Lịch sử Bạc Liêu 30 năm kháng chiến (1945 - 1975)

[macbupda]

II. ĐẤU TRANH CHÍNH TRỊ, BUỘC ĐỊCH THI HÀNH HIỆN ĐỊNH GIƠ-NE-VƠ, ĐÒI QUYỀN DÂN SINH, DÂN CHỦ, XÂY DỰNG VÀ BẢO VỆ LỰC LƯỢNG CÁCH MẠNG

Tháng 1 năm 1955 Mỹ chính thức viện trợ quân sự trực tiếp cho Ngô Đình Diệm nhằm để chống phá cách mạng miền Nam.

Cuối tháng 2 đầu tháng 3 năm 1955, sau khi ta chuyển quân xong, bàn giao khu tập kết, quân địch kéo vào chiếm đóng hầu hết các huyện trong tỉnh. Chúng lập hệ thống đồn bót dầy đặc dọc theo tuyến lộ xe và kinh, sông lớn.

Biện pháp của chúng là lúc đầu tuyên truyền lừa mị, mua chuộc, nhung trước sự đấu tranh của nhân dân ngày càng quyết liệt, bọn địch tiến hành khủng bố, dân áp. Chúng ráo riết bắt lính, đưa người vào bộ máy ngụy quyền xã, ấp, lập hệ thống cai trị từ tỉnh đến xã, tổ chức mạng lưới cảnh sát do thám dày đặc, lập nhiều tổ chức; các đơn vị chủ lực, địa phương ra sức truy lùng những người kháng chiến cũ; thực hiện các đạo luật “dặt cộng sản ra ngoài vòng pháp luật”, “tố cộng, diệt cộng”; mở các chiến dịch: “Trương Tấn Bửu”, “Nguyễn Trãi”, v.v_ Chúng đưa quân càn quét, bắn giết, chúng ép các gia đình cách mạng ly khai những người đi tập kết, thưởng tiền cho những tên tay sai làm tình được với vợ cán bộ cách mạng.

Ngày 8 tháng 1 năm 1955, Diệm ra đạo dụ số 2, bắt nông dân phải làm khế ước, đóng tô cho địa chủ, tước đoạt quyền lợi ruộng đất mà cách mạng đã đem lại cho nông dân, khôi phục giai cấp địa chủ làm chỗ dựa cho chế độ của chúng.

Nhân dân Bạc Liêu được quán triệt học tập về tình hình nhiệm vụ và Hiệp định Giơ-ne-vơ để đấu tranh chống lại luận điệu sai trái của địch, ra sức tranh thủ sự đồng tình của binh sĩ địch để chống lại những tên ác ôn. Nông dân các vùng nông thôn liên tiếp tổ chức biểu tình kéo đến thị trấn, thị xã kết hợp cùng đồng bào đô thị đấu tranh đòi quyền dân sinh dân chủ, đòi thi hành hiệp định. Nhân dân các địa phương còn đấu tranh bảo vệ trường học, trạm y tế, các hội quần chúng biến tướng.

Thị xã Bạc Liêu, thị trấn Cà Mau, không ngừng náo động những đoàn người từ các huyện xã vùng ven kết hợp nhân dân thị xã đấu tranh thường xuyên và từng đợt rầm rộ lớn. Nổi bật như công nhân nhà máy chà gạo Hậu Giang do đồng chí Tư Hiền lãnh đạo đấu tranh hợp pháp chống địch đuổi 12 công nhân; cuộc đấu tranh dẫn đến phải ra tòa án Sài Gòn xét xử buộc địch phải bồi thường cho công nhân 130.000 đồng.

Cuộc đấu tranh chính trị trở nên quyết liệt khi quân địch tăng cường đàn áp khủng bố “tố cộng, diệt cộng”. Biện pháp đấu tranh của ta là tẩy chay các cuộc tố cộng, nhân dân các xã quyết tâm không tham gia. Nhân dân xã Phong Thạnh phát huy truyền thống đấu tranh “đồng Nọc Nạng” tuyệt đối khống ai đi học tố cộng, các buổi học cải huấn địch chỉ gom được người già, trẻ em.

Ở thị xã Bạc Liêu chúng gom hàng trăm đồng bào dự tố cộng. Quân địch đưa cô Lý, đoàn viên đoàn Thanh Lao (Đoàn Thanh niên Lao động) ra uy hiếp ly khai. Chúng hớn hờ khi thấy cô chạy đến ảnh Bác Hồ, nhưng cô Lý ôm ảnh Bác dõng dạc nói: “Bác Hồ là cha của dân tộc, có xé là xé chúng mày, bọn phản động bán nước”.

Ở Cà Mau chúng bắt được đồng chí Chín Hồng (Chín Tâm), chi ủy viên xã trong một trận càn ở Lung Dừa. Chúng tra tấn dã man nhưng không lay chuyển được người cách mạng. Chúng đưa đồng chí đến đình Tân Hưng dự buổi tố cộng có rất động nhân dân, đồng chí Chín Hồng không ly khai mà vạch tội ác Mỹ - Diệm. Quân địch thất bại thảm hại, lôi đồng chí Chín Hồng đi và đánh đập đến chết. Đồng chí hy sính anh dũng trước sự khâm phục và thương tiếc của nhân dân.

Để chống quốc sách tố cộng, diệt cộng của địch, lúc đầu có nơi đánh giá không hết sự tàn ác xảo quyệt của địch. Chỉ bộ Hòa Bình quá tin ở phong trào đấu tranh chính trị rộng mạnh ở địa phương, đã chủ trương đưa đảng viên ra đấu lý với địch. Kẻ địch tìm vây bắt những người bị lộ và khủng bố dã man, có người đã không giữ được khí tiết.

Nhằm bảo vệ nhân dân, khắp các ấp, xã, đều tổ chức tự vệ thanh niên bí mật và công khai tổ chức các “hội chống cướp”, “dân canh chống cướp”. Huyện Cái Nước có 60 tổ chức của 60 ấp, các hội này tổ chức theo xóm có nòng cốt khoảng 10 - 20 người. Khi có trộm cướp, địch rình rập, nhân dân đốt đuốc dùng cây, roi, giáo mác đánh kẻ lạ mặt. Quân địch đi đến đâu đều phải báo trước, các đội dân canh chống cướp đã bảo vệ được cán bộ, đảng viên, tránh tố cộng diệt cộng, giải thoát được nhiều đồng chí bị bắt, bảo vệ được dân.

[macbupda]

Trường hợp cán bộ bị bắn giết, nhân dân đem xác người đi biểu tình lên huyện, tỉnh đấu tranh có cuộc đến hàng nghìn dân kéo đi buộc chúng phải trừng trị những tên sát nhân bồi thường thiệt hại cho gia đình nạn nhân. Có cuộc địch đàn áp dã man, người này ngã người kia đứng lên với làn sóng mạnh mẽ buộc địch phải nhượng bộ.

Giữa năm 1955, chính quyền Ngô Đình Diệm đưa hàng vạn đồng bào Thiên chúa giáo từ Phát Diệm - Ninh Bình di cư vào Nam đến lập các khu dinh điền ở huyện Thới Bình. Chúng đưa 12.000 giáo dân Bùi Chu với 25 cha cố vào 4 xã của Thới Bình, bắt đồng bào phải dời đi nơi khác. Chúng đưa xáng múc xây dựng 17 nhà thờ với âm mưu tạo ra nơi đây một trung tâm tôn giáo, một số cứ điểm quân sự phản động giữa vùng căn cứ kháng chiến. Ban cán sự Cà Mau Bắc đã kịp thời phá âm mưu của địch. Nhân dân 4 xã bằng công tác tuyên truyền vận động giúp đỡ đồng bào di cư, tranh thủ cha cố đồng thời răn đe cảnh báo những tên chỉ huy đầu sỏ, đông đảo quần chúng nhân dân dùng cây, roi, dao, mác ngăn chặn đoàn xáng cạp. Trước sự phản ứng, đấu tranh quyết liệt của nhân dân, địch buộc phải hủy bỏ kế hoạch lập khu dinh điền Thới Bình - U Minh, chuyển về lập khu đỉnh điền ở Cái Sắn - Tân Hiệp.

Từ tháng 3 năm 1965, khi quân địch đã chiếm đóng khắp vùng nông thôn. Bọn địa chủ lao động trước đây chạy vào thành phố, thị xã được bọn tề xã và đồn bót ủng hộ, nhân cơ hội ngóc đầu dậy được chính quyền Ngô Đình Diệm chứng nhận quyền sở hữu, chúng trở về đòi lại ruộng đất, thu lúa ruộng, bắt nông dân lập khế ước. Một số địa chủ hiến đất cho chính quyền cách mạng trước đây cũng trở về “xin tô”.

Nông dân dựa vào chứng chỉ sở hữu ruộng đất mà Chính phủ Việt Nam dân chủ cộng hòa đã cấp kéo từng đoàn biểu tình lên hội đồng xã, lên quận đấu tranh yêu cầu bảo vệ quyền lợi của nông dân.

