Lịch sử Quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam tại Lào trong KCCM

[quansuvn]

Nhằm giúp bạn chăm lo tốt hơn đời sống cho bộ đội, phục vụ kịp thời các yêu cầu xây dựng và sẵn sàng chiến đấu, các đồng chí trong tổ cố vấn Đoàn 100 đã giúp Phòng Hậu cần Bộ chỉ huy tối cao Lào phát động một phong trào thi đua sản xuất, thực hành tiết kiệm trong các cơ quan, đơn vị bạn. Hưởng ứng phong trào thi đua, mỗi cơ quan, đơn vị bạn đều xây dựng vườn trại trồng lúa, ngô, các loại rau, cây ăn quả và chăn nuôi một số súc vật, gia cầm, khối lượng thu hoạch hằng năm khá lớn.


Trong công tác giúp bạn xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật cũng đạt được một số thành tựu đáng kể như cùng với ban tổ chức xây dựng một bệnh viện quân đội 40 giường, một cơ sở chế biến dược phẩm, tổ chức một số đội phẫu thuật, đội sửa chữa vũ khí, khí tài lưu động phục vụ nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu. Đây là những cơ sở ban đầu, tao tiền đề cho sự phát triển các ngành chuyên môn kỹ thuât của quân đội Pa-thét Lào những năm sau này.


Tham gia giúp đỡ bạn khẩn trương xây dựng, củng cố khu căn cứ tập kết hai tỉnh Sầm Nưa và Phong Xa Lỳ ngày càng vững mạnh về mọi mặt là một trong những nhiệm vụ hết sức quan trọng mà Trung ương Đảng, Chính phủ kháng chiến Lào đã giao cho quân đội Pa-thét Lào cùng chính quyền và các đoàn thể địa phương thực hiện, nhằm tạo cơ sở vững chắc cho cuộc tổng tuyển cử, hoà hợp dân tộc, thống nhất đất nước theo quy định của Hiệp định Giơ-ne-vơ về Lào.


Theo yêu cầu của bạn, Đoàn 100 cử một tổ cố vấn, do đồng chí Nguyễn Hữu Nghị - Trung đoàn phó phụ trách giúp Tỉnh đội Sầm Nưa; đồng thời cử một tổ do đồng chí Đinh Văn Tuy - Trung đoàn trưởng phụ trách Tỉnh đội Phong Xa Lỳ cùng với các tổ cố vấn tiểu đoàn có nhiệm vụ giúp bạn xây dựng vững chắc khu tập kết hai tỉnh. Các tổ cố vấn của các tiểu đoàn tích cực giúp đỡ bạn xây dựng, nâng cao trình độ sẵn sàng chiến đấu; đồng thời giúp bạn tiến hành công tác tuyên truyền vận động quần chúng xây dựng cơ sở theo kế hoạch hằng năm đã được bàn bạc thống nhất thực hiện giữa ta và bạn.


Thực hiện chỉ thị của Bộ chỉ huy tối cao Lào, các cơ quan, đơn vị bạn ở các khu vực đóng quân tổ chức các đội chuyên trách làm công tác xây dựng cơ sở quần chúng, giúp dân sản xuất, tổ chức khám, chữa bệnh cho nhân dân dạy văn hoá cho thanh niên, tuyên truyền về tình đoàn kết quân dân hai nước Việt - Lào. Nhờ sự nỗ lực to lớn của bạn và sự giúp đỡ tận tình, chu đáo về mọi mặt của Đoàn 100 phối hợp với cán bộ dân chính thuộc ban cán bộ miền Tây, tình hình hai tỉnh tập kết Lào đã có sự chuyển biến sâu sắc. Đời sống của nhân dân các bộ tộc Lào được cải thiện, cơ sở quần chúng được tăng cường và củng cố; trong số 1.572 bản đã có 1.327 bản xây dựng được các đoàn thể cách mạng và lực lượng dân quân du kích. Nhân dân các bộ tộc Lào phấn khởi tham gia xây dựng bản mường, động viên con em tham gia quân đội Pa-thét Lào, hoặc dân công, góp phần bảo vệ vững chắc khu tập kết, ngăn chặn làm thất bại mọi âm mưu phá hoại của các thế lực thù địch.


Một trong những nhiệm vụ hết sức quan trọng trong giai đoạn này là giúp bạn xây dựng và phát triển Đảng, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng Nhân dân Lào đối với quân đội Pa-thét Lào. Sau Hiệp định Giơ-ne-vơ, tình hình cách mạng Lào có sự thay đổi, một số cán bộ, đảng viên được phân công ở lại 10 tỉnh hoạt động; còn lại hầu hết cán bộ, đảng viên các địa phương thuộc 10 tỉnh cùng các lực lượng Pa-thét Lào chuyển tập kết về hai tỉnh Sầm Nưa và Phong Xa Lỳ. Lúc này, trong quân đội Pa-thét Lào chưa có cơ sở Đảng, những đảng viên cũ tự hoạt động theo tinh thần tự giác do chưa có tổ chức sinh hoạt. Vì vậy, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với sự nghiệp cách mạng của nhân dân các bộ tộc Lào nói chung, quân đội Pa-thét Lào nói riêng là nhiệm vụ quan trọng và cấp bách của bạn.


Sau một thời gian chuẩn bị, ngày 22 tháng 3 nấm 1955, Đại hội thành lập Đảng Nhân dân Lào được triệu tập tại một địa điểm giáp giới hai tỉnh Sầm Nưa (Lào) và Thanh Hoá (Việt Nam). Đại hội thông qua cương lĩnh của Đảng Nhân dân Lào - Đảng kế tục Đảng Cộng sản Đông Dương trước đây tiếp tục lãnh đạo nhân dân các bộ tộc Lào đoàn kết đấu tranh hoàn thành nhiệm vụ giải phóng dân tộc, xây dựng một nước Lào hoà bình, độc lập, dân chủ, thống nhất và phồn vinh. Đại hội thông qua một số chính sách cơ bản Điều lệ Đảng và bầu ban lãnh đạo toàn quốc của Đảng (mang tính chất một Ban Chấp hành Trung ương), gồm 5 đồng chí, do đồng chí Cay-xỏn Phôm-vi-hẳn làm Tổng Bí thư. Tháng 4 năm 1955, ban lãnh đạo Đảng toàn quốc của Lào ra nghị quyết thành lập Đảng ủy Quân sự Trung ương, gồm 3 đồng chí, do đồng chí Cay-xỏn Phôm-vi-hẳn - Tổng Bí thư làm Bí thư Đảng ủy Quân sự và chỉ huy tối cao các lực lượng vũ trang Pa-thét Lào¹ (Cùng với việc thành lập Đảng ủy Quân sự, từ tháng 4 năm 1955, Bộ Quốc phòng Lào được gọi là Bộ chỉ huy tối cao quân đội Pa-thét Lào). Đảng Nhân dân Lào và Đảng ủy Quân sự Lào được thành lập đã tạo cơ sở vững chắc để tăng cường công tác lãnh đạo của Đảng bạn đối với quân đội Pa-thét Lào, đáp ứng tình hình mới; đồng thời đẩy mạnh quan hệ đoàn kết giúp đỡ lẫn nhau giữa Đảng, Quân ủy hai nước Việt - Lào.


Các đơn vị quân đội Pa-thét Lào gồm phần lớn là con em của Nhân dân Lào động các bộ tộc Lào, một số là thanh niên, học sinh, viên chức yêu nước từng trải qua những năm kháng chiến gian khổ trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, luôn tin tưởng vào sự nghiệp cách mạng của Đảng, đoàn kết xây dựng đất nước. Căn cứ vào truyền thống lịch sử và đặc điểm quân đội Pa-thét Lào, lãnh đạo, chỉ huy Đoàn 100 chú trọng tìm biện pháp giúp bạn xây dựng, phát triển Đảng nhanh chóng, hiệu quả, bảo đảm đúng nguyên tắc giúp bạn xây dựng Đảng. Qua nghiên cứu, tổ cố vấn về xây dựng Đảng xác định cách hay nhất là thông qua các đảng viên cũ và các tổ “xung phong gương mẫu” (nuồi tờ rum bon neo nạ) để phát hiện những cán bộ, quần chúng ưu tú nhất trong các cơ quan, đơn vị bạn. Trên cơ sở đó tổ chức lớp giáo dục bồi dưỡng, chọn lọc những người xứng đáng kết nạp vào Đảng. Lúc đầu, các chi bộ dự bị hoạt động dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Phòng Chính trị được Đảng ủy Quân sự Trung ương Lào sự nhiệm. Đến khi các chi bộ này đủ điều kiện trở thành chi bộ chính thức thì được quyền trực tiếp lãnh đạo toàn diện đối với cơ quan, đơn vị mình.


Sau khi trao đổi ý kiến với lãnh đạo, chỉ huy Đoàn 100, Đảng ủy Quân sự Trung ương Lào quyết định tổ chức một “Trung tâm giáo dục bồi dưỡng cảm tình Đảng”, do đồng chí Xa-mán Vi-nhạ-kệt - Phó Chủ nhiệm chính trị kiêm Trưởng ban Tổ chức trực tiếp chỉ đạo học tập. Theo yêu cầu của bạn, Đoàn ủy và đồng chí Đoàn trưởng quyết định thành lập một tổ cố vấn chính trị, gồm các đồng chí Vũ Đạt, Phan Hữu Tiên, Nguyễn Hữu Lợi, do đồng chí Lê Tiến Phục, đoàn ủy viên làm tổ trưởng. Đây là những đồng chí có năng lực và kinh nghiệm về xây dựng Đảng; biết thông thạo tiếng, chữ Lào, có nhiệm vụ giúp bạn chuẩn bị tài liệu và tổ chức hướng dẫn học tập theo chương trình quy định của bạn.


Trên cơ sở bám sát, nắm tình hình các cơ quan, đơn vị, tuyên truyền phát hiện những quần chúng được cán bộ, chiến sĩ tin tưởng, nhiệt tình cách mạng, bạn mở các lớp giáo dục bồi dưỡng về Đảng. Đến cuối năm 1956, khoảng 1.000 cán bộ, chiến sĩ ưu tú các cơ quan, đơn vị quân đội Pa-thét Lào tham gia lớp bồi dưỡng cảm tình Đảng, do bạn tổ chức trong đó có 671 người đã được kết nạp vào Đảng Nhân dân Lào. Những đảng viên mới được kết nạp cùng với số đảng viên cũ (qua thẩm tra kết nạp lại) ở các cơ quan và tiểu đoàn bạn được tổ chức thành 70 chi bộ chính thức và 10 liên chi. Trong biên chế của tiểu đoàn, các đại đội đều có chi bộ trực tiếp lãnh đạo; các trung đội có tổ Đảng, hoặc đảng viên.


Nhờ sự giúp đỡ tích cực của tổ cố vấn chính trị, đến năm 1956, việc tuyên truyền phát triển Đảng và các mặt công tác sinh hoạt Đảng đều do các tổ chức cơ sở Đảng của bạn tiến hành duy trì thành nền nếp. Lúc này, Trung tâm giáo dục bồi dưỡng cảm tình Đảng chuyển sang làm nhiệm vụ giáo dục bồi dưỡng các bí thư và cấp ủy viên các chi bộ, liên chi của cơ quan, đơn vị bạn. Trong khi đó, tổ cố vấn chính trị còn tham khảo kinh nghiệm của Quân đội nhân dân Việt Nam và trao đổi ý kiến với các tổ cố vấn đơn vị, giúp bạn nghiên cứu, biên soạn Điều lệ tổ chức Ban Chính trị và Hội đồng quân nhân cách mạng ở cấp đại đội. Tiếp đó, giúp bạn tổ chức thí điểm ở một số đơn vị, qua đó rút kinh nghiệm chỉ đạo xây dựng ở tất cả các cơ quan, đơn vị quân đội Pa-thét Lào.


