Lịch sử Bạc Liêu 30 năm kháng chiến (1945 - 1975)

[macbupda]

II. TỔNG TIỀN CÔNG VÀ NỔI DẬY XUÂN MẬU THÂN (1968) TẠI BẠC LIÊU

Trong hai mùa khô 1965 - 1966 và 1966 - 1967, Mỹ - ngụy thất bại nặng nề, chúng có sự điều chỉnh biện pháp chiến lược, tăng cường đánh phá miền Nam, chuyển từ “tìm diệt và bình định” sang “quét và giữ”. Với đà thắng lợi của cách mạng miền Nam, tháng 12 năm 1967, Bộ Chính trị ra Nghị quyết “chuyển cuộc chiến tranh cách mạng miền Nam sang một thời kỳ mới - thời kỳ giành thắng lợi quyết định”. Bộ Chính trị xác định “Nhiệm vụ trọng đại và cấp bách của ta là động viên nỗ lực lớn nhất của toàn Đảng, toàn quân, toàn dân của cả hai miền đưa cuộc chiến tranh cách mạng của ta lên một bước phát triển cao nhất, bằng phương pháp tổng công kích, tổng khởi nghĩa để giành thắng lợi quyết định”⁽¹⁾.

Nghị quyết của Bộ Chính trị tháng 12 năm 1967 đã được Hội nghị lẩn thứ 14 Ban Chấp hành Trung ương Đảng biểu quyết thông qua tháng 1 năm 1968. Thực hiện quyết tâm chiến lược của Đảng, quân và dân ta khẩn trương chuẩn bị cả về tinh thần và vật chất cho cuộc tập kích chiến lược Tết Mậu Thân. Sự chuẩn bị của ta với khí thế sôi sục nhưng bề ngoài bình lặng bí mật tới giờ nổ súng. Mỹ - ngụy cũng phán đoán ta chuẩn bị đánh lớn nhưng hướng tiến công, quy mô, hình thức, lực lượng ta ra sao thì chúng không hề biết. Vì thế, giáp Tết Mậu Thần, địch chỉ báo động sẵn sàng chiến đấu. Chiều 30 Tết⁽²⁾, địch hủy bỏ lệnh nghỉ tết, gọi binh sĩ trở về doanh trại và tăng cường phòng thủ, ngoài ra chúng chưa có biện pháp gì cụ thể.

Theo sự chỉ đạo của Khu ủy, trung tuần tháng 1 năm 1968, Tỉnh ủy họp tại Cái Cui, xã Ninh Thạnh Lợi, huyện Hồng Dân, đánh giá tình hình năm 1967, đề ra phương hướng nhiệm vụ năm 1968, Hội nghị họp được 3 ngày thì đồng chí Nguyên Văn Hơn (Hai Tân), Bí thư Tỉnh ủy nhận điện của Khu ủy mời họp khẩn cấp. Đồng chí Lê Văn Mỹ (Năm A), Phó Bí thư Tỉnh ủy tiếp tục điều hành hội nghị.

Ngày 25 tháng 1 năm 1968, đồng chí Nguyễn Văn Hơn (Hai Tân) đi họp ở Khu về truyền đạt lệnh tổng tiến công và nổi dậy của tỉnh, gồm 8 đồng chí: do đồng chí Nguyễn Văn Hơn (Hai Tân), Bí thư Tỉnh ủy làm trưởng ban. Ngay sau đó Ban Thường vụ Tỉnh ủy triệu tập cấp tốc Ban cán sự Tỉnh đội bàn kế hoạch và bố trí lực lượng tổng tiến công ở hai thị xã và quyết tâm nỗ lực khắc phục mọi khó khăn trở ngại để lãnh đạo chỉ đạo các lực lượng thực hiện thắng lợi nhiệm vụ lịch sử.

Mục tiêu chủ yếu ở hai thị xã được xác định: Đánh diệt cơ quan đầu nào của địch, diệt lực lượng bảo an nòng cốt, làm tổn thất nặng phương tiện chiến tranh của địch, cùng với tổ chức quân chúng nổi dậy khởi nghĩa thực hiện nhiệm vụ giải phóng hai thị xã.

Ngày 26 tháng 1 năm 1968, Ban Thưởng vụ Tỉnh ủy quyết định thành lập Ban chỉ huy tổng tiến công và nổi dậy ở thị xã Sóc Trăng (trọng điểm 1 của tỉnh), thị xã Bạc Liêu (trọng điểm 2 của tỉnh) và Ban phụ trách đánh phá giao thông, bộ phận tiếp tế vận chuyển vũ khí, đạn dược, lương thực, thực phẩm cho mặt trận.

Ban chỉ huy tổng tiến công và nổi dậy ở thị xã Sóc Trăng do đồng chí Phạm Lưu Thức (Năm Thức), Ủy viên Thường vụ Tỉnh ủy làm trưởng ban.

Ban chỉ huy tổng tiến công và nổi dậy thị xã Bạc Liêu gồm:

1 - Đồng chí Lê Quân, Phó Bí thư Tỉnh ủy làm trưởng ban,

2 - Đồng chí Nguyễn Văn Nhung (Ba Mai), Ủy viên Thường vụ Tỉnh ủy, Chính trị viên Tỉnh đội làm phó ban.

3 – Đồng chí Ngô Quang Tảo (Năm Nhẫn), Tỉnh đội phó, làm phó ban.

4 - Đồng chí Đặng Văn Tiếu (Sáu Huấn), Tỉnh ủy viên, Bí thư Thị ủy Bạc Liêu làm phó ban.

5 - Đồng chí Lê Văn Năm (Ba Hiếu), Bí thư Huyện ủy Vĩnh Lợi làm ủy viên.

6 - Đồng chí Hồ Nam (Tư Hiền), Phó Bí thư Huyện ủy Vĩnh Lợi làm ủy viên.

7 - Đồng chí Nguyễn Thành Cẩm (Năm Tấn), Phó Bí thư Thị ủy làm ủy viên.

8 - Đồng chí Lý Hồng Quốc, Chính trị viên Thị đội Bạc Liêu làm ủy viên.

9 - Đồng chí Huỳnh Phú Lộc (Ái Dân), Phó ban an ninh tỉnh làm ủy viên.

10 - Đồng chí Nguyễn Viết Thống, Phó ban an ninh tỉnh làm ủy viên.

⁽¹⁾ Nghị quyết của Bộ Chính trị tháng 12-1967 và Nghị quyết lần thứ 14 của BCH Trung ương Đảng tháng 10-1968 đều ghi là tổng công kích, tổng khởi nghĩa. Đến Đại hội lần thứ IV của Đảng (1976) mới sửa lại là tổng tiến công và nổi dậy.
⁽²⁾ Trước đây, âm lịch của ta và Trung Quốc trùng nhau, nhưng trong năm 1967 ở miền Bắc có sự chỉnh lý lại, lịch ta sớm hơn 1 ngày. Khu Trị Thiên, Khu 5 và Tây Nguyên nổ súng sớm theo lịch mới, còn Nam Bộ vẫn theo lịch cũ chậm 1 ngày. Địch ở Nam Bộ thấy ta nổ súng đã đề phòng.

[macbupda]

Các đồng chí Lê Quân, Nguyễn Văn Nhung, Huỳnh Phú Lộc phụ trách chỉ huy sở. Những đồng chí khác trong Ban chỉ huy được phân công phụ trách từng mũi tấn công vào sào huyệt địch.

Lực lượng vũ trang được bố trí tiến công vào trọng điểm Bạc Liêu gồm:

- Đại đội 240 bộ binh chủ lực (độc lập) của Tỉnh đội, có 150 quân, do đồng chí Tám Hoài làm chính trị viên và đồng chí Tám Lộc làm đại đội trưởng.

- Đại đội Trường quân sự địa phương của Tỉnh đội (mới thành lập theo yêu cầu tình hình) có 120 quân, do đồng chí Hoàng làm chính trị viên, đồng chí Lê Thanh Trung làm đại đội trưởng.

- Đại đội an ninh vũ trang của Ban an ninh tính, có 75 quân, do đồng chí Phạm Hồng Phước làm chính trị viên, đồng chí Ba Thạch làm đại đội trưởng.

- Đại đội 1 địa phương quân huyện Vĩnh Lợi, có 100 quân, do đồng chí Hồng Ân làm chính trị viên, đồng chí Năm Tín làm đại đội trưởng.

