Những người sống và những người chết

[macbupda]

Cô bé mười lăm tuổi vừa sợ hãi mở then cửa ra đã trông thấy một người cao lớn, vai rộng, có bộ mặt dữ tợn và hốc hác đang bế một người đàn bà bọc trong tấm áo mưa. Hai cánh tay to lớn của người ấy run lên vì mệt mỏi, còn trên hai ống tay áo—điều này đập ngay vào mắt cô bé — là những ngôi sao đỏ của chính ủy quân đội.

Người thứ hai, thấp lùn, mặc chiếc áo da rách rưới, cầm khẩu súng trường đứng sau lưng người cao lớn kia.

— Cô bé, dẫn tôi vào, — người cao lớn nói với giọng như ra lệnh,—chỉ chỗ cho tôi đặt người ốm nằm! — Và, thoáng thấy đôi mắt hãi hùng của nó, người đó bèn nói thêm với vẻ dịu dàng hơn: — Đây, em xem các anh có khổ không nào?

Cô bé mở rộng cửa, Xintxốp bế cô bác sĩ bước vào ngôi nhà gỗ, đưa mắt nhìn quanh; căn phòng trông nửa quê nửa tỉnh: một bếp lò kiểu Nga, một chiếc trường kỷ rộng kê dọc tường, một tủ chè, một chiếc bàn trải vải sơn, những cái giá treo tường với diềm hoa giấy...

—Ngoài em ra, ở đây còn ai không?—anh hỏi cô bé.

— Có chứ, sao lại không, — một giọng nói hơi khàn khàn vang lên sau lưng anh.

Xintxốp ngoái đầu lại và trông thấy người cụt chân chống nạng đúng như Dôlôtarép đã nói, đang đứng ở khung cửa ăn thông sang căn phòng bên cạnh. Người ấy đã đứng tuổi, đẫy đà, với mớ tóc rũ rượi và bộ râu rậm cứng, màu nâu nhạt, trên khuôn mặt phát phì.

Thoáng thấy Xintxốp đang định đặt cô bác sĩ nằm lên trường kỷ, bác ta liền giơ tay ngăn lại:

— Hẵng gượm... Lenka, lấy cái đệm trên giường bên phòng ngủ sang đây, đừng lấy chăn và vải trải giường, chỉ lấy đệm không thôi!.. Mà nhanh tay lên! Chú ấy chờ hết hơi rồi kia!

Xintxốp nhìn chòng chọc vào người chủ nhà và hẳn là vẻ mặt anh đã biếu lộ những gì anh nghĩ trong lòng mặc dầu đang có chiến tranh và đang bị bao vây, anh cương quyết đòi hởi ở đây cũng phải có đầy đủ tất cả những gì mà một người Xô viết lâm nạn có quyền được hưởng ở một người Xô viết khác.

— Cậu nhìn gì? Tớ không vui vẻ gì với các cậu hả? — Người chủ nhà hỏi. — Nhưng vui vẻ nỗi gì kia chứ? — Đường ngay lối thẳng, nếu bọn Đức kéo đến thì chúng tớ và các cậu đi đời ráo. Lúc ấy biết làm thế nào?.. Đây, đây, đặt vào bên mép này, rồi gập bớt đằng đầu lại, chiều dài đủ đấy, — bác quay sang bảo cô bé đang hối hả đặt tấm đệm lên chiếc trường kỷ.

Xintxốp đặt cô bác sĩ xuống, rồi ưỡn thẳng lưng lên một cách khó khăn. Anh tưởng chừng như tất cả những đường gân của mình đều đã bong ra hết.

— Anh cũng to gan đấy! — thoáng thấy những ngôi sao trên ống tay áo Xintxốp, người chủ nhà đã chuyển sang xưng hô bằng «anh», nửa ra vẻ giễu cợt, nửa ra vẻ kính trọng. — Bọn Đức kéo đến xung quanh đây đã sang ngày thứ hai rồi: thế mà anh vẫn nghiễm nhiên làm chính ủy... Lenka. mang nước ra uống đi! Không thấy các cô chú ấy mệt nhọc, khát nước à!.. Thôi được, ngồi xuống đây, tôi sẽ tiếp dãi các anh. — Bác dựa đôi nạng vào tường, đưa một tay vịn mép bàn rồi ngồi xuống một cách nặng nề khiến chiếc ghế đẩu kêu lên ken két. — Giá có việc gì tôi sẽ giấu các anh xuống hầm nhà, tính tôi thế đấy: sợ thì ra sợ. mà đã không sợ thì ra không sợ!

— Các anh ngủ lại chứ?

Ximxốp gật đầu.

— Còn sau đó?

Xintxốp trà lời là tờ mờ sáng mai hai anh sẽ lại lên đường vượt vòng vây ra với quân ta, còn cô bác sĩ thì các anh muốn gửi lại đây; cô ấy bị sốt và đau chân, phải nằm nghỉ cho khỏi; nếu quân Đức có đến đây chăng nữa thì một người đàn bà cùng không thể gây ra sự nghi ngờ gì đặc biệt cả, nhất là không pbải cô ta bị thương gì, mà chỉ bị ốm thôi.

— Hóa ra là bác sĩ. — bác chủ nhà nói.— Thế mà tôi cứ tưởng là vợ anh.

— Tại sao vậy? —Xintxốp hỏi.

—Có phải người đàn ông nào cùng đi ẵm một người đàn bà trên tay như vậy cả đâu. Hóa ra là bác sĩ, — bác chủ nhà nhắc lại rồi cầm lấy nạng, đến cạnh đầu giường người ốm. —Chà, cô ốm nặng quá rồi! — bác ta nói và đặt bàn tay lên trán cô. — Nóng như lửa đốt. Không phải thương hàn chứ?

— Không, chí bị cảm lạnh, có lẽ là viêm phổi.—cô bác sĩ nghẹn ngào trả lời.

