X

[Giangtvx]

        XUPHANUVÔNG (1909-95), chủ tịch nước CHDC nhân dân Lào (1975-95). Sinh trong một gia đình hoàng tộc ở cố đô Luôngphabăng (Lào); đv Đảng nhân dân CM Lào (1955). Năm 1937 tốt nghiệp đại học giao thông quốc gia Pari (Pháp). 1938 về nước, công chức ngành công chính. 1940 hoạt động trong phong trào yêu nước. 12.10.1945 chính phủ lâm thời Lào Itxala được thành lập giữ chức bộ trưởng Bộ công chính, lễ nghi; sau đó bộ trưởng BQP kiêm tổng tư lệnh tối cao lực lượng Itxala. 1946 chỉ huy liên quân Lào - VN chiến đấu bảo vệ tx Thà Khẹt chống thực dân Pháp trở lại xâm lược. 8.1950 chủ tịch Mặt trận Neo Lào Itxala, cố vấn tối cao chính phủ kháng chiến Lào. 1955-56 trưởng đoàn Pathét Lào đàm phán với chính phủ Viêng Chăn; chủ tịch Mặt trận Neo Lào Hắcxạt. 1957-59 bộ trưởng Bộ kế hoạch Chính phủ liên hiệp lần 1. Sau đó bị các phần tử phái hữu bắt giam tại nhà tù Phônkhêng. 6.1960-62 vượt ngục ra vùng giải phóng, trưởng đoàn Neo Lào Hắcxạt đàm phán với chính phủ Viêng Chăn; phó thủ tướng Chính phủ liên hiệp lẩn 2. Năm 1964 trưởng đoàn Neo Lào Hắcxạt đàm phán ba phái ở Pháp. 1973-74 chủ tịch Hội đồng chính trị hiệp thương quốc gia. 1975-95 chủ tịch Hội đồng nhân dân tối cao, Mặt trận Lào xây dựng đất nước, ủy viên BCHTƯ Đảng nhân dân CM Lào (1955-91), ủy viên BCT (1972-91), cố vấn BCHTƯ (1991-95).

        XURABAYA, thành phố cảng, thủ phủ t. Đông Giava trên đảo Giava; thành phố lớn thứ hai ở Inđônêxia sau Giacacta. Công nghiệp luyện kim, chế tạo máy, hóa dầu... Có sân bay quốc tế, giao thông bằng phà với đảo Mađura. Căn cứ hải quân Inđônêxia có tổng chiều dài các cầu cảng 5,45km, có thể neo đậu các loại tàu chiến lớn (đến cỡ tàu tuần dương).

        XURIGAO, eo biển giữa đảo Mindanao và đảo Lâytơ (thuộc quần đảo Misaoa) ở Philippin. Trên bờ bắc đảo Mindanao là tp Xurigao. Trong CTTG-II, đêm 25.10.1944 tại eo biển X các tàu chiến thuộc Hạm đội 7 Mĩ (gồm 6 tàu thiết giáp, 8 tàu tuần dương, 28 tàu khu trục; 36 tàu phóng lôi) đã tiêu diệt đoàn tàu chiến Nhật gồm 2 tàu thiết giáp, 1 tàu tuần dương hạng nặng, 4 tàu khu trục. Trong trận đánh tiêu diệt đoàn tàu chiến Nhật, các tàu chiến Mĩ đã thể hiện tính ưu việt của các phương tiện trinh sát rađa trên tàu.

