, Cộng hoà nhân dân Campuchia đề xuất thành lập một khu vực hoà bình dọc hai bên biên giới Campuchia - Thái Lan dưới sự giám sát quốc tế Ngày 13 tháng 12 năm 1987, Bộ Ngoại giao ta ra tuyên bố hoàn toàn ủng hộ tuyên bố của Bộ Quốc phòng Cộng hoà nhân dân Campuchia và coi đây là bước quan trọng góp phần làm giảm tình hình căng thẳng dọc biên giới Campuchia - Thái Lan, góp phần vào một giải pháp chính trị đúng đắn nhằm giải quyết vấn đề hoà bình ở Campuchia.

Trước tình hình sự nghiệp cách mạng của nhân dân Campuchia phát triển ngày càng thuận lợi, ngày 30 tháng 12 năm 1987, Bộ Chính trị Trung ương Đảng ta ra Quyết định số 35/QĐ-TW “Về đổi mới phương thức quan hệ giữa Đảng ta với Đảng Nhân dân Cách mạng Lào và Đảng Nhân dân Cách mạng Campuchia trong tình hình mới”. Bộ Chính trị nêu rõ: “Cách mạng ba nước Việt Nam - Lào - Campuchia có mối quan hệ đặc biệt, đoàn kết, bình đẳng và tôn trọng độc lập chủ quyền của mỗi nước, hợp tác toàn diện, giúp đỡ lẫn nhau xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”.

Đảng Cộng sản Việt Nam, Đảng Nhân dân Cách mạng Lào, Đảng Nhân dân Cách mạng Campuchia có sự phát triển và trưởng thành đáng kể, ngày càng phát huy năng lực tự chủ, sáng tạo trong vai trò lãnh đạo sự nghiệp cách mạng của nhân dân mình. Xuất phát từ tình hình trên, Bộ Chính trị quyết định đổi mới phương thức quan hệ giữa Đảng ta với Đảng Nhân dân Cách mạng Lào và Đảng Nhân dân Cách mạng Campuchia với những nội dung cơ bản như sau:

“1. Hợp tác giúp đỡ nhau về chính trị, văn hoá, an ninh, quốc phòng, xây dựng Đảng hoàn toàn tự nguyện, trên cơ sở nhất trí thoả thuận giữa Đảng với Đảng.

2. Từ nay không có chuyên gia cao cấp bên cạnh cấp cao của Trung ương Đảng Bạn. Chuyên gia ta được cử sang nước Bạn là khi Bạn có yêu cầu và Trung ương ta đồng ý.

3. Quan hệ trao đổi ý kiến ở cấp Trung ương được thực hiện thông qua đại diện Bộ Chính trị gặp gỡ bàn việc, hoặc thông qua gặp gỡ giữa Bộ Chính trị hai Đảng, hoặc ba Đảng. Quan hệ thường xuyên thì thông qua Đại sứ đặc mệnh toàn quyền như đối với các nước, các đảng anh em khác.

4. Hợp tác kinh tế, khoa học kỹ thuật là quan hệ giữa hai Nhà nước thông qua sự phối hợp kế hoạch ngắn hạn, dài hạn và thông qua các hiệp định, nghị định, các biên bản thoả thuận và thông qua Đại sứ ta tại nước Bạn. Mọi quan hệ kinh tế giữa ngành với ngành, tỉnh với tỉnh, cơ sở với cơ sở hai nước phải được sự phê chuẩn và giám sát của Nhà nước các bên căn cứ vào những thoả thuận đã ký kết với cấp Chính phủ.

5. Đoàn chuyên gia tại nước Bạn chỉ làm nhiệm vụ hướng dẫn và quản lý thống nhất về chương trình, nội dung, phương pháp công tác của chuyên gia ta giúp Bạn và chỉ đạo công tác nội bộ chuyên gia ta.

6. Đoàn chuyên gia ta tại nước Bạn do một Trưởng đoàn và một số Phó Đoàn trưởng lãnh đạo”⁽¹⁾.

⁽¹⁾ Quyết định số 35/QĐ-TW ngày 30 tháng 12 năm 1987 của Bộ Chính trị Trung ương Đảng ta, lưu tại Trung tâm lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng, phông 34, ĐVBQ số 578.