Không khoan nhượng với những tên địa chủ ác bá, cuộc đấu tranh nhanh chóng trở nên quyết liệt. Nhiều địa phương như: Giá Rai, Vĩnh Lợi đã tổ chức xử một số tên tay sai gian ác như: tên Nhái, tên Quy, tên Phát, v.v…

Ở xã Ninh Quới – Hồng Dân, ba đồng chí Lê Bá Đông, Diệp Văn Oanh, Hồng Lĩnh được Đảng ủy phân công trang bị một dao găm, một dao phay, một súng lục đến hội đồng xã đâm chết tên Mười Trinh, tiếp đó các đồng chí diệt tên cai tổng Rớt, tên Châu Bình Phán về cướp ruộng ở Ngan Dừa và cán bộ ta gọi tên Trương Khánh Châu đến cấm không cho hắn thu lúa ruộng. Ở huyện Ngọc Hiển, Cà Mau, nông dân mà nòng cốt là thanh niên lao động kéo đến bắt giữ bọn đo đất, tịch thu toàn bộ máy móc dụng cụ, chấm dứt việc đo đất, điều chỉnh ruộng cho địa chủ. Ở Trần Văn Thời nhân dân biểu tình, xé khế ước, cuộc đấu tranh ở đây gắn liền với cuộc đấu tranh chống địch lấn chiếm ruộng đất và việc bắt dân đào kinh, làm lộ, mở rộng các khu dinh điền. Ở Cái Nước, bọn địa chủ theo chân quân địch về lấy ruộng, Huyện ủy Cái Nước gọi đến giáo dục cảnh cáo chặn đứng được ngay tư đầu ý đồ cướp ruộng của chúng. Tại Giá Rai, nhân dân ở hợp tác xã ruộng muối bằng nhiều hình thức đấu tranh, tố cáo tội ác hai tên địa chủ Mùi và Quỷnh, buộc bọn địch ở quận phải trị tội hai tên địa chú ác bá, nhân dân bảo vệ được ruộng muối Vĩnh Mỹ, Long Điền.

Trước làn sóng đấu tranh mạnh mẽ của nông dân, bọn địa chủ thất thế, nhiều tên chạy trở lại thành phố, một số tên ở lại thị xã, thị trấn khi đi ruộng có cả trung đội tỉnh theo bảo vệ. Nông dân Bạc Liêu đã bất chấp sự kềm kẹp của chính quyền địch, kiên quyết đấu tranh giữ ruộng đất mà chính quyền cách mạng đã cấp.

Với sự tác động của sự đấu tranh sâu sắc của nông dân dưới sự lãnh đạo của Đảng ngày 22 tháng 10 năm 1956. Ngô Đình Diệm buộc phải đưa ra đạo dụ 57 truất hữu ruộng đất đối với địa chủ có trên 100 héc-ta, ha xuống cỏn 10 héc-ta, trả tiền cho địa chủ bị lấy ruộng nhằm “tư sản hóa” địa chủ; cấp đất lập trang trại để “hữu sản hóa” đi đến tư sản hóa một bộ phận nông dân theo chính sách ruộng đất của Mỹ và Mỹ xem đây là một biện pháp để thiết lập chế độ thực dân mới ở miền Nam Việt Nam.

Đi đôi với đấu tranh chính trị, hỗ trợ cho đấu tranh giữ ruộng đất, việc diệt ác trừ gian cùng được tiến hành kiên quyết và thận trọng, bảo đảm không giết lầm người chưa đáng tội chết. Các xã, huyện tiến hành lập danh sách những tên ác ôn thông qua tỉnh phê duyệt, những tên đáng trừng trị ta cảnh cáo nhiều lần, nếu tên nào ngoan cố không chịu hối cải ta mới trừng tri.

Ở huyện Phước Long, hai thanh niên Phước và Ngọc được phân công diệt tên quận trưởng Chiếm gian ác tại Phó Sinh làm hắn bị thương, đánh trả những tên chi viện và hai đồng chí đã anh dũng hy sinh. Ở Ngan Dừa, Tỉnh ủy ra lệnh tiêu diệt 3 tên ác ôn: Chơn. Xem, Khánh để trừ hâu họa và những tên đầu sỏ, hai đồng chí đoàn viên Đoàn thanh lao nhận nhiệm vụ hạ sát tên Khánh tại quán nước và rút lui an toàn. Ở Giá Rai ta dùng lực lượng ngầm diệt các tên: Năm Nhọn, Hai, Ngọc và tên Huỳnh làm thám báo. Ở sông Đốc, ta tiêu diệt tên Châu Long, thám báo ác ôn, ở Vĩnh Lợi ta tiêu diệt tên cánh sát Phú, tên Luông, đội trưởng dân vệ; ở Cái Nước, tên Khởi ở Phú Hưng... Đặc biệt thanh niên ở Giá Rai có sáng kiến dùng thùng thiếc đựng dầu loại 20 lít, đục đít thùng thành như cái “hom lờ” có cạnh bén, nhọn theo dõi bọn do thám, chỉ điểm lợi dụng sơ hở chụp thùng thiếc đó vào đầu ngập đến vai. Tên do thám la thất thanh, không gỡ ra được, càng đụng tới càng đau nhức, không biết ai làm để trả thù. Từ đó chúng rất sợ và không dám nghênh ngang như trước.

[macbupda]

Nói chung các huyện, xã trong tỉnh đã trừng trị những tên phản động gian ác làm cho phong trào đấu tranh ở địa phương phát triển mạnh. Bọn địch trả thù lại bằng cách ta giết 1 tên gian ác thì chúng đem 3 tù nhân chính trị ra xử bắn và để loại bỏ ảnh hưởng của kháng chiến, đàn áp, khủng bố nhân dân vùng giải phóng. Từ ngày 8 tháng 2 đến ngày 12 tháng 3 năm 1955, Diệm mở chiến dịch “tự do” do Dương Văn Đức chỉ huy, đánh vào khu căn cứ của ta. Ngô Đình Diệm đến tại thị trấn Cà Mau dự lễ và duyệt binh “lực lượng quốc gia áo đen” của Lâm Quang Phòng.

Việc trừ gian diệt ác có chọn lọc và tiến hành tích cực đều khắp trong tỉnh đã góp phần nâng lên uy thế của cách mạng, hỗ trợ tích cực cho đấu tranh chính trị và đấu tranh giữ ruộng đất; đồng thời bảo vệ được cơ sở cách mạng, xây dựng và phát triển lực lượng cách mạng.

Củng với các phong trào đấu tranh chính trị vì diệt ác, công tác binh vận cũng được phát triển mạnh mẽ do ta chuẩn bị từ trước và đã thực hiện một bước ở thị xã Bạc Liêu. Từ đó tạo thêm thuận lợi cho ta đưa người cài vào lòng địch. Ta đã đưa 160 cán bộ quân sự vào cảnh vệ binh và các đơn vị chủ lực quân đội ngụy.

Nhiều đồng chí được chúng phong cấp sĩ quan, chức đồn trưởng: đồng chí Mạc Văn Hồng đại úy cảnh vệ binh, đồn trưởng đồn Đầm Cùng; đồng chí Trần Văn Tập, trung úy, đồn trưởng đồn Vàm Đình. Ta còn đưa cán bộ vào nắm cả 4 tàu quân sự địch, ở Vĩnh Lợi đồng chí Sáu Nhân, Bí thư huyện ủy đưa được 5 người của ta vào tiểu đoàn Lê Công ở Cầu Sập. bố trí người vào cả lực lượng Cao đài liên minh. Cũng tại Vĩnh Lợi, ta đã bắt liên lạc với Thạch Nao và tiểu đội lính người Khơ-me Vĩnh Châu (tù binh ở Điện Biên Phủ đã trở lại quân đội ngụy).

Lực lượng ta bố trí và xây dựng trong lòng địch, khi nhiều đảng viên được tổ chức trong lực lượng quân sự địch. Về cơ bản ta nắm được lực lượng cảnh vệ binh. Do có điều kiện thuận lợi đó nên một số đồng chí được bố trí vào cảnh vệ binh, vào các tàu địch.

Khi quân địch đã xây dựng, củng cố hệ thống gián điệp và tổ chức lại cảnh vệ binh thành bảo an, nhiều đồng chí của ta bị thuyên chuyển sang các tỉnh khác, một số đồng chí bị địch phát hiện nên bị bắt, một số đồng chí phải tổ chức khởi nghĩa phá đồn đem vũ khí. lực lượng vào rừng như các trường hợp đồn Đầm Cùng, Cái Keo. Tuy vậy ta vẫn duy trì được một nửa lực lượng đã đưa vào lực lượng địch.

Đối với chính quyền cơ sở của địch ta cũng cài cắm người vào hội đồng xã, trưởng ấp, ủy viên cảnh sát, vào thanh niên và phụ nữ cộng hòa, dân vệ, thanh niên chiến đấu. Cuối năm 1955 đầu năm 1956, phần lớn các tổ chức của địch nói trên người của ta chiếm một nửa.

Việc ta nắm được cảnh vệ binh, có người trong các tổ chức của địch, trước mắt có lợi cho việc bảo toàn lực lượng, tạo điều kiện thuận lợi cho đấu tranh chính trị và trừ gian diệt ác, đồng thời có lợi cho khởi nghĩa và chiến tranh cách mạng về sau.