— Dù thương hàn tôi cùng chẳng sợ. Tôi đã bị đủ mọi loại thương hàn rồi. Còn chân thì sao?

— Sai khớp.

— Mai ta sẽ xem cái chân thế nào, có lẽ phải chườm nước nóng. Không thể nuông chiều cái chân được đâu. Một lần tôi cũng đã nuông chiều nó rồi đâm ra đi cà nhẳc suốt tới giờ. Chúng ta làm quen với nhau đi: tôi là Biriukốp Gavrila Rômanôvíts. Bố tôi tên là Rôman, còn họ thì ông cụ đổi đi cho hợp với vùng rừng núi ở đây. — bác nhếch mép cười và bắt bàn tay nóng bỏng của cô bác sĩ, sau đó bắt tay Xinxốp và Dôlôtarép.

[macbupda]

Cô bé bước vào, tay xách thùng nước và cái ca.

— Đem lại cho cô ấy uống trước... — bác chủ nhà hất hàm chỉ cô bác sĩ với vẻ săn sóc cục mịch, một nét đặc biệt trong cách cư xử của bác ta.— Các anh từ đâu tới đây? Đi được mấy hôm rồi?

Xintxốp nhếch mép cười chua chát với số phận của mình và trả lời rằng nếu tính gộp cả lại thì tới hôm nay đã đi được ba mươi ba hôm.

Và để đáp lại câu hỏi «Sao lại thế?» anh vắn tắt kể lại câu chuyện đã xáỵ ra.

Biriukốp thậm chí phải huýt sáo miệng lên vì kinh ngạc —Ờ! Số các anh long đong thật! Có thể nói là vừa về tới nhà thì lại lộn túng phèo lén hết. Này, Lenka, nghe thấy không, —bác đâm ra tốt bụng hẳn lên và nói. — cứ để cái đệm đấy, mày vào nằm với cô ấy ở nhà trong. Còn cánh đàn ông chúng tao nằm cả ngoài này.

Cô bé vui sướng, lon ton chạy vào chuẩn bị giường nằm. Nó lấy làm hãnh diện về quyết định của bố nó, và chỉ mấy phút sau Xintxốp đã chuyển cô bác sĩ vào căn phòng bên cạnh, đặt cô nằm lên một chiếc giường đôi rộng thênh thang có đủ cả màn và đệm lỏng chim.

— Ôi, tốt quá, thật không ngờ!—cô bác sĩ thều thào — Em bé. giúp cô cởi áo tí nào. — Cô tưởng cánh đàn ông đã ra hết, nhưng họ vẫn còn ở đó, và khi nghe cô nói thế họ liền bước ra khói phòng.

— Lenka, ra đây tí! — Biriukốp quát.

— Cải gì cơ ạ?—Lenka thò đầu ra khỏi cửa có vẻ sốt ruột.

— Không ạ iếc gì cả, cứ ra đây cái đã! Ra rồi khép cửa lại!

Cô bé tiến lại gần bác ta:

— Mày phải cởi quần áo cho cô ấy, nếu quần áo lót kiểu bộ đội thì cũng phải cởi bỏ luôn. Lấy cái sơmi của mẹ mày cho cô ấy mặc. Tất cả những gì trên người cô ấy là bộ đội thì thu nhặt tất mang xuống kho củi. Mày biết giấu vào đâu rồi chứ gì? Vào cái chỗ để bộ quân phục của cái người hôm qua đã đến đây ấy. Nếu không thì chúng nó cũng không coi cô ấy là đàn bà đâu. Lấy giấy tờ ra đưa cho tao, tao sẽ tự tay đi chôn lấy — Hay là các anh cầm đi theo vậy? Bác ta quay sang hỏi Xintxốp.

— Cứ để lại tho cô ấy thì tốt hơn. Sau này có lúc còn cần đến.

— Ờ, thế là thế nào nhỉ! — Biriukốp nhếch mép cười. — Hỏm qua cũng đã có một người đi qua ghé vào nhà tôi, tôi sẽ chẳng nhắc đến cấp bậc của anh ta làm gì, kệ xác anh ta. Nhưng anh ta thậm chí lại chẳng đòi ăn uống gì cả, chỉ lo thay đổi quần áo! Có bao nhiêu tiền trong túi anh ta móc ra hết, và dí vào mặt tôi: «Đây, biếu bác tất, chỉ cốt bác cho tôi bộ quần áo nào ranh rách ấy!» Tôi bèn cho anh ta một tấm áo sơmi và một chiếc quần chùng, thực ra là còn lành lặn bởi vì oái oăm một nỗi là tôi chẳng còn bộ nào nữa. Thế rồi tôi cùng để kệ cho anh ta muốn đi đâu thì tùy. Khi người ta đã sợ đến nỗi mồm cứ lắp ba lắp bắp nói không thành tiếng nữa thì còn lấy của người ta làm gì nữa kia chứ! Tôi đem hộ quân phục của anh là chôn ráo cùng với cả giấy tờ. Thế đấy, vậy mà các anh lại định cứ mặc thế mà đi à?

Xintxốp gật đầu.

— Ờ, nhỡ ra gặp quân Đức?

— Chúng tôi sẽ chiến đấu, — Dôlôtarép từ nãy vẫn chưa góp chuyện bây giờ mới nói.

— Với cái của kia thì bây giờ cậu đánh nhau được khối ra đấy! — Người chủ nhà hất hàm chỉ khẩu súng trường đang dựng ở chân tường. — Nhưng dù sao tôi vẫn nhận thấy là đánh nhau với bọn Đức cũng đáng sợ, đáng sợ quá.

— Mà đáng sợ thật! — Xintxốp nói.

— Đúng thế đấy, bác ta đăm chiêu nói. — Ở gần cũng đáng sợ mà ở xa lại càng đáng sợ hơn.

Rồi thấy cô con gái chạy qua phòng, bác ta thét bảo là khi thu xếp cho bác sĩ xong thì phải sửa soạn bữa ăn.