- Đại đội 2 địa phương quân huyện Vĩnh Lợi (mới thành lập) có 80 quân từ 4 trung đội du kích của 4 xã (Vĩnh Mỹ, Long Thạnh, Châu Thới và Minh Diệu), do đồng chí Hai Trường, chính trị viên phó huyện đội làm chính trị viên, đồng chí Hai Nghề (bí thư xã Hưng Hội rút lên) làm đại đội trưởng.

- 3 Trung đội biệt động thị xã Bạc Liêu, có 72 quân, do các đồng chí trong Ban chỉ huy quân sự thị xã trực tiếp chỉ huy từng trung đội độc lập ở từng mũi tấn công.

- 1 khẩu đội cối 8 của thị xã Bạc Liêu, có 10 quân.

- 1 trung đội súng cối do tỉnh tăng cường, có 27 quân.

- 5 trung đội du kích của 5 xã: Châu Hưng, Hòa Bình, Vĩnh Hưng, Hưng Hội và Vĩnh Lợi, có 118 quân.

Như vậy, tổng số được huy động tập trung là: 728 quân, gồm 5 đại đội, 1 khẩu đội cối 8 của thị xã Bạc Liêu, 1 trung đội cối của tỉnh, 3 trung đội biệt động và 5 trung đội du kích.

Ngoài lực lượng trên, tỉnh còn chỉ thị triển khai các lực lượng khác như: Ban tuyên huấn, Ban binh vận, Ban an ninh, các đoàn thể... Riêng Ban đánh phá giao thông do đồng chí Trương Tứ Giang (Tư Tứ), Tỉnh ủy viên, Chính trị viên phó Tỉnh đội phụ trách. Đại đội công binh 604 chịu trách nhiệm đánh phá đường giao thông Sóc Trăng đến Phú Lộc (quốc lộ 4). Đồng chí Hai Trung, Trưởng ban đánh phá giao thông của huyện Thạnh Trị chịu trách nhiệm đoạn Phú Lộc-Bạc Liêu.

Ban an ninh tỉnh nhanh chóng triển khai lực lượng bám sát hai trọng điểm với mục tiêu chinh là ty cảnh sát và trại giam (khám giam), Ban binh vận tỉnh có kế hoạch cùng với lực lượng vũ trang, chính trị tiến công địch.

Các ban ngành đoàn thể tỉnh, huyện phân công cán bộ tham gia tổng tiến công và nổi dậy theo chức năng, nhiệm vụ được giao và huy động quần chúng đóng góp, phục vụ tiền tuyến.

Tình hình tại khu vực Bạc Liêu trong thời điểm này có: Phân ban Tỉnh ủy, mỗi huyện - thị đều có huyện - thị ủy, mỗi xã đều có xã ủy, các phường trong nội ô đều có chi bộ mật. Tổ chức đoàn thể có đều khắp các huyện - thị, xã - phường khá mạnh. Chuẩn bị mở cuộc tổng tiến công và nổi dậy, Tỉnh đội trang bị cho khu vực Bạc Liêu 50 khẩu súng AK; 50 khẩu K1, 2 khẩu cối 82; 6 khẩu B40; 2 khẩu đại liên; 2 khẩu sơn pháo không giật 75mm (hoàng tử lưng gù) và 1 tấn thuốc nổ TNT.

Về phía địch, thị xã Bạc Liêu là tỉnh lỵ của ngụy quyền tỉnh Bạc Liêu, phía đông thị xã là quận lỵ của ngụy quyền Vĩnh Lợi. Trong thời điểm cuối năm 1967 tại đây có khoảng 7.000 quân bao gồm các binh chủng bảo an, cảnh sát, dân vệ, thám báo; v.v, Riêng bảo an có 2 tiểu đoàn và biệt động quân 1 tiểu đoàn, 1 đại đội thám báo, 1 đại đội bộ binh bảo vệ. Có trung đoàn 32 (của sư đoàn 21) thường xuyên túc trực. Có đội xe V100 (nồi đồng) tuần tra nội bộ ngoại ô, 1 đội xe M113. Có đội trực thăng cường kích đổ quân nhảy giò. Một máy bay trinh sát (L19). Một đại đội trọng pháo đặt tại bót Hội đồng Điều. Có đoàn cố vấn quân sự Mỹ khoảng 200 tên thường xuyên tại Bạc Liêu. Có sân bay, ngoài trực thăng, máy bay trinh sát, thường xuyên lên xuống. Có bộ máy tình báo CIA, một khám lớn và một trại tạm giam. Một trường huấn luyện (trung tâm Dân Chí) có một đại đội bảo vệ và huấn luyện tân binh quân địch, một đại đội hành chính tiếp vận...

[macbupda]

Ban chỉ huy tổng tấn công và nổi dậy thực hiện phương châm: táo bạo, bí mật, bất ngờ, lấy ít đánh nhiều, lấy yếu đánh mạnh, đánh sâu diện rộng, cơ động nhanh, hai chân ba mủi, kết hợp tổng tiến công với nổi dậy.

Căn cứ yêu cầu, nhiệm vụ, phương châm đã nêu; căn cứ vào tương quan ta địch; Ban chỉ huy trọng điểm Bạc Liêu bố trí các mũi tiến công vào thị xã tỉnh lỵ Bạc Liêu như sau:

Mũi I:

Phát triển từ hướng đông - đông bắc thị xã, đánh diệt địch làm chủ các khu: Lò Gạch, Võ Tánh, Khu III, Khu IV. Kết hợp quần chúng và gia đình binh sĩ nổi dậy chiếm tòa hành chính tỉnh, ty cảnh sát và cư xá Mỹ. Lực lượng mũi này gồm: đại đội 240 (của Tỉnh đội), đại đội an ninh vũ trang (Ban an ninh tỉnh), 1 trung đội đu kích xã Châu Hưng, 1 trung đội biệt động và 1 khẩu đội cối 8 của thị xã Bạc Liêu. Tổng số 287 quân, do đồng chí Ngô Quang Tảo (Năm Nhẫn) chỉ huy.

Mũi II:

Từ hướng đông - đông nam thị xã đánh vào. nhiệm vụ mục tiêu mũi này: diệt gọn bọn địch dã ngoại, diệt đồn cầu Thứ Ba, xông lên đánh chiếm cầu Quay và khu vực Tu Muối; đánh chiếm đến đâu, phát động quan chúng nổi dậy làm chủ đến đó. Lực lượng mũi này gồm: đại đội 1 địa phương quân huyện Vĩnh Lợi, 1 trung đội biệt động thị xã Bạc Liêu, 1 trung đội du kích xã Vĩnh Lợi, 1 trung đội du kích xã Hưng Hội. Tổng số có 184 quân, do đồng chí Hồ Trung Hiền (Hồ Nam) chỉ huy chung.

Mũi III:

Tiến công từ hướng tây nam thị xã (Trà Kha A. B); nhiệm vụ mục tiêu là: đánh cho tê liệt cụm pháo ở bót Hội đồng Điều; diệt bọn thám báo đóng ở khu Lò Bún, đánh chiếm bệnh viện Bạc Liêu, đánh vào khám lớn diệt bọn bảo vệ và thả tù chính trị; kết hợp quần chúng tại chỗ diệt ác phá kềm, nổi dậy giành chính quyền làm chủ khu vực Cầu Kè và công-xi Rượu. Đặc biệt, đội biệt động trang bị mạnh, nhưng gọn nhẹ đánh kỳ tập vào bọn cố vấn quân sự Mỹ ở gần khu hồ bơi; khi hoàn thành nhiệm vụ thì phát triển đánh sang hậu cứ sư đoàn 21. Lực lượng mũi này có: đại đội 2 địa phương quân huyện Vĩnh Lợi, đại đội Trường quân sự tỉnh, 1 trung đội biệt động thị xã, 1 trung đội pháo cối của tỉnh tăng cường, 2 trung đội du kích của hai xã: Hòa Bình, Vĩnh Hưng. Tổng số mũi này có 311 quân, do đồng chí Đặng Văn Tiếu (Sáu Huấn) chỉ huy.

Ngày 27 tháng 1 năm 1968, (nhằm ngày 28 tháng chạp âm lịch), đồng chí Lê Quân triệu tập các đồng chí trong ban chỉ huy trọng điểm Bạc Liêu, có cả các đồng chí trong Ban thường vụ các huyện ủy: Vĩnh Lợi, Hồng Dân và thị xã Bạc Liêu... họp tại nhà ông Hai Đực, ấp Thạnh Hưng II, xã Minh Diệu (Vĩnh Lợi). Mục đích cuộc họp: kiểm tra, rà soát mọi mặt, uốn nắn những thiếu sót, chậm chạp; nắm chắc lại tình hình tại tỉnh lỵ Bạc Liêu và các huyện Vĩnh Lợi, Hồng Dân. Đồng chí Lê Quân phổ biến phương hưởng mục tiêu và nhiệm vụ cụ thể của từng mũi tấn công vào tỉnh lỵ Bạc Liêu; nhưng giờ “G” là giờ nổ súng sẽ phổ biến sau.

