Chiến thắng Hà Vy - Ý nghĩa và bài học lịch sử

[macbupda]

Tên sách: Chiến thắng Hà Vy - Ý nghĩa và bài học lịch sử
Nhà xuất bản Đà Nẵng
Năm xuất bản: 2016
Số hóa: macbupda

Chỉ đạo nội dung

BAN TUYÊN GIÁO TỈNH ỦY QUẢNG NAM
BAN THƯỜNG VỤ HUYỆN ỦY ĐẠI LỘC

Ban biên soạn
Đỗ Văn Bình
Lê Năng Đông
Hứa Văn Bảy
Nguyễn Thị Tuyết

Lời giới thiệu

Cách đây 50 năm, ngày 02 tháng 4 năm 1966, tại cánh đồng làng Hà Vy, thôn Hà Vy, xã Lộc Vĩnh nay là xã Đại Hồng, Đại đội 1 bộ đội địa phương huyện Đại Lộc cùng du kích xã Lộc Vĩnh đã dũng cảm chiến đấu, đánh tan trận càn của lính thủy quân lục chiến Mỹ; diệt gọn 01 đại đội, đánh thiệt hại 02 đại đội khác; thu giữ nhiều vũ khí. Chiến thắng Hà Vy là trận đầu tiên một đại đội bộ đội địa phương cấp huyện cùng du kích xã tiêu diệt nhiều quân Mỹ nhất trên chiến trường Quảng Đà. Chiến thắng Hà Vy đã củng cố tinh thần, niềm tin đánh Mỹ và thắng Mỹ của quân và dân Đại Lộc nói riêng, Khu 5 nói chung; là tiền đề cho nhiều chiến thắng sau này.

Nhằm làm sáng tỏ tầm vóc, ý nghĩa và bài học lịch sử của chiến thắng Hà Vy, thực hiện chủ trương của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Nam, ngày 01 tháng 4 năm 2016, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Quảng Nam và Huyện ủy Đại Lộc phối hợp tổ chức Hội thảo khoa học “Chiến thắng Hà Vy - Ý nghĩa và bài học lịch sử”. Hội thảo có sự tham gia đông đảo các nhà nghiên cứu, các cơ quan, ban, ngành liên quan cùng các nhân chứng - những người trực tiếp tham gia trận đánh Hà Vy năm xưa.

Để lưu giữ những tư liệu lịch sử quan trọng liên quan đến chiến thắng Hà Vy, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Quảng Nam và Huyện ủy Đại Lộc phối họp biên soạn các tham luận tại Hội thảo để xuất bản tập sách “Chiến thắng Hà Vy - Ý nghĩa và bài học lịch sử” nhằm lưu giữ những tư liệu quí và góp phần vào công tác giáo dục truyền thống cho cán bộ, đảng viên và nhân dân, nhất là thế hệ trẻ trên địa bàn huyện.

Mặc dù Ban biên soạn đã có nhiều cố gắng song tập sách chắc chắn vẫn không tránh khỏi những thiếu sót, hạn chế. Ban biên soạn rất mong nhận được những ý kiến, đóng góp chân thành của độc giả để hoàn chỉnh hơn trong những lần tái bản sau.

	BAN TUYÊN GIÁO TỈNH ỦY QUẢNG NAM
	BAN THƯỜNG VỤ HUYỆN ỦY ĐẠI LỘC

[macbupda]

PHÁT BIỂU KHAI MẠC HỘI THẢO KHOA HỌC
“CHIẾN THẮNG HÀ VY - Ý NGHĨA VÀ BÀI HỌC LỊCH SỬ”

Phan Xuân Quang⁽¹⁾

Kính thưa các đồng chí lãnh đạo !

Kính thưa toàn thể quý vị đại biểu !

Hôm nay, trong không khí phấn khởi chào mừng kỷ niệm 50 năm chiến thắng Hà Vy (2/4/1966 - 2/4/2016); Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Quảng Nam và Huyện ủy Đại Lộc phối hợp tổ chức Hội thảo khoa học “Chiến thắng Hà Vy - Ý nghĩa và bài học lịch sử”. Thay mặt cho Ban Tổ chức hội thảo, tôi xin nhiệt liệt chào mừng các đồng chí lãnh đạo, đại biểu các cơ quan, ban, ngành của tỉnh và địa phương, các nhân chứng lịch sử, các vị khách mời đã dành thời gian về dự hội thảo hôm nay. Kính chúc các đồng chí mạnh khỏe, hạnh phúc và thành đạt.

Kính thưa các đồng chí!

Đại Lộc là mảnh đất giàu truyền thống văn hóa, yêu nước và cách mạng, là quê hương của nhiều nhà văn, nhà thơ, nhà chính trị, nhà khoa học... Trải qua những bước thăng trầm của lịch sử dân tộc, Đại Lộc luôn là mảnh đất kiên cường, trung dũng, là nơi khởi xướng nhiều phong trào đấu tranh, cách mạng. Cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, Đại Lộc là một trong những căn cứ của phong trào Nghĩa hội Quảng Nam, phong trào Đông Du gắn liền với tên tuổi của chí sĩ Đỗ Đăng Tuyển, người con của quê hương Đại Lộc, người bạn chiến đấu thân thiết của nhà yêu nước Phan Bội Châu. Đặc biệt, Đại Lộc là nơi khởi xướng phong trào chống thuế miền Trung năm 1908, làm rung chuyển bộ máy thống trị của thực dân, phong kiến đương thời.
Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, Đại Lộc là địa bàn trọng điểm đánh phá của địch, là nơi chứng kiến những cuộc đối đầu quyết liệt giữa lực lượng cách mạng với các thế lực phản cách mạng. Mảnh đất Đại Lộc kiên cường đã phải chịu đựng bao gian khổ, ác liệt với hàng chục ngàn tấn bom đạn, hàng trăm cuộc càn quét, bắn giết. Đạn bom gây tang thương, chết chóc, hủy hoại những làng quê trù phú yên bình, nhưng không thể khuất phục được ý chí kiên trung, gắn kết nghĩa Đảng, lòng dân. Từ trong chiến tranh, đã xuất hiện những tấm gương dũng cảm, thông minh tài trí trong đánh giặc giữ làng “một tấc không đi một li không rời” của cán bộ và nhân dân Đại Lộc, làm nên những chiến thắng khiến kẻ địch khiếp sợ như chiến thắng đồi 30, chiến thắng cầu ông Nở, chiến thắng Hà Vy, chiến thắng Cây Da Lý, chiến thắng Thượng Đức...Với những thành tích đó, nhân dân và lực lượng vũ trang huyện Đại Lộc cùng 20 tập thể và 38 cá nhân được Đảng và Nhà nước phong tặng, truy tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.

Kính thưa các đồng chí và quý vị đại biểu !

50 năm về trước, vào ngày 02 tháng 4 năm 1966, tại mảnh đất làng Hà Vy, xã Lộc Vĩnh (nay là thôn Hà Vy, xã Đại Hồng), quân và dân Đại Lộc dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Đảng bộ huyện đã đẩy lùi trận càn của Mỹ ngụy, đã lập nên chiến công vang dội: Đại đội bộ đội địa phương đã diệt gọn 1 đại đội Mỹ, làm bị thương 2 đại đội khác, thu giữ nhiều loại vũ khí, quân trang quân dụng.

Trận đánh Hà Vy tuy quy mô không lớn nhưng chiến thắng của trận đánh lại mang ý nghĩa lịch sử vô cùng to lớn. Đây là trận đánh đầu tiên tiêu diệt một số lượng lớn quân viễn chinh Mỹ trên địa bàn huyện Đại Lộc nói riêng và tỉnh Quảng Nam, Khu 5 nói chung của bộ đội địa phương huyện phối hợp với du kích xã, góp phần làm phá sản chiến lược “chiến tranh cục bộ” của đế quốc Mỹ. Chiến thắng Hà Vy đã khẳng định được sức mạnh của quân và dân huyện Đại Lộc, xóa tan tư tưởng “gờm Mỹ, sợ Mỹ”, nêu cao quyết tâm dám đánh Mỹ và thắng Mỹ của lực lượng vũ trang và nhân dân huyện nhà. Đồng thời, trận đánh này cũng giải quyết được vấn đề chọn cách đánh, thế tấn công, phòng ngự, để lại nhiều bài học kinh nghiệm quý báu trong thực tiễn chiến đấu của quân ta. Với ý nghĩa đó, chiến thắng Hà Vy đã củng cố niềm tin, cổ vũ tinh thần, khí thế và quyết tâm chiến lược của Đảng, của quân và dân ta là “quyết đánh và quyết thắng giặc Mỹ xâm lược”.