Như vậy, trong những năm đầu thực hiện nhiệm vụ quốc tế giúp cách mạng Lào, Đoàn cố vấn quân sự 100 đã xác định đúng phương châm, phương thức giúp bạn, xây dựng cơ cấu tổ chức quân đội Pa-thét Lào và lực lượng vũ trang địa phương, nhất là giúp đội ngũ cán bộ bạn học tập ren luyện từng bước nâng cao khả năng tự đảm nhiệm lãnh đạo, chỉ huy, củng cố khu tập kết; giúp bạn xây dựng phát triển Đảng, hình thành hệ thống lãnh đạo của Đảng và công tác chính trị từ Bộ chỉ huy tối cao Lào xuống các đơn vị cơ sở; đồng thời giúp bạn phát huy sức mạnh và khả năng tự túc về vật chất, kỹ thuật, phục vụ huấn luyện, góp phần nâng cao sức mạnh chiến đấu, sẵn sàng đánh bại mọi âm mưu, thủ đoạn lấn chiếm, phá hoại của các thế lực thù địch, bảo vệ hai tỉnh tập kết của Pa-thét Lào, chuẩn bị cho bước phát triển mới của cách mạng Lào.

[quansuvn]

II. GIÚP BẠN XÂY DỰNG LỰC LƯỢNG VÀ PHƯƠNG ÁN TÁC CHIẾN, ĐÁNH BẠI CÁC CUỘC TIẾN CÔNG LẤN CHIẾM CỦA QUÂN PHÁI HỮU VIÊNG CHĂN, THỰC HIỆN HOÀ HỢP DÂN TỘC Ở LÀO (1955-1959)


Hiệp định Giơ-ne-vơ về Lào quy định trong lúc chờ một giải pháp chính trị giữa hai bên Chính phủ Vương quốc và các lực lượng Pa-thét Lào bàn bạc, thống nhất hiệp thương tiến hành tổng tuyển cử tự do và thành lập Chính phủ liên hiệp thống nhất nước Lào năm 1955, thì hai tỉnh Sầm Nưa và Phong Xa Lỳ do các lực lượng Pa-thét Lào quản lý về mọi mặt.


Song các thế lực phái hữu thân Mỹ trong chính quyền Viêng Chăn vẫn nuôi âm mưu chống phá cách mạng hai tỉnh, hòng tiêu diệt các lực lượng Pa-thét Lào. Được đế quốc Mỹ viện trợ từ cuối tháng 11 năm 1954, bọn phản động Lào đã huy động quân tiến công vùng tập kết của Pa-thét Lào, mở đầu bằng cuộc tiến công vào Mường Pơn, tỉnh Sầm Nưa. Bộ đội Pa-thét Lào được Đoàn 100 giúp đỡ chiến đấu tiêu hao được một số sinh lực địch, buộc chúng phải hạn chế lùng sục lấn chiếm các vùng giải phóng của cách mạng Lào.


Sang năm 1955, phái hữu trong Chính phủ và quân đội Viêng Chăn tập trung hai phần ba lực lượng cùng một số toán nhóm biệt kích phản động địa phương mở các cuộc tiến công vào nhiều khu vực thuộc hai tỉnh tập kết của pa-thét Lào. Những tháng đầu năm 1955, chúng tăng cường lấn chiếm đóng giữ 13 vị trí quan trọng, xâm nhập 131 bản trong tổng số 974 bản của tỉnh Sầm Nưa và 195 bản trong số 598 bản toàn tỉnh Phong Xa Lỳ; đồng thời huy động một bộ phận lực lượng mở các cuộc càn quét, khủng bố nhân dân ở 10 tỉnh thuộc quyền kiểm soát của chính quyền nhà vua Lào. Những hành động phá hoại các điều khoản Hiệp định Giơ-ne-vơ về Lào của quân phái hữu Viêng Chăn đã gây nên tình hình rất căng thẳng, nguy hiểm cho sự nghiệp đấu tranh vì hoà bình, thống nhất và độc lập của Lào; đồng thời gây trở ngại cho cuộc đấu tranh thi hành Hiệp định Giơ-ne-vơ của nhân dân các nước Đông Dương.


Trước tình hình đó, Trung ương Đảng Nhân dân và Chính phủ kháng chiến Lào đề ra đường lối, chủ trương đấu tranh cách mạng trong tình hình mới nêu rõ: “Động viên mọi lực lượng của quân và dân cả nước đẩy mạnh đấu tranh chính trị kết hợp với đấu tranh quân sự một cách kiên quyêt bền bỉ để giữ vững căn cứ cách mạng hai tỉnh, giữ vững và phát triển cơ sở cách mạng ở 10 tỉnh, làm thất bại mọi âm mưu tiến công phá hoại của Mỹ và tay sai, buộc chúng phải chịu thi hành Hiệp định Giơ-ne-vơ, tiến tới xây dựng một nước Lào hoà bình, dân chủ, thống nhất và độc lập thực sư”¹ (Lịch sử các đoàn quân tình nguyện và chuyên gia  quân sự Việt Nam tại Lào (145-1975), Sđd, tr. 55).


Trước mắt, Trung ương Đảng Nhân dân và Chính phủ kháng chiến Lào giao nhiệm vụ cho quân đội Pa-thét Lào làm nòng cốt cho nhân dân hai tỉnh Sầm Nưa và Phong Xa Lỳ kiên quyết chiến đấu đánh bại các cuộc tiến công lấn chiếm của quân phái hữu Viêng Chăn, giữ vững khu căn cứ, tạo cơ sở vững chắc cho cuộc đấu tranh vì hoà bình trung lập, hoà hợp dân tộc của nhân dân các bộ tộc cả nước Lào. Đây là nhiệm vụ rất quan trọng và hết sức nặng nề đòi hỏi các đơn vị quân đội Pa-thét Lào phải tập trung lực lượng, sẵn sàng chiến đấu cao. Tuy nhiên, các đơn vị quân đội Pa-thét Lào mới được tập trung, còn thiếu kinh nghiệm chiến đấu, thời gian huấn luyện chưa nhiều, trang bị vũ khí thiếu thốn, nếu tập trung tác chiến ngay có thể sẽ khó khăn, thương vong tác động đến tư tưởng và lòng tin vào cách mạng của bạn. Hơn nữa, nguồn lương thực, thực phẩm, trang bị kỹ thuật dự trữ cho cuộc chiến đấu dài ngày còn hạn chế, cần có thời gian chuẩn bị khẩn trương mới đáp ứng được tình hình chiến đấu có thể diễn ra quyết liệt.


Ngày 25 tháng 1 năm 1955, sau khi nghe Tổng Quân ủy báo cáo, Bộ Chính trị ta nhận định: Âm mưu của địch là cố làm cho Đoàn 100 rút về nước, không giúp đỡ được Pa-thét Lào. Chúng tìm mọi cách đóng quân và tổ chức chính quyền ở hai tỉnh Sầm Nưa và Phong Xa Lỳ, tiến tới thôn tính hai tỉnh của bạn; đồng thời đàn áp phong trào đấu tranh của nhân dân các bộ tộc Lào. Trên cơ sở đó, Bộ Chính trị chủ trương phối hợp với bạn ra sức củng cố hai tỉnh; đẩy mạnh đấu tranh của nhân dân toàn quốc Lào để hỗ trợ với đấu tranh ở Hội nghị hiệp thương. Đối với Chính phủ nhà vua, phải phân biệt đối xử với từng phe phái, chống bọn thân Mỹ, đoàn kết với những cá nhân và bộ phận tiến bộ trong nhân dân và Chính phủ Vương quốc, không đoàn kết được thì trung lập, chỉ chống bọn thân Mỹ, thống nhất lãnh đạo toàn Quốc vào Chính phủ và Hoàng thân Xu-pha-nu-vông, phối hợp chặt chẽ với đồng chí Cay-xỏn Phôm-vi-hẳn.


Đây là chủ trương chỉ đạo đúng đắn, kịp thời của Bộ Chính trị và Tổng Quân ủy ta đối với công tác giúp bạn trong giai đoạn chuyển hướng chiến lược từ thời chiến sang thời bình, củng cố giữ vững vùng giải phóng, đẩy mạnh đấu tranh hiệp thương, giữ vững thành quả cách mạng Lào.


Chủ trương và đề án đấu tranh ở hai tỉnh Sầm Nưa và Phong Xa Lỳ đã được hai Đảng thống nhất, triển khai thực hiện. Cuộc đấu tranh giữa lực lượng cách mạng và lực lượng phản cách mạng ở Lào diễn ra trong hoàn cảnh mới với những hình thức mới.


Theo đề nghị về thực hiện đề án đấu tranh ở hai tỉnh đã được Đảng hai nước thống nhất, Đoàn 100 được sự chỉ đạo phối hợp của Ban cán sự miền Tây của Trung ương Đảng ta đã nghiên cứu đề xuất với bạn kế hoạch tác chiến và tổ chức khu chiến đấu bảo vệ hai tỉnh Sầm Nưa và Phong Xa Lỳ. Qua trao đổi, Bộ chỉ huy tối cao Lào và lãnh đạo, chỉ huy Đoàn 100 đã thống nhất những nội dung cơ bản trong kế hoạch tác chiến và phương thức tổ chức khu chiến đấu.


Về phương án tác chiến bảo vệ hai tỉnh: Trong thời đầu, khi các tiểu đoàn chủ lực tập trung xây dựng, huấn luyện, nâng cao trình độ chiến đấu, bạn sử dụng lực lượng vũ trang tại chỗ của hai tỉnh kết hợp với công tác binh địch vận, ngăn chặn quân địch càn quét, lấn chiếm các làng bản. Đồng thời, tranh thủ thời gian tuyên truyền động viên quân và dân hai tỉnh tăng cường đoàn kết, đẩy mạnh các mặt công tác chuẩn bị vể mọi mặt, sẵn sàng chiến đấu cao.

[quansuvn]

Theo chủ trương của Trung ương Đảng và Chính phủ kháng chiến Lào, hai tỉnh tập kết phân chia thành các khu chiến đấu liên hoàn nhằm tăng khả năng tổ chức quản lý, hỗ trợ lẫn nhau giữa các khu, kể cả trường hợp bị chia cắt, trong từng khu vẫn có thể độc lập chiến đấu. Căn cứ vào nhiệm vụ và yêu cầu của Bộ chỉ huy tối cao Lào, Đoàn 100 đã nghiên cứu giúp bạn về cách bố trí các lực lượng tác chiến trên từng khu vực của hai tỉnh:

Tỉnh Sầm Nưa phân chia làm ba khu vực tác chiến: Khu vực I gồm các huyện Mường Xôi, Sầm Tớ, một phần Mường Sầm và các xã phía đông đường số 6 thuộc huyện Húa Mường, do 2 tiểu đoàn chủ lực, 3 đại đội địa phương huyện và một trung đội Lào Xủng đảm nhiệm. Khu vực II gồm huyện Xiềng Khọ, một phần huyện Mường Sầm và các xã phía tây đường số 6 thuộc huyện Húa Mường, do 1 đại đội chủ lực, 2 đại đội địa phương phụ trách. Khu vực III gồm 145 bản thuộc 13 xã của huyện Mường Xon, do 1 đại đội chủ lực, 2 đại đội địa phương đảm nhiệm. Ngoài ra, tỉnh Sầm Nưa còn có 1.711 du kích bám cơ sở ở các làng bản vùng tự do và một số bản vùng địch tạm chiếm.