Tháng 3 năm 1955, khi quân địch tiến vào chiếm đóng toàn tỉnh thì cuộc xung đột giữa quân các giáo phái với quân đội quốc gia chính quyền Ngỏ Đình Diệm cũng nổ ra. Trung ương Đảng ra chi thị về: “tình hình hỗn loạn ở miền Nam”, đặt vấn đề tranh thú duy trì lực lượng giáo phái chống Diệm. Xung đột vừa nổ ra, Xứ ủy lập tức cử nhiều cán bộ cấp khu, tỉnh vào lực lượng Bình Xuyên, Cao Đài, Hòa Hào tranh thủ, giúp đỡ họ chống Diệm và cũng để duy trì và khoét sâu mâu thuẫn Pháp - Mỹ ở Việt Nam.

Đối với lực lượng Hòa Hảo, ta cử cán bộ vào cơ quan tham mưu của Năm Lửa, Ba Cụt. Một trung đoàn của Ba Cụt, trung đoàn Lê Hoan tránh xung đột với quân Diệm, được đồng chí Nhanh là cố vấn hướng dẫn kéo về Bạc Liêu tại Phước Long và Thới Bình. Quân Ba Cụt kéo vào đất căn cứ của ta, nhân dân đã nuôi dưỡng chăm sóc vận động, giáo dục tranh thủ họ. Cán bộ, binh sĩ trung đoàn Lê Hoan đều muốn theo ta đánh giặc, họ trao vũ khí cho cán bộ ta và yêu cầu không trả lại. Đồng chí Hai Phước và hơn 10 cán bộ các tiểu đoàn 307, 410 đã hướng dẫn giúp do trung đoàn Lê Hoan chống lại quân Diệm truy kích. Do ta tổ chức chỉ huy và làm cố vấn, trung đoàn Lê Hoan đánh một trận tiêu diệt quân Diệm ở kinh 30, kinh 5, kinh 6 La Cua diệt trên 300 tên địch, thu gần 200 súng. Hai cán bộ ta: đồng chí Miên, đồng chí Nguyễn Văn Sót hy sinh anh dũng.

Ta đã tranh thù nắm được hầu hết sĩ quan, binh lính chỉ trừ tên Nguyễn Thời Rê, trung đoàn trưởng, vốn là sĩ quan phòng nhì của Pháp đóng tại Cần Thơ. Theo lệnh Ba Cụt, Rê đưa trung đoàn rút về Cần Thơ, binh sĩ để lại nhiều vũ khí cho ta, một it binh sĩ ở lại với nhân dân huyện Thới Bình, khi Ba Cụt bị Nguyễn Ngọc Thơ lừa ra Cần Thơ hội đàm và bị chặt đầu, lực lượng Hòa Hảo tan rã.

[macbupda]

Ngày 23 tháng 6 năm 1955, bọn đặc khu An Phước tổ chức đưa lực lương “quốc gia áo đen” bao ráp thánh thất Ngọc Sắc⁽¹⁾ ở Thị Phụng - thuộc phái Cao đài Minh Chơn đạo Hậu Giang, chúng cho những tên chỉ điểm nhìn mặt và bắt được 23 chức sắc, chức việc là người kháng chiến cũ, chúng cướp đi nhiều dụng cụ y tế và tài sản của thánh thất. Chúng sử dụng 1 tiểu đoàn phong tỏa Tòa thánh; thâm độc hơn, là chúng cho tháo gỡ bảng hiệu “Minh Chơn đạo”, treo lên bảng hiệu “Cao đài thống nhất”⁽²⁾ và tra tấn đến chết giáo hữu Trần Ngọc Kỳ nhằm chia rẽ tôn giáo, uy hiếp tinh thần của tín đồ và quần chúng nhân dân nói chung.

Được sự chỉ đạo trực tiếp của Liên tỉnh ủy miền Tây, Tỉnh ủy Bạc Liêu huy động lực lượng, phát động cuộc đấu tranh rộng lớn lên án Mỹ - Diệm vi phạm hiệp định, đòi thả người bị bắt, trả lại tài sản mà chúng cướp đi và trừng trị bọn ác ôn. Đông đáo tín đồ tập trung về Tòa thánh, tổ chức cầu siêu giáo hữu Trần Ngọc Kỳ, được các chi phái miền Tây, Sài Gòn, Huế, Đà Nẵng và tổ chức một số tờ báo ủng hộ. Chức sắc, chức việc và đông đảo tín để đệ đơn lên nhà cầm quyền Diệm và nhiều đoàn tín đồ trực diện đấu tranh lên quận, tỉnh, đến Phan Khắc Sửu, Nguyễn Ngọc Thơ. Cuộc đấu tranh quyết liệt kéo dài hơn 10 tháng, đến tháng 4 năm 1956, Diệm buộc phải ra lệnh thả những người bị bất, bãi bỏ phong tỏa Tòa thánh; riêng tài sản, bọn đặc khu An Phước không trả.

Đây là một thắng lợi có ý nghĩa chính trị đầu tiên giáng vào Mỹ - Diệm, mở đầu cho phong trào đấu tranh chống khủng bố, đàn áp những người kháng chiến cũ ở tỉnh Bạc Liêu. Thế lực cách mạng được củng cố và mở rộng trong mặt trận đoàn kết tôn giáo chống Mỹ - Diệm. Đặc biệt, lòng tin của tín đồ và quần chúng nhân dân đối với sự lãnh đạo của Đảng ngày càng được nâng cao.

Để hỗ trợ cho phong trào đấu tranh chính trị ngày càng mạnh mẽ và rộng khắp của quần chúng nhân dân và đối phó với hành động đàn áp khủng bố của Mỹ - Diệm, tháng 8 năm 1955, đồng chí Lê Duẩn giao nhiệm vụ cho đồng chí Nguyễn Hữu Xuyến (Tham mưu trường Quân khu miền Tây trong kháng chiến chống Pháp), Phó Bí thư Liên tỉnh ủy miền Tây cùng đồng chí Phan Ngọc Sến, Tỉnh ủy viên Bạc Liêu bắt tay tổ chức xây dựng lực lượng vũ trang bí mật tại Bạc Liêu.

Hai lớp học cho cán bộ khung được tiến hành, giáo viên là các đồng chí Nguyễn Hữu Xuyến, Phan Ngọc Sến; học viên là cán bộ quân sự được bố trí ở lại. Lớp thứ nhất gồm 13 học viên, học trong hai tháng 8 và 9 năm 1955, học xong xây dựng thành khung cán bộ một đại đội “Phan Ngọc Hiển”, có chi bộ Đảng do đồng chí Trần Văn Tập (Hai Đại), chỉ huy trưởng làm bí thư; đồng chí Lê Tòng Bá (Út Điệp) làm phó bí thư. Lớp thứ hai có 12 học viên, tổ chức vào tháng 10 năm 1955, xây dựng thành khung đại đội thứ hai, bí thư chi bộ là đồng chí Trần Văn Đởm (Ba Văn), phó bí thư là đồng chí Lê Huấn (Tư Đỏ).

Khung cán bộ nào được tổ chức xong phân công về từng địa phương xây dựng đơn vị. Đảng viên loại “A” ở các chi bộ. Đoàn viên Thanh niên Lao động hăng hái dũng cảm, thử thách trong đấu tranh cách mạng được tuyển lựa vào lực lượng vũ trang, đơn vị lực lượng vũ trang do Ban thường vụ Tỉnh ủy chỉ đạo, tổ chức. Những năm đầu còn bí mật cả với Xã ủy tổ chức theo tổ 3 người, 3 tổ thành một tiểu đội, 3 tiểu đội thành một trung đội, 3 ngày tổ sinh hoạt 1 lần, 1 tuần tiểu đội học tập 1 lần; thủ tục kết nạp vào lực lượng vũ trang như kết nạp vào Đảng, từng cán bộ, chiến sĩ tuyên thệ nhận nhiệm vụ. Các chiến sĩ được học đường lối cách mạng miền Nam. 10 lời thề, 12 điều kỷ luật, 15 điều bí mật của Quân đội nhân dân Việt Nam, học công tác vận động quần chúng và rèn luyện võ nghệ, tập quân sự; các chiến sĩ sản xuất riêng hoặc cùng làm với gia đình để bảo đảm tự túc và góp cho đơn vị. Cán bộ, chiến sĩ được giao nhiệm vụ góp phần tích cực vào phong trào ở địa phương mình, nhưng còn phải giữ bí mật với địa phương về nhiệm vụ, chức trách của chiến sĩ lực lượng vũ trang.

Đơn vị lực lượng vũ trang được giữ bí mật nghi trang dưới tên gọi “Đội bảo vệ hòa bình”, chủ yếu để che mắt địch.

Việc xây dựng lực lượng vũ trang được tiến hành tích cực, nghiêm túc, thận trọng. Trong 3 tháng đầu đã có 14 đại đội lực lượng vũ trang bí mật được xây dựng.

Đầu năm 1956, Thường vụ Tỉnh Bạc Liêu kiểm điểm đánh giá tình hình thấy rằng tổ chức Đảng được giữ vững, tổ chức đoàn phát triển, lực lượng vũ được tổ chức, ta có cơ sở mạnh trong quân đội địch. Có ý kiến trao đổi: “nếu trên cho khởi nghĩa, tỉnh sẽ làm cái một”, nhưng quyết định khởi nghĩa phải nhìn toàn cục, phải có tình thế cách mạng.