Chiến thắng Hà Vy đã thể hiện tinh thần cách mạng tiến công, khả năng chiến đấu kiên cường, dũng cảm của lực lượng vũ trang huyện Đại Lộc; dám đánh và biết đánh thắng giặc Mỹ xâm lược ngay thời gian đầu chúng đặt chân lên địa bàn huyện. Chiến thắng Hà Vy còn thể hiện sự đúng đắn về đường lối chiến tranh nhân dân, đường lối quân sự của Đảng ta, sự chỉ đạo kịp thời của Huyện ủy Đại Lộc. Chiến công này được Tỉnh ủy, Ban Chỉf huy Tỉnh đội Quảng Đà biểu dương và chọn báo cáo điển hình tại Đại hội chiến sĩ thi đua toàn Khu 5 lần thứ hai vào tháng 12 năm 1966, được Quân khu biểu dương là Đại đội địa phương diệt nhiều Mỹ nhất, thu nhiều súng nhất trong năm 1966 và phát động học tập trong toàn Khu. Chiến thắng Hà Vy cùng với chiến thắng Núi Thành, góp phần để quân và dân Quảng Nam vinh dự được Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam tặng 8 chữ vàng “Trung dũng, kiên cường, đi đầu diệt Mỹ” tại Đại hội anh hùng và chiến sỹ thi đua toàn miền Nam năm 1968.

Kính thưa các đồng chí!

Thời gian đã lùi xa nhưng chiến thắng Hà Vy luôn là niềm vinh dự, tự hào của Đảng bộ và nhân dân huyện Đại Lộc. Đại đội 1 bộ đội địa phương và 05 cá nhân được Đảng và Nhà nước phong tặng, truy tặng danh hiệu “Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân”. Di tích chiến thắng Hà Vy đã được công nhận là di tích lịch sử cấp tỉnh. Trong những năm qua, Đảng bộ và nhân dân huyện Đại Lộc luôn ý thức được việc cần phải làm rõ ý nghĩa, giá trị lịch sử của chiến thắng Hà Vy. Nhưng vì nhiều lý do khác nhau mà đến nay vẫn chưa có một hội thảo khoa học hay một công trình nghiên cứu mang tính toàn diện, công phu về chiến thắng lịch sử này. Nếu có đề cập đến cũng chỉ là giới thiệu ngắn gọn trong các công trình lịch sử Đảng bộ tỉnh, huyện, lịch sử lực lượng vũ trang; bài viết trên các trang báo, đặc san...

Thể theo nguyện vọng của cán bộ, đảng viên và nhân dân huyện nhà tri ân những người con đã ngã xuống chiến trường Đại Lộc, Quảng Nam, nhất là trận đánh Hà Vy. Nhân dịp kỷ niệm 50 năm chiến thắng Hà Vy, Ban Thường vụ Huyện ủy Đại Lộc và Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Quảng Nam đã đề xuất và được Ban Thường vụ Tỉnh ùy Quảng Nam thống nhất chủ trương, cho phép tổ chức Hội thảo khoa học “Chiến thắng Hà Vy - Ý nghĩa và bài học lịch sử”.

Hội thảo này là hoạt động khoa học đầy ý nghĩa, không chỉ làm sáng tỏ giá trị, ý nghĩa lịch sử của chiến thắng Hà Vy - một chiến thắng vẻ vang của lực lượng bộ đội địa phương huyện cùng du kích xã mà còn là dịp để chúng ta trân trọng và biết ơn những cán bộ, chiến sỹ đã chiến đấu kiên cường và hy sinh anh dũng, tưởng nhớ nhiều đồng bào, đồng chí đã không tiếc máu xương vì sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, vì cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc ngày hôm nay. Trên cơ sở đó, đề xuất những giải pháp phù hợp nhằm bảo tồn và phát huy giá trị lịch sử của chiến thắng Hà Vy, góp phần giáo dục truyền thống cách mạng cho các thế hệ sau.

Thời gian qua, công tác chuẩn bị cho hội thảo đã được các cơ quan đồng chủ trì tham gia đầy trách nhiệm, thêm vào đó là sự cộng tác nhiệt tình, tâm huyết của các cơ quan, đơn vị, các nhân chứng lịch sử nên hội thảo đã được tổ chức theo đúng kế hoạch đề ra. Nội dung các tham luận đã phản ánh khá toàn diện quá trình chuẩn bị, diễn biến, ý nghĩa lịch sử và những bài học kinh nghiệm quý báu của chiến thắng Hà Vy. Nhiều tham luận được chuẩn bị công phu, thể hiện tính chuyên môn sâu sắc, khai thác nhiều nguồn tư liệu phong phú. Ban Tổ chức Hội thảo xin chân thành cảm ơn sự tham gia nhiệt tình của các đồng chí và quý vị. Chúng tôi mong muốn, trên cơ sở khoa học, tinh thần khách quan, quý vị đại biểu sẽ cùng nhau trao đối, đóng góp những ý kiến nhằm làm sáng tỏ những vấn đề mà Hội thảo quan tâm.

Thay mặt chủ trì Hội thảo, tôi xin khai mạc Hội thảo khoa học “Chiến thắng Hà Vy - Ý nghĩa và bài học lịch sử”. Một lần nữa, kính chúc các đồng chí mạnh khỏe, hạnh phúc và thành đạt; chúc hội thảo thành công tốt đẹp.

Xin trân trọng cảm ơn!

⁽¹⁾ Tỉnh ủy viên, Bí thư Huyện ủy Đại Lộc

[macbupda]

BÁO CÁO ĐỀ DẪN HỘI THẢO KHOA HỌC
“CHIẾN THẮNG HÀ VY - Ý NGHĨA VÀ BÀI HỌC LỊCH SỬ”

Đoàn Ngọc Thi⁽¹⁾

Kính thưa quí vị đại biểu !

Đại Lộc là huyện có truyền thống yêu nước và cách mạng. Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cửu nước, Đại Lộc là một trong những địa bàn trọng điểm đánh phá của địch. Với quyết tâm đánh và thắng giặc Mỹ xâm lược, với tinh thần kiên trì trụ bám “một tấc không đi, một ly không rời”, dưới sự chỉ đạo sâu sát của Tỉnh ủy, quân và dân Đại Lộc cùng với các đơn vị vũ trang của cấp trên đóng chân trên địa bàn liên tục tổ chức tấn công tiêu diệt địch đã lập nên những chiến công vang dội. Trận đánh thắng Mỹ của Đại đội l bộ đội huyện Đại Lộc và du kích xã Lộc Vĩnh tại làng Hà Vy, xã Lộc Vĩnh - Đại Lộc ngày 02 tháng 4 năm 1966 là một trong những chiến công oanh liệt đó.

Sự kiện lịch sử chiến thắng Hà Vy diễn ra cách đây tròn 50 năm, một khoảng thời gian khá dài so với một đời người nhưng những giá trị của chiến thắng Hà Vy vẫn còn vang vọng mãi. Chiến công ấy luôn là niềm tự hào, là dấu ấn sâu đậm trong mỗi chúng ta. Vì vậy, việc tiếp tục nghiên cứu làm rõ thêm ý nghĩa và bài học lịch sử của sự kiện này, cùng những đóng góp to lớn của Đảng bộ và nhân dân Đại Lộc nói riêng, Quảng Nam nỏi chung trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, tri ân những đồng bào, đồng chí đã anh dũng hy sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc, vì hạnh phúc của nhân dân là việc làm rất quan trọng, rất cần thiết và có ý nghĩa thực tiễn rất lớn khi Đại Lộc cùng với cả tỉnh tập trung “Đẩy mạnh hơn nữa công tác xây dựng Đảng; phát huy dân chủ, bản sắc vãn hóa và truyền thống cách mạng; huy động mọi nguồn lực; quyết tâm đưa Quảng Nam phát triển nhanh, bền vững, trở thành tỉnh khá của cả nước”.

Kính thưa quí vị đại biểu !

Thực hiện chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” với nhiều thủ đoạn thâm độc, đế quốc Mỹ vẫn không cứu vãn nổi ngụy quyền Sài Gòn đang đứng trước bờ vực thẳm của sự sụp đổ; nguy quân, “xương sống” của chiến tranh đặc biệt đứng trước nguy cơ bị tiêu diệt. Chúng chuyển sang thi hành chiến lược “Chiến tranh cục bộ”, đưa quân viễn chinh Mỹ trực tiếp tham chiến với qui mô lớn trên chiến trường miền Nam, làm lực lượng cơ động chủ yếu để tiêu diệt bộ đội chủ lực của ta, ngụy quân chuyển sang chủ yếu làm nhiệm vụ chiếm đóng, bình định, kèm kẹp nhân dân.

Nhân dân và các lực lượng vũ trang trên địa bàn tỉnh nhà phải trực tiếp chiến đấu với một đội quân xâm lược nhà nghề, trang bị hiện đại, sức cơ động nhanh, chi viện hòa lực mạnh. Với quyết tâm đánh và thắng quân Mỹ xâm lược, ngay từ khi chúng đổ quân vào địa bàn, liên tục bị quân và dân ta tấn công tiêu diệt. Quảng Nam trở thành quê hương của tám chữ vàng “Trung dũng, kiên cường, đi đầu diệt Mỹ”.

Kính thưa quí vị đại biểu !

