Cả vùng Hòn Đất lúc nào cũng ầm ầm như biển động, không lúc nào ngớt tiếng trống mõ, tù và, tiếng reo hò. Những âm thanh quật khởi mỗi lúc một đông quánh, dồn ép dần ra lộ Rạch Giá - Hà Tiên, áp đảo tinh thần đang run sợ của bọn binh sĩ ngụy. Các đồn nhỏ của địch trên lộ rã nhanh như đám lá khô gặp cơn lốc. Chúng dồn lại giữ các đồn lớn như Sóc Xoài, Tri Tôn, Vàm Rầy.
Đêm 29 tháng 4 địa phương quân và du kích hai xã Sóc Sơn, Mỹ Lâm bao vây áp sát đồn Sóc Xoài. Ba Non, Năm Thịnh và Sáu Nhỏ trực tiếp chỉ huy bộ phận bao vây. Sở chỉ huy đặt ở chợ Sóc Xoài.
Từ mấy ngày hôm nay thanh niên trốn quân dịch ở khắp các xã xung quanh tới thị tứ Sóc Xoài ăn nhậu, ngày nào cũng tới thật khuya mới hết tiếng hò hét cười nói. Đạn cối và đạn pháo tự tạo của ta vẫn cầm canh vào trong đồn địch, ở ngoài phố các quán nhậu vẫn nhậu nhẹt như không có việc gì xảy ra. Những ngươi dân trong phố vui mừng dang rộng tay đón mừng lực lượng cách mạng tới. Trong quán nhậu họ công khai bàn tán về chiến sự mấy ngày qua.
Sớm ngày 30 địch phản kích có tính chất thăm dò, gặp hỏa lực của ta ngăn chặn, chúng chống trả yếu ớt, rồi chui tụt vào đồn. Khoảng mười một giờ, Ba Non nghe qua chiếc đài thu bán dẫn thấy Dương Văn Minh đang đọc tuyên bố đầu hàng. Anh chưa tin ở tai mình, bèn vặn núm âm lượng cho đài phát to hơn để mọi người cùng nghe. Nghe được tin chính quyền Sài Gòn đã đầu hàng, mọi người sung sướng trào nước mắt. Ban chỉ huy bàn với nhau phải lợi dụng thời cơ tấn công bằng binh vận.
Ba Non nói qua bộ đàm PRC25:
- Dương Văn Minh, tổng thông của các anh đã tuyên bố đầu hàng rồi, các anh còn chần chờ gì nữa. Chúng tôi không muốn kéo dài sự đổ máu. Chúng tôi mong muốn hòa bình vãn hồi dù chỉ sớm hơn một chút, để cho gia đình có con em xa cách vì cuộc chiến tranh này mau chóng được đoàn tụ. Chính phủ của các anh đã tuyên bố đầu hàng, chính phủ của các anh đã chấp nhận thua trận, các anh dù có cố níu giữ cái đồn này thêm một vài giờ nữa cũng vô ích, và níu giữ thêm giờ nào thì tính mạng của các anh càng thêm bấp bênh giờ đó. Nếu đầu hàng thì các anh sẽ được hưởng lượng khoan hồng của cách mạng.
Phía đầu máy bên kia có tiếng sột sạt khá lâu, mới có tiếng đáp lại:
- Xin các ông cho ngưng chiến đến năm giờ chiều. Chúng tôi còn hỏi thượng cấp của chúng tôi.
Khoảng nửa giờ sau, Ba Non nghe trong máy bộ đàm, thấy tên thiếu tá trưởng chi khu Rạch Giá hạ lệnh cho các đồn phải tử thủ. Anh cười nói với anh em:
- Bọn này chết đến đít vẫn còn ngoan cố. Nếu thế thì chúng ta tiếp tục cho pháo bắn.
Từ lúc đó trở đi đạn pháo của ta rót vào đồn Sóc Xoài nhiều hơn. Bọn địch trong đồn nằm im chịu đòn.
Chưa bao giờ họ đánh giặc lại sung sướng nhàn hạ như vậy. Trừ một số người cảnh giới, còn anh em tụ tập thành từng nhóm vài ba người ngồi uống trà, chuyện trò bù khú, đến bữa nhân dân mang tới ủng hộ những mâm cơm thịnh soạn, thịt chó, thịt gà. thịt heo... ăn thỏa thích.
Khoảng năm giờ chiều, Năm Thịnh nghe trong máy bộ đàm vắng cả tiếng nhiễu, cùng lúc đó có tin của cảnh giới: "Địch rút chạy về phía cầu số 4". Tiếng súng truy kích địch đã nổ loạn xạ. Ba Non, Năm Thịnh cùng một nhóm chiến sĩ xông vào đồn địch. Trên sân đồn địch còn để lại bảy xác chết đã phủ những lá cờ ba sọc, trong nhà còn vài tên lính bị thương đang rên rỉ. Bọn lính bị thương thấy quân ta, chúng van xin tha tội chết.
Thấy không còn việc gì làm ở thị tứ Sóc Xoài nữa, Ba Non hạ lệnh cho các đơn vị hành quân cấp tốc về Tri Tôn.
Đúng sáu giờ tối toàn bộ địch ở chi khu Tri Tôn đầu hàng, quân ta không phải tốn một viên đạn.