Ngày 20 tháng 7 năm 1956, Mỹ - Diệm phá hoại Hiệp định Giơ-ne-vơ không chịu hiệp thương tổng tuyển cử. Tỉnh ủy mở cuộc vận động rộng lớn trong toàn tỉnh tổ chức với quy mô một chiến dịch, phát động nhân dân tiến vào thời kỳ đấu tranh quyết liệt lâu dài, đồng thời đấu tranh mạnh mẽ đòi chính quyền Ngô Đình Diệm hiệp thương tổng tuyển cử để thống nhất đất nước. Hai vạn người bằng đò máy, xuồng ghe, đi bộ, đi xe kéo vào thị xã Bạc Liêu, thị trấn Cà Mau với khí thế đấu tranh mạnh mẽ. Nhiều binh lính địch đi cùng nhân dân trong cuộc biểu dương lực lượng to lớn này.

Tiếng vang của cuộc đấu tranh lan rộng gây chấn động lớn trong hàng ngũ ngụy quân ngụy quyền. Như vậy trong gần hai năm vừa đấu tranh với địch vừa tiến hành xây dựng lực lượng, Đảng bộ và nhân dân Bạc Liêu đã trải qua nhiều hy sinh, gian khổ, nhưng giành lấy nhiều kết quả quan trọng. Đồng thời tích lũy được nhiều kinh nghiệm trong đấu tranh chính trị, binh vận, xây dựng được một lực lượng cách mạng quần chúng đông đảo, kể cả trong bộ máy ngụy quân ngụy quyền tạo được hậu thuẫn sẵn sàng cho cuộc đấu tranh mới.

⁽¹⁾ Tòa thánh trung ương giáo hội Phật giáo Cao đài Minh Chơn đạo Hậu Giang
⁽²⁾ Do Phan Khắc Sửu, Bộ trưởng Bộ cải cách điền địa của Diệm cầm đầu.

[macbupda]

III. ĐẤU TRANH CHÍNH TRỊ KẾT HỢP VÕ TRANG TỰ VỆ, TIẾN TỚI VÕ TRANG TUYÊN TRUYỀN DIỆT ÁC TẠO THẾ MỚI CHO QUẦN CHÚNG ĐẤU TRANH

Tháng 8 năm 1956, đồng chí Lê Duẩn, Bỉ thư Xứ ủy Nam Bộ hoàn chỉnh “Đề cương cách mạng miền Nam”. Bản đề cương chỉ rõ: “nhiệm vụ của cách mạng miền Nam là trực tiếp đánh đổ chính quyền độc tài phát xít Ngô Đình Diệm, tay sai của Mỹ, giải phóng nhân dân miền Nam khỏi ách đế quốc, phong kiến, thiết lập ở miền Nam một chính quyền liên hiệp có tính dân tộc, dân chủ để cùng miền Bắc thực hiện một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập và dân chủ nhân dân”. Đề cương dự kiến khả năng khởi nghĩa giành chính quyền bằng bạo lực của quần chúng kết hợp với lực lượng vũ trang như kiểu cách mạng tháng Tám năm 1945.

“Đề cương cách mạng miền Nam” được phổ biến cho cán bộ, đảng viên Bạc Liêu gây nhiều phấn chấn. Tiếp đó lại có nghị quyết của Xứ ủy Nam Bộ cuối năm 1956 về sự chỉ đạo vũ trang tuyên truyền.

Tháng 10 năm 1957, chính quyền Ngõ Đình Diệm phân chia lại các tỉnh, lập thêm các tỉnh nhỏ để dễ bề cai tri. Chúng chia tỉnh Bạc Liêu ra làm hai. Ba quận: Giá Rai, Vĩnh Lợi, Phước Long và thị xã Bạc Liêu nhập vào tỉnh Sóc Trăng, lấy tên là tỉnh Ba Xuyên. Các huyện Trần Văn Thời, Ngọc Hiển, Thới Bình, Cái Nước và thị xã Cà Mau thành tỉnh An Xuyên.

Địch tiến hành âm mưu “tố cộng diệt công”, tổ chức hệ thống thám báo, mật báo và nhiều tổ chức khác để phục vụ cho việc đánh phá cơ sở cách mạng. Mặt khác Diệm trắng trợn tuyên bố không thi hành Hiệp định Giơ-ne-vơ. Diệm ra pháp lệnh đặt cộng sản ra ngoài vòng pháp luật, ban hành luật quân dịch, triển khai chiến dịch “tố cộng, diệt cộng”, tăng cường hành quân bố ráp bắt hàng loạt cán bộ của ta như: đồng chí Châu Long, Nguyễn Văn Be, Tăng Quốc Hùng, Trần Thị Lý và Hà Thái Bình ở thị xã Bạc Liêu. Đồng chí Thu Loan, Phan Văn Của ở Giá Rai và hàng chục đồng chí ở Vĩnh Lợi, Hồng Dân.

Cuối năm 1957, theo Nghị quyết của Liên tỉnh ủy miền Tây giải thể tỉnh Bạc Liêu, sáp nhập các huyện Giá Rai, Vĩnh Lợi, Hồng Dân và thị xã Bạc Liêu về tình Sóc Trăng, phần còn lại của tỉnh Bạc Liêu (cũ) thành lập tỉnh Cà Mau.

Hội nghị của Tỉnh ủy Sóc Trăng chỉ đạo: Tiếp tục đẩy mạnh đấu tranh chính trị với nội dung dân sinh, dân chủ chống khủng bố trả thù; đồng thời phát triển lực lượng tự vệ với hình thức đội thanh niên chống cướp bảo vệ xóm ấp, dùng lực lượng này để trấn áp tề diệp hỗ trợ cho phong trào đấu tranh chính trị với danh nghĩa người kháng chiến cũ hoặc lực lượng giáo phái.

Sau hội nghị, Thường vụ Tỉnh ủy Sóc Trăng có kế hoạch xây dựng lực lượng ngầm. Theo kế hoạch, mỗi huyện xây dựng một đại đội phân tán ở các xã ấp, lấy tổ 3/3 để thường xuyên sinh hoạt và huấn luyện Lực lượng ngầm làm nòng cốt trong các đội tự vệ để hoạt động.

Lúc này phong trào đấu tranh chống đạo dụ 57 cũng như phong trào chống đuổi nhà. dồn dân, chống khủng bố diễn ra khắp nơi ngày càng quyết liệt. Tháng 3 năm 1957, ở Châu Hưng, Vĩnh Lợi, binh lính bất bình trước sự đàn áp khủng bố của địch đối với nhân dân, 1 tiểu đội địch vác súng chạy về với cách mạng tham gia đấu tranh chống địch.

Theo chỉ thị của Liên tỉnh ủy, khoảng tháng 10 năm 1957, tỉnh tuyển chọn lực lượng ngầm đưa về trên 1 đại đội để xây dựng lực lượng vũ trang và tháng 12 năm 1957 Liên tỉnh ủy đưa về Sóc Trăng 1 trung đội vũ trang thành lập lực lượng vũ trang tỉnh mệnh danh là tiểu đoàn Đinh Tiên Hoàng do Ba Phong làm chỉ huy trưởng hoạt động thực hiện nhiệm vụ: diệt ác, trấn áp bọn phản cách mạng, làm công tác vũ trang tuyên truyền xây dựng cơ sở tạo thuận lợi cho phong trào đấu tranh chính trị, bảo vệ Đảng, bảo vệ cơ sở cách mạng trong tỉnh.

Không chịu nổi cảnh đàn áp của địch, theo kiến nghị của các địa phương, Tỉnh ủy Sóc Trăng chấp nhận cho diệt một số tên thật gian ác để ngăn chăn hành động khủng bố, trả thù tao thuận lợi cho phong trào đấu tranh. Các đội tự vệ tổ chức diệt ác ở xã Ninh Quới - Hồng Dân ta tổ chức diệt các tên Châu Minh Phán; tên tổng Nấu, trưởng đồn Bà Ai; tên Sơn, trưởng đồn Cai Giảng; tên trưởng ấp Nhạn; cai tổng Tài ở Vĩnh Hưng; ở Giá Rai diệt tên Thẩm, tổng đoàn dân vệ và 14 tên ác ôn khác.

Đầu năm 1958, Thường vụ Tỉnh ủy Sóc Trăng chủ trương cho đơn vị vũ trang Đinh Tiên Hoàng vũ trang tuyên truyền diệt ác để hỗ trợ cho phong trào đấu tranh. Đơn vị Đinh Tiên Hoàng liên tục tổ chức trấn áp bọn phản cách mạng tề diệp ở các địa phương nhất là các xã thuộc huyện Hồng Dân, Vĩnh Lợi, Giá Rai tạo điều kiện cho cơ sở ta hoạt động. Tháng 8 năm 1958, đơn vị Đinh Tiên Hoàng chống càn 2 trận do đại đội bảo an quận Phước Long càn vào ấp Phước Hòa, Hậu Bối, xã Phước Long và ấp Bình Dân, xã Lộc Ninh gây cho địch nhiều thiệt hại.