Cuối năm 1965, sau những thất bại trên chiến trường miền Nam, Mỹ thực hiện kế hoạch phản công chiến lược mùa khô 1965-1966 với mục tiêu tìm diệt và bình định nhằm giành lại thế chủ động trên chiến trường. Trên chiến trường Quảng Nam, Quảng Đà lúc này tính chất của chiến tranh diễn ra ác liệt và qui mô hơn trước. Từ cuối tháng 01 đến cuối tháng 02 năm 1966, 2 tiểu đoàn thủy quân lục chiến Mỹ, 3 tiểu đoàn ngụy càn vào vùng B Đại Lộc. Tiểu đoàn 1 Quảng Đà và du kích vùng B Đại Lộc phối hợp chiến đấu tiêu hao lực lượng, chúng buộc phải rút quân.

Sáng ngày 02 tháng 4 năm 1966, địch cho máy bay bắn phá dữ dội từ dọc bờ sông Vu Gia đến làng Hà Vy và rìa làng Ngọc Kinh, xã Lộc Vĩnh (nay là xã Đại Hồng huyện Đại Lộc), sau đó là hàng chục máy bay trực thăng, có máy bay HU1A yểm trợ, đổ quân xuống cánh đồng Hà Vy và 1 bãi cát gần bờ sông Vu Gia. Đại đội 1 bộ đội địa phương huyện Đại Lộc và du kích xã Lộc Vĩnh triển khai chiến đấu diệt gần trọn đại đội Mỹ, đánh thiệt hại gần 2 đại đội khác, loại khỏi vòng chiến đấu 160 tên Mỹ, thu nhiều vũ khí, bắn rơi và phá hỏng 2 máy bay tực thăng.

Chiến công này, Đại đội 1 bộ đội địa phương huyện Đại Lộc được chọn báo cáo điển hình tại Đại hội chiến sỹ thi đua toàn Khu 5 lần thứ 2 vào tháng 12 năm 1966, được Quân khu biếu dương là đại đội địa phương diệt Mỹ nhiều nhất, thu nhiều vũ khí nhất trong năm 1966 và phát động học tập trong toàn quân khu.

Để tập hợp tư liệu lịch sử, đánh giá tầm vóc, ý nghĩa chiến thắng Hà Vy đối với phong trào cách mạng huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Đà, Quảng Nam, rút ra những bài học lịch sử; đẩy mạnh giáo dục và tiếp tục phát huy truyền thống yêu nước và đấu tranh cách mạng, phấn đấu xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp, được sự thống nhất của Thường trực Tỉnh ủy, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy phối hợp với Ban Thường vụ Huyện ủy Đại Lộc tổ chức hội thảo “Chiến thắng Hà Vy - ý nghĩa và bài học lịch sử”.

Kính thưa quí vị đại biểu !

Sự kiện lịch sử chiến thắng Hà Vy diễn ra cách đây 50 năm, để nhìn nhận, đánh giá đầy đủ, toàn diện, sát thực là điều không đơn giản. Trong khi các nhân chứng trực tiếp tham gia chỉ đạo, chỉ huy, chiến đấu hầu hết tuổi cao sức khỏe yếu, nhiều đồng chí đã hy sinh, từ trần; các tư liệu viết về sự kiện chiến thắng Hà Vy cũng không nhiều. Để tổ chức cuộc hội thảo, hơn 3 tháng qua, chúng tôi đã sưu tầm, tập hợp tư liệu và mời các nhân chứng lịch sử, các nhà nghiên cứu, các cơ quan chuyên môn viết tham luận để làm rõ các vấn đề đặt ra đúng với tầm vóc, ý nghĩa của sự kiện nhưng số lượng bài viết cũng khá kiêm tốn. Đến lúc này, chúng tôi đã nhận được 15 bài tham luận khoa học. Ban tổ chức Hội thảo chân thành cảm ơn các đồng chí đã quan tâm cộng tác, dày công nghiên cứu để có được những bài tham luận có chất lượng cao với nhiều tư liệu quí, phản ảnh khá toàn diện về sự kiện để chúng tôi có điều kiện tổ chức cuộc Hội thảo hôm nay.

Để đáp ứng yêu cầu của khoa học lịch sử, sự kiện này cần được tiếp tục làm rõ, nhìn nhận, đánh giá sâu sát và có sức thuyết phục hơn.

Với thái độ cầu thị và tinh thần khoa học nghiêm túc, Ban tổ chức Hội thảo kính đề nghị các nhân chứng lịch sử, các cơ quan chuyên môn, các nhà nghiên cứu và quí vị đại biểu, trên quan điểm khách quan, khoa học và trên cơ sở tư liệu lịch sử, thảo luận làm sáng tỏ thêm một số vấn đề sau đây:

- Sự lãnh đạo, chỉ đạo của Huyện ủy Đại Lộc trong trận đánh Hà Vy.

- Thế trận chiến tranh nhân dân trong chiến thắng Hà Vy, nhất là phát huy vai trò làng chiến đấu.

- Sự phối hợp chiến đấu giữa bộ đội huyện Đại Lộc và du kích xã Lộc Vĩnh trong trận đánh Hà Vy.

- Tác động của chiến thắng Hà Vy với phong trào cách mạng huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Đà, Quảng Nam.

- Ý nghĩa và bài học lịch sử.

Và những vấn đề khác liên quan đến chiến thắng Hà Vy mà các đại biểu quan tâm.

Một lần nữa, thay mặt Ban tổ chức Hội thảo xin chân thành cảm ơn quí vị đại biểu đã quan tâm sâu sắc đến sự kiện có ý nghĩa này. Kính chúc quí vị đại biếu mạnh khỏe, hạnh phúc, chúc cuộc hội thảo thành công tốt đẹp.

⁽¹⁾ Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Quảng Nam

[macbupda]

CHIẾN LỆ TRẬN VẬN ĐỘNG PHỤC KÍCH
CỦA ĐẠI ĐỘI BỘ ĐỘI ĐỊA PHƯƠNG HUYỆN ĐẠI LỘC
DIỆT GỌN 1 ĐẠI ĐỘI THỦY QUÂN LỤC CHIỀN MỸ TẠI HÀ VY
(NGÀY 02 THÁNG 4 NĂM 1966)

	Ban Khoa học quân sự
	Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Quảng Nam

Phần thứ nhất
TÌNH HÌNH CHUNG

I. ĐẶC ĐIỂM VỀ ĐỊA HÌNH

Xã Lộc Vĩnh (nay là xã Đại Hồng) thuộc vùng A của huyện Đại Lộc, phía đông giáp thôn Thuận An của xã Lộc Tân (xã Đại Phong). Phía tây giáp Khe Hoa xã Lộc Ninh (xã Đại Sơn), phía nam giáp núi Ngọc Kinh, phía bắc giáp sông Vu Gia. Toàn xã có diện tích canh tác khoảng 600 ha, chủ yếu là trồng bắp, dâu, lúa... địa hình tương đối bằng phẳng. Nhân dân sinh sống dọc theo bờ sông và ven chân núi; nhà cửa, cây cối rậm rạp che khuất. Trước năm 1963, thực hiện chính sách bình định, lập “ấp chiến lược”, Mỹ và chính quyền Việt Nam Cộng hòa đã thiết lập chính quyền từ xã đến thôn, bắt nhân dân đào giao thông hào, rào ấp chiến lược quanh làng, xóm theo kiểu “Hai sông, ba núi”⁽¹⁾.

Trong đợt hoạt động Xuân - Hè năm 1964, thực hiện lệnh “đồng khởi”, diệt ác phá kèm, dân quân du kích và và toàn thể nhân dân đã nổi dậy tiêu diệt địch, giải phóng hoàn toàn địa bàn xã, thiết lập chính quyền cách mạng. Để sẵn sàng đánh địch đổ bộ, càn quét, bảo vệ vùng giải phóng, dân quân du kích và nhân dân trong xã đã biến hệ thống hàng rào ấp chiến lược, giao thông hào thành làng, xã chiến đấu.

Với địa thế trước sông, sau núi, bên trong thôn, xóm có nhà cửa, cây cối, hàng rào, giao thông hào, công sự chiến đấu là những điều kiện thuận lợi để bố trí trận địa ngăn chặn địch, bảo vệ vùng giải phóng.