Trong lúc cô bé lăng xăng chạy đi chạy lại, mang mấy chiếc bao tải ra che cửa sổ. rồi chuẩn bị bữa ăn, thì Xintxốp và Dôlôtarép được nghe bác chủ nhà vắn tắt kể lại cái mà bác ta gọi là «câu chuyện đời mình».

— Đại để là các anh không có quyền lục vấn tôi là ai và tôi như thế nào? — bác là chủ động mở đầu câu chuyện. — Các anh đến nhà tôi, chứ có phải tôi đến nhà các anh đâu. Nhưng các anh còn để lại ở đây một người, nghĩa là lương tâm đòi hỏi các anh phải biết rõ xem mình đã phó thác lại cho ai. Có phải thế không nhỉ?

Xintxốp đáp là chính thế.

— Ấy đấy! Còn «chính thế» nữa kia! — bác chủ nhà nhếch mép cười.

[macbupda]

Bác ta kể lại đời mình một cách khá lộn xộn: khi thì kể chuyện này, lúc lại xoay sang chuyện khác. Cuộc đời bác quả là không may mắn, con người bác thì thật ha chìm bẩy nối.

Hồi nào đấy trong thời gian nội chiến, bác đã từng chiến đấu. rói giải ngũ về nhà với chức vụ trung đội trưởng. Bác đã từng ở trong Đảng, đã làm đội trưởng sản xuất một thời gian khá lâu ở lâm trường. Chính ở đấy, vì say rượu mà bác đã bị tê cóng trong tuyết giá mà hỏng mất một chân. Vì không có bác sĩ phẫu thuật, người y sĩ đã cưa đứt cái chân của bác đi như cưa một khúc gỗ vậy. Sau đó, do không chịu đựng được cảnh tàn tật, bác lại càng xuống dốc, rượu chè be bét, phá tán hết mọi vốn liếng và ra khỏi Đảng. Thậm chí bác đã từng lê la khắp đầu đường xó chợ. Rồi cách đây sáu năm bác trôi giạt đến đây, đến với người vợ góa của một bạn đồng sự cũ...

Hất hàm về phía căn buồng mà cô bé đang đứng bên trong, bác bảo: — Mẹ nó có hai con, cả hai đứa đều là con riêng của bà ấy.

Bác đang lao mình xuống hố sâu thì người đàn bà ấy đã lôi bác ra khỏi hố và bác đã ở lại đây, sống với người đàn bà đó, rồi trở thành thợ cơ khí ở xưởng cưa này, và trở thành ông bố hờ của hai đứa con người khác.

Cách đây bốn hôm, một tai họa đã xảy tới với gia đình này. Nghe các chiến sĩ làm việc trong xưởng cưa kháo nhau đủ thứ chuyện về chiến tranh, thằng bé mười bốn tuổi, con riêng của bà chú, bỗng dưng biến mất. Chắc là nó đi theo cái đơn vị đã đi qua đây trong ngày hôm ấy rồi. Thế là tối đến, mẹ nó chẳng nói gì với ai cả, bỏ đi theo để gọi con về.

— Và bây giờ mọi chuyện đã đến nông nỗi ấy đấy! Tứ phía đều rặt là quân Đức, thế mà tôi đã ba hôm nay vẫn chẳng thấy mẹ chúng nó đâu cả. Khi các anh đập cửa, tôi cứ tưởng là mẹ chúng nó về. Bao lâu nay không uống rượu, thế mà hôm qua buồn quá đã lại nốc vào rồi. Chả là anh em bộ đội còn để lại một chai lít mà! Lenka đã đến cất đi đấy, nhưng tôi vẫn còn nhớ, thậm chí tôi đã đánh nó. Vì say rồi mà lị. Nó chẳng nói ra, nhưng tôi cảm thấy là mình có đánh nó thật. Mà nó thì có bị đòn bao giờ đâu... Thế nào Lenka, dọn lên di, dọn lên đi mà trong chai lít còn một ít rượu đấy, hôm qua mày chả cất đi là gì…

Trong chai lít quả là có còn một ít rượu. Mấy người đàn ông uống mỗi người một nửa cốc nhấm với khoai tây muối mặn chát.

— Cô ấy thế nào rồi?— bác chủ nhà hất hàm về phía cửa mà hỏi. —Mày đã đua vào cho cô ấy chưa?

— Con đã đưa vào cho cô ấy ăn trước rồi ạ, — cô bé trả lời.

— Thế, thế, thế là đúng đấy...

Ăn uống xong, Dôlôtarép ợ lên một tiếng thỏa mãn và chẳng nói lôi thôi dài dòng, đặt luôn khẩu súng trường bên mình, trùm tấm áo da lên nằm ngủ ngay ở chân tường trên lớp cỏ không mà cô bé đã đem đến. Xintxốp định vào thăm cô bác sĩ, nhưng cô bé đã giữ anh lại ngay trước cửa, bảo rằng bác sĩ vừa mới ngủ thiếp đi xong.

Xintxốp bèn quay ra ngồi xuống bên bàn.

— Anh có ăn thêm chút gì nữa không? —bác chủ nhà hỏi.

— Cám ơn bác. Sau khi bị đói lâu, ăn no quá, sợ không tốt.

— Có lẽ thế mà đúng đấy.