        XURINAM (Cộng hòa Xurinam; Republiek Suriname, A. Republic of Suriname), quốc gia ở Nam Mĩ. Dt 163.265km2; ds 435 nghìn người (2003); gồm người Crêôn, người da màu. Ngôn ngữ chính thức: tiếng Hà Lan. Tôn giáo: đạo Thiên Chúa, đạo Phật, Ấn Độ giáo, đạo Hồi. Thủ đô: Paramaribo. Chính thể cộng hòa, đúng đầu nhà nước và cơ quan hành pháp (chính phủ) lả tổng thống. Cơ quan lập pháp: quốc hội. Phần lớn lãnh thổ là núi, đỉnh cao nhất 1.280m. Phía bắc địa hình thấp, xen lẫn đầm lầy. Khí hậu cận xích đao. Sông dốc, chảy xiết. 90% diện tích lãní thổ là rùng. Nước có nền kinh tế phát triển ở vùng Caribê. Cg sở của nền kinh tế là công nghiệp khai khoáng quặng bôxít, nhôm, mỏ dầu, khí đốt... GDP 757 triệu USD (2002), bình quần đầu người 1.800 USD. Thành viên LHQ (4.12.1975), Phong trào không liên kết. Tổ chức các nước châu Mĩ. Lập quan hệ ngoại giao với VN 19.12.1997. LLVT: lực lượng thường trực 1.840 người (lục quân 1.400, không quân 200. hải quân 240). Tuyển quân theo chế độ tình nguyện. Trang bị: 6 xe thiết giáp trinh sát, 15 xe thiết giáp chở quân, 6 súng cối 81mm, 8 máy bay, 3 tàu tuần tiễu, 7 máy bay chiến đấu... Ngân sách quốc phòng 9,2 triệu USD (2002).

[Giangtvx]

        XUVÔRÔP (1730- 1800), danh tướng Nga tk 18. Gia nhập QĐ Nga 1748; đại nguyên soái (1799). Tham gia chiến tranh bảy năm (1756- 63), chiến tranh Nga - Thổ (1768-74), chỉ huy quân Nga đánh thắng trong chiến tranh Nga - Thổ (1787-91) ở Rưmnich, Idơmain và Phôcsan. 1799 chỉ huy liên quân Nga - Áo đánh thắng ở Ađa, Trêbi và Nôvi, đánh bại hàng vạn quân Pháp, giải phóng Bắc Italia. Có quan điểm tiến bộ về phương pháp huấn luyện và tác chiến cho binh lính sát với thực tế, đào tạo được một thế hệ kế tiếp các tướng giỏi như Cutudôp, Bagration... Tác giả: “Xây dựng trung đoàn”, “Khoa học chiến thắng”. Di sản lí luận QS của X có vai trò quan trọng trong việc hình thành nghệ thuật QS Nga và LX. Ở LX có huân chương và trường QS mang tên Xuvôrôp.

        XỬ LÍ ĐẠN DƯỢC, hủy bò hoặc làm mất khả năng gây nguy hiểm của các loại đạn dược. Tiến hành với đạn dược bị xuông cấp tới mức không đảm bảo an toàn trong bảo quản, sử dụng, vận chuyển; hết thời hạn sử dụng, không còn khả năng sửa chữa, phục hồi chất lượng; không rõ nguồn gốc hoặc nghi ngờ về chất lượng; đã bắn, phóng, ném nhưng không nổ... Có thể XLĐD bằng các phương pháp tiêu hủy: đốt, nổ (dùng lượng nổ khác để kích nổ), tháo ngòi nổ, thuốc nổ và tháo rời các bộ phận để dùng lại hoặc tận dụng nguyên liệu... Để tháo thuốc nổ ra khỏi đầu đạn, có thể dùng các biện pháp đốt ngoài trời (chỉ tận dụng phần kim loại), nấu cách thủy, xì hơi nước, ngâm nước hoặc có thể dùng thiết bị tự động phun tia nước trộn bột mài dưới áp lực cao (500-700bar) để cắt bỏ đầu đạn. XLĐD chỉ được tiến hành theo quyết định của các cấp có thẩm quyền, do người có đủ trình độ chuyên môn, nắm vững cấu tạo, hoạt động của loại đạn dược cần xử lí thực hiện và phải tuân theo những quy trình nghiêm ngặt, các biện pháp bảo đảm an toàn cao.