Đối với tỉnh Phong Xa Lỳ được chia thành hai phân khu: Phân khu tỉnh miền Bắc gồm hai huyện Mường U, Mường Xừn và thị xã Phong Xa Lỳ, do 1 tiểu đoàn chủ lực, 1 đại đội trợ chiến, 3 trung đội bộ đội địa phương đảm nhiệm. Phân khu tỉnh miền Nam gồm các huyện còn lại, do 1 tiểu đoàn chủ lực, 2 trung đội bộ đội địa phương huyện phụ trách. Ngoài ra còn có 1.150 du kích hoạt động ở các bản làng.


Nhằm tăng cường khả năng bảo vệ các cơ quan Trung ương Đảng và Chính phủ kháng chiến Lào, Bộ chỉ huy tối cao Lào chỉ đạo, chỉ huy một bộ phận lực lượng cơ động gồm 3 tiểu đoàn chủ lực và các tiểu đoàn trợ chiến, vận tải các đại đội thông tin, quân báo, công binh sẵn sàng đánh địch.


Theo yêu cầu của bạn, Đoàn 100 cử một số cán bộ cố vấn giúp hai tỉnh đội Sầm Nưa, Phong Xa Lỳ và các đơn vị của bạn thực hiện nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu ở các khu vực tác chiến được phân công. Đoàn cử đồng chí Nguyễn Hữu Nghị đến giúp Tỉnh đội Sầm Nưa, đồng chí Đinh Văn Tuy giúp Tỉnh đội Phong Xa Lỳ; đồng chí Hán Công Ích, cố vấn Tiểu đoàn 593 cùng đơn vị bạn chuyển xuống huyện Sầm Tớ (phía nam tỉnh Sầm Nưa); đồng chí Phạm Thế Dũng, cố vấn Tiểu đoàn 613 cùng đơn vị bạn chuyển vào vùng địch hậu Mường Xon, bám địa bàn phối hợp với lực lượng vũ trang địa phương đánh địch, bảo vệ cơ sở, giữ vững phong trào cách mạng ở vùng địch hậu.


Như vậy, sau một thời gian tích cực giúp bạn củng cố, huấn luyện bộ đội, tổ chức lực lượng chiến đấu, chuẩn bị mọi mặt chiến trường, phát động nhân dân các bộ tộc Lào tham gia, Đoàn 100 đã giúp bạn xây dựng được một thế trận chiến tranh nhân dân vững chắc ở hai tỉnh tập kết, tạo cơ sở quan trọng cho các lực lượng Pa-thét Lào và nhân dân các bộ tộc Lào đẩy mạnh các hoạt động, chuẩn bị mọi mặt sẵn sàng chiến đấu ngăn chặn quân địch lấn chiếm trái phép, bảo vệ vững chắc thành quả của cách mạng bạn.


Sau khi huy động một bộ phận lực lượng đánh chiếm một số khu vực ở vùng giáp ranh và tung gián điệp, biệt kích vào nắm tình hình ở một số nơi quan trọng thuộc hai tỉnh Sầm Nưa và Phong Xa Lỳ; từ tháng 3 năm 1955, các thế lực phái hữu trong chính quyền và quân đội Viêng Chăn tập trung lực lượng lớn, mở cuộc tiến công vào các căn cứ của Pa-thét Lào ở vùng đông nam, tây bắc thị xã Sầm Nưa và các khu vực tây nam Mường Khoa, Mường U Tày - U Nưa, tỉnh Phong Xa Lỳ.


Dưới sự chỉ huy của Bộ chỉ huy tối cao Lào và sự giúp đổ tích cực của các tổ cố vấn quân sự và dân chính Việt Nam, bộ đội Pa-thét Lào và nhân dân các bộ tộc Lào dựa vào thế trận chuẩn bị sẵn đã kiên cường chiến đấu đánh trả các cuộc tiến công của địch. Cuộc chiến đấu bảo vệ vùng căn cứ của các lực lượng Pa-thét Lào diễn ra quyết liệt, giằng co kéo dài từ năm 1955 đến tháng 8 năm 1956, gây cho địch nhiều thiệt hại.


Trong ba tháng đầu năm 1955, địch mở một số cuộc tiến công lấn chiếm quy mô nhỏ, mang tính chất thăm dò, chuẩn bị cho bước phiêu lưu quân sự lớn. Ta giúp bạn chiến đấu chống địch lấn chiếm và chuẩn bị lực lượng, thế trận chiến trường, sẵn sàng đối phó với địch lâu dài.


Trên địa bàn tỉnh Sầm Nưa, địch tập trung lực lượng tiến công vào sân bay Nọng Khạng và khu vực Húa Mường, Mường Pơn. Trước tình hình đó, Bộ chỉ huy tối cao Lào ra lệnh cho Tiểu đoàn 613 sử dụng một đơn vị tới tuyên truyền, tổ chức chiến đấu ngăn chặn bước tiến quân của địch ở Nọng Khạng. Tổ cố vấn của Tiểu đoàn 613 đã tham gia giúp bạn chiến đấu. Sau gần một tuần, Bộ chỉ huy tối cao Lào ra lệnh điều động thêm một đại đội thuộc đoàn 705 đến phối hợp chiến đấu. Tổ cố vấn Tiểu đòan 705 cử đồng chí Lê Thanh Cảnh đi cùng đại đội giúp bạn đánh địch.


Theo kế hoạch, ngày 17 tháng 1 năm 1955, dưới trời rét đẫm sương mù dày đặc, cán bộ, chiến sĩ Tiểu đoàn 613 và một đại đội thuộc Tiểu đoàn 705 tiến vào áp sát bao vây sân bay Nọng Khạng. Trên đường tiến công, một tổ trinh sát của bạn gặp một toán địch đang đốt lửa sưởi cạnh một đồn gần sân bay, liền bắn một loạt AK vào đội hình quân địch. Phát hiện bộ đội Pa-thét Lào tập trung lực lượng tiến công bọn địch hoảng sợ bỏ đồn vội vã rút chạy về phía Sa Then. Các đơn vị bạn tiến vào chiếm đồn và các vị trí trong sân bay, kêu gọi những người bị buộc lôi kéo theo địch mang súng trở về với gia đình. Ngay sau đó, bạn tổ chức lực lượng bảo vệ toàn bộ khu vực sân bay.


Ngày 18 tháng 1 năm 1955, chính quyền Viêng Chăn dựng chuyện tố cáo các lực lượng Pa-thét Lào vi phạm Hiệp định Giơ-ne-vơ về Lào và mời bộ phận Ủy ban quốc tế đến kiểm tra, hòng vu cáo, buộc các đơn vị quân đội Pa-thét Lào phải rút khỏi sân bay Nọng Khạng. Trước tình hình đó, tổ cố vấn Tiểu đoàn 613 đã giúp bạn nắm vững nội dung các điều khoản của Hiệp định quy định về Lào, dùng lý lẽ đấu tranh thẳng thắn với Ủy ban quốc tế. Đồng thời tiếp xúc trao đối với các đồng chí Ba Lan trong Ủy ban quốc tế, thống nhất ý kiến: Nọng Khạng thuộc vùng quản lý của các lực lượng Pa-thét Lào, quân đội phái hữu Viêng Chăn đã tiến công chiếm đóng trái phép. Khi quân đội Pa-thét Lào đến hoạt động ở khu vực này, quân của phái hữu Viêng Chăn hoảng sợ phải bỏ chạy. Sau ba ngày họp, trước thái độ đấu tranh kiên quyết, đúng đắn của bạn, Ủy ban giám sát quốc tế phải thừa nhận Nọng Khạng là địa bàn thuộc vùng quản lý của các lực lượng Pa-thét Lào, quân đội Pa-thét Lào không vi phạm Hiệp định Giơ-ne-vơ về Lào. Chính quân đội phái hữu Viêng Chăn vi phạm Hiệp định.

[quansuvn]

Nhằm tăng cường khả năng phòng thủ sân bay Nọng Khạng, chống cả quân bộ và quân dù địch lấn chiếm, tổ cố vấn Tiểu đoàn 613 được lệnh tiếp tục giúp bạn bố trí lực lượng, xây dựng phương án tác chiến; đồng thời tích cực tham gia xây dựng cơ sở nhân dân, tuyên truyền vận động binh lính địch còn lẩn trổn trong rừng trở về với gia đình, xây dựng cuộc sống mới. Bằng hình thức tuyên truyền thích hợp, 20 binh lính và dân vệ theo địch đã trở về trình diện và mang súng nộp cho cách mạng. Nhờ những nỗ lực to lớn của bạn và sự giúp đỡ tận tình của tổ cố vấn Tiểu đoàn 613, khu vực Nọng Khạng đã nhanh chóng được xây dựng thành một vùng giải phóng, làm chỗ dựa vững chắc cho các lực lượng Pa-thét Lào chiến đấu.


Trận đánh sân bay Nọng Khạng là một trong những trận đầu xuất quân giành thắng lợi của bạn. Mặc dù không tiêu diệt được nhiều sinh lực địch, nhưng đã giúp cho bạn và tổ cố vấn của ta hiểu rõ hơn âm mưu, thủ đoạn của địch, tạo niềm tin cho bạn vào khả năng có thể đánh thắng địch, nếu biết được điểm yếu của địch và phát huy được thế mạnh của cách mạng.


Sau khi nghe báo cáo về diễn biến trận đánh sân bay Nọng Khạng, đồng chí Cay-xỏn Phôm-vi-hẳn - Tổng Bí thư Đảng Nhân dân Lào và đồng chí Chu Huy Mân - Đoàn trưởng Đoàn 100 biểu dương thắng lợi của các đơn vị bạn cùng tổ cố vấn đã giành được và kết luận: “Như vậy là ta vừa đánh vừa kiện thắng, lại biết làm tốt công tác vận động chính trị đối với nhân dân và binh lính địch”¹ (Tư liệu do đồng chí Phạm Thế Dũng, nguyên tổ trưởng chuyên gia Tiểu đoàn 613 Pa-thét Lào cung cấp).


Trong khi đó, ở khu vực Mường Pơn, Húa Mường - Tiểu đoàn 617 bạn được giao nhiệm vụ phối hợp với lực lượng tại chỗ gây dựng cơ sở, chống địch lấn chiếm trái phép vùng căn cứ của bạn. Tổ cố vấn của Tiểu đoàn 617 do hai đồng chí Lê Khôi và Phạm Xuân Thuỳ phụ trách xuống cơ sở cùng với các đại đội bạn tuyên truyền, xây dựng cơ sở chính trị. Trong khi cùng bạn xuống cơ sở chuẩn bị chiến trường đồng chí Phạm Xuân Thuỳ đã anh dũng hy sinh do vướng mìn của địch ở gần bản Na-sa-la.


Thực hiện âm mưu tiếp tục phá hoại cách mạng Lào, địch đưa một trung đội nống ra chiếm giữ bản Xa Lới. Phát hiện địch, đơn vị bạn bí mật chuyển lực lượng qua bản Na Khum rồi bất ngờ tiến vào bao vây quân địch ở Xa Lới, bắt toàn bộ địch, thu nhiều vũ khí, sau đó tuyên truyền, giáo dục thả chúng về đồn Mường Pơn. Bị thất bại, địch huy động 2 tiểu đoàn nhảy dù xuống tăng cường lực lượng cho khu vực Mường Pơn và đánh lấn ra vùng xung quanh. Tiểu đoàn 617 phối hợp với lực lượng tại chỗ tiếp tục hoạt động, gây cho địch một số thiệt hại. Sau một thời gian chiến đấu, lương thực, vũ khí cạn dần, sức khoẻ bộ đội giảm sút, Bộ chỉ huy tối cao Lào ra lệnh rút Tiểu đoàn 617 ra vùng căn cứ củng cố lực lượng, bổ sung vũ khí trang bị; đồng thời điều động Tiểu đoàn 705 vào thay thế tiếp tục hoạt động ngăn chặn các hành động phá hoại, lấn chiếm trái phép của địch.