II. TÌNH HÌNH ĐỊCH

1. Địch trực tiếp

Thực hiện âm mưu càn quét, đánh phá vùng giải phóng, mở rộng địa bàn chiếm đóng, ngăn chặn hoạt động của ta vào các căn cứ, thị trấn, đồng thời để giải tỏa khai thông tuyến đường từ Ái Nghĩa đi Thượng Đức. Rạng sáng ngày 02 tháng 4 năm 1966, bọn Mỹ và quân đội Việt Nam Cộng hòa cho máy bay trinh sát L19 xuất phát từ Đà Nẵng đến quần lượn khu vực xã Lộc Vĩnh để tìm kiếm lực lượng ta, chọn địa hình thuận lợi thực hiện đổ bộ đường không và tiến hành càn quét. Đến 7 giờ, chúng cho máy bay trực thăng bắn phá dọc sông Vu Gia và các bài bắp quanh khu vực thôn 1⁽²⁾. Đến 7 giờ 30 phút, chúng sử dụng 08 chiếc trực thăng khác chở 01 đại đội thủy quân lục chiến Mỹ từ căn cứ Bồ Bồ (Điện Tiến, Điện Bàn) đổ xuống bãi bắp sát bờ sông Vu Gia, quân số trên 100 tên, trang bị 01 cối 60 ly, 3 đại liên, 01 ĐKZ 57, còn lại là súng Ga-ran M2. Sau khi đổ quân chúng triển khai đội hình chiến đấu, nhanh chóng chiếm lĩnh những địa thế có lợi, bố trí lực lượng. Từ 8 đến 10 giờ, chúng án binh bất động, thăm dò lực lượng ta và xác định hướng tấn công vào các thôn. Đúng 10 giờ, chúng chia làm hai mũi tiến vào thôn 1; mũi chủ yếu từ bãi đổ bộ tiến thẳng vào, mũi thứ yếu vòng xuống hướng đông rồi tiến lên thôn 1. Các mũi quân của địch tiến rất chậm, sau 1 giờ mới chiếm xong thôn 1 và tổ chức tiến vào thôn 2-3 theo đội hình hàng ngang.

2. Địch liên quan

Xung quanh xã Lộc Vĩnh đều là vùng giải phóng nên địch liên quan ở khá xa. Phía tây cách 5km có một tiểu đoàn Biệt động quân và các lực lượng bảo an, dân vệ, cảnh sát chi khu quận lỵ Thượng Đức. Địch ở chi khu quận lỵ Đại Lộc cách Lộc Vĩnh vài chục km.

⁽¹⁾ Hai sông: Hai giao thông hào rộng 2-3m. Ba núi: Hai hàng rào tre, một lớp rào đơn bằng kẽm gai, rào dọc theo 2 giao thông hào.
⁽²⁾ Thôn 1: còn gọi là thôn Hà Vy; Thôn 2-3: Tên ghép của thôn; Thôn 4-5: còn gọi là thôn Ngọc Kinh (nay là Ngọc Kinh Đông và Ngọc Kinh Tây); Thôn 6: là thôn Lập Thạch (nay là thôn Lập Thuận); Thôn 7: là thôn Phước Lâm.

[macbupda]

III. TÌNH HÌNH TA

1. Đại đội bộ đội địa phương huyện Đại Lộc

Đại đội được tái lập tháng 8 năm 1962, trải qua quá trình xây dựng, chiến đấu, đơn vị đã có những bước trưởng thành vừng chắc cả về số lượng và chất lượng, liên tục chiến đấu hỗ trợ cho phong trào cách mạng của quần chúng trong huyện, lập nên những chiến công xuất sắc tại Lộc An (nay là xã Đại Nghĩa), Lộc Bình (nay là xã Đại Lãnh)... Đến đầu năm 1966, quân số của đơn vị là 124 đồng chí, trong đó có 36 đảng viên, 60 đoàn viên, Ban Chỉ huy Đại đội có 3 đồng chí: Đồng chí Lê Văn Thanh - Đại đội trưởng; đồng chí Trần Văn Anh - Chính trị viên; đồng chí Nguyễn Mới - Đại đội phó.

Đại đội được biên chế thành 4 trung đội (3 trung đội bộ binh, 1 trung đội hỏa lực), mỗi trung đội có từ 30 đến 36 đồng chí. Là đơn vị nòng cốt và duy nhất của huyện trong thời kỳ này nên Đại đội được trang bị khá cơ bản: 01 cối 81 ly, 01 cối 60 ly, 01 đại liên, 03 trung liên, còn lại là các loại súng: Phóng lựu, K44, Ga-ran M1, Cạc-bin, lựu đạn, thủ pháo.

Hầu hết cán bộ, chiến sĩ đã trải qua thực tiễn chiến đấu, công tác, có trình độ giác ngộ chính trị cao, thành thạo các kỹ chiến thuật chiến đấu, sờ trường tác chiến chú yếu của đơn vị là tập kích, vận động phục kích.

2. Lực lượng du kích xã, thôn

- Du kích xã: Có 01 trung đội làm nhiệm vụ cơ động chiến đấu, công tác trong xã, làm nòng cốt trong xây dựng, phát triển lực lượng cơ sở, xây dụng làng xã chiến đấu. Có thời điểm tham gia tác chiến ở địa bàn xã khác theo sự điều động của huyện.

- Du kích thôn: Mỗi thôn có 01 đến 02 tiểu đội; làm nhiệm vụ chiến đấu bảo vệ làng xóm, làm nòng cốt cho phong trào toàn dân đánh giặc.

* Trang bị của lực lượng du kích xã, thôn chủ yếu là các loại súng tiểu liên, lựu đạn, thủ pháo.

3. Tình hình nhân dân

Lộc Vĩnh là xã có truyền thống đấu tranh cách mạng kiên cường, sớm được giải phóng nên hầu hết nhân dân có trình độ giác ngộ cách mạng cao, luôn nêu cao quyết tâm trụ bám làng xã để lao động sản xuất, đóng góp sức người, sức của cho kháng chiến, nuôi dưỡng, giúp đỡ bộ đội, du kích đánh giặc, giữ làng. Khi nghe tin quân Mỹ đổ bộ càn quét, mặc dù chưa biết rõ Mỹ, chưa biết mức độ đánh phá ác liệt như thế nào, nhưng nhân dân vẫn không rời nhà cửa, quyết tâm bám trụ cùng bộ đội, du kích để giữ làng, xóm.

* Kết luận về địa hình, ta và địch

- Địa hình xã Lộc Vĩnh có nhiều thuận lợi, nếu chiếm giữ được những điểm cao thì sẽ dễ phát hiện quân địch; ta có khả năng cơ động lực lượng nhanh, bí mật, phát huy tác dụng của các loại vũ khí trong trang bị.

- Quân Mỹ tuy quân số đông, trang bị mạnh, các loại phi pháo có khả năng chi viện lớn. Nhưng lại có nhiều điểm yếu, chúng mới đến chiến trường, không thông thuộc địa hình, hậu cần khó khăn, không nắm được đối phương, tư tưởng lại chủ quan, ỷ vào sức mạnh của vũ khí, trang bị nên dễ bị tiêu diệt.

- Đại đội bộ đội địa phương huyện và lực lượng du kích Lộc Vĩnh có quân số đông, chất lượng chiến đấu tốt, quen thuộc với địa hình, địa vật, chiếm giữ được các địa thế thuận lợi, bố trí trận địa vững chắc. Nhưng bên cạnh cũng có một số mặt yếu như: Chưa trực tiếp đối đầu với quân Mỹ nên một số cán bộ, chiến sĩ vẫn còn tư tưởng “gờm Mỹ, sợ Mỹ”; trang bị các loại súng bộ binh còn thiếu.

- Nhân dân có truyền thống đấu tranh cách mạng, tận tinh giúp đỡ bộ đội, du kích sẵn sàng tham gia phục vụ chiến đấu như khiêng thương, tải đạn, tiếp tế lương thực thực phẩm, thuốc men. Tuy nhiên, vẫn còn tư tưởng sợ quân Mỹ đánh phá ác liệt, tàn sát.

[macbupda]

Phần thứ hai

CÔNG TÁC TỔ CHỨC CHIẾN ĐÁU

I. CHỦ TRƯƠNG VÀ MÊNH LỆNH CỦA TRÊN

Để đánh bại âm mưu càn quét lấn chiếm vùng giải phóng của quân Mỹ và quân đội Việt Nam Cộng hòa trong mùa khô năm 1966, Đảng ủy - Bộ Chỉ huy Tỉnh đội Quảng Đà chủ trương sử dụng các lực lượng vũ trang của tỉnh đẩy mạnh tác chiến, đánh bại các âm mưu, thủ đoạn của địch, bảo vệ vững chắc vùng giải phóng và nhân dân.

Thực hiện chủ trương đó, Huyện ủy, Ban Chỉ huy Huyện đội Đại Lộc giao nhiệm vụ cho Đại đội bộ đội địa phương huyện cơ động lực lượng từ Lộc Tân (nay là xã Đại Phong) sang Lộc Vĩnh để tiến hành huấn luyện, củng cố đơn vị, đồng thời sẵn sàng đánh địch đổ bộ đường không, càn quét đánh phá phía nam sông Vu Gia, kiên quyết tiêu diệt quân Mỹ xâm lược, bảo vệ làng, xã, bảo vệ vùng giải phóng.