Tháng 12 năm 1958, Mỹ - Diệm đầu độc thảm sát trên 1.000 tù chính trị và đồng bào yêu nước tại nhà tù Phú Lợi. Tỉnh ủy Sóc Trăng phát động một đợt căm thù và đấu tranh chống thảm sát. Nhiều nơi trong tình nhân dân tổ chức cầu siêu ở các chùa cho các tù nhân bị nạn, đồng thời đồng bào liên tục trực diện đấu tranh tại các tề xã, quận đòi chồng, con đang bị giam cầm và bị đầu độc tại Phú Lợi. Quần chúng nhân dân các huyện Thạnh Trị, Giá Rai mặc đồ đen cùng với nhân dân thị xã Bạc Liêu trên 4.000 người trực diện đấu tranh đòi cho vào thăm chồng, con bị đầu độc, đòi bồi thường nhân mạng. Chính quyền thị xã cho cảnh sát đàn áp đánh đập bắt giam trên 130 người tại thị xã.

Đầu năm 1959, thực hiện chủ trương của Mỹ - Diệm, chính quyền tỉnh Ba Xuyên xúc tiến thành lập các khu trù mật. Ai không đi thì bị bắt, bị tù đày. Đồng thời chúng ra lệnh gom dồn dân vào các khu trù mật để dễ bề kiểm soát và bắt lính. Gia đình cán bộ đại bộ phận bị tập trung vào xung quanh đồn bót, khu trù mật để khống chế mua chuộc, buộc phải kêu chồng con về đầu thú. Một mặt chúng cho đóng thêm đồn bót ở một số nơi của huyện Hồng Dân như vàm Bà Ai, Gai Giảng và Cỏ Thum. Đưa nhiều tên gian ác khét tiếng làm trưởng đồn như tên Nấu và tên Trần Vi Sơn làm xã trưởng kiêm đồn trưởng để đánh phá vùng căn cứ xã Ninh Thạnh Lợi, Lộc Ninh, Vĩnh Lộc. Ở quận Phước Long chúng tập trung hàng vạn dân đào kinh đắp lộ nối liền từ khu trù mật Phước Long đến đồn Bà Ai, Cai Giảng, nhân dân phải tự lo com nước và phải làm xong theo quy định của chúng, làm mệt không được nghỉ, không được than. Nhiều người làm đến ngất xỉu, có một số người bị chết. Nhiều ngươi bị chúng đánh đập dã man do làm không nổi. Nhân dân đặt tên con kinh tên là: “Đứt Ruột” mà không gọi là kinh “Cộng Hòa”.

Để thực hiện ý đồ tiêu diệt cơ sở cách mạng, địch đưa một số tên ác ôn xuống địa phương làm nòng cốt liên toán trưởng thanh niên cộng hòa, tâp hợp thành đội ngũ, trang bị roi, dây, giao, mác, mỗi toán có 1 - 2 súng để đi chặt phá địa hình và lùng sục bắt cán bộ. Ở huyện Vĩnh Lợi tuyến rừng nằm ven biển từ cống Cái Cùng đến Xiêm Cáng bị chặt phá gần hết. Tháng 5 năm 1959, Diệm ban hành luật 10/59, ra lệnh thẳng tay chém giết đồng bào yêu nước, chúng nêu khẩu hiệu “giết lầm hơn thả lầm”. Một số nơi chúng đưa máy chém đến xử tử cán bộ tại chỗ nhằm uy hiếp tinh thần cách mạng của nhân dân. Ở xã Vĩnh Hưng - Vĩnh Lợi địch bắt được đồng chí Ba Lò đem ra vàm kinh xã Vĩnh Hưng đánh đập đến chết, rồi chặt đầu cắm cọc bêu dưới mé sông.

Trước tình hình trên, Tỉnh ủy Sóc Trăng lãnh đạo các cấp Đảng bộ phải bám sát quần chúng để vận động và tổ chức quần chúng đấu tranh chống gom dân, chống chặt phá địa hình. Ở nhiều nơi đã đấu tranh thắng lợi hạn chế được tình trạng địch chặt phá rừng, phá vườn của nhân dân. Đặc biệt đơn vị Đinh Tiên Hoàng phân tán thành nhiều bộ phận bám vào các xã, ấp liên tục giáo dục, trấn áp bọn tề điệp, thanh niên cộng hòa gian ác để hỗ trợ đồng bào chống phá khu trù mật.

Mặc dù trong giai đoạn này địch tăng cường đàn áp, khủng bố hòng tiêu diệt lực lượng cách mạng, nhưng được sự lãnh đạo của Đảng mà đặc biệt là bản “Đề cương cách mạng miền Nam” ra đời đã tạo luồng sinh khí mới cho phong trào đấu tranh chính trị và diệt ác phát triển mạnh mẽ ở khắp thành thị, nông thôn làm cho địch phải hạn chế các hành động đàn áp, khủng bố.

[macbupda]

IV. ĐẤU TRANH CHÍNH TRỊ CHUYỂN LÊN ĐẤU TRANH CHÍNH TRỊ KẾT HỢP VÕ TRANG, THỰC HIỆN ĐỒNG KHỞI

Năm 1959 là năm khó khăn ác liệt sự khủng bố tàn sát dã man của địch. Tuy chúng không dập tắt được phong trào đấu tranh cách mạng, nhưng phong trào đấu tranh chính trị bị giảm sút, lực lượng cách mạng tổn thất rất đáng kể.

Ngày 28 tháng 1 năm 1960. Tỉnh ủy Sóc Trăng học tập quán triệt Nghi quyết 15 của Ban chấp hành Trung ương Đảng. Nghị quyết 15 đã đáp ứng được sự mong đợi của cán bộ, đảng viên và đồng bào trong tỉnh. Tỉnh ủy quyết tâm biến nội dung tinh thần Nghị quyết 15 thành hành động cách mạng, nổi dậy phá kềm kẹp giành chính quyền, làm chủ nông thôn. Tỉnh ủy ra nghị quyết lãnh đạo với phương châm “dùng sức mạnh bạo lực của quân chúng kết hợp với vũ trang để nổi dậy. Dùng lực lượng vũ trang để làm đòn xeo, tiến hành khởi nghĩa đều khắp và đồng loạt, phát huy công tác binh vận, sử dụng cơ sở trong lòng địch, kết hợp với tấn công chính trị và vũ trang giành thắng lợi”. Do tình hình cụ thể giữa ta và địch, quá trình nổi dậy của quần chúng để giành quyền làm chủ ở nông thôn, tỉnh chia làm hai bước:

Bước 1: Tạo thế tạo lực, dùng bạo lực diệt ác phá kềm xây dựng lực lượng chính trị vũ trang, nhanh chóng thành lập các đội vũ trang huyện, xã để phối hợp phong trào chính trị tiến công địch, cần phát huy thế mạnh thuận lợi từng khu vực, từng địa phương tiến công địch để giành thắng lợi không chờ đợi.

Bước 2: Đồng loạt nổi dậy tấn công địch để giành chính quyền làm chủ nông thôn.

Đối với lực lượng vũ trang, đơn vị Đinh Tiên Hoàng sau khi được phổ biến tinh thần Nghị quyết 15 và quán triệt phương án Đồng Khởi, Tỉnh ủy chỉ thị cho đơn vị hoạt động phối hợp với địa phương đánh địch diệt ác, phá kèm, lấy vũ khí địch trang bị cho ta. Trong khi tiến hành cùng các địa phương chuẩn bị, chủ trương của đơn vị là phải đánh ngay bọn bảo an Phước Long, vì bọn này đang cấu kết với địa chủ đi cướp đất của nhân dân hai xã Vĩnh Phú và Vĩnh Hưng.

Ngày 10 tháng 2 năm 1960, đơn vị Đinh Tiên Hoàng đưa một bộ phận về xã Vĩnh Hưng đón đánh địch. Cùng ngày một bộ phận còn lại của đơn vị chặn đánh tiêu diệt 1 tiểu đội dân vệ tại xóm ông Sáu Phèn xã Phong Thạnh bắt được tên cảnh sát xã Đực Ba.

Ngày 12 tháng 2 năm 1960, đơn vị phục kích đánh tiêu diệt 1 trung đội bảo an Phước Long đang dẫn địa chủ đi cướp lúa ở ấp Mỹ Trinh xã Vĩnh Hưng, tên thượng sĩ Triệu trung đội trưởng và địa chủ Long đền tội. Ngày 13 tháng 2 năm 1960, đơn vị chặn đánh tổng đoàn dân vệ Giá Rai đi cướp lúa ở xã Phong Thạnh (có tên quận Thủy cùng đi) tại xóm Kim Xia, ta nổ súng và truy kích địch đến gần thị trấn Giá Rai, tiêu diệt và bắt sống gần hết, còn một số tên chạy thoát trong đó có tên quận Thủy.

Trong 5 ngày ra quân, lực lượng vũ trang tỉnh đánh 3 trận tiêu diệt 2 trung đội, 1 tiểu đội, thu gần 30 súng có 1 trung liên, lực lượng ta an toàn. Một sổ tù binh bị bắt được ta giáo dục và kêu gọi không làm tay sai cho Mỹ - Diệm. Nhân dân các địa phương phấn khỏi trước thắng lợi của lực lượng vũ trang. Bất chấp sự kềm kẹp của địch, đồng bào tổ chức tham viếng ủng hộ lực lượng vũ trang.