Ngày 28 tháng 1 năm 1968, (ngày 29 tháng chạp), Tỉnh ủy được đồng chí Phan Công Cương (Chính Lân), Khu ủy viên, thay mặt Khu ủy truyền đạt ngày giờ tổng tấn công và nổi dậy toàn miền Nam cho Tỉnh ủy.

Ban chỉ huy thống nhất của trọng điểm Bạc Liêu từng giờ từng phút theo dõi địch tình. Trước giờ cao điểm, qua báo cáo nhanh từ trong nội ô cho thấy rõ: chưa có dấu hiệu địch hay biết về sự chuẩn bị và thế tiến công của ta. Tuy vậy, địch vẫn cảnh giác phòng thủ như các năm trước, chúng hạn chế cho binh sĩ về nhà ăn tết, binh sĩ ở hậu cứ bị cấm trại. Đặc biệt, địch tăng cường bọn biệt động quân án ngữ vành đai thị xã.

Một khó khăn rất lớn đối với ta là các tiểu đoàn chủ lực của địch tạm dừng lại ở các hậu cứ tại tỉnh lỵ Bạc Liêu để ăn tết, kể cả một số chiến xa và trực thăng, thay vì trong những ngày không tết thì chúng đi hành quân khắp nơi, bỏ trống hậu cứ. Vấn đề nảy có ảnh hưởng lớn tương quan lực lượng địch, ta trong những ngày tới.

[macbupda]

+ Diễn biến tiến công:

Theo một lệnh của Ban chỉ huy thống nhất thì trễ lắm đến 15 giờ chiều ngày 30 tết, các lực lượng được giao nhiệm vụ tiến công địch ba mũi, phải được tập kết đúng địa điểm quy định để gấp rút hành quân. Địa điểm tập kết từng mũi như sau:

- Mũi I: xóm Xã Mười, xã Châu Thới, huyện Vĩnh Lợi. Đường hành quân vượt quốc lộ 4 (nay là quốc lộ 1A) đoạn Cái Dầy - Trà Văn, tiến thẳng đoạn giữa kinh xáng sân bay - trung tâm chiêu hồi.

- Mũi II: Ấp Kim Cấu, xã Vĩnh Trạch, huyện Vĩnh Lợi, hành quân theo tuyến lộ Vĩnh Châu - Bạc Liêu đến nhà máy Hậu Giang (thuộc phường 5 ngày nay).

- Mũi III: Ấp Đông Hưng, xã Vĩnh Hưng, huyện Hồng Dân hành quân tắt vô Trà Kha B (thuộc phường 8 bây giờ).

Ba mũi thống nhất quy ước: Khi nghe thấy mũi 1 bất đầu nổ súng (tức là khi mũi này vượt qua được kinh xáng sân bay tiến quân vào xóm Lò Gạch, đường Hòa bình giáp ranh phường 3 ngày nay), thì các mũi đồng loạt nổ súng tấn công.

Trước giờ giao thừa lực lượng của các mũi đã khẩn trương bí mật tiến vào chiếm lĩnh trận địa xuất phát tiến công đúng theo kế hoạch và phương án tác chiến.

Mũi I, khi đến kinh xáng sân bay, trinh sát không qua sông được kể cả căng dây vẫn bị đứt trôi mất 1 khẩu AK, cho đến gần sáng không vượt được qua sông, toàn bộ lực lượng mũi này phải rút về xóm Mặc Đây (thuộc xã Châu Hưng), huyện Vĩnh Lợi.

Đến quá giờ giao thừa, không biết lý do gì mà mũi I không nổ súng, với tinh thần cách mạng tiến cộng, Ban chỉ huy mũi II hạ lệnh nổ súng diệt và làm tan rã các cụm quân dã chiến của địch tuyến nhà máy Hậu giang - chùa Long Phước - cầu số 3. Toàn bộ lực lượng phát triển lên phía nam cầu Quây đánh sang Tu Muối (hậu cứ tiểu đoàn biệt động quân 42). Lực lượng ta phát động quần chúng treo cờ, xuống đường cùng với lực lượng vũ trang trừ gian diệt ác giành quyền làm chủ. Địch phản kích quyết liệt. Lực lương ta bám nhà kiên cố đánh phản kích tiêu hao, tiêu diệt nhiều sinh lực địch. Quần chúng nổi dậy bằng nhiều hình thức, nhiều mức độ khác nhau.

Đến 2 giờ sáng (sau giờ giao thừa), mũi III, Ban chỉ huy hạ lệnh nổ súng. Đội biệt động đánh thẳng vào mục tiêu khám lớn để giải thoát tù chính trị. Trung đội súng cối nã cấp tập vào trận địa pháo 105 mm (bót Hội đồng Điều). Một đơn vị đánh vào đại đội thám báo ở khu Lò Bún, diệt và làm bị thương một số tên địch. Đội biệt động hóa trang kỳ tập bắn B40 và ném pháo dù vào cư xá (gần hồ tắm) diệt hàng chục tên Mỹ. Địch tung V100 (nồi đồng) và mọi hỏa lực khác phản kích dữ dội. Một tiểu đội biệt động do đồng chí Tư Minh chỉ huy, chiến đấu vô cùng anh dũng, cuối cùng cả tiểu đội hy sinh chỉ còn duy nhất đồng chí Tư Minh. Ban chỉ huy mũi III nhận định không thể trụ lại nơi đây suốt ngày được, để bảo toàn lực lượng, các đồng chí lệnh rút toàn bộ về trụ tại ngọn Trà Kha B (phường 8 thị xã Bạc Liêu ngày nay).

Đêm mùng 1 rạng mùng 2 tết, mũi I tiếp tục chia thành 2 mũi. Một mũi do đồng chí Trần Văn Tửng dẫn mũi gồm 40 quân của 2 đơn vị: Một tiểu đội biệt động do đồng chí Đức làm tiểu đội trưởng, đồng chí Châu Tuấn Kiệt làm tiểu đội phó. Một trung đội du kích xã Châu Hưng (huyện Vĩnh Lợi) do đồng chí Ba Nhựt xã đội trưởng Châu Hưng chỉ huy. Mũi này trong đêm mùng 1 tết vượt qua được kinh xáng sân bay bằng xuồng khiêng theo từ Trà Văn. Quân ta phát triển thăng vào khu Lò Gạch, Võ Tánh, trên đường phát triển đánh dạt 3 cụm tiền đồn địch, diệt trên 20 tên. Quân ta chiếm lĩnh một phần khu Lò Gạch và Võ Tánh, một phần khu III và khu IV (phường 3 ngày nay). Đúng theo nhận định của ta, trời vừa tảng sáng thì địch đưa quân bao vây, trận đánh diễn ra suốt ngày mùng 2 tết. Cuộc chiến đấu diễn ra rất ác liệt. Lực lượng địch điều đến đông hơn ta hàng chục lần. Quân ta chiến đấu vô cùng dũng cảm cuối cùng đến tối mùng 2 tết, ta bị thương vong gần hết (chỉ còn lại hai đồng chí Trần Vân Tửng và Châu Tuấn Kiệt).

Cũng trong đêm mùng 1 tết, một bộ phận lớn của mũi I vượt kinh xáng Bạc Liên đoạn gần nhà máy chà Hậu Giang, chỉ huy của bộ phận này bắt liên lạc được ngay với chỉ huy của mũi II. Các đồng chí trong chi bộ hợp pháp bố trí chỗ nơi cho Ban chỉ huy. Trong đêm này lực lượng của mũi II và mũi I phối hợp nhanh chóng tiếp tục chiếm và làm chủ toàn bộ khu vực bên kia sông cầu Quây như đêm trước. Lúc này phía bên chợ thuộc khu III, khu IV địch tăng lực lượng đối phó với lực lượng ta đã tiến chiếm tại ấp Hoàng Diệu A và ấp Hoàng Diệu B đến cư xá Mỹ. Tiếng súng nổ vang đều khắp, đến gần sáng mùng 2 tết, tiếng súng, tiếng mìn càng nổ dữ dội. Ban chỉ huy chung của mũi gồm các đồng chí Năm Nhẫn, Tư Hiền, Năm Tấn, Ba Quốc, Tám Thương tổ chức một cuộc họp chớp nhoáng tại nhà một cơ quan gần nhà máy chà Hậu Giang vào lúc 3 giờ rưỡi sáng, để quyết định: lực lượng tạm rút ra ngoại ô.