II. QUYẾT TÂM CHIẾN ĐẤU

1. Ý định chiến đấu

a. Hướng tiến công chủ yếu: Các mũi tiến quân của địch từ ngoài bãi dâu, bãi bắp vào các thôn 1, thôn 2-3. Các hướng khác là thôn 4, 5 và thôn 7.

b. Cách đánh: Sử dụng toàn bộ lực lượng của đại đội, được tăng cường thêm các tiểu đội du kích xã, thôn, dựa vào địa hình của làng, xã chiến đấu, tổ chức các trận địa phục kích bí mật, chờ địch dến sát giao thông hào, công sự từ 5 đến 10m, bất ngờ nổ súng tiêu diệt từng tốp quân địch, có thời cơ sẽ xuất kích vận động tiến công tiêu diệt gọn quân địch còn lại, làm chủ chiến trường, thu vũ khí, rồi tiếp tục phục kích đánh quân đổ bộ tiếp viện.

c. Sử dụng lực lượng

- Trung đội 3, sử dụng 30 đồng chí, được tăng cường 01 tiểu đội du kích do đồng chí Trường chủ huy, trang bị 01 trung liên, 03 súng phóng lựu, 02 mìn ĐH 10, còn lại trang bị súng K44, Ga - ran M1, Cạc-bin, mỗi đồng chí mang theo từ 04 đến 05 quả lựu đạn. Nhiệm vụ, bố trí trận địa phục kích trên hướng chù yếu (thôn 1 và thôn 2-3) sẵn sàng chặn đánh các mũi tiến quân từ bờ sông, bãi bắp vào.

- Trung đội 2 sử dụng 01 tiểu đội có 12 đồng chí, được tăng cường 1 tiểu đội du kích do đồng chí Nguyễn Văn Huê chỉ huy. Trang bị các loại súng tiểu liên và lựu đạn, có nhiệm vụ bố trí trận địa phục kích tại thôn 4 và thôn 5 chặn đánh các mũi tiến quân của địch vào khu vực này, khi có thời cơ xuất kích đánh thọc sườn bên trái đội hình địch.

Lực lượng còn lại của Trung đội 2 được tăng cường 01 tiểu đội du kích do đồng chí Nguyễn Năm chỉ huy, trang bị 01 trung liên, còn lại là tiểu liên và lựu đạn, đảm nhiệm là lực lượng dự bị cơ động chi viện cho các hướng.

- Trung đội 1 sử dụng 36 đồng chí, được tăng cường 1 tổ du kích do đồng chí Xuân chỉ huy; trang bị 1 trung liên, còn lại là súng tiểu liên, lựu đạn. Có nhiệm vụ bố trí trận địa phục kích ở thôn 7, sẵn sàng đánh quân địch đổ bộ đường không và quân bộ từ Thượng Đức xuống tiếp viện.

- Trung đội 4 hỏa lực, sử dụng toàn bộ lực lượng và trang bị do đồng chí Tiên chỉ huy. Có nhiệm vụ bố trí trận địa ở thôn 6, sẵn sàng chi viện cho các hướng.

* Ngoài ra, Ban Chỉ huy Đại đội còn sử dụng lực lượng liên minh cùng du kích làm nhiệm vụ bám địch, nắm tình hình báo cáo và truyền đạt mệnh lệnh của Ban Chỉ huy cho các hướng.

2. Công tác bảo đảm

- Trận địa: Ban Chỉ huy Đại đội cùng các trung đội khẩn trương kiểm tra đội hình, chọn các đoạn giao thông hào và hàng rào thuận lợi để bố trí trận địa, nhanh chỏng triển khai lực lượng củng cố và đào thêm hệ thống công sự, giao thông hào, bố trí hỏa lực, mìn ĐH, ngụy trang các vị trí xung yếu.

- Trang bị: Căn cứ vào số lượng, chất lượng hiện có, đại đội ưu tiên cho hướng chủ yếu để đảm bảo đánh địch lâu dài, hiệu quả.

- Thông tin liên lạc: Sử dụng lực lượng liên trinh vận động từ vị trí chỉ huy đến các hướng và ngược lại, để nắm tình hình báo cáo, truyền đạt mệnh lệnh.

- Thương bính, tử sĩ: Tại trận địa giao cho các tổ chiến đấu đưa về phía sau, sau đó du kích và dân công chuyển về trạm sơ phẫu để cứu chữa, đến tối sẽ chuyển về hậu cứ.

- Bảo đảm ăn, uống do hội phụ nữ đảm nhiệm, du kích có nhiệm vụ đưa ra trận địa.

3. Tổ chức họp đồng

- Các tổ, các hướng phải tuyệt đối giữ bí mật đến cùng, cự ly nổ súng từ 5 đến 10m.

- Hiệu lệnh: 03 loạt trung liên phát hỏa, sau đó các tổ phục kích chỉ sử dụng lựu đạn và súng phóng lựu đồng loạt đánh vào đội hình địch, sau đó dùng tiểu liên bắn tập trung diệt các tốp quân địch phản kích.

- Khi có lệnh của chỉ huy mới được rời khỏi công sự, trận địa để xuất kích.

- Lực lượng dự bị khi có lệnh mới được xuất kích chi viện cho các hướng.

- Hỏa lực chi viện phải dùng các đài quan sát theo dõi diễn biến chiến đấu của từng hướng để bắn kiềm chế, tiêu diệt địch.

4. Tổ chức chỉ huy

- Đồng chí Lê Văn Thanh - Đại đội trưởng chỉ huy chung, đồng chí Nguyễn Mới - Đại đội phó trực tiếp chỉ huy hướng chủ yếu.

- Ban Chỉ huy Đại đội đứng tại thôn 6, cách trận địa phục kích chủ yếu khoảng 600m.

5. Dự kiến các tình huống

- Nếu quân Mỹ tiến quân không đúng ý định của ta, đi sai hướng phục kích, thì nhanh chóng cơ động đến bố trí trận địa ở hướng có thể tiêu diệt được quân địch.

- Nếu quân Mỹ đổ quân với lực lượng lớn hơn, đánh chiếm trận địa phục kích của Trung đội 3 thì Trung đội 2 xuất kích chi viện, đánh thọc sườn đội hình địch.

- Nếu diễn biến chiến đấu kéo dài thì sử dụng lực lượng dự bị thay phiên nhau chiến đấu; sử dụng vũ khí hết sức tiết kiệm, dùng K44, Ga-ran bắn bia, bắn tỉa diệt từng tên địch, hạn chế sự phát triển của quân địch, chờ đến tối tổ chức lực lượng tập kích, sau đó cơ động đơn vị đến địa bàn khác.

[macbupda]

Phần thứ ba

DIỄN BIẾN CHIẾN ĐẤU

1. Giai đoạn chiếm lĩnh trận địa

Sau khi phân tích, đánh giá tình hình và đề ra kế hoạch chiến đấu, Ban Chỉ huy Đại đội lệnh cho các trung đội khẩn trương triển khai bố trí lực lượng trên các hướng được phân công, 7 giờ các trung đội đã hoàn thành kế hoạch. Đúng như dự đoán, lúc 7 giờ 30, quân Mỹ bắt đầu đổ bộ xuống bãi cát ven sông, phía trước trận địa phục kích của Trung đội 3 từ 300 đến 400m, sau khi đổ xuống chúng triển khai lực lượng chiếm giữ các bãi bắp ven sông. Lúc này, Ban Chỉ huy Đại đội nhận định, địch khả năng tập trung đánh vào thôn 1. Tại đây có 1 trận địa phục kích của Trung đội 3, địa thế trận địa bị cô lập, tách rời với các trận địa ở thôn 2-3. Do đó, Ban Chỉ huy Đại đội lệnh cho Trung đội 3 bí mật cơ động lực lượng từ thôn 1 vào thôn 2-3.

Đến 10 giờ quân Mỹ chia làm 2 mũi tiến vào thôn 1, 11 giờ chúng chiếm xong thôn 1 mà không gặp lực lượng của ta, địch đã có biểu hiện chủ quan, chúng bắt đầu tiến ra đồng trống theo đội hình hàng ngang để vào thôn 2-3. Các tổ phục kích của ta vẫn bí mật chờ địch tiến dần từng bước. 11 giờ 30 phút, địch cách ta khoảng từ 5 đến 10m, đồng chí Trường ra lệnh cho nổ súng.

2. Giai đoạn nổ súng tiến công

Sau khi có lệnh, trung liên phát hỏa, tiếp đó từng loạt lựu đạn ném vào đội hình địch, những tốp đi đầu bị tiêu diệt, có nhiều tên ngã gục ngay trước công sự của Trung đội 3, những tên phía sau chạy lui lại, rồi nằm xuống mặt đất trống trải đề bắn trả lại, các hỏa lực và súng bộ binh của chúng tập trung bắn vào trận địa của ta, các tổ phục kích vẫn bình tĩnh, bám chắc công sự, dùng tiểu liên điểm xạ từng loạt, từng viên diệt từng tên địch đang lom khom vào kéo xác đồng bọn, nhiều tên thấy đồng bọn chết thỉ kêu khóc, la hét.