Bác Biriukốp cho xuống bấc đèn một lát rồi chống khuỷu tay lên bàn, nói:

— Đồng chí chính trị viên, đồng chí nói cho tôi biết: tại sao tình hình lại xảy ra như vậy? Bây giờ đây đồng chí ngồi trước mặt tôi, đồng chí là Hồng quân Công Nông, một khi đồng chí đã không cởi bó quân phục thì tuy tôi kính trọng đồng chí, nhưng tôi cũng lại phải chất vấn đồng chí. Tại sao tình hình lại xảy ra như vậy và nó còn kéo dài đến bao giờ? Đừng tưởng rằng tôi hỏi đồng chí là người đầu tiên đâu nhé. Tôi đã nói chuyện cả với anh em chiến sĩ, lại với cả một thượng úy đã ở ngay đây để theo dõi xưởng cưa, nhưng thực ra anh ta cũng chẳng biết được gì nhiều... Lại còn cả một ông tướng chí huy sư đoàn nữa kia. Ông ấy đến đóng quân ngay trong rừng này trước khi ra trận. Tướng chiến đấu hẳn hoi đấy nhé, không chê vào đâu được, vì ông đã từng cùng anh em phá vòng vây ra khỏi vùng biên giới, thu nhặt xong sư đoàn rồi lại xông ngay ra mặt trận... Tôi cũng hỏi ông ta như thế này : «Đồng chí thiếu tướng, chắc đồng chí nằm mơ cũng không tưởng tượng ra được, cũng không đoán ra được là mình phải rút lui đến tận đây, tuy đồng chí không nói với tôi điều đó nhưng tôi thừa hiếu rằng đồng chí đã không sao tưởng tượng như vậy được! Vậy mà mọi việc đã xảy ra không như ý đồng chí. Thế bây giờ đồng chí nghĩ sao, đồng chí cứ nói thật đi, đồng chí không bỏ đây mà đi nữa chứ? Bọn Đức sẽ không đến được cái lều này của tôi chứ?»

[macbupda]

Nói đến những câu này, bác Biriukốp ngẩng đầu lên thong thả đưa mắt nhìn quanh căn nhà một lượt tựa hồ như sắp phải từ biệt nó.

— Ông ta trả lời thế nào nhỉ? Ông ta bảo: «Lẽ cố nhiên! Ngày mai chúng tôi sẽ tiến quân, sẽ tự tay nện cho chúng bò lê bò càng và trước tiên sẽ tống cổ chúng ra khỏi Ennha». Rồi sao nhỉ? Đúng thế. họ đã tiến quân, họ  đã nện cho chúng bò lê bò càng và đã tống cổ được chúng ra khỏi Ennha! Nhưng bây giờ thì sao? Ông tướng ấy đã rời khỏi đây mà tiến quân lên phía trớc, đã chiếm được Ennha, nhưng thế nào mà hôm qua quân Đức lại thọc được vào sau lưng chúng tôi. Mà thọc đến tận đâu ấy nữa kia! Nghe nói hòm qua có một cô điện thoại viên từ Ugra gọi dây nói đến Dnamenka, thế mà ở Dnamenka chúng nó đã xì xồ với cô bằng tiếng Đức rồi, mà đó là còn cách đây những năm mươi cây số về phía đông nữa kia!

— Không thế như thế được! — Xintxốp nói.

— Thì những việc kia cũng không thể như thế được đấy! Ông tướng nói đã chiếm được Ennha mà bây giờ quân Đức lại lù lù ở Dnamenka. Vậy cái ông tướng ấy bây giờ ở đâu rồi? Anh hãy cho tôi biết đi!

— Ở đâu, ở đâu cái gì!.. — Xintxốp bỗng nổi khùng lên. — Ông ta đang chiến đấu ở một nơi nào đó trong vòng vây chứ còn ở đâu nữa. Mà chúng tôi cũng chiến đấu như vậy thôi, nếu không bị đánh bất thình lình... Gì thì gì, chúng tôi cũng đã từ Môghilép về đến được Ennha. Đã có lúc tưởng chừng phải hạ vũ khí trước kẻ thù, thế mà chúng tôi vẫn không chịu hạ đấy! Những người khác cũng thế thôi, họ cũng chẳng kém chúng tôi đâu!

— Có thể là không kém đâu, nhưng quân Đức lại vẫn cứ bao vây được các anh! Vậy có nên chờ đợi để rồi bị bao vây như thế không? Hay là chính mình phải đến lôi cổ chúng ra khỏi nơi đây và những nơi khác nữa. Nếu không thế chúng ta sẽ cứ đứng đợi để chúng đến bạt tai mình trước. Mà ở đây còn có một vấn đề nữa là: liệu mình có đứng vững được không? Nếu không đứng vững được thì dù anh có nằm xuống rồi, chúng vẫn cứ đánh mãi nữa kia! Anh và cậu chiến sĩ của anh đang là gì vậy? Các anh chính là những kẻ đang nằm rồi đấy.

— Không đâu, — Xintxốp nói.

— Vậy thì các anh đang bò...

— Không, chúng tôi cũng chẳng bò, chúng tôi đang đi đến chỗ quân ta và sẽ đi đến nơi đến chốn.

— Thế nhỡ ra gặp lính Đức?

— Chúng tôi sẽ giết chúng.

— Thế gặp xe tăng? Cũng giết à?.. Theo tôi thì tốt hơn hết là đừng có gặp ai cả, cứ lặng lẽ mà đi cho tới khi đến được chỗ quân ta. Bởi vì nếu bây giờ gặp quân Đức thì không phải các anh giết chúng mà đúng hơn cả là chúng sẽ giết các anh.

— Điều đó thì tôi chưa biết. — Xintxốp nín lặng, thầm điểm lại tất cả những gì mình đã trải qua kế từ ngày vượt qua cầu Môghilép và ở lại với đơn vị Xerpilịn. — Nhưng tôi biết một điều là: chúng tôi có khả năng tiêu diệt được chúng bao nhiêu thì chúng tôi đã tiêu diệt được hấy nhiêu, mặc dù có thể là vẫn còn ít.

— Đó là điều anh đã biết. Vậy con điều gì anh chưa biết? Anh đã mào đầu là «tôi chưa biết».

— Điều tôi chưa biết là không hiểu vũ khí, khí tài của chúng ta đi đâu mất. Tựa hồ như nó đã tự thu vào một cái hố, kể cả trên trời và dưới đất!