[macbupda]

Lực lượng của mũi II trên đường tạm lui quân từ trong nội ô về Long Thạnh, lúc 7 giờ sáng, địch truy kích ta trên đường hành quân ở cánh đồng Trà Kha B, gây cho ta tổn thất nặng.

Đêm mùng 2 tết, toàn bộ đội quân của mũi này là đột nhập vào làm chủ được hoàn toàn khu vực như hai đêm trước (toàn bộ phường 5 ngày nay). Ban chí huy có ý định vượt sông sang cư xá Mỹ, hậu cứ tiểu khu và tòa hành chính tỉnh, nhưng qua sông không được vì địch án ngữ nghiêm ngặt. Ta lại tiếp tục truy quét bọn tề điệp và giải tán phòng vệ dân sự của khu vực ta đã làm chủ. Gần sáng, đại bộ phận cánh quân này tạm rút về xóm Thào Lạng (xã Vĩnh Trạch, thị xã Bạc Liêu ngày nay), còn để lai 1 trung đội bám trụ ở đoạn lộ cầu thứ 3. Mười giờ trưa mùng 3 tết, địch dùng xe lội nước vượt sông phản kích, bị quân ta đánh trả quyết liệt, gây cho chúng thương vong nặng. Phía ta nhiều đồng chí hy sinh. Trận địa giằng co đến chiều tối, địch rút lui, quân ta vẫn tiếp tục bám trụ chờ lệnh tấn công mới.

Sáng mùng 3 tết, địch tại Bạc Liêu dùng trực thăng “nhảy giò”⁽¹⁾ vào căn cứ hậu cần của ta và ấp Nam Hưng (xã Vĩnh Hưng, huyện Vĩnh Lợi) chúng lấy được một số vũ khí (cả pháo lưng gù). Sự kiện nay có ảnh hưởng không nhỏ trong quá trình tiến công của ta ở những ngày tới. Quần chúng ở những khu vực này cho rằng ta đã để cho thằng địch “sút chuồng”.

Đêm mùng 4 tết, vẫn mũi II có quân của mũi I kết hợp phát triển theo hướng cũ. nhanh chóng làm chủ toàn bộ các ấp Gia Long, Vĩnh Hinh, Minh Mạng, Khu V (các nơi này nay thuộc phường 5). Như các đêm trước vẫn không vượt được qua sống (tức là phía bên chợ và cũng là trung tâm nội ô) để đánh chiếm “tòa hành chính tỉnh”, “tiểu khu”... nhưng ta vẫn quét sạch bọn tề điệp, thanh niên cộng hòa, ta làm chủ đến gán sáng và rút an toàn vào ấp Năm Căn (xã Hưng Hội, huyện Vĩnh Lợi). Mũi III, đêm ngày 3 tháng 2 năm 1968 (mùng 1 tết) vẫn tiếp tục tiến công địch. Toán bộ lực lượng này đã đứng ở Trà Kha B, từ đây phát triển vào khu vực Công-xi Rượu. Sáng mùng 6 tết, quân ta chạm trán địch ở đây, cuộc chiến đấu diễn ra ác liệt, trung đoàn 32 (sư đoàn 21) phải đến cứu viện. Do thế trận không thuận lợi cho quân ta nên Ban chỉ huy quyết định rút lui để bảo tồn lực lượng.

Ngày 4 tháng 2 năm 1968 (mùng 6 tết), Ban thường vụ Tỉnh ủy triệu tập hai Ban chỉ huy trọng điểm I và II (2 thị xã) mở hội nghị 80 kết rút kinh nghiệm cuộc tiến công vừa qua. Sau khi nghe phản ánh tình hình, hội nghị đánh giá: Tết Mậu Thân ta tiến công, địch hoàn toàn bất ngờ, ta diệt một bộ phận quan trọng sinh lực địch và phương tiện chiến tranh của địch, làm chúng hoang mang dao động. Khí thế cách mạng của quần chúng dâng cao. Tuy nhiên, lực lượng chủ yếu của địch chưa bị đánh thật đau, chưa bị tiêu diệt nhiều, các mũi tiến công của ta chưa thật ăn khớp nên tác động kềm chế địch chưa cao. Một số đơn vị chưa thực hiện được nhiệm vụ nên địch có điều kiện tập trung đối phó ở từng nơi, gây tổn thất khá lớn cho ta. Nội ô thị xã chưa có phong trào quần chúng nổi dậy đều khắp.

Về chỉ đạo, chỉ huy, thông tin liên lạc của ta chưa chặt chẽ. Ban chỉ huy trọng điểm nắm không chặt tình hình địch, chưa dự kiến hết tình huống khó khăn để xử lý cho thích hợp. Công tác chuẩn bị của ta chưa tốt và quá cấp tốc về thời gian nên thắng lợi đạt chưa cao. Ban chỉ huy rút kinh nghiệm, bổ sung kế hoạch tiếp tục chi đạo cuộc tiến công.

Ban Thường vụ Tỉnh ủy đề ra nhiệm vụ sắp tới: phải tập trung tiêu hao, tiêu diệt nhiều sinh lực địch, hai thị xã phải khẩn trương xây dựng lực lượng tại chỗ cùng với lực lượng bên ngoài đưa vào, nỗ lực phát động, tổ chức quần chúng nổi dậy khởi nghĩa, phối hợp kịp thời và công kích. Đẩy mạnh cống tác binh vận làm tan rã nhiều lực lượng địch, có phong trào binh biến, phản chiến ngay trong lực lượng chủ lực, bảo an.

Ở trọng điểm Bạc Liêu, lực lượng các mũi của ta sau khi lui ra vùng ven, được sắp xếp, củng cố, bố sung, chiếu ngày 7 tháng 2 năm 1968 (mùng 9 tháng giêng, Mậu Thân), Ban chỉ huy trọng điểm họp toán quân phát động tư tưởng, nêu cao chủ nghĩa anh hùng cách mạng, truyền đạt mệnh lệnh liên tục đột nhập nội ô thị xã tỉnh lỵ Bạc Liêu. Các đồng chí Chín Thương và Sáu Hiển chỉ huy lực lượng đánh vào Khu III và khu IV, đồng chí Tám Thắng chỉ huy đội cối 8 yểm trợ do biệt động dẫn mũi. Đồng chí Chín Phước được giao nhiệm vụ cùng đồng chí Chín Thương, Sáu Hiển chiếm cho được xóm Lò Gạch, xóm cầu số 4, dùng nhà của ông Huỳnh Kim Kê làm chỉ huy sở để triển khai chiếm toàn bộ Khu III và khu IV.

⁽¹⁾ Trực thăng đổ quân.

[macbupda]

Đúng theo kế hoạch, ta hành quân đến Trà Văn, cơ sở tại đây giao cho 5 chiếc xuồng khiêng theo để làm phương tiện vượt kinh xáng sân bay. Khi trinh sát ta vượt qua sông phát hiện quân địch phục kích sẵn để chặn đường tiến quân của ta. Lệnh của chỉ huy mũi cho bộ phận trinh sát nằm im tại bờ sông chờ cho toàn bộ quân ta chuyển hết qua sông mới triển khai hỏa lực. Ta chủ động nổ súng đánh dạt đội hình địch qua hai bên, quân ta đánh thẳng đến kinh Cả Phượng. Lúc này địch căng quân dọc theo kinh Cả Phượng cố thủ. Quân ta không thể vượt qua sông được. Đến gần sáng, ta tập trung hỏa lực tiêu diệt ụ để kháng cầu số 4, từ đây quân ta tiến qua kinh Cả Phượng, chiếm nhanh một phần khu III và một phần khu IV, nơi tập trung các cơ quan đầu não địch. Suốt ngày 8 tháng 2 năm 1968 (mùng 10 tháng giêng), ta và địch đánh nhau, giành nhau từng căn nhà, từng đường phố. Hơn 10 giờ trưa, quân ta không thể tiến chiếm được nữa vì các đường dẫn đến các cơ quan đầu não của địch chúng bố trí vững chắc. Ta triển khai lực lượng bám các điểm cao. Địch cũng không thể tiến công tiêu diệt quân ta. Chúng dùng trực thăng bắn phá và rải xăng đặt đốt toàn bộ khu vực ta phòng ngự. Phía ta, lúc này bị lửa cháy, mất công sự, phải vừa chiến đấu, vừa chiếm nhà, chiếm công sự của địch để bảo toàn lực lượng, bảo vệ các chiến sĩ bị thương. Cứ thế, ta và địch đánh nhau quyết liệt. Đến 15 giờ chiều, lực lượng ta nằm trong thế bị bao vây, địch dùng loa phóng thanh mặt đất và trên máy bay L19 kêu gọi ta đầu hàng. Lực lương ta vẫn kiên cường đánh trả địch. Đến tối, ta củng cố lại lực lượng đánh mở đường để rút quân và đưa được toàn bộ thương binh ra khỏi vòng vây địch về căn cứ xóm Ngọc Được, Hoàng Ba xã Hưng Hội. huyện Vĩnh Lợi. Ta hy sinh 11 đồng chí, bị thương 20 đồng chí. Riêng khẩu đội B40 của thị xã không còn đồng chí nào nguyên vẹn. Phía địch bị thương vong hàng trăm tên. Từ trận này, ta rút hết quân ra khỏi nội ô, hôm ấy là đêm ngày 8 tháng 2 năm 1968 (mùng 10 tháng giêng, Mậu Thân).