Để chuyển phong trào Đồng Khởi trên toàn bộ huyện Hồng Dân, lực lượng vũ trang tỉnh thống nhất với kế hoạch của huyện ủy mở một đợt tiến công diệt ác phá kềm trong huyện để giành quyền làm chủ nông thôn, chủ yếu là xã Ninh Thạnh Lợi, một phần xã Vĩnh Lộc, Lộc Ninh. Thực hiện kế hoạch trên, đầu tháng 3 năm 1960, một bộ phận lực lượng vũ trang trấn áp bọn tề ấp tại Cai Giảng để dụ địch ra khỏi đồn. Khi ta rút ra, bọn này đánh trống mõ báo động. Sáng hôm sau, bọn địch ở đồn Cỏ Thum chia làm hai mũi. Mũi 1 tiểu đội bảo an của quận Phước Long bắt toàn bộ tề xã qua Cai Giảng. Một mũi trung đội dân vệ đi xuống Xã Sang (Cai Giảng) 3 km. Đơn vị tỉnh tập trung đánh tiêu diệt 1 tiểu đội bảo an, bắt toàn bộ tề xã cùng đi (có tên Chủ tịch Dân đầu hàng phản bội). Đơn vị nhanh chóng vận động chặn đánh trung đội dân vệ tại đầu xóm Xã Sang. Sau một giờ đánh địch, ta tiêu diệt và bắt sống toàn bộ trung đội dân vệ, tên Trần Vi Sơn, xã trưởng cảnh sát kiêm trưởng đồn chết tại trận. Nhân dân xã Ninh Thạnh Lợi nổi dậy san bằng đồn bót, truy lùng bất giáo dục giải tán bọn tề ấp. Chỉ trong vòng 4 giờ, lực lượng vũ trang đánh liền 2 trận, diệt 1 trung đội và 1 tiểu đội, thu gần 30 súng.

[macbupda]

Trước thất bại đó, tên quận trưởng Phước Long cùng đại đội bảo an đi cứu viện đến ấp Tà Hông bị nhân dân tác động hù dọa, địch nổ súng vu vơ rồi rút về Phước Long. Ngày hôm sau, xã tổ chức một số nhân dân đưa thây quân địch trả cho quận Phước Long để làm thối động địch, hàng trăm binh sĩ và nhân dân thị trấn tụ tập hoan nghênh chính sách của lực lượng giải phóng, đấu tranh với chính quyền quận buộc phải tiếp tục đi lấy thây và nguyền rủa chính quyền. Hoảng sợ chính quyền quận phải đến hứa hẹn với gia đình binh sĩ và cảm ơn những người chờ xác binh lính chết ra quận.

Sau những trận đánh ở Cai Giảng, Xã Sang, nhân dân các xã Vĩnh Lộc, Lộc Ninh, Ninh Thạnh Lợi nổi dậy bao vây đồn Bà Ai, Cai Giảng phá thế kềm kẹp, các ấp quanh đồn, giải tán bộ máy kém kẹp. Trước thế tiến công của quần chúng, đồn Bà Ai, Cai Giảng rút chạy. Cùng với xã Ninh Thạnh Lợi, Vĩnh Lộc, Lộc Ninh, các xã Ninh Hòa, Ninh Quới, Phước Long, Vĩnh Phú, lực lượng xã cũng tổ chức phá kềm giải tán tề ấp và lực lượng phản động. Cuối tháng 3 huyện Hồng Dân giải phóng hoàn toàn xã Ninh Thạnh Lợi, còn lại các xã khác ta làm chủ từ phân nửa đến hai phần ba.

Phát huy thắng lợi của huyện Hồng Dân, ngày 20 tháng 3 năm 1960, một bộ phận lực lượng tỉnh xuống xã Long Điền, Giá Rai phối hợp với xã đánh diệt đồn Cây Giang thu 20 súng và nhiều vàng bạc, tên Phỉ và tên Hoàng Vân, ác ôn đền tội. Nhân dân Long Điền nổi dây phá kềm kẹp giành quyền làm chủ. Nội tuyến làm nội ứng, kết hợp ba mũi bao vây bức rút cứ điểm Chủ Chí; các xã Long Điền, Phong Thạnh được giải phóng cơ bản.

Huyện Vĩnh Lợi nội tuyến phục vụ diệt gọn đồn Châu Thới, diệt tên đồn trưởng đồn Hòa Bình, tên Chính Biên, tên Tươi và hàng chục tên ác ôn khác. Quần chúng nổi dậy bao vây bức rút san bằng 2 đồn Cây Dương và Bàu Sàng, cùng huyện Hồng Dân diệt đồn Trưởng Tòa. Tuyến lộ Phước Long, cầu số 2 dài 25 km được giải phóng; các xã Hưng Hội, Vĩnh Mỹ, thị trấn Hòa Bình lực lượng vũ trang đột nhập diệt ác, đốt phá trụ sở tề xã; ở Châu Hưng nội tuyến khởi nghĩa diệt cảnh sát trưởng và phó gian ác, bắt sống 11 tên dân vệ, thu 11 súng. Vùng nông thôn Vĩnh Lợi hai phần ba đất đai, dân số được giải phóng.

Ở thị xã Bạc Liêu, nội tuyến phục vụ diệt tên Thuyền, tên Diệp, tên Sang thám báo tiểu khu, ta thu 1 súng. Đêm 3 tháng 4 năm 1960, tại trụ sở đồn dân vệ Trà Kha, đồng chí Lâm Đại Trương, nội tuyến cùng binh sĩ khởi nghĩa diệt tên đội Ba gian ác, bắt giáo dục thả tại chỗ 11 dân vệ, thu toàn bộ vũ khí và thiêu hủy trụ sở tề xã.

Trung tuần tháng 4 năm 1960, đơn vị Đinh Tiên Hoàng đang học Nghị quyết 15 và chủ trương của Tỉnh ủy tại Đầm Bé xã Hưng Hội, đại đội bảo an thị xã Bạc Liêu đi càn, đơn vị Đinh Tiên Hoàng tổ chức đánh và diệt gọn trung đội đi đầu, bất 7 tù binh; bọn địch còn lại chạy tổn loạn, ta truy kích gần tới thị xã Bạc Liêu thu nhiều súng đạn, bắt tù binh giáo dục thả tại chỗ.

Cuối tháng 4 năm 1960, tại Vĩnh Châu, Tỉnh ủy tổ chức họp sơ kết bước một Đồng Khởi. Hội nghị đánh giá: “Ta giành thắng lợi lớn, vượt dự kiến, diệt 6 đồn, bức rút 1 đồn, loại khỏi vòng chiến đấu 300 tên thu 100 túng, diệt hàng trăm tên tề điệp. Riêng khu vực các huyện của tỉnh Bạc Liêu giải phóng hoàn toàn 1 xã, giải phóng cơ bản 4 xã; Phong trào đấu tranh chính trị của quần chúng nhân dân đang sôi sục khí thế đồng khởi, lực lượng vũ trang tăng nhanh, tỉnh có đại đội huyện có từ 1 - 2 trung đội, xã có tiểu đội. Thường vụ Tỉnh ủy chỉ đạo tiếp tục đẩy mạnh tiến công địch nhanh chóng tạo nên thế, lực và tích cực chuẩn bị cho nổi dậy bước 2. Theo đề nghị của ban chỉ huy đơn vị Đinh Tiên Hoàng, Tỉnh uy chấp thuận cho đơn vị đổi tên là đơn vị Phú Lợi. Một bộ phân của đơn vị được điều về hỗ trợ cho quần chúng nhân dân huyện Long Phú, đồng thời quyết định thành lập trung đội thứ hai đứng chân hoạt động ở huyện Giá Rai.

Ngày 5 tháng 5 năm 1960, Thường vụ Huyện ủy Vĩnh Lợi chỉ đạo toàn huyện tiến công địch. Tại xã Vĩnh Hưng, lực lượng huyện cùng với xã kết hợp nội tuyến đồn Vĩnh Hưng, dùng mưu dụ địch về quận Phước Long. Trên đường đi ta chặn đánh tiêu diệt 1 trung đội trên vỏ lãi tại đập Hào Cáo, thu 20 súng, có 1 trung liên. Lực lượng ta cùng với nhân dân kéo về bao vây đồn Vĩnh Hưng, địch hoảng hốt bỏ súng tháo chạy, ta chiếm và san bằng đồn thu thêm hàng chục súng và nhiều đạn dược. Cũng thời gian đó lực lượng xã Hưng Hội cùng với nhân dân bao vây đồn Bà Yều có kết hợp nội ứng, đồn Bà Yều đầu hàng và giao cho ta toàn bộ vũ khí.

Đầu tháng 5 năm 1960. đơn vị Phú Lợi đánh vào thị trấn Vĩnh Châu, chiếm chi công an và dinh quận, phá nhà đèn, đánh thiệt hại nặng đồn bảo an. Du kích xã Hòa Lạc, Khánh Hòa hóa trang kì tập diệt đồn Lai Hòa.

[macbupda]

Trước thế mạnh tấn công của quân dân Vĩnh Lợi, bọn địch ở đồn Vĩnh Trạch bỏ đồn tháo chạy. Nhân dân vùng lên giành quyền làm chủ, phá kém kẹp và truy lùng ác ôn. Xã Vĩnh Hưng được giải phóng và nhiều nơi trong huyện nhân dân giành được quyền làm chủ.