[macbupda]

Triển khai thực hiện Quyết định số 35/QĐ-TW của Bộ Chính trị, ngày 31 tháng 12 năm 1987, Ban Bí thư Trung ương Đảng ra Quyết định số 36/QĐ-TW về chức năng nhiệm vụ của Đoàn chuyên gia Việt Nam tại Campuchia trong tình hình mới. Theo đó, Đoàn chuyên gia Việt Nam tại Campuchia do một trưởng đoàn và một số phó đoàn trực tiếp lãnh đạo (theo Quyết định số 35 của Bộ Chính trị thay cho Quyết định số 132/NQNS-TW ngày 8 tháng 6 năm 1982 về việc thành lập Ban lãnh đạo đoàn chuyên gia Việt Nam tại Campuchia). Đoàn chuyên gia Việt Nam tại Campuchia chỉ có trách nhiệm quản lý thống nhất về chương trình, nội dung giúp Bạn và chỉ đạo công tác nội bộ các chuyên gia và các đoàn chuyên gia Việt Nam của các ban, ngành ở Trung ương và các địa phương đang công tác tại Campuchia.

Nhiệm vụ cụ thể của Đoàn chuyên gia Việt Nam tại Campuchia làm chỉ đạo và quản lý chuyên gia dài hạn, bồi dưỡng chính trị, lãnh đạo tư tưởng và chăm lo đời sống của chuyên gia, kiểm tra chuyên gia ngắn hạn về hiệu quả công tác và quan hệ ta - Bạn. Từ nay, ta chỉ có chuyên gia sang Campuchia khi Bạn có yêu cầu và Trung ương ta đáp ứng được. Các ban, ngành và các tỉnh, thành phải đảm bảo cử những chuyên gia theo đúng yêu cầu, đúng tiêu chuẩn và có chất lượng. Việc thay thế chuyên gia dài hạn của các ban, ngành và các địa phương trong nước phải được sự nhất trí của Đoàn chuyên gia Việt Nam tại Campuchia. Đoàn chuyên gia Việt Nam tại Campuchia có trách nhiệm góp ý kiến với Ban tổ chức Trung ương và các ban, ngành, địa phương trong nước lựa chọn chuyên gia; góp ý kiến với các cơ quan liên quan trong, nước quy định các chế độ, chính sách đối với chuyên gia.

Về quan hệ với Bạn Campuchia, khi được Ban Bí thư và Thường trực Hội đồng Bộ trưởng ta ủy nhiệm, Trương, Phó đoàn chuyên gia trực tiếp quan hệ với Bạn về vấn đề chuyên gia. Việc hợp tác giữa ta với Bạn về kinh tế, văn hóa, khoa học kỹ thuật, trao đổi chuyên gia ngắn hạn về kỹ thuật nghiệp vụ đều là quan hệ giữa Nhà nước và Nhà nước, thông qua sự phối hợp trong kế hoạch ngắn hạn và dài hạn, các biên bản thoả thuận, các hiệp định và nghị định thư và thông qua Đại sứ ta tại nước Bạn. Trưởng, Phó đoàn chuyên gia Việt Nam tại Campuchia được tham gia vào những nội dung hợp tác và trao đổi chuyên gia nói trên. Đối với các đoàn chuyên gia Việt Nam của các ban, ngành Trung ương và địa phương, Đoàn chuyên gia Việt Nam tại Campuchia có trách nhiệm hướng dẫn sơ kết, tổng kết công tác từng thời gian để việc giúp Bạn mang lại hiệu quả thiết thực. Trưởng, Phó đoàn chuyên gia Việt Nam tại Campuchia cần chấn chỉnh lại đội ngũ chuyên gia cho phù hợp với tình hình mới, sắp xếp lại bộ khung gọn, nhẹ và có chất lượng. Đối với số cán bộ, công nhân viên chức đã hoàn thành nhiệm vụ ở Campuchia được rút về nước, Ban Tổ chức Trung ương hướng dẫn các ban, ngành và địa phương trong nước bố trí công việc thích hợp và giải quyết các chính sách xã hội khác cho số cán bộ công nhân viên chức này⁽¹⁾.