Đầu tháng 3 năm 1968, tỉnh thành lập thêm 2 tiểu đoàn: Tiểu đoàn Phú Lợi II và Tiểu đoàn 368 (Bạc Liêu): Tiểu đoàn 368⁽¹⁾ có 4 đại đội: đại đội 1 (đại đội 240 cũ), đại đội 2 (đại đội 21 địa phương quân huyện Vĩnh Lợi), đại đội 3 (đại đội Trường quân sự tỉnh), đại đội 4 (đại đội địa phương quân huyện Vĩnh Châu). Đồng chí Ngô Quang Tảo (Năm Nhẫn), tỉnh đội phó làm chính trị viên kiêm tiểu đoàn trưởng. Tiểu đoàn này lúc mới thành lập có 450 quân và hoạt động tại khu vực Bạc Liêu, đến khi tổng tấn công đợt II mới chuyển địa bàn. Trận đánh đầu tiên của tiểu đoàn 368 là trận đánh phản kích tiểu đoàn 3 (Trung đoàn 32 ngụy) tại ấp Bà Chăng (xã Châu Hưng, huyện Vĩnh Lợi), ta diệt 48 tên địch.

Được sự chỉ đạo của Khu ủy, thượng tuần tháng 4 năm 1968 tại ấp Nhà Lầu, xã Ninh Thạnh Lợi, huyện Hồng Dân, Ban chấp hành tỉnh Đảng bộ họp sơ kết đợt I và bàn kế hoạch tiến công đợt II. Hội nghị thống nhất nhận định chung là: Cuộc tổng tiến công và nổi dậy của nhân dân ta đã tiêu hao, tiêu diệt một bộ phận lớn sinh lực địch và phương tiện chiến tranh của Mỹ - ngụy, làm đảo lộn chiến lược của địch, đẩy chúng lún sâu vào thế phòng ngự bị động. Mặc dầu ta không giành thắng lợi cao theo yêu cầu nhưng đã gây thối động lớn đến Hoa Thịnh Đốn và dư luận thế giới, buộc đế quốc Mỹ phải xuống thang chiến tranh ngừng ném bom miền Bắc từ vĩ tuyến 20 trở ra, từng bước phi Mỹ hóa chiến tranh, quân Sài Gòn sẽ vào thay quân Mỹ trên toàn chiến trường. Chính phủ Mỹ phải nhấc đến việc thương lượng với Chính phủ ta; đồng thời phải thay đổi chiến lược quân sự “tìm diệt và bình định” bằng chiến lược “quét và giữ”. Tỉnh ta đã góp phần quan trọng vào thắng lợi chung đó. Tuy nhiên, do tương quan lực lượng giữa ta và địch còn chênh lệch, ta chưa diệt được phần lớn quân chủ lực và cơ quan đầu não của địch. Về chỉ đạo ta có khuyết điểm là trong lúc tập trung tiến công vào thị xã, thị trấn lại thiếu sự chỉ đạo mạnh việc phá kềm, bao vây bức hàng, bức rút đồn bót, giải phóng nông thôn. Được sự chỉ đạo của cấp trên là: “Hướng công kích và khởi nghĩa nhằm vào đô thị, nhưng phải nhớ rằng kết thúc lớn nhất, quan trọng nhất là phải đặt ở việc giành và giữ nông thôn”, hội nghị thống nhất coi đó là nội dung chỉ đạo đối với Đảng bộ. Hội nghị Tỉnh ủy cũng quán triệt Nghị quyết của Khu ủy về yêu cẩu nhiệm vụ sáp tới là: “Nắm vững mục tiêu chiến lược, thừa thắng xông lên giành thắng lợi cuối cùng, liên tục tổ chức tiến công và nổi dậy, bẻ gãy phản kích của địch ở đô thị cũng như ở nông thôn; nhanh chóng xây dựng lực lượng vũ trang, chính trị bảo đảm ưu thế hơn địch, để chuyển biến tương quan lực lượng cho nhanh, tranh thủ thời gian nắm lấy thời cơ có nhiều thuận lợi cho ta, không có lợi cho địch và khả năng có những đột biến, ta phải sẵn sàng tiến công giành thắng lợi”⁽²⁾.

Hội nghị Tỉnh ủy đề ra nhiệm vụ của Đảng bộ là: Mở một đợt sinh hoạt chính trị làm cho Đảng bộ, lực lượng vũ trang, các ban ngành và đoàn thể trong tỉnh thấy rõ thắng lợi của ta to lớn, toàn diện, tình hình thay đổi lớn thuận lợi cho ta, đồng thời cũng thấy được khó khăn, tồn tại.

⁽¹⁾ Tiểu đoàn thành lập tháng 3 năm 1068, nên lấy phiên hiệu d 368
⁽²⁾ Nghị quyết Hội nghị Khu ủy mở rộng tháng 4 năm 1968

[macbupda]

Để chuẩn bỉ cho đợt II, Tỉnh ủy chủ trương phải khẩn trương bổ sung lực lượng vũ trang, xây dựng ba thứ quân đủ mạnh để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ sấp tới. Quyết tâm trong thời gian ngắn, lực lượng vũ trang tiến công địch liên tục. Cần phải xây dựng lực lượng mũi nhọn cho hai thị xã để kết hợp với pháo binh và đặc công tiến công vào thị xã, tập trung lực lượng tỉnh, tiến cõng giải phóng vùng ven và vùng nông thôn, đẩy mạnh hoạt động của địa phương quân huyện và du kích để giữ vững và mở rộng vùng giải phóng.

Nhằm thúc đẩy phong trào chung cũng như phong trào hai thị xã, ngày 23 tháng 4 năm 1968, Đại hội Mật trận Dân tộc giải phóng tỉnh khai mạc. Đại hội với yêu cầu tập hợp rộng rãi các tầng lớp nhân dân, các giai cấp, dân tộc, tôn giáo nhất là giới tri thức, tư sản dân tộc và các tầng lớp trung gian khác vào đại gia đình cách mạng. Đại hội phổ biến các chính sách cho các thành viên mặt trận, làm cơ sở phổ biến rộng rãi ra quảng đại quần chúng, ngay cả trong hàng ngũ ngụy quân, ngụy quyền nhằm thực hiện toàn dân đoàn kết một lòng đưa cuộc kháng chiến đến thắng lợi.

Trước khi vào đợt II tình hình địch trong tỉnh vẫn trong thế bị động phòng ngự. Chúng lo tập trung củng cố ổn định vùng ven hai thị xã, lộ giao thông, chi viện giải tỏa cho các đồn bót, các khu vực bị ta tiến công. Địch tiếp tục đẩy mạnh đánh phá các vùng ven, quyết đẩy lùi lực lượng vũ trang ta ra xa.

Vào đêm 4 rạng ngày 5 tháng 5 năm 1968, cùng với toàn miền Nam, quân dân Sóc Trăng - Bạc Liêu, mở đợt II, đồng loạt tiến công vào các thị xã, thị trấn, trong toàn tỉnh. Quân dân các huyện và thị xã Bạc Liêu vào đợt II với tỉnh thần “thừa thắng xông lên, liên tục tiến công, liên tục nổi dậy”. Biệt động thị xã và địa phương quân huyện, du kích xã liên tiếp mở các đợt tiến công vào các vị trí ở nội ô thị xã, thị trấn, thị tứ và đồn bót địch. Thực hiện mạnh mẽ ở ba mũi giáp cống, đánh bại nhiều cuộc phản kích của địch.