Song song với thủ đoạn đưa quân tiến công lấn chiếm trái phép ở phía trước, địch tung gián điệp, biệt kích hỗ trợ bọn phản động địa phương nổi dậy gây bạo loạn ở Khăng Khô, Khăng Khét, Mường Ngà thuộc huyện Sầm Tớ và nống ra vùng Huội Thầu, chiếm một điểm cao gần sân bay Na Thong, cách thị xã Sầm Nưa 6 km, uy hiếp đường giao thông quan trọng từ thị xã Sầm Nưa đến khu căn cứ Trung ương Lào.


Thường xuyên theo dõi phát hiện âm mưu của địch, Bộ chỉ huy tối cao Lào ra lệnh cho Tiểu đoàn 601 đưa 1 đại đội tiến lên bao vây bọn phỉ nống ra vùng Huội Thầu; đồng thời chuyển 2 đại đội phối hợp với lực lượng tại chỗ tuyên truyền làm công tác diệt phỉ ở các vùng Hang Lọng, Khăng Khô và điều động 1 đại đội của Tiểu đoàn 585 tăng cường cho Tiểu đoàn 601 bảo vệ sân bay Na Thong. Tổ cố vấn của Tiểu đoàn 601 do đồng chí Bùi Huy Bổng phụ trách phân công từng cán bộ đi cùng các đại đội xuống cơ sở tuyên truyền vận động quần chúng ủng hộ bộ đội Pa-thét Lào, tổ chức dân quân du kích bảo vệ làng bản. Sau hơn một tháng hoạt động, các đồng chí cố vấn được phân công đã giúp bạn củng cố ổn định trật tự an ninh, đuổi hết bọn biệt kích, thổ phỉ xâm nhập trái phép ra khỏi vùng căn cứ của bạn.


Trong thời gian này, tổ cố vấn giúp Tỉnh đội Sầm Nưa tuyển chọn tổ chức được một đại đội độc lập mang phiên hiệu Đại đội 32 làm nhiệm vụ tuyên truyền gây dựng cơ sở, bảo vệ các khu vực Khăng Khô, Khăng Khét. Lãnh đạo, chỉ huy Đoàn 100 cử đồng chí Trương Hoàng - Trung đội trưởng làm cố vấn giúp Đại đội 32 bạn huấn luyện, xây dựng cơ sở. Một lần cùng đơn vị bạn đi chuẩn bị chiến trường ở vùng Mường Hàm, đồng chí Trương Hoàng bị bọn phỉ phục kích đã anh dũng hy sinh trên đoạn đường từ thị xã Sầm Nưa đi Mường Hàm. Đây là một tổn thất đối với tổ cố vấn hoạt động ở khu vực thị xã Sầm Nưa.


Ở tỉnh Phong Xa Lỳ, từ đầu năm 1955, địch liên tục tung bọn biệt kích, thổ phỉ, kết hợp với bọn tay sai phản động địa phương thâm nhập, đánh chiếm khu vực U Tày và tăng cường các hoạt động phá hoại dọc đường từ U Tày đến thị xã Phong Xa Lỳ, gây khó khăn cho các lực lượng Pa-thét Lào.


Nhằm ngăn chặn các hoạt động lấn chiếm trái phép và phá hoại của địch, Bộ chỉ huy tối cao Lào lệnh cho Tỉnh đội Phong Xa Lỳ và Tiểu đoàn 701 đưa Đại đội 3 đến phối hợp với lực lượng du kích đẩy mạnh hoạt động tiễu trừ bọn biêt kích, thổ phỉ. Đồng chí Hoàn - Trung đội trưởng được cử làm cố vấn Đại đội 3 giúp bạn đã tích cực cùng với đơn vị của bạn tuyên truyền xây dựng cở sở trong nhân dân và tổ chức lực lượng đánh địch, bảo vệ bản làng. Một lần cùng bạn trên đường đi hoạt động gây dựng cơ sở, đồng chí Hoàn bị bọn phỉ phục kích đã anh dũng hy sinh ở một địa điểm cách thị xã Phong Xa Lỳ 10 km. Tổ cố vấn Tiểu đoàn 701 cử đồng chí Tiến - Trung đội trưởng thay thế đến Đại đội 3, tiếp tục giúp bạn gây dựng cơ sở và phát triển lực lượng dân quân du kích ở khu vực U Tày.


Thực hiện âm mưu ngăn chặn các hoạt động của Pa-thét Lào ở khu vực Mường Ngay, giáp giới giữa U Tày và U Nưa, địch tập trung một tiểu đoàn lập các chốt kiểm soát chặt chẽ việc ra vào khu vực này. Theo yêu cầu của bạn, tổ cố vấn Tiểu đoàn 701 cử đồng chí Nguyễn Phú Vỵ¹ (Đồng chí Nguyễn Phú Vỵ sinh năm 1924, quê ở phường Ngọc Thụy, quận Long Biên (Hà Nội) được tuyên dương Anh hùng lực lượng vũ trang ngày 31 tháng 8 năm 1955, do có thành tích đặc biệt xuất sắc trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược (1945-1954)) - Đại đội trưởng đi cùng một đại đội bộ binh và một trung đội trợ chiến tăng cường cho Đại đội 3 của bạn đẩy mạnh hoạt động ở vùng Mường Ngay. Phát hiện quân đội Pa-thét Lào tăng cường thêm lực lượng chuẩn bị tiến công địch vội rút phần lớn lực lượng sang bên kia biên giới Lào - Trung và chỉ để lại một đại đội chốt giữ ở U Tày. Ngay lập tức, Tiểu đoàn 701 tập trung lực lượng áp sát, bao vây và dùng hoả lực trợ chiến tiến công địch. Đồng chí Tiến, sĩ quan pháo binh trợ lý cố vấn tiểu đoàn đã trực tiếp giúp bạn từ khâu chuẩn bị đến lúc chiến đấu, góp phần tiêu diệt 11 tên địch, buộc chúng phải rút khỏi vùng U Tày.

[quansuvn]

Vùng Mường Khoa nằm ở phía nam tỉnh Phong Xa Lỳ là khu vực thuộc vùng giải phóng cũ của Pa-thét Lào, tuy địch không đánh lấn, chiếm đóng, nhưng chúng liên tục tung biệt kích, gián điệp và thổ phỉ vào sâu trong các cơ sở của bạn quấy phá nhiều mặt. Trước tình hình đó, Bộ chỉ huy tối cao Lào lệnh cho Tiểu đoàn 589 phối hợp với các lực lượng tại chỗ hoạt động gây cơ sở, tổ chức phòng chống địch lấn chiếm trái phép. Tổ cố vấn Tiểu đoàn 589 do đồng chí Phan Lân và đồng chí Đạo phụ trách, tích cực giúp bạn tuyên truyền gây dựng cơ sở quần chúng, vận động nhân dân các bộ tộc Lào ủng hộ Pa-thét Lào. Đồng chí Sâm - Trung đội trưởng, trợ lý cố vấn tiểu đoàn thường xuyên cùng với đơn vị bạn đi vào vùng giáp nơi địch kiểm soát, thực hiện vũ trang tuyên truyền, xây dựng cơ sở, ngăn chặn các hành động phá hoại của địch. Cùng thời gian này, một bộ phận lực lượng an ninh của Việt Nam (do một tổ cố vấn Đoàn 100 làm trung gian) phối hợp hoạt động, ngăn chặn không cho bọn phỉ ở vùng Tây Bắc (Việt Nam) tràn sang phá hoại cách mạng Lào.


Sau một thời gian tập trung lực lượng mở các cuộc tiến công lấn chiếm nhỏ lẻ bị thất bại ở phía tây nam tỉnh Sầm Nưa, từ tháng 3 đến cuối tháng 10 năm 1955, địch tập trung lực lượng tiến công vào khu căn cứ của bạn ở Mường Pơn, Kẹo Lôm, Na Kềng. Các đơn vị quân đội Pa-thét Lào một thời gian chuẩn bị chiến trường, xây dựng, huấn luyện, sức mạnh chiến đấu được nâng cao. Để gây thanh thế hoạt động, Bộ chỉ huy tối cao Lào quyết định sử dụng các tiểu đoàn 705, 601 có các tổ cố vấn của ta giúp đỡ đã phối hợp với các lực lượng tại chỗ đánh địch, gây cho chúng nhiều thiệt hại, bảo vệ vững chắc các khu căn cứ của bạn.


Ngày 1 tháng 3 năm 1955, địch bất ngờ cho quân nhảy dù xuống chiếm giữ bản Mường Pơn; tiếp đó, ngày 25 tháng 3 năm 1955, chúng huy động thêm quân mở cuộc tiến công từ Húa Mường lên chiếm khu vực Mường Pơn và dãy núi Phu Xạng (nằm ở phía sau Mường Pơn) thuộc tỉnh Sầm Nưa. Địch xây dựng các khu vực vừa chiếm đóng thành một cụm cứ điểm nằm sâu trong vùng quản lý của Pa-thét Lào và đưa một bộ phận Ủy ban quốc tế đến đóng ở Mường Pơn, hòng hợp pháp hoá việc chiếm đóng trái phép của chúng. Từ Mường Pơn, địch tập trung quân mở các cuộc tiến công ra các vùng Kẹo Lôm, Pa Kha, Na Kềng, Na-sa-la, Xa Lới, cách nơi đặt cơ quan chỉ huy tiền phương của bạn ở Mường Hàm khoảng 30 km.


Trước tình hình đó, Bộ chỉ huy tối cao Lào điều động Tiểu đoàn 705, một đơn vị mạnh của Hạ Lào chuyển lên gần khu vực Mường Pơn thay Tiểu đoàn 617, tổ chức lực lượng phòng thủ trên một số điểm chốt, hoạt động ngăn chặn các cuộc lấn chiếm trái phép của địch. Tổ cố vấn quân sự Tiểu đoàn 705, do đồng chí Nguyễn Tất Đào - Tiểu đoàn phó và đồng chí Lê Thanh Cảnh - Đại đội trưởng phụ trách bám sát các đơn vị giúp bạn tuyên truyền, giáo dục tinh thần đoàn kết, phát huy truyền thống chiến đấu của bộ đội Pa-thét Lào trong kháng chiến chống Pháp, nắm chắc tình hình hoạt động của địch, tổ chức một số trận phục kích, gây cho chúng thiệt hại, buộc phải lùi về cố thủ ở khu vực Mường Pơn.