Sau 30 phút nổ súng, các mũi tiến quân của Mỹ không tiến vào được chúng phải lui ra để củng cố đội hình, pháo ở các trận địa Thượng Đức, Ái Nghĩa bắt đầu bắn phá. 30 phút sau quân Mỹ lại tiến vào, vừa tiến vừa bắn, yểm trợ cho các tổ xung kích của chúng vào lấy xác đồng bọn. Các tổ phục kích vẫn bí mật để địch đến gần và tập trung đông mới nổ súng, quân Mỹ tiến đến cách trận địa khoảng 20m thì dừng lại, một số tên cố bò vào kéo xác đồng bọn, chúng khiêng dồn lại, rồi xúm lại băng bó kêu khóc, không bỏ lỡ thời cơ đồng chí Nguyễn Mới ra lệnh cho các tổ tập trung các loại vũ khí đồng loạt bắn vào các cụm quân địch ở giữa đồng trống diệt nhiều tên, bọn sống sót bắn trả quyết liệt. Tuy nhiên, sau hơn 1 giờ, đại đội thủy quân lục chiến Mỹ đã mất hơn 50% quân số. Để tiếp tục thực hiện kế hoạch đánh phá, nhất là để thu gom bọn Mỹ chết và bị thương đang nằm rải rác khắp đồng ruộng, bọn chỉ huy gọi phi pháo đánh phá ác liệt vào các trận địa của đại đội. Máy bay trực thăng hạ xuống chở đi một số tên chết và bị thương, nhờ có hầm hào, công sự vững chắc nên đơn vị và nhân dân không bị thương vong.

Sau hơn 01 giờ đánh phá bằng phi pháo, 13 giờ 30 phút quân Mỹ tiếp tục tổ chức phản kích lần thứ 3 vào trận địa của Trung đội 3, chúng tiến rất chậm chạp và cũng dừng lại trước trận địa. Lệnh cho một số tên bò vào kéo xác. Trận địa của Trung đội 3 vẫn yên lặng, địch cho rằng sau trận phi pháo của chúng ta đã rút lui, chúng mò vào khi còn cách 10m, các loại súng của Trung đội 3 lại vang lên, bắn ngã nhiều tên, đội hình địch bị rối loạn, thời cơ thuận lợi xuất hiện, đồng chí Trường ra lệnh cho các tổ xuất kích, bắn dìm đầu bọn Mỹ, bị bất ngờ và bị mất sức chiến đấu, lính Mỹ tháo chạy, cuối cùng chỉ còn lại một số tên với 01 đại liên, 01 máy PRC25, chạy ra bờ sông rồi trụ lại ở miếu Ông Doi bắn chặn các tổ truy kích của ta. Để tránh thương vong, các tổ quay lại thu dọn vũ khí rồi cơ động về trận địa chuẩn bị đánh địch đổ bộ tiếp viện.

Lúc này, từng tốp máy bay trực thăng từ hướng đông đến bắn phá và đổ tiếp 02 đại đội xuống quanh miếu Ông Doi, 01 chiếc vừa cất cánh về thì bị tổ phục kích của Trung đội 2 và du kích ở thôn 4 bắn bị thương, buộc phải hạ xuống sườn núi Ngọc Kinh, hỏng hệ thống thông tin nên chúng không liên lạc được với đồng bọn để ứng cứu. Đến 16 giờ quân Mỹ mới đổ bộ xong và triển khai đội hình tiến vào hướng thôn 2-3, 1 mũi băng qua cánh đồng tiến vào thôn 4, thôn 5 với ý định đánh thọc sườn trận địa của Trung đội 3, đồng thời tìm kiếm trực thăng bị thương.

[macbupda]

Quyết tâm giữ vững trận địa, không để cho quân Mỹ tiến vào thôn xóm, Ban Chỉ huy Đại đội ra lệnh cho tổ phục kích tại thôn 4, thôn 5, bí mật cơ động lên phục kích ở đầu thôn 5, cuối thôn 6 để sẵn sàng đánh địch lên hướng này, và sử dụng một tổ trinh sát bí mật tiếp cận khu vực máy bay rơi để xác định vị trí cho hỏa lực đại đội sẵn sàng tập kích quân Mỹ cứu viện. Riêng hướng chủ yếu của Trung đội 3, Ban Chỉ huy ra lệnh cho đơn vị tiếp tục củng cố trận địa, bổ sung thêm đạn dược để bảo đảm đánh địch tiếp viện. Bị mất một đại đội, xác đồng bọn nằm ngổn ngang trên bãi bắp, lính Mỹ vừa đổ xuống đã mất tinh thần chiến đấu, chúng tiến rất chậm và hết sức cảnh giác. Lúc 16 giờ 30 phút quân Mỹ trên hướng chủ yếu tiến vào cách trận địa 50m rồi dừng lại, dùng hỏa lực bắn vào trận địa của ta, yểm trợ cho đồng bọn bò vào kéo xác đưa ra ngoài cho máy bay chở đi.

Mũi thứ yếu của địch đã vào đến thôn 4 rồi cơ động lên sườn đồi tìm chiếc máy bay rơi, bị cối 60 ly của ta bắn chặn (lúc này tên giặc lái đã mò xuống và gặp đồng bọn) buộc phải dừng lại rồi tiến lên thôn 5 để đánh thọc sườn vào trận địa Trung đội BB3. Nhưng đến khe Nước Ngang thì bị tổ phục kích của Trung đội 2 và du kích ở đây dùng mìn ĐH và súng bộ binh đánh chặn diệt 5 tên. Quân Mỹ dựa vào địa thế tổ chức phản kích lại, rồi tiến vào lấy xác, sau đó lần lượt kéo nhau ra giữa bãi cát. Đến 18 giờ, trời bắt đầu tối, máy bay C.310 đến thả đèn sáng, các loại máy bay tiếp tục bắn phá, nhiều máy bay trực thăng đến chở xác và quân lính địch. Trung đội 3 dùng súng bộ binh bắn bị thương 1 chiếc phải hạ xuống giữa bãi bắp. 18 giờ 30 phút, Ban Chỉ huy Đại đội sử dụng 1 tổ của Trung đội 2 cùng du kích bí mật tiếp cận phá hủy chiếc máy bay rơi trên núi. Sau đó ra lệnh cho các trung đội tập trung về thôn 6 và tổ chức hành quân về lại Lâm Tây, xã Lộc Quang (Đại Đồng) ngay trong đêm ngày 2 tháng 4. Còn quân Mỹ, chúng cũng lần lượt rút quân và cẩu chiếc máy bay rơi ở bãi bắp suốt cả đêm.

3. Kết quả trận đánh

Diệt gần gọn 01 đại đội thủy quân lục chiến Mỹ, đánh thiệt hại 02 đại đội khác, bắn rơi 01 máy bay, bắn bị thương 01 chiếc khác, thu 01 cối 60 ly, 60 súng Ga-rân M2, phá hủy 01 ĐKZ 57, đơn vị an toàn⁽¹⁾.

4. Ý nghĩa trận đánh

- Diệt gần gọn 01 đại đội, đánh thiệt hại 02 đại đội thủy quân lục chiến Mỹ đầu tiên trên chiến trường huyện Đại Lộc.

- Đánh bại cuộc càn quét, giải tỏa của 01 tiểu đoàn thủy quân lục chiến Mỹ vào vùng giải phóng của huyện. Bảo vệ được làng, xã, bảo vệ được nhân dân.

- Thất bại của quân Mỹ tại Hà Vy là một đòn đau góp phần làm suy giảm tinh thần, ý chí của quân chiến đấu Mỹ.

- Trận đánh đã góp phần giải quyết tư tưởng “gờm Mỹ, sợ Mỹ”, củng cố thêm niềm tin và quyết tâm đánh thắng giặc Mỹ xâm lược. Tạo nên một khí thế mạnh mẽ trong các lực lượng vũ trang và nhân dân của huyện nhà, làm tăng thêm sức mạnh chiến đấu của các đơn vị, địa phương.

- Chiến công này sau đó được huyện, tỉnh biểu dương, đơn vị được tặng Huân chương chiến công hạng Nhất. Tháng 12 năm 1966, Đại hội chiến sĩ thi đua toàn Khu 5 lần thứ 2 đã tuyên đương những điển hình năm 1966, trong đó Đại đội bộ đội địa phương huyện Đại Lộc được tặng thưởng danh hiệu “Đại đội địa phương huyện diệt nhiều Mỹ nhất”.

⁽¹⁾ Chúng tôi dẫn theo Ban CHQS huyện Đại Lộc, Lịch sử LLVTND huyện Đại Lộc (1945 -1975), Nxb Đà Nẵng, 2004, tr.168. Theo Báo Quân giải phóng, số 43 tháng 1-1967, tài liệu số 25/1966, lưu tại Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Quảng Nam thì ta “diệt gọn 1 đại đội và tiêu hao 2 đại đội thủy quân lục chiến Mỹ, giết chết và bắn bị thương 218 tên, thu 33 súng (có 1 đại liên, 1 trung liên, 1 súng M79, 2 súng colt, 2 súng ám sát 3 khẩu M72), bẳn rơi và phá hủy 5 chiếc máy bay, bẳn bị thương 2 chiếc khác (có 1 F.105)”.