Biệt động và khẩu đội cối thị xã Bạc Liêu liên tục hoạt động hằng đêm phục kích đánh dã ngoại, bắn tỉa và pháo kích vào các đồn Trà Kha, Cầu Thứ Ba, Vĩnh Trạch, Sóc Đồn, Cầu Sập, đặc biệt liên tục các đêm từ ngày 10 đến ngày 17 tháng 5 năm 1968 pháo kích vào tiểu khu và hậu cứ tiểu đoàn bảo an ở Tu Muối. Thời gian này quân dân thị xã Bạc Liêu loại khỏi vòng chiến đấu hơn 150 tên địch.

Địa phương quân huyện Vĩnh Lợi cùng hơn 1.000 lực lượng dân công vào đêm 4 rạng ngày 5 tháng 5 năm 1968 chiếm đoạn quốc lộ 4 Bạc Liêu - Cầu Chầu. Để đánh phá giao thông, ta đã cuốc xới chiều dài gần 1.000m lộ, đắp trên 100 ụ chướng ngại và cắm nhiều băng cờ, rải nhiều truyền đơn, gây ách tác giao thông quốc lộ 4 nhiều ngày.

Ở Hồng Dân, địa phương quân và du kích các xã, thị trấn liên tục bao vây, pháo kích chi khu Phước Long, chi khu Ngang Dừa, các đồn Phó Sinh, Ninh Quới. Đặc biệt là đã luồn sâu vào thị trấn, thị tứ diệt một số tên ác ôn có nợ máu với nhân dân, gây sự sợ hãi đối với ngụy quân, ngụy quyền tại địa phương…

Huyện Giá Rai, địa phương quân và du kích thị trấn pháo kích vào chi khu và dinh quận gây thiệt hại nặng cho địch, đánh phục kích đoàn bình định diệt nhiều tên. Du kích các xã bao vây, bắn tỉa, đánh phục kích, chống càn gây thiệt hại đối với một số đồn: Cây Giang, Khúc Tréo, Láng Tròn, Hộ Phòng. Bọn lính các đồn hoang mang lo sợ.

Ban binh vận tỉnh và Ban binh vận các huyện, thị tăng cường giáo dục gia đình binh sĩ vào đồn thuyết phục vân động chồng - con - em trở về với gia đình, với nhân dân, đồng thời bố trí lực lượng du kích tiến sát hàng rào đồn hỗ trợ cho lực lượng binh vận đấu tranh. Phong trào đấu tranh chính trị kết hợp binh vận được đẩy mạnh liên tục, đặc biệt là vùng kềm ở nông thôn. Cấp ủy và các đoàn thể địa phương phát động tổ chức nhiều cuộc học chính trị cho quần chúng, đặc biệt nhấn mạnh nhiệm vụ của mọi người, đi vận động hàng nghìn gia đình binh sĩ, tuyên truyền, phát truyền đơn, giấy thông hành, thư tay đến đối tượng binh sĩ, sĩ quan ngụy, kết quả có nhiều binh sĩ đào ngũ.

Cuối tháng 6 năm 1968, kết thúc đợt II, quân dân trong tỉnh đã tiến công, tiêu diệt, tiêu hao nhiều sinh lực địch, tíéu diệt, bức hàng, bức rút hàng chục đồn bót bắn cháy phá hủy hàng chục máy bay, hàng chục xe quân sự. Vùng nông thôn giải phóng có nơi được mở rộng, ở hai thị xã ta vẫn duy trì được thế tiến công.

[macbupda]

Tiếp theo đợt I, thắng lợi đợt II của quân dân trong tỉnh đã góp phần quan trọng vào thắng lợi chung cả nước, tạo điều kiện cho cuộc đấu tranh ngoại giao thêm phần thuận lợi, buộc đế quốc Mỹ phải chấp nhận chinh thức đàm phán với Chính phù ta về cuộc chiến tranh ở Việt Nam. Tuy nhiên ở địa phương, tình hình tiến công đợt II không đều, nhiều xã trong tình phong trào quần chúng nổi dậy tiến công còn yếu. Thị xã chưa chuyến biến mạnh, phong trào vùng ven phát triển ít và yếu, xây dựng bổ sung lực lượng còn chậm, chưa đáp ứng kịp yêu cầu.

Từ tháng 6 năm 1968, chiến trường Sóc Trăng - Bạc Liêu địch tập trung bình định ở các xã trọng điểm như: Vùng đất Long Phú, ven phía nam thị xã Sóc Trăng và xung quanh thị xã Bạc Liêu, ở mỗi quận, địch chọn 1 hoặc 2 xã làm trọng điểm bình định. Chúng ráo riết bắt lính đôn quân, xây dựng thêm lực lượng bảo an, trang bị vũ khí thêm cho dân vệ, thanh niên cộng hòa. Chúng cố gắng chiếm lại một số vùng đã mất, lấn chiếm một số vùng ven chi khu và thị xã. Mặt khác địch có ý đồ tranh chấp với ta vùng nông thôn, nhất là vùng có đồng bào Khơ-me.

Ngày 20 tháng 7 năm 1968, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra lời kêu gọi đồng bào chiến sĩ cả nước. Người khẳng định: “Ngày nào đế quốc Mỹ chấm dứt chiến tranh xâm lược nước ta, chấm dứt ném bom, bắn phá miền Bắc, rút hết quân Mỹ và chư hầu ra khỏi miền Nam Việt Nam, để dân tự lo giải quyết công việc nội bộ của mình, thì ngày đó hòa bình sẽ lập lại ngay. Đó là nguyện vọng của nhân dân ta, mà cũng là nguyện vọng của nhân dân tiến bộ Mỹ và nhân dân yêu chuộng hòa bình và công lý trên thế giới”, Ngươi kêu gọi toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta “Kiên trì và đẩy mạnh cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Vì độc lập, tự do, 31 triệu đồng bào ta quyết vượt mọi khó khăn gian khổ hy sinh, quyết đánh và quyết thắng”.

Thực hiện lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Nghị quyết của Bộ Chính trị, Hội nghị Trung ương Cục lần thứ 7 (tháng 6 năm 1968) xác định nhiệm vụ phương hương chung trong thời gian tới là: “Phải làm cho toàn Đảng bộ, toàn quân, toàn dân nhận rõ thắng lợi sau 2 đợt tiến công và nổi dậy của toàn Miền, nhất là của hương trọng điểm, nhận rõ thất bại mới và sự sụp đổ mới của địch, nhanh chóng củng cố và phát triển lực lượng của ta, liên tục đánh địch những đòn nặng hơn, giành thắng lợi mới to lớn hơn”. Căn cứ vào phương hướng nhiệm vụ mới, chủ trương sắp tới là: “Tiếp tục phát triến thắng lợi của đợt II, tiếp tục tấn công và nổi dậy, duy trì hoạt động thường xuyên liên tục với phương thức và sử dung lực lượng thích hợp, đi đôi với tích cực củng cố xây dựng và phát triển lực lượng vũ trang, chính trị, tích cực chuẩn bị về mọi mặt cho các đợi hoạt động lớn hơn”.

Hội nghị Khu ủy (tháng 7 năm 1968) đánh giá; “Đợt II ta tiếp tục đánh địch giành thắng lợi có ý nghĩa chiến lược quan trọng, làm cho địch lún sâu hơn vào thế phòng ngự... nhưng thắng lợi của ta chưa đúng mức do còn nhiều mặt yếu như chủ quan, có quan điểm kéo dài, chưa thống nhất và kiên định. Do đó cần phải khẩn trương, quyết liệt mới giành thắng lợi chiến lược cho giai đoạn”.

Vào trung tuấn tháng 7 năm 1968, Tỉnh ủy tổ chức đợt sinh hoạt chính trị học tập Nghị quyết Trung ương Cục, Nghị quyết Khu ủy và triển khai kế hoạch tiến công đợt III đến từng cấp ủy, huyện, xã, đến đối tượng cán bộ, đảng viên các ban ngảnh đoàn thể tỉnh. Trong học tập, Tỉnh ủy khẳng định: Phải xác định tổng công kích, tổng khởi nghĩa của ta là một giai đoạn, là một quá trình diễn ra liên tục, quyết liệt và đầy khó khăn mới đi đến thắng lợi. Phải phát huy cao độ ý thức trách nhiệm, tinh thần tự lực tự cường thực hiện quyết tâm chiến lược của Đảng. Đợt sinh hoạt chính trị này còn được tiến hành sâu rộng trong quần chúng nhằm tạo ra một phong trào cách mạng mạnh mẽ với khí thế sôi sục, sẵn sàng chiến đấu trong mọi tình huống phức tạp của cuộc kháng chiến.