Trong khi đó, Tiểu đoàn 601, do đồng chí Bùi Huy Bồng làm cố vấn, sau khi hoàn thành nhiệm vụ tiễu phỉ ở Hang Lọng, Khăng Khô nhận được lệnh của Bộ chỉ huy tối cao Lào chuyển đến đánh cứ điểm Pa Kha. Đây là một vị trí tiền tiêu của địch ở khu vực Mường Pơn. Theo kế hoạch, tiểu đoàn cử các đơn vị bộ binh bao vây áp sát đồn, sau đó dùng pháo cối tập kích dồn dập vào cứ điểm địch. Bị đánh bất ngờ, quân địch hoảng sợ bỏ chạy, các đơn vị bạn tiến vào làm chủ cứ điểm, thu một số lương thực, vũ khí. Phát huy thắng lợi, Tiểu đoàn 601 phối hợp với Tiểu đoàn 585 tiến đánh đồn Pa Thí, do bọn phỉ đóng giữ. Bọn phỉ bố phòng cẩn mật và ngoan cố chống cự, trận đánh của các đơn vị bạn không đạt được mục tiêu đề ra. Tiểu đoàn 585 để lại một bộ phận lực lượng, do đồng chí Nguyễn Thế Cập làm cố vấn hoạt động kìm chế bọn phỉ quấy phá, còn phần lớn lực lượng của tiểu đoàn cùng Tiểu đoàn 601 chuyển về khu căn cứ củng cố, chuẩn bị cho trận đánh mới.


Ở khu vực Mường Pơn, ngày 17 tháng 5 năm 1955, địch tổ chức lực lượng mở cuộc tiến công hòng chiếm lại Pa Kha vừa bị mất. Tiểu đoàn 609, một đơn vị được trang bị mạnh, gồm phần lớn cán bộ, chiến sĩ vùng Hạ Lào, do đồng chí Bảo làm cố vấn tổ chức phục kích, gây cho địch một số thiệt hại, buộc chúng phải rút quân. Trong thời gian giúp bạn chiến đấu ở khu vực Mường Pơn, đồng chí Hoàng Đình Đại đội phó, trợ lý cố vấn tiểu đoàn, một lần cùng đi nghiên cứu tình hình chiến trường bị địch phục kích đã kiên cường chiến đấu và anh dũng hy sinh.


Trải qua hơn 5 tháng chiến đấu, quân và dân tỉnh Sầm Nưa có sự giúp đỡ của các cán bộ cố vấn quân sự Đoàn 100 đã giành được thắng lợi đáng kể, tạo thế chuyển biến quan trong cho các lực lượng Pa-thét Lào. Song bạn chưa có trận nào chiến thắng oanh liệt, tiêu diệt lực lượng lớn quân địch đánh bại được âm mưu phá hoại của chúng. Do lực lượng vẫn còn khá mạnh, sau một thời gian củng cố, địch tiếp tục mở các cuộc tiến công vào khu căn cứ Pa-thét Lào với quy mô lớn và ác liệt hơn. Tháng 5 năm 1955, địch tập trung một lực lượng lớn tiến công chiếm lại Na-sa-la và Xa Lới sau đó chuẩn bị đánh vào khu vực Mường Hàm, cách thị xã Sầm Nưa 28 km.

[quansuvn]

Theo dõi nắm rõ âm mưu của địch, đồng chí Chu Huy Mân - Đoàn trưởng Đoàn 100 đã gặp các đồng chí Cay-xỏn Phôm-vi-hẳn - Tổng Bí thư Đảng, Tổng tư lệnh Bộ chỉ huy tối cao và đồng chí Xi-xa-vạt Kẹo Bun Phăn - Tổng tham mưu trưởng quân đội Pa-thét Lào. Qua trao đổi về tình hình địch và ta, các đồng chí lãnh đạo, chỉ huy bạn và đồng chí Đoàn trưởng Đoàn 100 quyết định đánh một trận thắng lớn để nâng cao sức chiến đấu và gây thanh thế. Na-sa-la - một cứ điểm quan trọng của địch được chọn đánh. Mục đích trận đánh là: tiêu diệt một bộ phận và làm tan ra tiểu đoàn quân địch, góp phần động viên bộ đội Pa- thét Lào nâng cao khí thế, phấn khởi, tin tưởng vào lực lượng vũ trang cách mạng Lào có khả năng đánh và đánh thắng lớn quân địch, từ quy mô từng tiểu đoàn đến từng bin đoàn địch; đánh bại một bước âm mưu phá hoại của chúng đối với hai tỉnh tập kết Sầm Nưa và Phong Xa Lỳ tạo uy thế cho phái đoàn chính trị, quân sự Pa-thét Lào đấu tranh đòi phía Chính phủ Viêng Chăn ngừng các hoạt động phá hoại Hiệp định Giơ-ne-vơ về Lào.


Về lực lượng tham gia trận đánh, bạn sử dụng Tiểu đoàn 705 (do tổ đồng chí Đảo làm cố vấn), Tiểu đoàn 617 (do tổ đồng chí Lê Khôi làm cố vấn), 2 đại đội bộ đội địa phương, một đại đội trợ chiến tăng cường của Tiểu đoàn 605 trang bị ĐKZ57 và cối 81 ly (do tổ đồng chí Hà Quốc Hồng làm cố vấn), cùng một số đơn vị kỹ thuật phục vụ chiến đấu của Bộ chỉ huy tối cao Lào. Căn cứ vào quyết tâm và kế hoạch tác chiến của trận đánh, các cơ quan tham mưu, chính trị, hậu cần bạn lập kế hoạch cụ thể về công tác chính trị, tư tưởng; kế hoạch diễn tập cho các tiểu đoàn tham gia trận đánh; kế hoạch hành quân chiếm lĩnh trận địa xuất phát tiến công; các kế hoạch vận tải, nuôi quân, chăm sóc thương bệnh binh và giải quyết tù hàng binh. Toàn bộ kế hoạch trận đánh được bạn xây dựng hoàn chỉnh đều có sự giúp đỡ, tham gia đóng góp những ý kiến quan trọng của các tổ cố vấn chính trị, tham mưu và hậu cần Đoàn 100.


Chỉ huy trận đánh là đồng chí Xi-xa-vạt Kẹo Bun Phăn - Tổng tham mưu trưởng. Đồng chí Chu Huy Mân - Đoàn trưởng Đoàn 100 trực tiếp đi cùng giúp bạn xử trí kịp thời các tình huống tác chiến. Cố vấn các ngành của Đoàn 100 đều có bộ phận đi sát cơ quan tiền phương giúp bạn.


Sau một thời gian chuẩn bị khẩn trương, 7 giờ 30 phút ngày 30 tháng 6 năm 1955, khi trời còn đang sương Bộ chỉ huy tiền phương bạn ra lệnh cho các đơn vị nổ súng, mở đầu trận đánh vào Na-sa-la. Bộ phận hoả lực của bắn cấp tập vào các vị trí quân địch gần bản Na-sa-la. Tiếp đó các đơn vị bộ binh từ hai cánh nhanh chóng tiến thọc sâu đánh chia cắt từng vị trí quân địch. Ngay từ những loạt đạn pháo đầu tiên, binh lính địch đã bị thương vong một số, bộ phận còn lại hoảng loạn không kịp chống đỡ. Các mũi xung phong của bạn có cố vấn quân sự theo giúp tiến nhanh vào chiếm lĩnh ngọn đồi khống chế, bắn xuống cứ điểm địch. Bọn địch bị động chống cự yếu ớt rồi rút chạy vào các khe suối, bãi ruộng lẩn trốn. Phát hiện đích tháo chạy, bạn dùng súng cối, ĐKZ và súng bộ binh bắn chặn, diệt nhiều tên, rồi chuyển sang truy kích đuổi địch đến Bản Ngôn, gần khu vực Mường Pơn, gây cho chúng một số thiệt hại.


Trong trận đánh này, các đơn vị bạn diệt và làm bị thương hơn 100 tên địch, trong đó có tên đại úy tiểu đoàn trưởng tiểu đoàn 10, bắt hơn 40 tên, thu nhiều vũ khí và quân trang, quân dụng, giải phóng hoàn toàn các khu vực Na-sa-la, Na Ngôn, Na Nọng và Na Kềng. Chiến thắng Na-sa-la đã gây tiếng vang lớn, làm nức lòng quân dân hai tỉnh tập kết, đánh dấu bước trưởng thành về cách đánh gần, tinh thần chiến đấu dũng cảm của quân đội Pa-thét Lào, gây nỗi khiêp sợ đối với quân đội trong phái hữu Viêng Chăn.


Đầu tháng 7 năm 1955, Bộ chỉ huy tối cao Lào tổ chức hội nghị tổng kết kinh nghiệm trận đánh Na-sa-la. Hầu hết các vị lãnh đạo Đảng, Mặt trận và hơn 300 cán bộ các đơn vị bạn từ cấp trung đội trở lên đã tham dự hội nghị. Đồng chí Xi-xa-vạt Kẹo Bun Phăn - Tổng tham mưu báo cáo cụ thể diễn biến và kết quả trận đánh, phân tích ý nghĩa thắng lợi, khẳng định bộ đội Pa-thét Lào có thể đánh và đánh thắng quân phái hữu Viêng Chăn; đồng thời rút ra bài học về xây dựng, huấn luyện, chiến đấu của các đơn vị, cơ quan. Đồng chí Cay-xỏn Phôm-vi-hẳn - Tổng Bí thư Đảng Nhân dân Lào phát biểu đánh giá cao tinh thần chiến đấu, ý nghĩa thắng lợi của trận đánh và kết luận khẳng định quân dân hai tỉnh Sầm Nưa, Phong Xa Lỳ có đủ khả năng tiêu hao, tiêu diệt sinh lực địch, đẩy lùi các đợt tiến công của chúng vào khu căn cứ. Đồng thời căn dặn các lực lượng Pa-thét Lào ở hai tỉnh tập kết nâng cao tinh thần độc lập tự chủ và ý thức tự cưòng, tập trung xây dựng quân đội Pa-thét Lào lớn mạnh, tự đảm đương nhiệm vụ công tác và khả năng chiến đấu độc lập.


Sau Hội nghị này, các cơ quan, đơn vị tổ chức học tập bản báo cáo về trận đánh của đồng chí Tổng tham mưu trưởng và bài phát biểu của đồng chí Tổng Bí thư Đảng bạn, tiến hành khen thưởng những tập thể và cá nhân lập công xuất sắc. Tiếp đó, Trung ương Đảng bạn chỉ đạo tổ chức một đợt tuyên truyền giáo dục sâu rộng về ý nghĩa chiến thắng và phổ biến kinh nghiệm cho các cơ quan, đơn vị và nhân dân các bộ tộc Lào. Qua đợt sinh hoạt chính trị rộng lớn này, các đơn vị quân đội Pa-thét Lào, lực lượng vũ trang địa phương và nhân dân các bộ tộc Lào tin tưởng vào đường lối cách mạng đúng đắn của Trung ương và Chính phủ kháng chiến Lào, quyết tâm chiến đấu bảo vệ vững chắc khu căn cứ tập kết hai tỉnh Sầm Nưa và Phong XaLỳ.

[quansuvn]

Sau thất bại ở Na-sa-la, quân địch thận trọng hơn trong việc sử dụng lực lượng mở các cuộc hành quân lấn chiếm; đồng thời tung các lực lượng biệt kích, thổ phỉ vào sâu trong vùng dân tộc và căn cứ của Pa-thét Lào hoạt quấy phá. Ngày 25 tháng 7 năm 1955, địch tập trung 2 tiểu đoàn đánh chiếm khu vực Húa Mường, nhằm hỗ trợ, bảo vệ cho đồng bọn ở khu vực Mường Pơn vừa bị thất bại. Tiếp đó trong hai tháng 8 và 9 năm 1955, địch tổ chức lấn chiếm khu vực Pa Thí và tiến công vào Huội Nhạ, uy hiếp thị xã Sầm Nưa từ phía tây và ngăn chặn đường liên lạc vao các huyện địch hậu Mường Xon, Húa Mường.