[macbupda]

Phần thứ tư

NHỮNG ƯU, KHUYẾT ĐIẺM VÀ
BÀI HỌC KINH NGHIỆM

I. ƯU ĐIỂM VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM

1. Đơn vị xây dựng được tinh thần quyết tâm chiến đấu cao cho cán bộ, chiến sĩ

Tinh thần chiến đấu của cán bộ, chiến sĩ Đại đội bộ đội địa phương huyện và du kích xã Lộc Vĩnh được xác định vững vàng, thể hiện trong chấp hành mệnh lệnh chiến đấu của Đại đội và nhất là khi đã biết rõ đối tượng tác chiến là lính thủy quân lục chiến Mỹ - một lực lượng mà hầu hết cán bộ, chiến sĩ chưa một lần giáp mặt.

Cấp ủy, Ban Chỉ huy Đại đội, chi bộ, chi đoàn kịp thời lãnh đạo, chỉ huy, chỉ đạo công tác giáo dục, động viên phát huy truyền thống đơn vị để chiến đấu dành thắng lợi. Đơn vị đã lấy những tấm gương đánh Mỹ, nhất là Chiến thắng của Đại đội 2, Tiểu đoàn 70 trước đại đội Mỹ ở Núi Thành và nhiều trận đánh khác để giáo dục, củng cố quyết tâm đánh Mỹ, loại bỏ tư tưởng gờm, sợ Mỹ cho cán bộ, chiến sĩ.

2. Công tác tổ chức chiến đấu

Thời gian chuẩn bị cho trận đánh rất ngắn, Huyện ủy, Huyện đội chưa nắm được tình hình nhưng Ban Chỉ huy Đại đội và các trung đội đã hình thành được phương án chiến đấu chính xác, tỉ mỉ, sát với thực tế.

- Chọn hướng tiến công, biết dựa vào địa hỉnh, địa thế của làng, xã chiến đấu để bố trí các trận địa phục kích, trong đó có trận địa trên hướng chủ yếu, có trận địa trên hướng thứ yếu, tạo ra một thế trận liên hoàn, vững chắc, đơn vị có nhiều thuận lợi, địch có nhiều bất lợi trong tiến quân. Địch muốn vào các thôn xóm đều phải vượt qua cách đồng trống, thực tế cho thấy toàn bộ đại đội Mỹ đều bị tiêu diệt trên đồng ruộng, bãi bắp trống trải, hoặc khi địch đổ quân lần thứ 2 để tiếp viện. Đại đội quyết định rút đội hình bố trí tại thôn 4 và thôn 5 để tạo cho mũi quân của Mỹ vào hướng này không gặp ta sẽ chủ quan tiến lên thôn 5, đến cầu suối Nước Ngang lại bị tiêu diệt, buộc phải bỏ ý định cứu máy bay và đánh thọc sườn trận địa của Trung đội 3.

- Sử dụng lực lượng, đơn vị nắm chắc được khả năng chiến đấu của từng trang đội để bố trí trên các hướng, kể cả lực lượng dự bị với quân số và trang bị thích hợp.

- Cách đánh, dựa vào địa hình, địa thế thuận lợi để vận dụng một cách đánh nhuần nhuyễn hình thức chiến thuật phục kích kết hợp với vận động tiến công. Phục kích có trận địa vững chắc, khả năng tránh được phi pháo, xuất kích vận động tiến công diệt địch khi thời cơ xuất hiện, không có biểu hiện tùy tiện, vi phạm nguyên tắc chiến thuật. Một biếu hiện xuất sắc nữa trong cách đánh là thủ thuật chiến đấu bằng các loại vũ khí trong từng thời điểm, đó là bí mật để địch đến sát trận địa mới nổ súng, đánh bằng lựu đạn trong những phút đầu, sau đó mới dùng súng bộ binh tiêu diệt từng tên. từng tốp, hoặc địch co cụm lại thì tập trung hỏa lực, súng bộ binh diệt từng cụm. Làm cho địch bất ngờ, lúng túng trong đối phó.

3. Tổ chức hiệp đồng chỉ huy

- Công tác hợp đồng thực hiện chặt chẽ trong từng trung đội, từng tổ, hoặc giữa trung đội này với trung đội khác, nhất là trong giai đoạn nổ súng chiến đấu, các tổ phục kích của Trung đội 3 thực hiện hiệp đồng sử dụng vũ khí, hiệp đồng xuất kích vận động tiến công địch.

- Về chỉ huy bố trí tại thôn 6 là rất hợp lý, gần với các trận địa phục kích phía trước, kịp thời chỉ huy, chỉ đạo các hướng xử trí kịp thời, linh hoạt các tình huống trong chiến đấu, như lúc thấy bố trí trận địa tại thôn 1, vừa sát với bãi đổ bộ của địch, vừa bị cô lập dễ bị địch bao vây chia cắt nên Ban Chỉ huy Đại đội quyết định cho cơ động vào bố trí trận địa tại thôn 2-5 hoặc lúc quân Mỹ đổ bộ lần thứ 2, có một mũi vào thôn 4, Ban Chỉ huy nhận định muốn đánh được địch cần phải đưa lực lượng phục kích về sau thôn 5 mới tao được thế diệt địch. Chỉ huy rất linh hoạt khi sử dụng hỏa lực chặn quân Mỹ vào khu vực máy bay rơi để đến tối tổ chức tập kích thiêu hủy làm cho trận đánh càng thắng lợi lớn hơn.

4. Công tác bảo đảm

Ngoài địa hình, địa thế có sẵn, trước khi bước vào chiến đấu các đơn vị đều tranh thủ đào thêm công sự hầm hào, tổ chức ngụy trang kín đáo, làm cho quân Mỹ hoàn toàn bị bất ngờ.

Về trang bị, căn cứ số lượng trang bị của từng trung đội, Ban Chỉ huy ưu tiên cấp thêm cho hướng chủ yếu để bảo đảm chiến đấu diệt được địch và đủ chiến đấu trong thời gian dài.

Về thông tin, trong điều kiện không có phương tiện thông tin hiện đại, Ban Chỉ huy quyết định sử dụng lực lượng liên trinh vận động để nắm, báo cáo tình hình và truyền đạt mệnh lệnh, nhờ đó, Ban Chỉ huy Đại đội đã nắm được toàn bộ diễn biển chiến đấu ở hướng chủ yếu và hạ đạt mệnh lệnh được kịp thời, chính xác.

5. Trận đánh Lộc Vĩnh là một hình thức chiến thuật của chiến tranh nhân dân địa phương, Đại đội bộ đội địa phương huyện và lực lượng du kích không chỉ biết dựa vào địa thế của làng, xã chiến đấu mà còn biết dựa vào tinh thần cách mạng của nhân dân, động viên nhân dân tham gia phục vụ chiến đấu. Mọi người dân đều sẵn sàng tham gia dân công khiêng thương, tải đạn, tiếp tế cơm nước cho bộ đội, du kích, điều đó làm tăng thêm khí thế chiến đấu của cán bộ, chiến sĩ trong đánh địch bảo vệ làng, xã, bảo vệ nhân dân.

II. KHUYẾT ĐIỂM

1. Chọn hướng bố trí trận địa ban đầu có nhiều sơ hở dễ bị địch đánh thọc sườn, chia cắt trận địa, cô lập từng bộ phận để tiêu diệt, nếu không kịp thời điều chinh bố trí lại trận địa thì trung đội sẽ gặp nhiều khó khăn.

2. Trên hướng chù yếu diễn biến chiến đấu từ 11 giờ đến 16 giờ còn có lực lượng dự bị phía sau nhưng không có kế hoạch sử dụng kịp thời để tiêu diệt địch vào các thời điểm như lúc xuất kích tiêu diệt bộ phận quân Mỹ còn lại. Nếu tăng cường lực lượng dự bị thì khả năng tiêu diệt những tên còn lại tại miếu Ông Doi sẽ cao hơn.

- Lúc quân Mỹ đổ bộ lần thứ 2 nhiều loại máy bay quần lượn trên khu vực Lộc Vĩnh, nếu bố trí một số tổ bắn máy bay thì sẽ bắn rơi nhiều máy bay hơn, vì giai đoạn này quân Mỹ còn chủ quan chưa có kinh nghiệm đối phó.

- Chưa nắm chắc được hỏa lực chi viện và thời cơ diệt địch, nhất là lúc quân Mỹ đổ lần thứ 2 xuống quanh bãi bắp chúng đang tập trung đông quân và phương tiện đổ bộ.

[macbupda]

CHIẾN THẮNG HÀ VY LÀ NIỀM TỰ HÀO
CỦA QUÂN VÀ DÂN ĐẠI LỘC NÓI RIÊNG, TỈNH QUẢNG NAM NÓI CHUNG

Đại tá Phạm Tấn Bá⁽¹⁾

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Đại Lộc là mành đất chịu nhiều đau thương, mất mát. Ngay từ khi đế quốc Mỹ đặt chân lên Đà Nẵng, Đại Lộc là một trong những địa bàn nằm trong “tầm ngắm chiến lược” của Mỹ - ngụy. Tuy nhiên, với truyền thống yêu nước, đấu tranh chống xâm lược, quân và dân Đại Lộc đã từng bước đánh tan âm mưu của Mỹ - ngụy. Có những trận đánh, những chiến thắng vang dội một thời như chiến thắng Hà Vy, chiến thắng cầu Ông Nở, chiến thắng Thượng Đức... Trong đó, chiến thắng Hà Vy là một trong những trận đầu đánh Mỹ và thắng Mỹ của bộ đội địa phương cùng du kích xã trên chiến trường Khu 5.