— Trong khi đó thì máy bay của chúng. — Biriukốp im lặng giây lát rồi nói, — cứ ầm ầm bay qua đây để đến đánh phá Maxcơva. Chiều chiều bay đi, nửa đêm lại bay về. Ngày nào tôi cũng phải ra mái hiên, lắng nghe xem: chúng trở về có nhiều không, tiếng máy bay ầm ì như thế nào ở trên trời... Biết vậy thôi, anh đi ngủ đi! Chớ bực mình là tôi đơm chuyện quấy rầy anh thế, nhưng có lẽ anh là người chính trị viên cuối cùng tôi được nói chuyện, còn ngày mai tôi đã phải nói chuyện với bọn Đức rồi. Khi nào anh đến chỗ quân ta và báo cáo tình hình thì nhờ anh nói tôi là: có thể kế hoạch của các anh là rút lui đến tận Maxcơva như Cutudốp, nhưng cũng phải nghĩ đến nhân dân nữa. Cố nhiên không phải bất cứ con gián nào trong khe tường cũng đều yêu mến chính quyền Xô viết, nhưng tôi không nói chuyện con gián, tôi nói chuyện con người. Giá cứ nói toạc cho tôi biết rằng sẽ rút lui, rằng kế hoạch là như vậy, thì tôi cùng đã cuốn gói đi nơi khác rồi. Còn bây giờ thì sao? Bây giờ tôi cứ phải sống ở đây và đến than thân trách phận với quân Đức chăng? Đến trình với chúng rằng mình là người như thế này, như thế kia, tốt lắm, đã bị tống cổ ra khỏi Đảng không đồng ý với chính quyền Xô viết... Thế chứ gì? Đem con bỏ chợ như vậy để làm gì nhỉ? Thà tôi cứ bỏ đi nơi khác còn hơn. Anh chính trị viên ơi, cứ nói thế nhé! Chao ôi, mà rồi anh cũng chả nói đâu! Hễ đi đến nơi là anh sẽ chỉ nói: «Báo cáo, tôi đã có mặt để nhận lệnh của đồng chí. Thế là hết đấy».

[macbupda]

— Sao lại thế được?

— Nó thế đấy. Còn về cô bác sĩ thì anh đừng lo. Tôi không đem nộp một người đàn bà cho chúng giết đâu.

— Tôi không sợ thế, tôi tin ở bác.

— Thôi, với anh tôi chẳng còn gì nói thêm nữa đâu,— bác Biriukốp nói, vẻ mỉa mai, sự cau có đã trở lại trong con người bác, và khi bện xong cái bấc đèn, bác nằm phịch xuống trường kỷ, trở mình một lát rồi ngáy ầm ầm.

Xintxốp nằm nhìn lên trẩn nhà, và anh tưởng chừng như không có trần nhà, mà chỉ thấy một bấu trời đen, trong đó nghe có tiếng ẩm ì đứt đoạn của những chiếc máy bay ném bom đang kéo tới Maxcơva. Anh vừa bắt đầu thiếp đi thì chợt một bàn tay trẻ con đụng vào mặt anh.

— Đồng chí chính trị viên,—cô bé ngồi xổm xuống đất, thì thẩm nói,—cô ấy gọi đồng chí.

Xintxốp bèn cất mình đứng dậy và không xỏ ủng, cứ để chân đất theo sau cô bé sang phòng bên cạnh

— Sao, cô thế nào rồi? —Anh cúi xuống bên nữ bác sĩ và hỏi: — Khó chịu lắm ư?

— Không, tôi đỡ rồi, nhưng cứ sợ thình lình bị mê man hay ngủ thiếp đi rồi các anh đi mất mà chẳng chia tay.

— Chúng tôi không bỏ đi mà chẳng chia tay đâu. Chúng tôi phải vào từ biệt cô chứ.

— Anh để khẩu súng lục của tôi tại cho tôi. Nhét xuống dưới gối. Được chứ? Rất muốn đưa cho anh, nhưng tôi cũng cần đến nó.

Song Xintxốp đã không ngần ngại trả lời rằng anh sẽ không trả lại cho cô bởi vì, quả thực, khẩu súng lục đó đang rất cần cho anh, còn đối với cô thì nó chỉ có thể làm hại cô mà thôi.

— Chị cứ tự nghĩ mà xem: bộ quân phục của chị cũng phải đem giấu đi, thậm chí còn phải đổi cả áo sơ mi khác cho chị nữa, thế mà dưới gối lại để khẩu súng lục! Nếu quân Đức không đến thì chị chẳng cần gì đến súng lục, còn nếu chúng đến thì khẩu súng sẽ trở thành mối nguy cho chị và... cho cả những người chủ nhà của chị nữa,—Xintxốp nói thêm như vậy khiến cô không sao phản đối được. — Ngủ đi. Có thực là đỡ hơn không?

— Thực đấy... Nếu anh gặp đồng chí Xerpilin thì kể chuyện về tôi nhé. Được không?

— Được.

Anh khe khẽ siết bàn tay nóng như lửa của cô.

— Theo tôi thì chị sốt nặng hơn rồi đấy.

— Tôi khát nước luôn, còn nói chung thì chả sao đâu.

— Đồng chí chính trị viên,—cô bé níu anh lại nơi ngưỡng cửa,—cháu muốn nói với chú một việc... — cô nín lặng, lắng nghe tiếng ngáy của ông bố.—Chú đừng lo ngại gì về cô Tanhia. Chú cũng đừng nghĩ gì về bố cháu cả,—cô gọi đúng chữ «bố», chứ không gọi là «dượng»,—đừng nghĩ tại sao bố cháu lại dữ tợn đến như vậy. Bố cháu đang khổ sở về mẹ cháu và thằng em trai cháu đấy... Chú đừng sợ, đừng để tâm những chuyện bố cháu nói, chuyện bố cháu bị khai trừ ra khỏi Đáng, đó toàn là những chuyện từ bao giờ bao giờ rồi ấy! Thế rồi khi chiến tranh hắt đầu, bố cháu đã lên ngay huyện ủy đề nghị xin được vào Đảng trở lại. Đảng ủy lâm trường người ta đã nghiên cứu về bố cháu, nhưng sau đó mọi người đều đi bộ đội ráo cả, cho nên không sao họp hội nghị được. Chú đừng lo ngại gì về bố cháu cả nhé!