Tháng 7 năm 1968. các huyện mở hội nghị triển khai học tập Nghị quyết của Tỉnh ủy về phong trào du kích chiến tranh. Ban chỉ huy Tỉnh đội quyết định phát động phong trào du kích chiến tranh trong toàn tỉnh. Đợt thi đua bắt đầu từ ngày 14 tháng 7 năm 1968 với mục tiêu: Tiêu diệt, tiêu hao nhiều lực lượng địch, bức hàng, bức rút nhiều đồn bót, đánh phá làm gián đoạn, tê liệt giao thông, hoàn thành nhiệm vụ ở bất cứ chiến trường nào.

Về công tác xây dựng Đảng, Tỉnh ủy xác định công tác củng cố, xây dựng “chi bộ 4 tốt”⁽¹⁾ là vấn đề hết sức cấp bách, là khâu trung tâm, bảo đảm cho việc hoàn thành nhiệm vụ trước mắt, là xây dựng tổ chức cơ sở Đảng vững chắc gắn liền với việc củng cố các ngành các tổ chức quần chúng. Ban tuyên huấn, Ban tổ chức, Trường Đảng tỉnh góp phần tích cực đưa cán bộ về xây dựng chi bộ, Đảng bộ cơ sở các vùng, đặc biệt là vùng xung yếu.

⁽¹⁾ Chi bộ 4 tốt:
- Lãnh đạo tiến công địch và xây dựng ta tốt.
- Quan hệ với quần chúng tốt.
- Xây dựng nghị quyết và thực hiện Nghị quyết tốt.
- Lãnh đạo xây dựng chi bộ về tư tưởng tổ chức lề lối làm việc tốt.

[macbupda]

Đêm 17 tháng 8 năm 1968, sau khi chuẩn bị các mặt, cùng với nhân dân miền Nam, toàn tỉnh tiến công đợt III. Các lực lượng vũ trang tỉnh, huyện tổ chức tiến công vào các thị xã, thị trấn, thị tứ và nhiều đồn bót địch trong tỉnh, phá hoại các trục lộ giao thông.

Tại thị xã Bạc Liêu, quân ta đánh thiệt hại hậu cứ tiểu đoàn 1 (trung đoàn 32) và hậu cứ tiểu đoàn biệt động quân số 42. Nổi bật là cuộc binh biến ở Trung tâm huấn luyện (Trung tâm Dân Chí), một đại đội tân binh tổ chức ném lựu đạn, rồi rút chạy vào vùng nông thôn. Một đại đội khác hưởng ứng nổ súng chống lại bọn chỉ huy, tất cả 75 binh sĩ trở về với cách mạng. Ta tổ chức một cuộc đấu tranh chính trị quy mô tại thị xã, có 3.500 người tham gia với các khẩu hiệu dân sinh dân chủ. Các lực lượng bên ngoài đột nhập vào nội ô, phối hợp với lực lượng tại chỗ diệt ác phá kềm ở khu vực Lò Heo, Cầu Quay, chợ trung tâm, chợ cá, xóm Mới A, Vĩnh Hinh, Bạch Đằng, Giồng Me diệt một số ác ôn trong các tổ chức kềm kẹp. Đặc biệt, trưa ngày 11 tháng 9 năm 1968, quả mìn do chiến sĩ biệt động Phùng Ngọc Liêm thực hiện nổ tung làm một số sĩ quan, cảnh sát ngụy chết và bị thương (tại quán cơm “Xừng Ký”, nhà lồng chợ Bạc Liêu) làm chấn động cả một vùng. Đồng chí Phùng Ngọc Liêm đã hy sinh oanh liệt, đồng chí được tặng danh hiệu “dũng sĩ diệt ngụy”.

Ở vùng ven thị xã Bạc Liêu và các huyện Vĩnh Lợi, Hồng Dân, lực lượng vũ trang đánh tập kích hàng trăm trận, diệt và làm bị thương nhiều tên địch, bắn rơi 7 máy bay và hỏng 2 xe quân sự. Đưa hơn 3.000 quần chúng làm công tác binh vận, giáo dục hơn 3.000 gia đình binh sĩ, sử dụng gần 500 gia đình đi vận động: binh sĩ, gởi 1.690 giấy thông hành, 11.200 truyền đơn kêu gọi binh sĩ, kết quả vận động hơn 1.000 binh sĩ đào rã ngũ, mang ra 9 khẩu súng, trên 3.000 viên đạn và 37 lựu đạn. Phong trào binh biến đã xuất hiện.

Đợt III tuy ta có đạt kết quả ở mức độ nhất định nhưng vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu, chưa tiêu diệt được nhiều lực lượng địch. Phong trào nổi dậy ở nông thôn yếu, diện bao vây gỡ đồn bót địch chưa nhiều, việc bổ sung, phát triển lực lượng vũ trang tập trung còn nhiều khó khăn, kéo dài. Trong Đảng bộ băn khoăn vì việc tiến công vào thị xã, thị trấn. Nông thôn bị bỏ trống. Địch phản kích chiếm đóng lại đồn bót, đánh phá cơ sở cách mạng, gây cho ta nhiều khó khăn.

Tháng 10 năm 1968, tiểu đoàn Phú Lợi II được giải thể, đưa quân số tăng cường cho tiểu đoàn Phú Lợi I. Đến cuối tháng 12 năm 1968, tiểu đoàn 368 cũng giải thể, chỉ còn giữ lại một đại đội độc lập (c368).

Trong năm 1968, toàn thể đảng bộ và quân, dân tỉnh dồn sức tiến công địch. Ta loại khỏi vòng chiến đấu trên 1.000 tên địch (trong nhiều đợt) bức rút, bức hàng 14 lượt đồn bót, phá hủy và làm bị thương 78 máy bay, phá hư 152 xe quân sự, 25 tàu chiến và nhiều phương tiện chiến tranh hiện đại của địch. Ta phá rã đại bộ phận ấp tân sinh, đưa vùng giải phóng lên 15 xã có trên 200.000 dân và hàng trăm nghìn dân trong thế của ta và địch tranh chấp quyền làm chủ.

Kết hợp với tiến công địch, ta phát động phong trào quần chúng làm nghĩa vụ đóng góp được hơn 5.000 giạ lúa và 8.837.000 đồng; vận động trên 600 thanh niên lên đường tòng quân. Các đoàn thế phát triển mạnh, các tổ chức nông dân, thanh niên, phụ nữ phát triến được gần 50.000 hội viên, đoàn viên, phong trào du kích xã, ấp phát triển, chất lượng chiến đấu được nâng cao. Đảng bộ không ngừng lớn mạnh và trưởng thành, số lượng được tăng lên với 4.075 đảng viên⁽¹⁾.

Qua 1 năm thực hiện quyết tâm chiến lược của Trung ương Đảng tiến hành “Tổng tiến công và nổi dậy giành thắng lợi quyết định”, cùng với miền Nam, Đảng bộ và quân dân Sóc Trăng - Bạc Liêu đã giành thắng lợi lớn, đã giáng một đòn bất ngờ làm cho quân địch hoang mang dao động mạnh. Ta đã tiến công vào sào huyệt địch, tiêu diệt một bộ phận quan trọng sinh lực địch và phương tiện chiến tranh của chúng, tạo nên thế và lực mới của phong trào cách mạng tỉnh, góp phần làm thay đổi cục diện có lợi cho ta làm lung lay ý chí xâm lược của đế quốc Mỹ, tạo nên bước ngoặt mới cho công cuộc giải phóng miền Nam. Cuộc tổng tiến công và nổi dậy của quân dân ta đã làm phá sản hoàn toàn chiến lược “chiến tranh cục bộ” của đế quốc Mỹ, buộc chúng phải chấp nhận rút quân viễn chinh Mỹ ở miền Nam; phải xuống thang chiến tranh chấm dứt không điều kiện chiến tranh phá hoại miền Bắc và chấp nhận họp Hội nghị bốn bên ở Pa-ri về việc ngừng chiến tranh ở Việt Nam. Tuy nhiên trong chỉ đạo của ta có một số khuyết điểm: ‘‘Chủ quan trong việc đánh giá tình hình cho nên ta đã đề ra yêu cẩu chưa thật sát với tình hình thực tế. Ta đã không kịp thời kiểm điểm rút kinh nghiệm ngay nhằm đánh giá lại tình hình và có chủ trương chuyền hướng kịp thời. Ta chậm thấy những cố gắng mới của địch, những khó khăn lúc đó của ta, không đánh giá hết âm mưu trong kế hoạch bình định nông thôn⁽¹⁾ nhằm giành lại những vùng đã mất”. Sau Tết Mậu Thân ta chuyển chậm, chủ trương tiếp tục các đạt tấn công vào đô thị khi không còn điều kiện là sai lầm để địch gây cho ta nhiều khó khăn, tổn thất⁽³⁾. Công tác binh vận của ta bị động, lúng túng khi địch cắm trại ta không liên hệ được nội tuyến, không kết hợp được với lực lượng vũ trang, chính trị để tiến công địch.