Trước tình hình đó, tháng 8 năm 1955, Bộ Tổng tham mưu ta chỉ thị cho Đoàn 100 nhấn mạnh: cần phối hợp với lực lượng Pa-thét Lào hoạt động quân sự, ngăn chặn mọi âm mưu hành động phá hoại của địch, kiên trì giữ vững hai tỉnh tập kết, củng cố bộ đội Pa-thét Lào. Chỉ thị quy định kế hoạch quân sự của Đoàn 100 và hình thức tác chiến của Đoàn.


Thực hiện chỉ thị của Bộ Tổng tham mưu ta, theo yêu cầu của bạn, Đoàn 100 đã nghiên cứu giúp bạn xây dựng phương án tác chiến đánh địch ở khu vực Huội Nhạ. Lực lượng bạn tham gia trận đánh có Tiểu đoàn 609, một đơn vị được trang bị mạnh của bạn (tổ cố vấn tiểu đoàn do đồng chí Bảo phụ trách); một đại đội của Tiểu đoàn 705 (tổ cố vấn do đồng chí Đảo phụ trách); một đại đội trợ chiến tăng cường của Tiểu đoàn 605 (tổ cố vấn do đồng chí Hồng phụ trách); một đại đội độc lập của tỉnh và một số đơn vị kỹ thuật phục vụ chiến đấu của Bộ chỉ huy tối cao Lào.


Đồng chí Xi-xa-vạt Kẹo Bun Phăn - Tổng tham mưu trưởng quân đội Pa-thét Lào trực tiếp chỉ huy trận đánh nay. Đoàn 100 cử các đồng chí Võ Quốc Vinh - cố vấn Phòng Tham mưu và đồng chí Ngọc Ánh, cố vấn ban tác chiến cùng các tổ cố vấn tiểu đoàn tham gia giúp bạn chỉ huy bộ đội Pa-thét Lào chiến đấu.


Quân địch tổ chức phòng ngự ở Huội Nhạ, một điểm cao nằm trên địa hình rừng núi hiểm trở, đường giao thông đi lại rất khó khăn. Để bảo đảm cho trận đánh thắng lợi, các đơn vị bạn tổ chức huấn luyện khá công phu trên sa bàn, tiếp đó học tập về kỹ thuật đánh bộc phá mở hàng rào, cách đánh hiệp đồng binh chủng, đánh giáp lá cà theo hiệu lệnh bằng kèn đồng và pháo hiệu thống nhất trên toàn mặt trận.


Theo kế hoạch, 8 giờ ngày 12 tháng 9 năm 1955, Ban chỉ huy tiền phương bạn ra lệnh cho các đơn vị nổ súng. Mở đầu là các cụm hoả lực bố trí trên điểm cao bắn dồn dập vào các vị trí, dồn quân địch cố thủ trong các cứ điểm. Ngay sau đó, đội kèn đồng phát lệnh xung phong, các đơn vị bộ binh luồn theo từng khe núi tiến vào. Một đơn vị bộ binh nhanh chóng chiếm điểm cao và dùng súng bắn liên tiếp vào cứ điểm địch. Bị đánh bất ngờ, quân địch hoảng sợ chống cự yếu ớt rồi rút chạy vào rừng. Các đơn vị bạn tiến vào làm chủ trận địa, thu một số lương thực và quân dụng.


Cùng thời gian này, các lực lượng vũ trang bạn ở tỉnh Sầm Nưa đẩy mạnh các hoạt động đánh địch ở Huội Thầu, Mường Pơn và một số nơi khác, gây cho chúng nhiều thiệt hại. Đến cuối tháng 10 năm 1955, các đơn vị bạn có Đoàn 100 giúp đỡ tận tình đã đánh tan nhiều cuộc tiến công lấn chiếm trái phép của địch, buộc chúng phải rút khỏi các khu vực dọc bờ sông Nậm Pơn, điểm cao 1340 thuộc Mường Pơn. Ở hai huyện địch hậu Mường Xon và Húa Mường, bộ đội địa phương bạn phối hợp với một đại đội thuộc Tiểu đoàn 613 (tổ cố vấn do đồng chí Dũng phụ trách) đánh chặn bọn biệt kích xâm nhập vào bản gây cho chúng thiệt hại, buộc phải rút lui. Các đơn vị bạn còn tiến hành vũ trang tuyên truyền, gây dựng được nhiều cơ sở ở các bản Lào Xủng, giáp vùng Pa Thí góp phần tạo thế bảo vệ vững chắc khu căn cứ du kích của bạn.


Trong khi đó, ở tỉnh Phong Xa Lỳ, địch cho quân nông xây dựng đồn Pha Chon để bảo vệ cho cứ điểm Pùng Nhang nơi đặt cơ quan chỉ huy bọn phỉ và nhận lương thực vũ khí tiếp tế bằng máy bay lên thẳng của địch. Đồn Pha Chon được xây dựng trên một điểm cao ở phía tả ngạn sông Nậm Nua, chảy từ vùng Tây Bắc (Việt Nam) sang Lào qua ngã ba sông ở Mường Khoa chảy ra Nậm U. Đây cũng chính là con đương tiếp tế bằng đường thủy của Việt Nam sang giúp cách mạng Lào.


Tháng 9 năm 1955, Bộ chỉ huy tối cao Lào ra lệnh cho Tiểu đoàn 701 phối hợp với lực lượng vũ trang địa phương tiến công đồn Pha Chon. Tổ cố vấn Tiểu đoàn 701 do đồng chí Tăng phụ trách giúp bạn huấn luyện bộ đội, xây dựng phương án tác chiến, chuẩn bị chiến trường. Nhờ chuẩn bị chu đáo, các đơn vị bạn tiến đánh Pha Chon giành thắng lợi, làm thất bại âm mưu lấn chiếm trái phép của địch, bảo vệ con đường tiếp tế cho bạn bằng đường thủy từ Việt Nam sang Lào.


Trước những thất bại cả về chính trị và quân sự, bị nhân dân các bộ tộc Lào lên án và dư luận quốc tế không đồng tình, nhưng các thế lực phản động trong quân đội phái hữu và Chính phủ Viêng Chăn vẫn chưa chịu từ bỏ mưu thâm độc, tiếp tục các hoạt động phá hoại, hòng làm suy yếu các lực lượng Pa-thét Lào, xoá bở hai tỉnh tập kết của cách mạng Lào.


Sau cuộc tổng tuyển cử riêng rẽ và được nhận vào Liên hiệp quốc (12-12-1955), phía Viêng Chăn gọi Pa-thét Lào là “phiến loạn” và tuyên bố công khai tiếp tục tiến công lấn chiếm trái phép các vùng căn cứ hai tỉnh tập kết. Thực hiện âm mưu đó, từ cuối tháng 12 năm 1955, địch tập trung lực lượng mở các cuộc tiến công, chiếm đóng một số vùng ở huyện Húa Mường thuộc tỉnh Sầm Nưa và Bun Nưa, U  Tày thuộc tỉnh Phong Xa Lỳ; đồng thời tung biệt kích, thám báo, thổ phỉ luồn sâu vào hậu phương của Pa-thét Lào tìm cách phá hoại cách mạng Lào.


Trước những diễn biến ngày càng phức tạp ở Lào, Bộ Tổng tham mưu ta chỉ thị Cục Tác chiến tổ chức một đoàn cán bộ sang giúp bạn huấn luyện đơn vị đột phá (điểm) để xây dựng thành điển hình, trên cơ sở đó nhân rộng ra các đơn vị khác, nhằm nâng cao trình độ kỹ thuật, chiến thuật, đáp ứng nhiệm vụ bảo vệ hai tỉnh Sầm Nưa và Phong Xa Lỳ.

[quansuvn]

Tuy nhiên, để Pa-thét Lào đảm đương được nhiệm vụ phá tan âm mưu của địch đối với cách mạng Lào nói chung và hai tỉnh Sầm Nưa, Phong Xa Lỳ nói riêng, cần phải xây dựng một kế hoạch tác chiến cơ bản, phù hợp với khả năng và yêu cầu của cách mạng Lào. Theo tinh thần đó, ngày 13 tháng 1 năm 1956, Bộ Tổng tham mưu ta báo cáo Bộ Chính trị và Tổng Quân ủy, đề xuất kế hoạch xây dựng và tác chiến của bộ đội Pa-thét Lào để làm việc với Trung ương Đảng bạn.


Đề án được Bộ Chính trị, Tổng Quân ủy thông qua và thống nhất với bạn. Nội dung của đề án nêu rõ: Nhiệm vụ chung của bộ đội Pa-thét Lào là phá tan âm mưu của địch, kiên trì giữ vững hai tỉnh Sầm Nưa và Phong Xa Lỳ, củng cố lực lượng vũ trang và bán vũ trang, giúp kiện toàn tổ chức chính quyền các cấp, phát triển cơ sở quần chúng, đẩy mạnh sản xuất, xây dựng vùng tự do thành hậu hương vững chắc, vận động nhân dân tự túc và tham gia mọi công tác kháng chiến. Lực lượng vũ trang phải thâm nhập sâu vào hậu phương của địch (10 tỉnh còn lại), xây dựng cơ sở quần chúng và phát triển chiến tranh du kích ở vùng địch chiếm và ngay trong lòng địch. Phương châm tác chiến là: “Đánh lâu dài, đánh du kích và tự lực cánh sinh”. Việc xây dựng quân đội phải đi đôi với xây dựng kinh tế chính trị của nhân dân, phải xây dựng nhân dân thành một khối vừa đánh địch, vừa sản xuất.


Bộ Tổng tham mưu cũng đề xuất số lượng đơn vị chủ lực địa phương và cơ quan phải được xây dựng và bố trí ở hai tỉnh Sầm Nưa và Phong Xa Lỳ, hướng tác chiến và huấn luyện cụ thể đối với bộ đội, vấn đề xây dựng căn cứ cách mạng Lào, tiễu phỉ, bảo vệ vùng biên giới Việt - Lào và việc cung cấp, tiếp tế cho bạn Lào. Đề án này đã được Trung ương Đảng ta và bạn thống nhất thông qua. Bộ Tổng tham mưu chỉ đạo Đoàn 100 phối hợp với bạn tổ chức thực hiện từ năm 1956 và những năm tiếp theo.


Về phía Pa-thét Lào, sau một năm được Đoàn 100 giúp xây dựng và chiến đấu, cán bộ, chiến sĩ bạn đã có bước trương thành quan trọng, nhiều đơn vị đã có khả năng tự đảm đương chiến đấu độc lập giành thắng lợi. Đáp lời kêu gọi của Neo Lào Hắc Xạt (Mặt trận Lào yêu nước)1 (Ngày 6-1-1956, Mặt trận Lào Ít-xa-la tổ chức đại hội, trong đó quyết định đổi tên Mặt trận Lào Ít-xa-la thành Neo Lào Hắc Xạt (Mặt trận Lào yêu nước) và bầu Hoàng thân Xu-pha-nu-vông làm Chủ tịch), các lực lượng Pa-thét Lào ở hai tỉnh Sầm Nưa và Phong Xa Lỳ đã nâng cao tinh thần cảnh giác, nắm chắc tay súng, phát huy thắng lợi giành được, quyết tâm chiến đấu, đánh bại các cuộc tiến công lấn chiếm của địch, góp phần hỗ trợ cho cuộc đấu tranh của nhân dân các bộ tộc trong cả nước Lào.


Ở tỉnh Sầm Nưa, ngày 13 tháng 1 năm 1956, phía Viêng Chăn tập trung một lực lượng lớn quân đội mở cuộc tiến công đánh chiếm khu vực Na Nọng, cách thị xã Sầm Nưa 30 km về phía tây nam. Bộ chỉ huy tối cao Lào ra lệnh cho Tiểu đoàn 609 (tổ cố vấn do đồng chí Bảo phụ trách), một bộ phận của Tiểu đoàn trợ chiến 605 (tổ cố vấn do đồng chí Hồng phụ trách) cùng bộ đội địa phương tỉnh Sầm Nưa đánh địch. Trước sức tiến công mạnh mẽ của các đơn vị bạn, địch bị tổn thất nặng, buộc phải rút quân khỏi khu vực Na Nọng.