Theo các quyết định số 35 và số 36 của Bộ Chính trị Trung ương Đảng ta, hệ thống chuyên gia Việt Nam, trong đó có chuyên gia quân sự, hoạt động giúp Bạn theo phương thức đổi mới quan hệ giữa Đảng ta với Đảng Nhân dân Cách mạng Campuchia; đồng thời thực hiện theo chức năng, nhiệm vụ quy định mới của Bộ Chính trị.

Như vậy, trong hai năm 1986-1987, Quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam với tinh thần quốc tế cao cả và trong sáng đã khắc phục mọi khó khăn, cùng với Bạn xây dựng cơ bản tuyến phòng thủ biên giới (K5), tổ chức chiến đấu tiêu diệt địch, đập tan âm mưu khôi phục chế độ độc tài của chúng. Đồng thời giúp lực lượng cách mạng Campuchia xây dựng, củng cố và phát triển chính quyền các cấp từ cơ sở phum, xã đến huyện, tỉnh. Nhờ sự giúp đỡ của ta, lực lượng vũ trang Bạn ngày càng phát triển cả về quân số và trình độ tác chiến cũng như trang bị vũ khí. Đời sống của nhân dân Campuchia ngày càng ổn định. Thế và lực của cách mạng Campuchia ngày càng lớn mạnh, Bạn từng bước tự đảm đương được nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ đất nước.

⁽¹⁾ Quyết định số 36/QĐ-TW ngày 31 tháng 12 năm 1987 của Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Tư liệu lưu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng, phông 34, ĐVBQ 578

[macbupda]

2. Tiếp tục giúp Bạn xây dựng và chiến đấu, hoàn thành ba mục tiêu chiến lược, hoàn thành nhiệm vụ quốc tế ở Campuchia, rút quân về nước.

Được sự giúp đỡ của Đảng, Nhà nước và nhân dân Việt Nam, trong đó có Quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam, sự nghiệp cách mạng của nhân dân Campuchia đã đạt được những thành tựu quan trọng. Tuy nhiên, tình hình Campuchia vẫn có những diễn biến phức tạp do địch phá hoại. Mặc dù thế và lực bị suy yếu và thất bại trong âm mưu chuyển hướng chiến lược, nhưng địch vẫn tiếp tục cấu kết với các thế lực phản động quốc tế và lợi dụng ta rút quân về nước đẩy mạnh các hoạt động chống phá chính sách hoà hợp dân tộc của Đảng và Nhà nước Campuchia. Chúng ráo riết đưa chủ lực vào nội địa hoạt động, tích cực giành dân, xây dựng chính quyền hai mặt và đề ra chỉ tiêu “lật đổ 2, xây dựng 4”, hòng vô hiệu hoá chính quyền và lực lượng vũ trang Bạn, kìm chân Quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam. Thế nhưng, do lực lượng hạn chế và phân tán, địch chỉ tổ chức các hoạt động nhỏ lẻ, phần lớn là thực hiện các vụ bắt cóc cán bộ cơ sở, khủng bố ở một số phum, xã, vô hiệu hoá chính quyền và lực lượng vũ trang địa phương của Bạn, nhằm giải phóng một số phum, xã và hàng loạt cụm phum, gây khó khăn cho cách mạng Campuchia.

Trong hai năm 1988-1989, nhiệm vụ chủ yếu của Quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam được xác định là cùng Bạn nỗ lực phấn đấu hoàn thành 3 mục tiêu chiến lược, kết thúc một thập niên làm nhiệm vụ quốc tế giúp cách mạng và nhân dân Campuchia, tạo thuận lợi cho nước Cộng hoà nhân dân Campuchia chuyển sang giai đoạn mới, tự đảm đương sự nghiệp cách mạng bảo vệ và xây dựng đất nước. Đặc biệt năm 1988 là năm bản lề thực hiện 3 mục tiêu chiến lược, đòi hỏi Quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam phải nỗ lực phấn đấu đẩy nhanh việc giúp Bạn xây dựng thực lực cách mạng để đủ sức tự mình đảm đương nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ đất nước.