Mặc dù vậy, “cuộc tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân (1968) vẫn giữ một vị tri to lớn và oanh liệt trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của nhân dân Việt Nam anh hùng”⁽⁴⁾. Đây là một cuộc tổng diễn tập của toàn Đảng, quân, dân nói chung và Đảng bộ quân dân Bạc Liêu nói riêng, nhằm nâng cao khả năng tấn công địch giành thắng lợi hoàn toàn sau này.

Với ý chí kiên cường và lòng quyết tâm đánh thắng quân Mỹ xâm lược, quân dân Sóc Trăng - Bạc Liêu đoàn kết, dũng cảm tiến công địch, cùng cả nước đánh bại chiến lược “chiến tranh cục bộ” - bước leo thang cao nhất của đế quốc Mỹ trong cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam, chuyển phong trào cách mạng miền Nam sang bước ngoặt mới.

⁽¹⁾ Báo cáo tình hình tháng 11-1968 và sơ kết cao điểm tháng 12-1968.
⁽²⁾ Nghị quyết Hội nghị lần thứ 21 Ban chấp hành Trung ương Đảng (12-1973)
⁽³⁾ Kết luận về Tổng kết cuộc kháng chiến chống Mỹ của Bộ Chính trị BCH TƯ Đảng (ngày 25-5-1994)
⁽⁴⁾ Kết luận về Tổng kết cuộc kháng chiến chống Mỹ của Bộ Chính trị BCH Trung ương Đảng (ngày 25-5-1994)

[macbupda]

Chương năm

KIÊN CƯỜNG BÁM TRỤ, ĐÁNH BẠI NGHIÊM TRỌNG BÌNH ĐỊNH
CỦA MỸ NGỤY, GÓP PHẦN GIÀNH THẮNG LỢI HIỆP ĐỊNH PA-RI
(1969-1973)

I. BÌNH ĐỊNH VÀ CHỐNG BÌNH ĐỊNH TRÊN CHIẾN TRƯỜNG BẠC LIÊU (1970)

Tổng tiến công và nổi dây Tết Mậu Thân làm phá sản chiến lược “chiến tranh cục bộ” của Mỹ, buộc Mỹ phải xuống thang chiến tranh, ngồi vào bàn đàm phán 4 bên ở Pa-ri. Nhưng đế quốc Mỹ vẫn ngoan cố bám lấy Việt Nam và Đông Dương. Thực hiện “chiến lược Việt Nam hóa chiến tranh” kết hợp ba loại chiến tranh: giành dân, hủy diệt, bóp nghẹt, trong đó bình định giành dân đóng vai trò quyết định. Tiến hành ào ạt các hình thức chiến dịch: bình định cấp tốc, bình định xây dựng, bình định phát triển, ở đồng bằng sông Cửu Long chúng tiến hành vào tháng 10 năm 1968.

Tháng 11 năm 1968, Bộ Chính trị, Trung ương Đảng chỉ thị cho Đảng bộ miền Nam, chủ trương tiếp tục tổng công kích tổng khởi nghĩa. Ngày 20 tháng 1 năm 1969, Thường vụ Trung ương Cục miền Nam thông báo đến cấp huyện ủy về âm mưu bình định cấp tốc của địch, chủ trương đẩy mạnh tiến công toàn diện, gắn quá trình tổng công kích, tổng khởi nghĩa với đánh bại bình định cấp tốc của địch.

Tại chiến trường Bạc Liêu:

Tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân và hai đợt tiếp theo. Lực lượng tỉnh, huyện, xã tập trung vào thi xã tỉnh lỵ Bạc Liêu, tiêu hao một bộ phận quân địch. Phá hủy một số phương tiện chiến tranh. Tại các chi khu đồn bót, lực lượng ta chủ yếu bao vây, bắn tỉa, kềm căng địch, gây thiệt hại cho địch không đáng kể. Cuối năm 1968, địch ở Bạc Liêu được tăng cường trang bị pháo 105 - 155mm, tiểu liên AR15, M16, bắt lính bù đắp quân số hao hụt và thành lập thêm tiểu đoàn 408 và 3 đại đội bảo an tiểu khu, 4 đại đội bảo an chi khu, 3 đại đội bảo an và 350 dân vệ đóng 32 đồn bót (tính cả quận Vĩnh Châu), 150 tên cảnh sát các loại. Tại tỉnh ly còn có hậu cứ sư đoàn 21 ngụy, 1 sân bay, 1 chi đội xe M113, trung tâm huấn luyện “Dân Chí” trung đoàn 33, sư đoàn 21 ngụy túc trực.

Về ta: Lực lượng vũ trang tỉnh qua tổng tiến công Mậu Thân tiêu hao khá lớn. Biên chế lại còn tiểu đoàn Phú Lợi 1 và 1 đại đội độc lập, hoạt động trên địa bàn Sóc Trăng và Bạc Liêu. Địa phương quân Hồng Dân và Vĩnh Lợi biên chế lại mỗi nơi còn 1 đại đội thiếu, biệt động thị xã Bạc Liêu 2 trung đội thiếu, du kích các xã phổ biến còn từ 1 tiểu đội đến trung đội thiếu. Bổ sung quân số gặp khó khăn, súng đạn thiếu nghiêm trọng.

Chuẩn bị cho đợt tiến công nổi dậy xuân 1969 Tỉnh ủy chủ trương mỏ đợt phát động sâu rộng tứ nội bộ ra quần chúng với các chủ đề: “Phong trào thanh niên 5 xung phong” ở vùng giải phóng, “Phong trào 4 dũng cảm” của thanh niên thị xã, thị trấn, “Phong trào phụ nữ 5 tốt”, “Phong trào việc nhỏ chí lớn” trong thiếu niên. Tỉnh ủy và Tỉnh đội lập ban chỉ đạo vận động thanh niên tòng quân của tỉnh do đồng chí Nguyễn Tấn Thành (Sáu Kẹo), Tỉnh ủy viên làm trưởng ban. Các huyện thị và cơ sở thành lập ban vận động do cấp ủy lãnh đạo, cấp đội làm nòng cốt.

Đợi phát động tạo được sinh khí mới ở nhiều địa phương, có hàng trăm thanh niên nhập ngũ. Song, khó khăn lớn của lực lượng vũ trang các cấp là thiếu cán bộ cốt cán và thiếu vũ khí đạn dược. Hệ thống công trường tỉnh, huyện, xã đã được khôi phục và hoạt động, nhưng vẫn chưa đáp ứng nhu cầu trang bị và chiến đấu của các đơn vị.

Vào đồng loạt tấn công xuân Kỷ Dậu 1969, tiểu đoàn Phú Lợi của tỉnh thắng lớn, tiêu diệt cứ điểm Tam Sóc. Địa phương quân huyện Vĩnh Lợi phối hợp với du kích xã Long Thạnh diệt đồn Béc Hen nhỏ và đồn Trà Khứa thu hàng chục súng. Du kích nhiều xã xông lên bao vây đồn bót, đào phá và đắp mô chướng ngại, gài trái nổ trên nhiều đoạn quốc lộ 4 (nay là quốc lộ 1A), gây ách tắc giao thông cho địch.

Bọn địch ở tiểu khu, chi khu, đồn bót bung ra phản kích, giải tỏa, lực lượng ta đánh trả gây cho địch một số thiệt hại. Ta cũng bị tiêu hao, bị địch đánh dạt khỏi ven thị xã, thị trấn và quốc lộ 4.