        XỬ LÍ THÔNG TIN KHOA HỌC QUÂN SỰ, biến đổi thông tin thu thập được thành các dạng thể hiện mới, phục vụ cho người dùng tin trong QĐ; khâu quan trọng của quá trình hoạt động thông tin khoa học quản sự. XLTTKHQS, có; xử lí hình thức và xử lí nội dung. Xử lí hình thức là hệ thống hóa các tài liệu thu thập được, tổ chức, sắp xếp kho tài liệu nhằm tạo thuận lợi tìm kiếm, lưu giữ và cung cấp thông tin cho người dùng; gồm: mô tả thư mục, làm chủ thích, tóm tắt, phân loại, đánh từ khóa tài liệu... xử lí nội dung là phân tích tổng hợp, rút ra những tin khoa học có giá ưị và thể hiện dưới hình thức phù hợp, tạo thuận lợi cho người dùng tin; gồm: lược thuật, tổng thuật (tổng luận), lược dịch... Kết quả của XLTTKHQS là các sản phẩm, dịch vụ thông tin như: thông báo thư mục (thông báo tư liệu mới, thông báo danh mục sách mới...); tài liệu dịch, lược dịch; các bản tin tổng hợp, tổng quan; thông tin chuyên đề; các băng ghi âm, ghi hình về khoa học, kĩ thuật và công nghệ; các chuyên đề báo cáo miệng.

        XỬ LÍ TÌNH BÁO TRÊN KHÔNG, quá trình tổng hợp, phân tích, so sánh lọc bỏ tình báo sai, bổ sung những tình báo về mục tiêu trên khống từ nhiều nguồn khác nhau, lựa chọn những tình báo có độ tin cậy cao và quan trọng để cung cấp cho hệ thống thông báo - báo động phòng không.

        XỬ LÍ TÌNH HUỐNG VŨ KHÍ HỦY DIỆT LỚN, tiến hành các biện pháp nhằm loại trừ hoặc giảm đến mức thấp nhất thiệt hại về người, phương tiện vật chất, kĩ thuật, công trình quốc phòng và ô nhiễm môi trường, nhanh chóng phục hồi sức chiến đấu cho bộ đội, hoạt động của nhân dân ở khu vực bị tập kích vũ khí hủy diệt lớn. XLTHVKHDL gồm: xác định khu vực địch sử dụng vũ khí hủy diệt lớn, thông báo báo động cho bộ đội và nhân dân; tổ chức đưa người và vũ khí trang bị ra khỏi khu vực đó (khi cần); kiểm tra mức độ nhiễm; tiến hành tiêu tẩy, vệ sinh cho người, vũ khí trang bị...; từng bước khắc phục hậu quả khu vực nhiễm. XLTHVKHDL do bộ đội và nhân dân tiến hành dưới sự điều hành, chỉ huy thống nhất, lực lượng chuyên môn làm nòng cốt.

        XỬ LÍ VỆ SINH cho người, toàn bộ các biện pháp khử bỏ chất độc, chất phóng xạ, vi sinh vật dính bám trên người. Có: XLVS sơ bộ và XLVS toàn bộ. XLVS sơ bộ do từng cá nhân làm ngay sau khi bị nhiễm bằng các vật liệu ứng dụng, hộp phòng hóa cá nhân nhưng không được ngừng chiến đấu. XLVS toàn bộ được tiến hành sau khi đơn vị đã hoàn thành nhiệm vụ chiến đấu, hoặc đã rời khỏi chiến đấu, bằng sử dụng các nguồn nước sạch tự nhiên (giếng, sông, suối...) hoặc xe tắm, giàn tắm để tắm giặt, thay quần áo, tiêu độc, diệt trùng cho quần áo bị nhiễm. XLVS thường tiến hành ở nơi an toàn, không bị nhiễm.

        XƯƠNG GIANG, thành do quân xâm lược nhà Minh (TQ) xây dựng ở thôn Đông Nham, bắc tx Bắc Giang 2km. Thành rộng 75 mẫu (270.000m2), có pháo đài bắn ra bốn phía. Thành bị nghĩa quân Lam Sơn (do Trần Nguyên Hãn, Lê Sát chỉ huy) đánh chiếm 28.9.1427. Toàn bộ quân giặc trong thành bị bắt sống, tướng giặc phải tự tử. Sau kháng chiến chống Minh thắng lợi, XG được phá đi, lấy đất thưởng cho dân các thôn xã xung quanh (Đông Nham, Thọ Xương, Nam Xương, Hòa Yên, Hà Vị...).

[Giangtvx]

     

HẾT X