Đêm 30 tháng 4, nhân dân toàn huyện Hòn Đất thao thức như chờ đón giao thừa. Trên các dòng kinh thuyền ghe xuôi ngược đông vui nhộn nhịp, phần lớn thuyền ghe hướng về phía Tri Tôn.
Ánh sáng hừng đông đỏ rực rỡ và những lá cờ đỏ rực rỡ tràn ngập trên đường phố, trên dòng sông, trên các thôn ấp của huyện Hòn Đất. Niềm hân hoan đón mừng ngày giải phóng lên tới cực điểm, qua những tiếng reo hò, những nụ cười rưng rưng nước mắt. Đây đó chốc chốc lại có tiếng reo sung sướng vì cuộc hội ngộ bất ngờ. "Ôi! Anh... Ồi! Chị...". Ôi ngày giải phóng, ngày hết giặc giã, ngày hết bom dạn chết chóc, ngày hòa bình yên vui, ngày đoàn tụ những người thân, không sao kể hết được niềm vui.
Các chiến sĩ trong lực lượng vũ trang huyện Hòn Đất tràn ngập lòng tự hào tiến bước trong dòng người huyên náo, từng đơn vị vẫn khép chặt đội ngũ.
Tiếng hô vang dậy như sấm:
"Việt Nam hòa bình độc lập thống nhất muôn năm!".
"Hoan hô các chiến sĩ giải phóng quân!".
"Hoan hô các chiến sĩ du kích!".
"Hoan hô...!".
Tất cả các đơn vị địa phương quân và du kích đã xếp thành đội ngũ trên một bãi trống gần chợ. Trước những cái nhìn thán phục yêu mến của hàng ngàn người, những chiến sĩ chân trần không đồng phục lúc này trở thành thần tượng của sức mạnh, của niềm tin, của chiến thắng.
Bí thư Huyện ủy kiêm huyện đội trưởng Ba Non đứng trước hàng quân nói dõng dạc:
- Đồng bào và các đồng chí chú ý!
Hàng nghìn người đang ồn ào như chợ bỗng im phắc. Ba Non nói tiếp:
- Thưa đồng bào và các đồng chí. Kể từ ngày hôm nay quê hương chúng ta được hoàn toàn giải phóng, được sống trong hòa bình tự do. Tôi mong mỏi các giới đồng bào sẽ tích cực góp công sức về việc ổn định trật tự xã hội, cùng nhau đoàn kết xây dựng chính quyền cách mạng. Những ai có người thân trước đây cộng tác với Mỹ - ngụy, hãy khuyên bảo họ ra trình diện chính quyền cách mạng. Chính quyền cách mạng sẽ thực hiện đúng chính sách nhân đạo, không trả thù cá nhân, tạo cho họ một cuộc sống lương thiện.
Thưa tất cả bà con! Chúng ta đã phải đổ rất nhiều mồ hôi, xương máu và nước mắt để có ngày hòa bình hôm nay, chúng ta hãy siết chặt tay nhau giữ vững hòa bình xây dựng quê hương mình, đất nước mình ngày một giàu mạnh.
Tiếng hoan hô vang rền một hồi lâu.
Ba Non nói với lực lượng vũ trang:
- Các đồng chí bộ đội và du kích thân mến! Huyện ta đã hoàn toàn giải phóng, nhưng còn một số địa phương bạn vẫn còn bọn tàn quân ngụy lẩn lút chưa chịu đầu hàng, cấp trên yêu cầu chúng ta khẩn trương chi viện cho địa phương bạn. Tôi biết các đồng chí đã trải qua nhiều ngày đêm chiến đấu vất vả mệt nhọc, nhưng vì lợi ích chung, chúng ta hãy cố gắng. Ngay bây giờ chúng ta sẽ lên đường. Tôi thay mặt cấp ủy đảng chúc các đồng chí lên đường mạnh giỏi, thắng lợi.
Trong khoảng hơn một tiếng đồng hồ sắp xếp lại tổ chức, huyện Hòn Đất đã tổ chức ra một tiểu đoàn, do Năm Thịnh, Năm Lầu và Sáu Thố phụ trách. Tiểu đoàn Hòn Đất nhận nhiệm vụ tiếp quản thị trấn Châu Đốc và quét sạch bọn tàn quân ngụy còn lẩn quất quanh vùng.
Tiểu đoàn hành quân ra bến đò. Nhân dân đứng đông nghịt hai ven đường vẫy chào những người con ưu tú của mình, rồi rồng rắn đi theo sau.
Những con đò của nhân dân cho mượn đã xếp thành hàng dọc theo bến, nổ máy chờ đợi. Các chiến sĩ lần lượt xuống đò. Chị em phụ nữ trên những chiếc ghe tam bản, chở đầy bánh tét, bánh ú, trái cây tới ủng hộ anh em.
Những con đò chở quân theo đội hình hàng dọc lao về hướng núi Tô. Một lần nữa những tiếng hô xúc động lại vang lên:
"Hoan hô các chiến sĩ giải phóng!".
"Việt Nam muôn năm!".
Bà con đứng chen chúc trên cầu, dưới bến hướng cặp mắt khâm phục và trìu mến dõi theo những con đò, cho tới khi chúng mất hút vào trong màu xanh của rừng tràm...
Chiều 8-3-1990
NGUYỄN TƯ ĐƯƠNG