— Chú chẳng lo ngại gì đâu!

— Còn cháu thì cháu cũng sẽ làm hết mọi việc!—cô bé lại sốt sắng tiếp tục thì thào.—Cháu sẽ nhận cô Tanhia là có họ hàng với nhà cháu! Cháu đã bàn xong với cô ấy rồi. Cháu lấy danh dự đoàn viên hứa với chú như vậy!

— Cháu đã là đoàn viên rồi kia ư?—Xintxốp hỏi.

— Vâng, từ tháng năm.

— Thế thẻ đoàn viên của cháu đâu?

— Đưa chú xem nhé?—cô bé hỏi và tỏ vẻ sẵn sàng.

— Thôi đừng. Chỉ cốt sao cháu tìm được một người y sĩ nào đến nắn lại chân cho cô ấy thì tốt quá. Chú không biết cách nắn xương, phải biết cách mới nắn được.

— Nhất định cháu sẽ tìm được, cháu sẽ tìm y sĩ, bác sĩ đến! — cô bé vẫn nói với cái vẻ sẵn sàng ấy.—Cháu sẽ làm tất!

Và Xintxốp tin rằng nhất định cô bé sẽ tìm được y sĩ, bác sĩ thực, sẽ dẫn đến thực và sẽ làm tất cả mọi việc, sẽ hy sinh cả tính mệnh cho cô bác sĩ nhỏ nhắn này.

[macbupda]

Anh lại đặt mình nằm xuống, và lần này trong nháy mắt đã ngủ lịm đi, không hề nghĩ ngợi một điều gì nữa.

Ánh sáng đã làm anh thức giấc, giữa lúc mơ màng, anh tưởng trời đã sáng, nhưng khi mắt ra thì thấy trong nhà vẫn tối om. Anh lại toan nhắm mắt, nhưng một luồng ánh sáng rộng đã loang loáng quét lên khung cửa số. Đây chỉ có thể là ánh đèn pha của một chiếc xe đang chạy vào xưởng cưa mà thôi. Xintxốp nhảy bật dậy và chưa kịp xỏ ủng đã lay gọi Dôlôtarép và bác chủ nhà.

Ánh sáng lại lướt qua cửa sổ.

— Quân Đức đi xe đến! Đợi quá lâu rồi! — bác Biriukốp khàn khàn nói.—Chạy đi thôi!

Vừa nhảy lò cò bằng một chân, vừa đưa hai tay vịn tường, bác lần đến ô cửa sổ trông ra sân, giật tung cánh cửa mở toang nó ra.

— Chạy di! Qua sân, tắt qua vườn rau mà thoát vào rừng. Chúng không thấy đâu. Nhanh lên!

Qua cửa sổ mở rộng đã nghe thấy tiếng nổ của mấy chiếc xe. Xintxốp để cho Dôlôtarép ra trước, rồi vẫn chưa kịp xỏ ủng, anh vớ luôn lấy nó cùng với đôi xà cạp mà trèo qua cửa sổ.

Và thật là vừa đúng lúc. Những chiếc xe khác đang còn chạy, nhưng một chiếc đã đỗ lại bên cạnh nhà, đã nghe tiếng bọn Đức nói oang oang. Chiếc xe này chở đầy lính.

Sau khi vượt qua vườn rau và chạy giữa những đống gỗ ra đến cửa rừng, Xintxốp cùng Dôlôtarép ngồi tạm xuống để thở. Vừa đi ủng vào chân, Xintxốp vừa ngoái lại nhìn phía đằng sau, nơi mấy chiếc xe Đức đang vòng trở lại, chiều đèn pha ra bốn phía. Còn trong căn nhà mà Xintxốp và Dôlôtarép vừa chạy ra cách đây năm phút, thì lúc đầu thấy ánh sáng nhen lên trong một ô cửa sổ, sau đó đến ô cửa sổ thứ hai. Ánh sáng xuyên qua lớp bao tải che không kín khung cửa sổ mà lọt ra ngoài, thậm chí đứng đây nhìn cũng thấy được.

Nhìn làn ánh sáng đó, Xintxốp đau xót cảm thấy mình bất lực. Mới cách đây một giờ, ít ra họ còn có thể báo vệ người đàn bà đang nằm ở đấy, dù là bằng khẩu súng trường và khẩu súng lục này. Nhưng giờ đây cô ta đã bị bỏ lại một mình, không gì che chở, phó thác cho lương tâm của con người và lòng nhân từ của quân địch.

Dôlôtarép cũng nghĩ đúng như thế.

— Chí mong sao trong cơn sốt, cô ấy đừng có nói nhảm điều gì!—anh nói rồi đế thêm:—Chúng mình tranh thủ rít vài hơi chứ đồng chí chính trị viên? Trong bụng thấy bồn chồn quá.

— Sợ chúng trông thấy mất!

— Không sao, chúng không thấy được đâu. Ta lấy áo capốt che đi chứ...

Thế là họ chỉ còn lại có hai người chứ không phải ba nữa, và họ cũng sẽ chỉ đi với nhau thêm sáu ngày đêm nữa, cho đến lúc số phận lại ném tung cả hai người về hai phía khác nhau.

Trong sáu ngày đêm đó, họ đã phải chịu đựng tất cả những gì có thể trút xuống số phận của hai người mặc quân phục và cầm súng trong tay đang đi qua dinh lũy của quân thủ để về với quân ta. Họ đã nếm đủ mùi đói rét, đã bao phen kinh hoàng trước cái chết. Đã mấy lần tính mạng họ chỉ treo đầu sợi tóc, suýt bị chết hoặc bị bắt làm tù binh, và họ đã từng nghe thấy tiếng quân Đức nói, tiếng súng ống Đức va nhau lách cách, tiếng gầm rú của xe cộ Đức và ngửi mùi xăng Đức chỉ cách mình có hai chục bước.