Từ tháng 6 đến tháng 9 năm 1960, toàn tỉnh mở đợt đồng loại nổi dậy diệt ác, phá kềm. Để giải phóng nông thôn, nhân dân kháp nơi trong tỉnh nổi dậy trống mõ vang trời, nhân dân vùng giải phóng phối hợp với nhân dân vùng tạm chiếm có sự hỗ trợ của lực lượng vũ trang trấn áp tề điệp và bọn phản cách mạng, giải tán các tổ chức và phản động, phá giao thông nhiều nơi, bao vây đồn bót. Nhiều cuộc mít tinh ở các địa phương liên tiếp diễn ra. Đầu tháng 6 năm 1960, nhân dân xã Lạc Hòa huyện Vĩnh Châu phần lớn là đồng bào Khơ-me cùng lực lượng vũ trang bao vây gọi hàng đồn Giồng Chùa, lực lượng ta phá sập cầu Giồng Chùa, cắt đứt giao thông. Địch hoảng sợ bỏ đồn tháo chạy.

Cuối tháng 6 năm 1960, lực lượng du kích cùng nhân dân tuyến sông Vàm Lẽo - Cổ Cò chặn bắt đoàn tàu chở gạo của Trần Lệ Xuân (vợ Ngô Đình Nhu) thu trên 1.000 tấn, ta đem phân phát cho bà con trong vùng. Những chuyến sau đoàn tàu chở gạo của Trần Thị Xuân luôn được tàu sắt đi theo yểm trợ.

Từ ngày 17 tháng 7 năm 1960, lực lượng vũ trang huyện Hồng Dân cùng với hàng ngàn quần chúng bao vây đồn Ngan Dừa suốt 7 ngày đêm, làm cho địch chết và bị thương 25 tên, đêm 24 tháng 7 năm 1960, địch rút chạy về quận Phước Long. Ngày 26 tháng 7 năm 1960, địch đưa một tiểu đoàn từ Bạc Liêu yểm trợ chiếm Ngan Dừa, lực lượng ta chặn đánh diệt 7 tên, làm thương 12 tên, ta thu 3 súng. Củng lúc đó lực lượng du kích xã Ninh Hòa đánh chiếm tàu hậu cần của địch tại Sư Liên tiêu diệt 6 tên, bắt sống 2 tên, thu 6 súng, 50 ba lô, 2.500 viên đạn, nhiều dụng cụ y tế và thuốc men. Ta tiếp tục làm chủ quận Ngan Dừa nhiều ngày.

Ngày 2 tháng 9 năm 1960, Tỉnh ủy chỉ thị huy động gần 10.000 lực lượng quần chúng của các huyện Giá Rai, Hồng Dân, Vĩnh Lợi và Thạnh Trị kéo vào thị xã Bạc Liêu, cùng lực lượng quần chúng tại thị xã xuống đường đấu tranh với địch chống khủng bố, bắt lính, đòi hòa bình thống nhất nhà nước, đả đảo Mỹ - Diệm. Địch hoảng sợ dùng lực lượng và cảnh sát ngăn chặn. Đoàn biểu tình tiếp tục tiến vào nội ô thị xã, địch điều thêm lực lượng đến đàn áp, đoàn biểu tình tiếp lục đấu tranh giằng co với địch, địch tổ chúc bắt lén một số người, lực lượng ta trụ lại đến ngày hôm sau đấu tranh đòí thả những người bị địch bắt. Trước làn sóng đấu tranh mạnh mẽ của nhân dân và có ủng hộ của một số binh lính ngụy với đồng bào, địch buộc phải thả tự do cho một số người bị bắt.

Đây là cuộc đấu tranh chính trị có quy mô lớn nhất trong tỉnh, thể hiện sức mạnh của quần chúng, là bài học kinh nghiệm cho việc tổ chúc đấu tranh chính trị tiếp sau.

Ngày 14 tháng 9 năm 1960, Tỉnh ủy ra lệnh đồng khởi toàn tỉnh. Trong đêm, nhân dân đánh trống mõ biểu thị sự đồng tình, khắp nơi nhân dân cùng lực lượng vũ trang truy bắt ác ôn, bao vây đồn bót địch. Tại các huyện Hồng Dân, Vĩnh Lợi, Giá Rai, nhân dân và lực lượng vũ trang bao vây đồn dân vệ Cái Tràm, thu toàn bộ vũ khí. Tháng 10 năm 1960, một bộ phận đơn vị Phú Lợi hỗ trợ nhân dân An Trạch nổi dậy truy bắt tề diệp, trấn áp bọn phaen cách mạng, diệt và bắt giáo dục hàng chục tên ác ôn.

Lực lượng huyện Hồng Dân, du kích xã Vĩnh Phú bao vây đồn Trưởng Tòa; đại đội bảo an quận Phước Long 4 cứu viện, đơn vị Phú Lợi chặn đánh tại kinh Xáng Cụt; trên 200 quần chúng dùng gậy gộc, dao, mác bất chấp súng đạn cùng đơn vị Phú Lợi tiến công địch. Đại đội bảo an rút chạy, lực lượng ta và nhân dân truy kích đến gần thị trấn Phước Long, đồn Trưởng Tòa không được cứu viện phải ra đầu hàng.

Cùng với huyện Hồng Dân, lực lượng vũ trang vũ nhân dân huyện Vĩnh Lợi bao vây đồn Cây Dương, Bàu Sàng hai đồn này tháo chạy, đồn bót bị san bằng. Du kích xã Vĩnh Hung kết hợp du kích xã Minh Diệu tiến công diệt đồn Hòa Bình thu hàng chục súng.

Qua đợt nổi dậy tiến công địch để giành chính quyền làm chủ, trong tỉnh nhiều xã được giải phóng. Đặc biệt, hai huyện Hồng Dân và Vĩnh Lợi cơ bản thục giải phóng. Huyện Hồng Dân trở thành căn cứ của Liên tỉnh ủy.

Giai đoạn từ 1945 - 1960 là thời điểm khó khăn ác liệt của cách mạng miền nam nói chung và tỉnh Bạc Liêu nói riêng. truớc một kè thù mới có tiềm lực kinh tế quân sự mạnh, với âm mưu thủ đoạn độc ác và tàn bạo hòng tiêu diệt phong trào cách mạng bằng các đạo luật “tố cộng, diệt cộng” các đạo dụ số 2, chỉ dụ 57 và luật 10/59, Đảng bộ, nhân dân Bạc Liêu phải chịu nhiều mất mát, hy sinh to lớn.

Trải qua những năm tháng gian lao trước sự đàn áp khủng bố dã man của kẻ thù, Đảng bộ và nhân dân Bạc Liêu đã anh dũng đấu tranh, từ đấu tranh chính trị, đòi quyền dân sinh, dân chủ, lên đấu tranh chính trị kết hợp võ trang tự vệ, đồng khởi, đã thu được nhiều kết quả quan trọng, đó là: xây dựng được một lụt lượng cách mạng quần chúng đông đảo, rộng khắp và lực lượng vũ trang ngày càng lớn mạnh, đáp ứng với yêu cầu nhiệm vụ trong tùng giai đoạn cách mạng. Các cuộc đấu tranh chính trị, vũ trang, diệt ác giành nhiều thắng lợi to lớn, giải phóng phấn lớn các xã trong tỉnh, xây dựng căn cứ vững chắc làm cơ sở cho công cuộc kháng chiến chống Mỹ trong những năm tiếp theo.

[macbupda]

Chương ba

TIẾN HÀNH CHIẾN TRANH NHÂN DÂN, GÓP PHẦN LÀM PHÁ SẢN HOÀN TOÀN CHIẾN LƯỢC “CHIẾN TRANH ĐẶC BIỆT” CỦA ĐẾ QUỐC MỸ (1961 - 6/1965)

I. XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRlỂN LỰC LƯỢNG, MỞ RỘNG VÙNG GIẢI PHÓNG, CHỐNG PHÁ BÌNH ĐỊNH, GOM DẰN LẬP ẤP CHIẾN LƯỢC CỦA ĐỊCH (1961 - 1963)

Các cuộc đấu tranh chính trị và vũ trang, những cuộc khởi nghĩa cục bộ ở nhiều địa phương liên tục nổ ra dẫn đến Đồng khởi năm 1960 của nhân dân miền Nam cho thấy, mặc dù chế độ tay sai Ngô Đình Diệm của Mỹ được xây dựng trên bộ máy cai trị độc tài quân sự tàn bạo, nhưng phong trào đấu tranh của quân và dân ta vốn ngày càng phát triển mạnh, chính quyền ngụy vẫn lâm vào thế khủng hoảng sâu sắc, kéo dài và đứng trước nguy cơ sụp đổ.

Thắng lợi to lớn của Đồng khởi miền Nam là bước thắng lợi đầu tiên rất cơ bản trong quá trình đấu tranh lâu dài của nhân dân ta chống đế quốc Mỹ xâm lược. Đồng khởi thắng lợi đánh dấu một bước phát triển nhảy vọt của Cách mạng miền Nam sau bao năm đấu tranh gìn giữ và tích trữ lực lượng. Từ nay phong trào Cách mạng của nhân dân tại miền Nam bước sang thời kỳ mới, thời kỳ khởi nghĩa từng phần phát triển thành chiến tranh Cách mạng, song song tiến hành đấu tranh quân sự và đấu tranh chính trị nhằm hoàn thành Cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân ở miền Nam tiến tới hòa bình, thống nhất nước nhà.