Sáng ngày 02 tháng 4 năm 1966, Mỹ cho máy bay ném bom dọc bờ sông Vu Gia đến làng Hà Vy và dọc rìa làng Ngọc Kinh để dọn đường đổ quân càn quét địa bàn xã Lộc Vĩnh (nay là xã Đại Hồng). Sau đó, chúng cho một toán máy bay đổ một đại đội thủy quân lục chiến xuổng cánh đồng Hà Vy, một toán máy bay khác tiếp tục đổ thêm một đại đội ở sát bờ sông Vu Gia để tấn công vào làng. Do có sự chuẩn bị trước, Đại đội 1 bộ đội địa phương cùng dân quân du kích xã Lộc Vĩnh đã kiên cường chiến đấu, đẩy lùi sự tấn công của quân Mỹ. Trong vòng một ngày, quân ta đã tiêu diệt gọn một đại đội Mỹ, làm thiệt hại hai đại đội Mỹ khác và thu giữ nhiều vũ khí, bắn rơi và phá hủy 2 máy bay trực thăng. Chiến công của quân và dân Đại Lộc được Đại hội chiến sỹ thi đua toàn Khu 5 diễn ra vào cuối năm 1966 biểu dương và phát động học tập toàn Khu.

Trận đánh Hà Vy mang ý nghĩa lịch sử sâu sắc, để lại nhiều bài học quý cho sự nghiệp đấu tranh bảo vệ vả xây dựng quê hương, đất nước. Là người trực tiếp chiến đấu trong trận đánh Hà Vy, tôi muốn làm rõ hơn những ý nghĩa và bài học lịch sử của trận đánh để cung cấp thêm những tư liệu lịch sử quan trọng, góp phần giáo dục truyền thống cho các thế hệ sau này.

Sau khi chiến lược chiến tranh đặc biệt thất bại, từ tháng 3 đến tháng 5 năm 1965, Mỹ ồ ạt đổ quân vào Đà Nẵng và Quảng Nam. Đến tháng 6 năm 1965, vành đai diệt Mỹ đã nới rộng ra huyện Hòa Vang, Điện Bàn và một phần của huyện Đại Lộc. Cuối năm 1965, Mỹ - ngụy tăng cường ra quân càn quét vùng giáp ranh vả vùng giải phóng của ta. Ở các chốt điểm như Ái Nghĩa, Thượng Đức, Núi Lở, bọn Mỹ - ngụy tìm cách lấn chiếm ra các vùng lân cận. Quân và dân Đại Lộc thời điểm đó đã có nhiều trận đối đầu với ngụy song đối đầu với lính Mỹ mới chỉ có một vài trận nhỏ lẻ. Tuy nhiên, với kinh nghiệm được học tập sau chiến thắng Núi Thành cùng trận đánh Mỹ ở Lộc Chánh (nay là xã Đại Hiệp), trận Bàu Mưng ở thôn Lâm Tây, xã Lộc Quang (nay là xã Đại Đồng), lực lượng bộ đội địa phương huyện Đại Lộc cùng dân quân du kích xã đã tích lũy được một số kinh nghiệm làm nên chiến công vang dội khiến kẻ thù phải nể sợ.

Có thể nói, chiến thắng của trận đánh Hà Vy ngày 02 tháng 4 năm 1966 là trận đánh mang nhiều ý nghĩa lịch sử đối với cục diện chiến trường Đại Lộc lúc đó cũng như trong công cuộc kháng chiến của quân và dân sau này.

Trước hết, chiến thắng Hà Vy đã khẳng định tinh thần “dám đánh Mỹ và thắng Mỹ” của quân và dân Đại Lộc.

Chúng ta có thể nói như vậy bởi vì trước đó, lực lượng cách mạng địa phương chủ yếu đối đầu với quân ngụy tay sai - kẻ thù mà chúng ta có thể nắm được mọi phương thức hoạt động. Việc Mỹ đổ quân tham chiến để thực hiện chiến lược “Chiến tranh cục bộ” ở chiến trường miền Nam là một trong những khó khăn, trở ngại đối với quân và dân ta. Quân Mỹ lúc đó là đội quân thiện chiến, được trang bị và vũ khí hiện đại, chưa từng nếm trái thất bại trước bất kỳ đối thủ nào. Trong khi quân và dân ta thiếu thốn đủ bề, cuộc sống của nhân dân gian khổ, lực lượng bộ đội trang bị vũ khí còn nghèo nàn, lạc hậu. Thêm vào đó là không ít người mang tư tưởng “sợ Mỹ” bởi chúng ta chưa hiểu thực lực của quân Mỹ ra sao, cộng thêm những bất đồng về ngôn ngữ, tâm lý... Trước đó, ngày 20 tháng 6 năm 1965, bộ đội địa phương huyện do đồng chí Nguyễn Mới chỉ huy cùng du kích xã Lộc Chánh (Đại Hiệp) chặn đánh 01 trung đội thám báo Mỹ tại Phú Bắc, làm chết và bị thương một số tên, thu được 01 súng Garan M2; đây là chiến thắng đầu tiên của quân và dân Đại Lộc đánh Mỹ. Tiếp đó, đến ngày 05 tháng 01 năm 1966, đại đội 1 bộ đội địa phương phối hợp với du kích xã Lộc Quang (Đại Đồng) phục kích đón đánh 02 tiểu đoàn Mỹ hành quân có máy bay và xe tăng yểm trợ tại Bàu Mưng, thôn Lâm Tây. Kết quả, ta diệt gọn 01 trung đội và đánh thiệt hại nhiều trung đội khác; thu 01 súng đại liên cực nhanh; 10 súng Garan M2; 4 súng M79 và nhiều trang bị khác. Sau hai trận đánh này, trong trận đánh Hà Vy, bộ đội địa phương và du kích xã Lộc Vĩnh đã diệt gọn một đại đội Mỹ, làm thiệt hại 02 đại đội khác, thu được nhiều vũ khí quan trọng. Trận Hà Vy đã khẳng định được sức mạnh của lực lượng vũ trang huyện, xóa tan tư tưởng “gờm Mỹ, sợ Mỹ” của một bộ phận quân và dân Đại Lộc. Thực tế chứng minh rằng: không chỉ có bộ đội chủ lực, bộ đội tỉnh mà bộ đội địa phương huyện, du kích xã cũng có thể đánh Mỹ và thắng Mỹ.

Chiến thắng Hà Vy đã đập tan âm mưu nối liền các chi khu quân sự của Mỹ với căn cứ liên họp quân sự Đà Nẵng.

Xã Lộc Vĩnh (Đại Hồng) có vị trí chiến lược cực kỳ quan trọng trong kháng chiến. Đại Hồng nằm trên quốc lộ 14B, là địa bàn giáp ranh giữa huyện Đại Lộc với huyện Nam Giang, nối liền Đà Nẵng - Quảng Nam với các tỉnh Tây Nguyên. Đại Hồng lại nằm gần cứ điểm Thượng Đức - nơi được mệnh danh là “cánh cửa thép”, “mắt ngọc của đầu rồng”, là cứ điểm quân sự lớn của Mỹ - ngụy. Mặt khác, 3/4 diện tích của xã Lộc Vĩnh là đồi núi, thuận lợi cho lực lượng cách mạng địa phương hoạt động và chiến đấu. Lộc Vĩnh là vùng giải phóng nối liền vùng B Đại Lộc liên hoàn với vùng giải phóng các huyện Điện Bàn, Duy Xuyên, Quế Sơn. Với vị trí chiến lược đó, nếu địch có thể làm chủ địa bàn xã Lộc Vĩnh cùng một số xã ven quốc lộ 14B sẽ tạo thuận lợi cho quá trình hình thành mạng lưới các khu căn cứ quân sự, dễ dàng cho kế hoạch bình định trong thời gian ngắn. Chính vì vậy, đầu năm 1966, Mỹ liên tục đưa quân càn quét các xã ven quốc lộ 14B. Tuy nhiên, âm mưu của đế quốc Mỹ đã bị chúng ta lật tẩy. Hầu hết ác đợt càn quét đều bị quân dân ta đẩy lùi, làm tiêu hao sinh lực địch và thu được nhiều chiến lợi phẩm đặc biệt là vũ khí để trang bị cho lực lượng vũ trang của ta. Đến trận đánh Hà Vy, quân ta đã khiến quân địch phải hoang mang, lo sợ, củng cố và khẳng định được sức mạnh của lực lượng vũ trang địa phương trong cuộc đối đâu với tên đế quốc hùng mạnh nhất lúc bấy giờ.

⁽¹⁾ Nguyên Trinh sát Đại đội 1 Bộ đội địa phương huyện Đại Lộc.