Bốn lần họ đã ngủ đêm trong khu rừng tháng mười ẩm ướt, tê cóng vì lạnh, và hai lần đã ghé vào nhà dân để ngủ nhờ.

Ở một nhà dân, người ta mừng rỡ khi thấy họ, còn ở nhà kia, người ta lại hoảng sợ, không phải sợ họ mà sợ là quân Đức biết rằng họ đến ngủ nhờ ở đây. Nhưng cả hai nơi họ ngủ nhờ, ai nấy đều đặc biệt chú ý tới việc họ vẫn mặc quân phục mà đi. Ở nhà thứ nhất thì người ta tự hào về họ, còn ở nhà thứ hai, người ta kinh sợ cho bản thân mình.

Và khi rời khỏi ngôi nhà thứ nhất lúc trời táng sáng, Dôlôtarép đã báo Xintxốp:

— Đây mới chính là những người Nga! Phải không, đồng chí chính trị viên?

— Đúng!

[macbupda]

Còn khi họ rời khỏi ngôi nhà thứ hai cũng vào lúc trời tảng sáng thì Xintxốp lại báo Dôlôtarép:

— Đã thế thì cho đến chết cánh mình cũng sẽ không cởi bỏ quân phục, dù chỉ để chọc vào mắt những kẻ bo bo ích kỷ kiểu đó.

Còn Dôlôtarép thì đáp rằng, đồng chí chính trị viên thuận trả cho họ một trăm rúp về khoản thức ăn thì thật phí hoài. Đáng lẽ ra cứ nhổ toẹt vào mõm chúng nó!

— Thì tớ đã nhổ rồi đấy, nhổ bằng cách trả cho chúng một trăm rúp đó. Cứ để cho chúng nuốt lấy cái nhục ấy.

— Thế mà chúng còn mở mồm bảo là con trai chúng nó ở trong quân đội! — Dôlôtarép vẫn chưa thôi bứt dứt. Thật kẻ mạt kiếp mới phải đi đổ máu cho những thứ bố mẹ như vậy!

— Ngoài bố mẹ ra, còn có chính quyển Xô viết nữa chứ.

— Có thì cùng có đây, nhưng dù sao vẫn rất khổ tâm! — Dôlôtarép không chịu đồng ý với Xintxốp.

Và cuộc trò chuyện đó cũng suýt nữa trở thành lần trò chuyện cuối cùng của họ, bởi vì nửa giờ sau họ vừa leo lên khỏi một khu rừng dốc đứng thì chạm trán ngay với hai tên lính thông tin Đức đang kéo cuộn dây điện thoại. Cuộc gặp gỡ này là bất ngờ đối với cả hai bên, nhưng hai người Nga đang vượt vòng vây vốn tinh khôn như thú rừng, nên dù sao vẫn xử trí nhanh hơn là hai tên Đức vừa mới uống cà phê buổi sáng xong và đang huýt lên một điệu sáo với cái dạ dày no căng.

Dôlôtarép giương súng trường bắn vào một tên Đức trước khi hắn kịp giật súng trường ra khỏi vai. Còn tên Đức thứ hai hoảng quá, bỏ chạy lẩn vào bụi cây, Xintxốp đuổi theo dùng súng lục bắn, mãi đến viên đạn thứ bảy, viên đạn cuối cùng, mới giết được nó.

Sau đó, họ thu lấy một khẩu súng trường và một bao đạn rồi cứ xuyên rừng mà chạy để xa lánh nơi bắn nhau đó, chạy mãi cho đến khi mệt nhoài, ngã khuỵu xuống trong một bụi rậm. Mãi tới đây họ mới nằm ôn lại mọi sự việc vừa xảy ra.

«Thế là chúng mình đã giết được chúng nó rồi đây»,— Xintxốp nghĩ thầm và nhớ tới câu bác Biriukốp hỏi hôm trước, nơi xưởng cưa: «Thế nhỡ ra gặp lính Đức?» — và câu mình trả lời: «Chúng tôi sẽ giết chúng».

—Đi thôi,—Dôlôtarép nói, — kẻo chúng nó lại vào càn quét trong rừng đấy, chúng mình chạy chưa xa lắm đâu...

— Ừ, phải, — Xintxốp nói đoạn khoác khẩu súng trường Đức lên vai, rồi lại nói thêm: — Có vẻ nặng. Lâu không mang súng trường đến nỗi không quen vác nó nữa.

Dôlôtarép bèn khuyên anh quẳng khẩu súng lục đi, vì dù sao cũng đã bắn hết nhẵn đạn rồi. Song Xintxốp thấy tiếc, báo rằng sẽ còn tìm ra đạn và rút cục vẫn giữ khẩu súng lục.

Nhưng sau đó, anh lại chỉ còn trơ mỗi khẩu súng lục không đạn ấy mà thôi. Số là ban đêm họ phải qua sông, trong khi lội nước ngập đến cổ thì thình lình anh bị thụt xuống cái hố sâu, đánh rơi xuống nước mất cả áo capốt lẫn khẩu súng trường Đức mà anh đã dùng thắt lưng buộc lại với nhau và giơ lên cao khỏi đầu. Rồi hết lặn lại mò mà anh vẫn không sao tìm thấy một thứ gì cả. Thế là cả hai người chỉ còn có một khẩu súng trường với một tấm áo da.

Qua sáu hôm, họ đã gặp đủ mọi điều, chỉ thiếu mỗi một điều là không thể làm thế nào để đến được chỗ quân ta, họ càng thọc sâu về phía đông bao nhiêu thì té ra quân Đức lại còn tiến sâu hơn cả họ.