Trong tình trạng khủng hoảng, bị động lúng túng trước thế phát triển của Cách mạng miền Nam Mỹ buộc phải tập trung đối phó bước đầu bằng kế hoạch “chống nổi dậy”. Kế hoạch này do nhóm hỗn hợp Mỹ MAAG⁽¹⁾ với USOM⁽²⁾ và Tòa đại sứ Mỹ vạch ra, được thực hiện trong những tháng đầu năm 1961. Nhưng kế hoạch chống nổi dậy vẫn bị thất bại thảm hại. Mỹ chủ trương tiếp tục xâm lược Việt Nam bằng chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” để giữ chế độ tay sai Ngô Đình Diệm, duy trì chủ nghĩa thực dân mới ở miền Nam trong chiến lược “chống cộng” ở Đông Nam Á và thế giới.

Tháng 11 năm 1960, Ken-nơ-đi trúng cử Tổng thống nước Mỹ. Ngay sau đó, Ken-nơ-đã thông qua chiến lược toàn cầu phản ứng linh hoạt do Tay-lo⁽³⁾ khởi xướng.

Ngày 29 tháng 4 năm 1961, Hội đồng an ninh quốc gia Mỹ họp đề ra những chính sách, biện pháp, cắc bước thực hiện cuộc “Chiến tranh đặc biệt” ở miền Nam Việt Nam. Những quyết định của hội đồng được Ken-nơ-đi chính thức phê chuẩn, trong đó nói rõ: “Để ngăn chặn Cộng sản thống trị miền Nam Việt Nam để xúc tiến với nhịp độ ngày càng nhanh một loạt những hoạt động hỗ trợ có tính quân sự, chính trị, kinh tế, tâm lý và không công khai nhằm mục tiêu nói trên”⁽⁴⁾

Theo Sắc lệnh ngày 13 tháng 4 năm 1961, địch giải tán các tổ chức quân khu chia lãnh thổ Việt Nam cộng hòa (miền Nam Việt Nam) ra thành 3 vùng chiến thuật. Mỗi vùng có một quân đoàn, biên chế từ hai đến bốn sư đoàn. Dưới vùng chiến thuật là khu chiến thuật. Đặc biệt chú trọng kiện toàn cấp tiểu khu (tỉnh) và chi khu (quận), nhằm tạo điều kiện cho càn quét và bình định từng địa phương có hiệu quả. Ở miền Tây Nam Bộ địch thành lập thêm tỉnh Chương Thiện, lấy thị xã Vị Thanh làm tỉnh lỵ nhằm chia cắt ngăn chận tuyến giao thông liên lạc của Cách mạng ở miền Tây Nam Bộ.

Ngày 8 tháng 6 năm 1961, Ken-nơ-đi thông qua kế hoạch NSAM 52, chính thức thực hiện chiến hoạch “chiến tranh đặc biệt” ở miền Nam Việt Nam. Chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” được tiến hành trên quân Ngụy làm lực lượng chủ yếu với trang bị vũ khí, phương tiện chiến tranh của Mỹ, cùng với bộ máy cố vấn Mỹ chỉ đạo. Mục tiêu cơ bản là cô lập cách mạng miền Nam với miền Bắc, giành lại nông thôn đánh bật lực lượng vũ trang và cơ sở Cách mạng ra khỏi nhân dân, coi Nam bộ là chiến trường đông dân nhiều của. Kế hoạch đề ra cho toàn miền Nam từ năm 1961 đến 1965 là tăng quân ngụy từ 170.000 lên 278.000 (có 12 sư đoàn bộ binh), 2 sư đoàn dự bị chiến lược, 86 đại đội biệt động quân, phát triển rộng rãi, quân bảo an và dân vệ

⁽¹⁾ Tên gọi của “phái đoàn cố vấn quân sự”
⁽²⁾ Tên gọi của “phái đoàn viện trợ kinh tế”
⁽³⁾ Mác-xoen Tay-lo. đại tướng cố vấn quân sự đặc biệt của Tổng thống (1961-1962). Chủ tịch Hội đồng tham mưu trưởng liên quân (1962-1964), Đại sứ Mỹ ở miền Nam Việt Nam (1964-1965), cố vấn đặc biệt của Giôn-xơn về Việt Nam (1964-1965)
⁽⁴⁾ Tài liệu mật Bộ Quốc phòng Mỹ, Việt Nam TTX phát hành năm 1971.

[macbupda]

Ngày 26 tháng 6 năm 1961, Ken-nơ-đi cử Tay-lo sang miền Nam Việt Nam nghiên cứu đề nghị của Diệm tăng quân ngụy lên 27 vạn, và giúp Diệm xây dựng chương trinh bình định. Sau gần 1 tháng nghiên cứu, Tay-lo đưa ra một kế hoạch chiến lược toàn diện và lâu dài. Kế hoạch chia làm ba bước:

Bước 1: Trong vòng 18 tháng, từ tháng 6 năm 1961 đến cuối năm 1962, bình định cho được miền Nam Việt Nam, dồn dân lập 16.000 ấp chiến lược.

Bước 2: Trong năm 1963, tập trung khôi phục kinh tế, tiếp tục hoàn tất chương trình bình định, phát triển thêm quân Ngụy, tiến hành các hoạt động gây rối phá hoại miền Bắc Việt Nam.

Bước 3: Phát triển kinh tế. Dự kiến cuối năm 1965 biến miền Nam Việt Nam thành một quốc gia mạnh về quân sự, phồn vinh về kinh tế của “thế giới tự do”.

Địch cho rằng bước 1 là bước quyết định, hy vọng giành thắng lợi to lớn vào cuối năm 1962 và kết thúc chiến tranh vào năm 1965.

Quá trình thực hiện các kế hoạch chiến lược trên đây, địch áp dụng 6 biện pháp lớn:

1 - Chuyển hướng mạnh mẽ việc xây dựng và phát triển lực lượng vũ trang ngụy theo hướng chống một cuộc chiến tranh du kích phát triển cao; đặc biệt coi trọng lực lượng địa phương quân và các đặc chủng chống chiến tranh du kích.

2 - Tập trung nỗ lực và toàn diện thực hiện chương trình bình định theo “quốc sách ấp chiến lược”.

3 - Phong tỏa biên giới và vùng biển, cắt mọi chi viện của miền Bắc cho Nam Việt Nam, tung biệt kích và mở chiến tranh phá hoại bằng không quân, hải quân ra miền Bắc để cô lập và làm suy yếu lực lượng ta ở miền Nam.

4 - Tiếp tục củng cố hộ thống ngụy quyền các cấp, đủ sức tiến hành chiến tranh dưới sự chỉ đạo của Mỹ.

5 - Triển khai nhanh việc tăng cường cố vấn quân sự và lực lượng yểm trợ Mỹ bao gồm không quân, hải quân, pháo binh, hậu cần, kỹ thuật.

Chương trình bình định 18 tháng được triển khai vào đầu tháng 7 năm 1961. Đợt thí điểm lập ấp chiến lược ở hai nơi Vĩnh Long (Nam Bộ) và Quảng Ngãi (Trung Bộ). Đến tháng 8 năm 1961, địch ra lệnh mở chiến dịch xây dựng ấp chiến lược trên toàn miền Nam

Trước tình hình thay đổi chiến lược chiến tranh ở Việt Nam, Bộ Chính trị Trung ương Đảng đã sáng suốt nhận định: Thời kỳ tạm ổn định của chế độ Mỹ - Diệm đã qua, thời kỳ khủng hoảng liên tiếp suy sụp nghiêm trọng của chúng đã bắt đầu”, về phương châm chiến tranh, Bộ Chính trị nêu rõ: “Đẩy mạnh hơn nữa đấu tranh chính trị, đồng thời đẩy mạnh đấu tranh vũ trang lên song song với đấu tranh chính trị, tiến công bằng hai chân (chính trị và quân sự), ba mũi (chính trị, vũ trang, binh vận)”.

Tỉnh Ba Xuyên⁽¹⁾ thiếu tá Hoàng Mạnh Thường và sau đó là trung tá Nguyễn Ngọc Thắng làm tỉnh trưởng. Chúng đẩy mạnh việc bắt lính để tăng cường cho lực lượng bảo an, cảnh sát, dân vệ, củng cố bộ máy ngụy quyền, nhất là ở cơ sở. Đến cuối năm 1961 ngụy quân ở tỉnh Ba Xuyên có 3.300 tên. Riêng khu Bạc Liêu có khoảng 1.500 tên. Toàn miền Nam bọn địch mở 3 trung tâm huấn luyện chiến đấu, trong đó ở miền Tây có 1 trung tâm đặt ở Dù Tho, xã Tham Đôn, huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Ba Xuyên.

Sau thắng lợi to lớn của phong trào Đồng Khởi dưới lự lãnh đạo của Tỉnh đảng bộ. nhân dân trong tỉnh nô nức xây dựng vùng giải phóng, xây dựng cuộc sống mới, đẩy mạnh phong trào du kích chiến tranh, xây dựng căn cứ và phát triển thực lực cách mạng, quyết tâm bảo vệ thành quả cách mạng đã giành được

⁽¹⁾ Thời điểm này, khu vực Bạc Liêu về phía địch thuộc tỉnh Ba Xuyên. Phía ta, thuộc về tỉnh Sóc Trăng.