Thực hiện Quyết định số 35/QĐ-TW của Bộ Chính trị, ngày 7 tháng 1 năm 1988, Ban Bí thư Trung ương Đảng ta ra chỉ thị, trong đó quy định về chương trình, nội dung và phương pháp công tác chuyên gia quân sự phù hợp với chủ trương đổi mới quan hệ giữa Đảng ta và Đảng Nhân dân cách mạng Campuchia. Quán triệt chỉ thị của Ban Bí thư Trung ương Đảng ta, ngày 27 tháng 2 năm 1988, Bộ Tư lệnh 719 ra Chỉ thị số 2/CT về việc lãnh đạo bước chuyển từ đoàn quân sự tỉnh thành đoàn chuyên gia quân sự tỉnh, về cơ cấu tổ chức, các đoàn chuyên gia, trong đó có chuyên gia quân sự, sẽ được nghiên cứu, giảm bớt về số lượng trong năm 1988. Do số lượng giảm nên quy chế và phương pháp làm việc của chuyên gia quân sự cũng thay đổi. Phương pháp làm việc của chuyên gia quân sự tiếp tục thực hiện theo 10 điểm bắt buộc, trong đó quan trọng nhất là tinh thần trách nhiệm phải được đề cao, phải nhiệt tình trong công tác giúp Bạn, chịu khó, chịu khổ trong các công việc giúp Bạn; nội dung đề xuất với Bạn phải được nghiên cứu, cân nhắc nhiều mặt, có hiệu quả thiết thực, được Bạn tin cậy tiếp thu.

Phương hướng nhiệm vụ của Quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam ở Campuchia được Bộ Tư lệnh xác định: Đẩy mạnh thực hiện nghị quyết Hội nghị Trung ương Đảng Nhân dân cách mạng Campuchia lần thứ 5 về công tác xây dựng, củng cố cơ sở phum, xã; củng cố và phát triển cơ sở của lực lượng vũ trang, phát triển một bước rõ rệt dân quân phum, xã và công tác địch vận. Tích cực xây dựng và củng cố lực lượng vũ trang tỉnh, huyện; giao cho tỉnh, huyện hoàn toàn chịu trách nhiệm cả về việc tuyển quân, công tác chính trị, tư tưởng, tổ chức, chăm sóc đời sống, chỉ huy chiến đấu và dựa vào bộ đội tỉnh để xây dựng, phát triển bộ đội chủ lực và các loại binh chủng khác. Đối với quân tình nguyện, trong năm 1988, ta giúp Bạn xây dựng thực lực cách mạng ở cả biên giới và nội địa, xây dựng chính quyền phum, xã, đập tan kế hoạch 3 năm của địch.

Ngày 21 tháng 4 năm 1988, Đảng ủy Quân sự Trung ương ra Nghị quyết số 103/NQ-ĐUQSTW về triển khai nhiệm vụ quân sự giúp cách mạng Campuchia trong những năm tới (1988-1990). Nghị quyết đánh giá tình hình địch, nêu bật những thành tựu mà lực lượng cách mạng Campuchia, Quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam đã đạt được trong thời gian qua và Bạn có trưởng thành rõ rệt. Trên cơ sở đó, Bộ Chính trị chủ trương năm 1988 sẽ rút 5 vạn quân tình nguyện về nước; đồng thời đề ra một số quy định về tổ chức và phương thức tiếp tục giúp Bạn phù hợp với tình hình mới ở Campuchia.

Quán triệt các nghị quyết của Bộ Chính trị và Đảng ủy Quân sự Trung ương, Quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam tập trung giúp Bạn từng bước vươn lên giữ vững độc lập, tự chủ; đồng thời ta chuyển nhanh, dứt khoát nhiệm vụ cho Bạn để rút dần lực lượng, trước hết là chuyên gia quân sự cùng trang bị kỹ thuật về nước. Trong những tháng đầu năm 1988, ta từng bước điều chỉnh lực lượng trên các mặt trận 479, 979; bắt đầu giải thể các đoàn chuyên gia quân sự và thành lập các đoàn chuyên gia giúp Bạn với lực lượng gọn nhẹ trên các lĩnh vực quân sự, kinh tế, giáo dục, y tế, nông nghiệp, công thương nghiệp.