Cuối tháng 1 năm 1956, một đại đội chủ lực địch phối hợp với bọn phỉ mở cuộc tiến công chiếm đóng dãy núi Huội Thầu xây dựng thành cứ điểm khống chế uy hiếp phía đông thị xã Sầm Nưa và con đường giao thông huyết mạch từ Sầm Nưa tới khu căn cứ các cơ quan Trung ương Lào. Tiểu đoàn 601 bạn (tổ cố vấn tiểu đoàn do đồng chí Bổng phụ trách) được lệnh phối hợp với bộ đội địa phương huyện Mường Sầm bao vây, tổ chức bắn tỉa, kết hợp dùng áp lực quân sự và binh vận, gây cho địch hoang mang và chịu một số thiệt hại, buộc phải lui quân.


Tại tỉnh Phong Xa Lỳ, sau thất bại phải rút khỏi đồn Pha Chon, địch tập trung củng cố lực lượng và trở lại đóng chốt ở Xi Đa. Chúng xây dựng ở đây thành một cứ điểm có quân đông và hoả lực mạnh đóng giữ, nhằm bảo vệ cứ điểm Pùng Nhang và ngăn chặn con đường tiếp tế quan trọng của Việt Nam từ Điện Biên sang Mường Khoa (Lào) giú bạn. Tháng 1 năm 1956, Bộ tư lệnh tối cao Lào lệnh đội phong Xa Lỳ và Tiểu đoàn 701 tiến công cứ điểm Xi Đa. Qua kinh nghiệm trận đánh Pha Chon, đồng chí Đinh Văn Tuy, cố vấn quân sự Tỉnh đội Phong Xa Lỳ cùng tổ cố vấn Tiểu đoàn 701 do đồng chí Tăng phụ trách, trao đổi thống nhất kế hoạch giúp bạn chuẩn bị trận đánh từ xây dựng kế hoạch chiến đấu, sử dụng lực lượng đến tiến công bao vây, áp sát, đánh chia cắt, kết hợp dùng hoả lực pháo kích tiêu diệt một số tên địch, buộc chúng phải rút quân.


Phát huy khí thế thắng lợi, giữa năm 1956, Ban chỉ huy Tỉnh đội Phong Xa Lỳ và chỉ huy Tiểu đoàn 701 gặp gỡ trao đối với bộ phận cố vấn quân sự Đoàn 100. Trên cơ sở phân tích tình hình, hai bên thống nhất quyết định tập trung lực lượng tiến công địch ở đồn Pùng Nhang. Theo kế hoạch, các đơn vị bạn mở cuộc tiến công, gây cho địch một số thiệt hại, buộc chúng phải rút khỏi đồn Pùng Nhang về vùng giáp ranh. Tiếp đó, bạn kết hợp tiến công quân sự với đấu tranh chính trị của quần chúng, đánh tan bọn phỉ ở khu vực nam Tha Leng (giáp vùng Bun Nưa).


Gần 2 năm (tháng 10-1954 đến tháng 8-1956), Chính phủ phản động Lào, do Ka-tày làm Thủ tướng đã nhiều lần đưa quân ồ ạt tiến công hai tỉnh Sầm Nưa và Phong Xa Lỳ. Chúng đã sử dụng lực lượng của 11 tiểu đoàn mở 685 cuộc tiến công quy mô lớn, vừa, nhỏ vào các khu căn cứ của cách mạng Lào ở hai tỉnh Sầm Nưa và Phong Xa Lỳ. Cac lực lượng Pa-thét Lào tập kết ở hai tỉnh được sự giúp đỡ của Đoàn 100 đã chiến đấu dũng cảm, loại khỏi vòng chiến đấu gần 4.000 tên địch, đẩy lùi các cuộc tiến công lấn chiếm trái phép của chúng, giữ vững vùng căn cứ cách mạng Lào. Quân địch bị hao tổn và phân tán lực lượng không đủ khả năng thực hiện các cuộc tiến công quy mô lớn. Âm mưu dùng sức mạnh quân sự, hòng làm suy yếu các lực lượng cách mạng, tiến tới xoá bỏ việc đàm phán với Pa-thét Lào và thôn tính hai tỉnh tập kết của các thế lực phản động Viêng Chăn đã bị phá sản nghiêm trọng.


Tình hình cách mạng Lào đứng trước những chuyển biến quan trọng. Nhân dân các bộ tộc Lào thêm tin tưởng phấn khởi, tích cực tham gia các hoạt động xây dựng sẵn sàng chiến đấu. Các khu vực tập kết của Pa-thét Lào ở hai tỉnh Sầm Nưa và Phong Xa Lỳ được bảo vệ và xây dựng ngày càng vững mạnh, trở thành chỗ dựa vững chắc cho cuộc đấu tranh thực hiện hoà hợp dân tộc của cả nước Lào.


Đạt được những thành tích to lớn đó là nhờ có đường lối đúng đắn và sự lãnh đạo chặt chẽ của Trung ương Đảng và Quân ủy bạn; sự ủng hộ, giúp đỡ của nhân dân các bộ tộc Lào và cán bộ, chiến sĩ quân đội Pa-thét Lào được giáo dục, huấn luyện nâng cao ý thức tự lực, tinh thần chiến đấu dũng cảm; đồng thời biết học tập kinh nghiệm và tranh thủ sự giúp đỡ tận tình của Đoàn 100. Vì thế, các đơn vị quân đội Pa-thét Lào đã phát huy được tiềm năng, thực hiện hiệu quả nhiệm vụ mà Đảng và nhân dân bạn giao phó.

[quansuvn]

Đầu năm 1957, tình hình trên chiến trường Lào có phần lắng dịu do các thế lực phản động và quân đội phái hữu Viêng Chăn ít mở các cuộc tiến công vào vùng tập kết của Pa-thét Lào. Các lực lượng vũ trang Pa-thét Lào có thời gian và điều kiện thuận lợi để tập trung xây dựng, nâng cao sức mạnh chiến đấu.


Căn cứ vào tình hình phát triển của cách mạng Lào và những mặt còn khó khăn hạn chế của bạn; đồng thời dự kiến tính chất quyết liệt của cuộc đấu tranh chính trị theo đường lối hoà bình, trung lập sắp tới với chính phủ và quân đội phái hữu Viêng Chăn, Đoàn ủy và đồng chí Đoàn trưởng Đoàn 100 đề xuất với bạn chủ trương: Tranh thủ thời gian chiến trường lắng dịu, tổ chức các đơn vị quân đội học tập nắm vững đường lối, chính sách của Đảng, đạo đức cách mạng và vai trò nhiệm vụ của các lực lượng vũ trang trong tình hình mới. Đặc biệt là, chú trọng bồi dưỡng đội ngũ cán bộ và các cấp ủy Đảng về công tác tuyên truyền vận động quần chúng xây dựng cơ sở cách mạng và thực hiện chính sách đoàn kết, hoà hợp dân tộc của Đảng Nhân dân Lào; đồng thời tập trung huấn luyện quân sự cơ bản cho các đơn vị, nâng cao trình độ tổ chức chỉ huy cho cán bộ và khả năng chiến đấu cao của chiến sĩ bạn.


Trên cơ sở bạn đã có sự trưởng thành và tạo điều kiện cho bạn phấn đấu, từng bước nâng cao khả năng tự đảm đương nhiệm vụ, Đoàn 100 đề nghị với bạn rút dần các tổ cố vấn quân sự Việt Nam ở các tiểu đoàn tập trung về giúp các cơ quan tham mưu, chính trị, hậu cần thuộc Bộ chỉ huy tối cao Lào, Trường Quân chính Com-ma-đam và mở các lớp tập huấn ngắn ngày ở Bộ.


Sau một năm nỗ lực phấn đấu và được sự giúp đỡ tận tình của các tổ cố vấn quân sự, các cơ quan, đơn vị bạn được củng cố thêm vững chắc. Công tác giáo dục, huấn luyện và xây dựng hệ thống tổ chức lãnh đạo, chỉ huy, tình hình chính trị tư tưởng cán bộ, chiến sĩ các cơ quan, đơn vị địa phương ngày càng nâng cao, hoạt động nền nếp, hiệu quả. Các lực lượng vũ trang Pa-thét Lào từng bước khẳng định là lực lượng nòng cốt, công cụ sắc bén của Trung ương Đảng và Chính phủ kháng chiến Lào trong cuộc đấu tranh thực hiện hoà hợp dân tộc.


Trước tình hình phát triển ngày càng thuận lợi cho cuộc đấu tranh vì hoà bình, trung lập, hoà hợp dân tộc ở Lào, đồng thời do “các lực lượng vũ trang Pa-thét Lào qua hơn 3 năm xây dựng, chiến đấu đã có nhiều tiến bộ, phần lớn cán bộ đảm đương được nhiệm vụ, cho nên công việc của Đoàn cố vấn 100 không phải bận rộn như trước”¹ (Lịch sử các đoàn quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam tại Lào (1945-1975), Sđd, tr. 81), sau khi trao đối với bạn, Tổng Quân ủy Việt Nam quyết định điều động đồng chí Chu Huy Mân - Đoàn trưởng về nước nhận nhiệm vụ mới; đồng thời chấn chỉnh tổ chức biên chế Đoàn 100 để giúp Tổng Quân ủy theo dõi và tổ chức việc giúp bạn Lào. Thực hiện chủ trương đó, ngày 11 tháng 6 năm 1957, Tổng Quân ủy ra Quyết định số 107/TQU xác định nhiệm vụ mới của Đoàn 100:

1. Đoàn vẫn là một đơn vị trực thuộc Tổng Quân ủy, các đồng chí Tổng cục có trách nhiệm chỉ đạo Đoàn 100 tiếp tục thực hiện nhiệm vụ giúp bạn.

2. Tổng Quân ủy giao cho Bộ Tổng tham mưu chịu trách nhiệm theo dõi chung, từng thời kỳ nghe báo cáo tình hình và giải quyết các công việc cho Đoàn 100, khi cần có thể triệu tập các đồng chí Tổng cục dự họp.


Về tổ chức, Tổng Quân ủy phân công đồng chí Văn Tiến Dũng - Tổng tham mưu trưởng chịu trách nhiệm theo dõi Đoàn 100; cử đồng chí Đinh Văn Tuy làm Đoàn trưởng Đoàn 100 thay đồng chí Chu Huy Mân, đồng chí Lê Tự Lập làm Phó đoàn trưởng thứ nhất, đồng chí Đức Phương phó đoàn trưởng thứ hai. Mặc dù tổ chức lãnh đạo của 100 có sự thay đổi, nhưng tính chất nhiệm vụ, nội dung và phương pháp giúp bạn cơ bản vẫn như trước đây. Trên cơ sở chủ trương, kế hoạch đã thống nhất giữa ta và bạn, Đoàn 100 tiếp tục giúp các đơn vị bộ đội Pa-thét Lào đẩy mạnh các hoạt động xây dựng lực lượng, huấn luyện quân sự sẵn sàng đối phó với âm mưu, thủ đoạn mới của địch góp phần thúc đẩy cách mạng Lào phát triển.


Những thắng lợi của các lực lượng Pa-thét Lào trong những năm 1954-1956 đã làm cho nội bộ phái hữu Viêng Chăn phân hoá sâu sắc. Sau khi Chính phủ mới, do Hoàng thân Xu-va-na Phu-ma làm Thủ tướng (thay Ka-tày Đôn Xa Rít thân Mỹ năm 1956), tuyên bố thực hiện hoà bình trung lập và hoà hợp dân tộc, tình hình Lào có những chuyển biến ngày càng thuận lợi cho Pa-thét Lào.


Tháng 5 năm 1956, Hội nghị Trung ương Đảng Nhân dân Lào đề ra chủ trương đấu tranh trong tình hình mới là: “Đấu tranh cho một nước Lào hoà bình, trung lập trên cơ sở Hiệp định Giơ-ne-vơ, tạo điều kiện thực hiện mục tiêu của cách mạng là xây dựng một nước Lào hoà bình, đọc lập, dân chủ, thống nhất và thịnh vượng”¹ (Theo Lịch sử các đoàn quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam tại Lào (1945-1975), Sđd, tr. 84).


Thực hiện chủ trương của Đảng Nhân dân Lào, ngày 28 tháng 5 năm 1956, Hoàng thân Xu-pha-nu-vông thay mặt các lực lượng Pa-thét Lào đề nghị Chính phủ Vương quốc Lào nối lại Hội nghị hiệp thương chính trị. Trước thiện chí của phía Pa-thét Lào, Chính phủ Vương quốc Lào chấp nhận gặp gỡ trao đổi giữa hai bên. Ngày 1 tháng 8 năm 1956, tại Viêng Chăn, phái đoàn cấp cao Neo Lào Hắc Xạt, do Hoàng thân Xu-pha-nu-vông làm trưởng đoàn và phái đoàn cấp cao Vương quốc do Thủ tướng Xu-va-na Phu-ma làm trưởng đoàn đã họp trao đổi thống nhất những vấn đề chính trị cơ bản của tình hình Lào. Sau nhiều phiên họp đàm phán về các vấn đề chính trị ngày 2 tháng 11 năm 1956, phái đoàn quân sự hai bên đã ký hiệp nghị thỏa thuận: Phía Chính phủ Vương quốc bảo đảm việc sáp nhập quân đội, vũ khí của Pa-thét Lào vào quân đội quốc gia. Những người tình nguyện tiếp tục ở lại quân đội được chuyển vào quân đội thường trực của Vương Quốc Lào, còn những người xin giải ngũ sẽ đăng ký làm quân dự bị Quốc gia. Quá trình tiến hành sáp nhập các đơn vị quân đội Pa-thét Lào vào quân đội Quốc gia là 60 ngày, kể từ ngày thành lập Chính phủ Liên hiệp Lào.


Cuối năm 1956, đầu năm 1957, Hoàng thân Xu-pha-nu-vông, lãnh tụ Neo Lào Hắc Xạt và Thủ tướng Xu-va-na Pu-ma bàn về vấn đề Chính phủ Liên hiệp có Pa-thét Lào tham gia và tổ chức bầu cử bổ sung. Hai bên thống nhất luật bầu bổ sung và chuẩn bị tiến tới bầu cử. Trước tình hình đó, Mỹ, Pháp, Anh ra sức phản đối bầu cử có Pa-thét Lào tham gia. Tuy vậy, xu thế hoà bình trung lập ở Lào vẫn tiến triển thuận lợi.

[quansuvn]

Trên cơ sở những vấn đề cơ bản về chính trị, quân sự đã được thỏa thuận, ngày 20 tháng 10 năm 1957, đại diện Pa-thét Lào và đại diện Chính phủ Vương quốc chính thức, ký kết việc thành lập Chính phủ Liên hiệp có Pa-thét Lào tham gia. Ngày 2 tháng 11 năm 1957, Lào ký kết Hiệp định Viêng Chăn, thành lập Chính phủ Liên hiệp Lào (lần thứ nhất) và vấn đề các lực lượng Pa-thét Lào sáp nhập quân đội Vương quốc, tổ chức chính quyền Vương quốc 3 hai tỉnh Sầm Nưa và Phong Xa Lỳ. Ngày 19 tháng 11 năm 1957, Quốc hội Lào thông qua danh sách Chính phủ Liên hiệp do Hoàng thân Xu-va-na Phu-ma làm Thủ tướng. Pa-thét Lào giữ hai ghế trong Chính phủ gồm: Hoàng thân Xu-pha-nu-vông làm Bộ trưởng Kế hoạch, đồng chí Phu-mi Vông-vi-chít giữ chức Bộ trưởng Bộ lễ nghi.


Mặc dù đế quốc Mỹ và các thế lực phản động cố tình tìm mọi cách gây cản trở Chính phủ Vương quốc Lào hoà hợp với các lực lượng Pa-thét Lào, nhưng dư luận quốc tế đều đồng tình và ủng hộ. Các nước Việt Nam, Liên Xô, Trung Quốc lần lượt công nhận và đặt quan hệ ngoại giao với Chính phủ Liên hiệp Lào. Đến đây, cách mạng Lào đã có bước phát triển thuận lợi cả về đối nội và đối ngoại, ở hai tỉnh Sầm Nưa và Phong Xa Lỳ, cơ sở cách mạng và các lực lượng vũ trang Pa-thét Lào được xây dựng vững mạnh. Cuộc đấu tranh thi hành Hiệp định Giơ-ne-vơ năm 1954 về Lào đã thu được thắng lợi bước đầu rất quan trọng, góp phần đưa nước Lào đi theo con đường hoà bình, trung lập, hoà hợp dân tộc.


Để đáp ứng với yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới, tháng 11 năm 1957, Hội nghị Trung ương Đảng Nhân dân Lào nêu rõ: “Nhiệm vụ chủ yếu hiện nay là tập trung mọi lực lượng đấu tranh đòi thực hiện các hiệp định đã ký để củng cố và phát triển những thắng lợi đã giành được”. Hội nghị chủ trương: “chuyển phương châm đấu tranh từ đấu tranh chính trị kết hợp với đấu tranh quân sự bảo vệ hai tỉnh tập kết, sang đấu tranh công khai hợp pháp trên toàn quốc, kết hợp đấu tranh chính trị của quần chúng với đấu tranh nghị trường và đấu tranh pháp lý, buộc phía Vương quốc phải thực hiện đúng đắn các thỏa thuận giữa hai bên”¹ (Lịch sử Quân đội nhân dân Lào, Sđd,  tr. 137).


Theo đề nghị của Trung ương Đảng và Bộ chỉ huy tối cao Lào, Trung ương Đảng ta cử đồng chí Chu Huy Mân nguyên Đoàn trưởng Đoàn 100 (sau hơn 3 tháng về nước nhận công tác mới ở Việt Nam) sang tỉnh Sầm Nưa cùng lãnh đạo, chỉ huy Đoàn 100 tập trung giúp bạn xây dựng kế hoạch, chuẩn bị mọi mặt đưa các lực lượng Pa-thét Lào về hoà hợp dân tộc.


Sau khi trao đổi tình hình và dự đoán khả năng phát triển của cuộc đấu tranh trong thời gian tới, hai bên ta và bạn thống nhất nhận định: Trong khi Đảng Nhân dân Lào chủ động đề ra chính sách hoà bình, trung lập, hoà hợp dân tộc, xây dựng một nước Lào độc lập, dân chủ, thống nhất, phồn vinh; các thế lực phái hữu thân Mỹ ở Viêng Chăn sẽ tìm mọi cách chia rẽ các lực lượng Pa-thét Lào, trước hết là các lực lượng vũ trang, hòng làm suy yếu cách mạng Lào. Do đó, cuộc đấu tranh hoà hợp dân tộc của Lào trong thời gian tới sẽ diễn biến phức tạp và quyết liệt. Trước tình hình đó, phía Pa-thét Lào cần chuẩn bị mọi mặt, nhất là nâng cao sức mạnh chiến đấu của các lực lượng vũ trang, sẵn sàng đánh bại mọi âm mưu phá hoại của kẻ thù trong bất kỳ tình huống nào.


Để chuẩn bị đưa lực lượng về hoà hợp dân tộc, Quân ủy và Bộ chỉ huy tối cao Lào, có trao đối với Đoàn 100 đã thống nhất kế hoạch: Một là, tranh thủ thời gian mở đợt sinh hoạt chính trị tư tưởng cho cán bộ, chiến sĩ học tập về chủ trương chính sách, đường lối của Đảng Nhân dân và trận Lào yêu nước, xây dựng mối quan hệ máu thịt bền vững với nhân dân. Hai là, tổ chức sắp xếp quân đội Pa-thét Lào thành hai tiểu đoàn 1 và 2. Ba là, đại bộ phận lực lượng còn lại của quân đội Pa-thét Lào (có 700 đảng viên) chuẩn bị phục viên về các tỉnh, làm nòng cốt cho quần chúng đấu tranh, thực hiện hoà hợp dân tộc, thống nhất đất nước Lào.


Theo đề nghị của bạn, Đoàn 100 thống nhất với bạn chọn một số cán bộ, chiến sĩ trẻ, khoẻ trong các đơn vị bộ đội Pa-thét Lào sang Việt Nam học văn hoá, chính trị và huấn luyện quân sự, nhằm đào tạo thành những cán bộ lãnh đạo, chỉ huy và chuyên môn các ngành, để sau này về nước làm nòng cốt phát triển lực lượng vũ trang cách mạng Lào. Lúc đầu, ta và bạn thống nhất chọn 500 người sang học dài hạn, nhưng do yêu cầu nhiệm vụ cấp thiết trong nước, bạn chỉ chọn được 330 người sang học tập ở Việt Nam.


Nhằm giúp bạn tổ chức thực hiện tốt kế hoạch đề ra, Đoàn ủy và đồng chí Đoàn trưởng giao nhiệm vụ cho các tổ cố vấn chính trị, tham mưu và hậu cần chuẩn bị theo nhiệm vụ chuyên môn. Tổ cố vấn chính trị, do đồng chí Lê Tự Lập - Phó đoàn trưởng thứ nhất phụ trách, khẩn trương chuẩn bị những nội dung văn kiện, tài liệu cơ bản giúp bạn thực hiện công tác giáo dục tư tưởng và tổ chức thực hiện chính sách đối với cán bộ, chiến sĩ bạn. Đồng chí Đinh Văn Tuy - Đoàn trưởng kiêm phụ trách tổ cố vấn tham mưu, giúp bạn soạn thảo kế hoạch tổ chức lực lượng, bảo đảm vật chất cho các đơn vị hành quân về các địa phương thực hiện hoà hợp dân tộc. Tổ cố vấn hậu cần do đồng chí Đức Phương - Phó đoàn trưởng thứ hai phụ trách có nhiệm vụ giúp bạn chuẩn bị kế hoạch bảo đảm vật chất lương thực, thuốc men cho các lực lượng bạn vào hoà hợp, đồng thời tổ chức thanh lý các cơ sở vật chất, hậu cần chuyển giao cho hai tỉnh Sầm Nưa và Phong Xa Lỳ.


Quá trình chuẩn bị thực hiện hoà hợp dân tộc, đồng chí Cay-xỏn Phôm-vi-hẳn - Tổng Bí thư Đảng bạn kiêm Chỉ huy tối cao quân đội Pa-thét Lào, khi sang làm việc với đồng chí Nguyễn Khang và các đồng chí Thường vụ Ban cán sự miền Tây, thường đến gặp đồng chí Chu Huy Mân ở Đoàn 100 trao đổi bàn bạc những vấn đề cơ bản của cách mạng Lào và mối quan hệ giúp đỡ giữa Đoàn 100 với bạn trong tình hình mới.