Cuối cùng, cái ước mơ tìm đến tuyến mặt trận của họ dường như đã bắt đầu tỏ ra không sao thực hiện nổi. Nỗi cô đơn đã đè nặng lên lòng họ nhiều hơn cả. Đôi khi trò chuyện với nhau về điều đó, họ lại nẩy ra cảm tưởng hình như quãng đường gian khó cùng đi với Xerpilin từ Môghilép tới Ennha vẫn còn là sung sướng hơn, nếu đem so với những điều mà họ phải chịu đựng trong lúc này. Giá mà gặp được một đơn vị đang phá vây để cùng đi với nhau thì sướng biết bao.

Thực ra, có một lần gần tối, họ đã gặp được một thượng úy mặc quân phục với bảy chiến sĩ có vũ khí. Xintxốp và Dôlôtarép tỏ ý muốn nhập bọn với họ và viên thượng úy không phản đối việc ấy. Nhưng qua một đêm anh ta đã nghĩ lại, có lẽ là sau khi nghe Xintxốp kể lại rằng hai người vượt vòng vây suốt từ dạo tháng bảy tới giờ, thì anh ta đâm ra nghi ngờ. Gần sáng Dôlôtarép chỉ còn nghe thấy tiếng những bụi cây chớm phủ tuyết đọng đầu mùa đang gãy, kêu răng rắc. Tám người kia đã dậy kéo nhau đi riêng mà không đánh thức họ.

[macbupda]

— Sao, ta đuổi theo chứ?—Dôlôtarép hỏi Xintxốp.

Nhưng Xintxốp trả lời:

— Họ đã không tin mình thì cứ kệ cho họ đi.

Và hai anh đã tìm mãi, tìm mãi mà không thấy một đơn vị nào vừa thoát vòng vây vừa chiến đấu, để có thể nhập bọn được. Rõ ràng là các đạo quân từ Viadơma vượt ra đã đột phá theo các hướng khác...

Lần cuối cùng họ đã phải ngủ dêm trong rừng. Mép rừng lượn quanh theo đường ôtô mà trên đó dòng xe cộ của quân Đức qua lại hầu như không ngớt.

Nhân cơ hội thuận tiện, họ chạy vụt qua đường, tiến sâu vào rừng thêm chừng hai cây số nữa, bẻ những cành thông và chui vào giữa đám cành lá rậm rạp, lấy tấm áo da rách của Dôlôtarép trùm lên đầu. Mấy hôm trước, trời còn khô ráo, nhưng hôm nay vào lúc gần tối, lần đầu tiên trời lại đổ mưa. Dù đã phải nằm sát vào nhau cho ấm, họ vẫn bị lạnh và bị ướt trong khi ngủ. Thêm nữa cái đói lại còn hành hạ: sáng nay đã vừa hết nhẵn thức ăn cuối cùng mà họ đã xoay được khi ngủ nhờ lần cuối cùng trong nhà dân.

Cả hai đều không sao ngủ được.

— Tiếc quá, cái thắt lưng rơi xuống sông mất, —Xintxốp nhếch mép cười ỉu xìu. —Nếu không thì cũng thắt chặt được bụng lại cho dễ chịu hơn.

— Chúng mình dại, không lục lọi túi dết của mấy  thằng Đức xem có thức ăn gì không.

Dôlôtarép đã tỏ ý tiếc rẻ việc này không phải lần đầu.

— Con đường ta vừa chạy qua lại là đường rải dá,— Dôlôtarép lặng im chốc lát rồi hỏi: — Không biết nó là con đường nào nhỉ?

— Hình như đường đi Vêrêa, còn Mêđưn thì đã ở về phía nam. Có thể đấy chính là con đường từ Mêđưm đến Vêrêa.

— Thế từ Vêrêa đến Maxcơva bao nhiêu cây?

— Gần một trăm cây.

— Ờ... — Dôlôtarép trầm ngâm nói. — Nghĩa là chỉ còn gần một trăm cây số nữa thì sẽ đến được Maxcơva, thế mà cánh mình vẫn ở trong hậu tuyến của bọn Đức. Chịu, không sao tin nổi nữa... — Anh lắng nghe tiếng gầm rú thấp, nặng nề rền rĩ trên trời. — Chúng kéo đến Maxcơva đấy. Còn phải bay thế này nghĩa là chưa chiếm được Maxcơva đâu!

Họ lại nằm im lặng mấy phút.

— Xintxốp, Xintxốp ơi! — Dôlôtarép gọi.

Họ đều là những người cùng một thế hệ: chính trị viên Xintxốp đang độ ba mươi, còn chiến sĩ hồng quân Dôlôtarép thì chưa đến hăm bảy tuổi; cảnh hoạn nạn đã kết họ thành anh em, và giữa cuộc sống hiện nay họ đang trải qua một cuộc sống mà đôi lúc họ tưởng như đã ruồng bỏ hai người họ với nhau trên toàn bộ quá đất này, họ đã bắt đầu gọi nhau bằng «cậu tớ» lúc nào mà không hề hay biết.

— Cái gì vậy?

— Thế là rút cục tớ với cậu đã phải để cô bác sĩ lại, không cứu được cô ấy.

— Vậy cậu định cứu bằng cách nào? Nếu chìm xuống nước, thì còn nâng cô ta lên trên đầu được. Chứ như thế này thì còn làm gì được nữa? Để cô ta chết dọc đường thì tốt hơn à?

— Ừ, thực thế đấy—Dôlôtarép đồng ý. Rồi anh thở dài nhắc lại: — Nhưng rút cục cánh mình đã bỏ cô ta lại!

— Vậy cậu còn muốn gì nữa nào?—Xintxốp đáp với vẻ không bằng lòng.

—Tớ thì muốn nhiều thứ... Muốn mà không được. Thế mới bực... Nhưng cậu có biết là tớ muốn gì không?

— Nào, muốn gì?

— Giá người ta bảo tớ: «Dôlôtarép, chúng tớ sẽ ném cậu như một quá bom vào đầu thằng Hítle, nhưng có điều là nếu cậu khử được nó thì cậu cũng ra tro, vậy cậu có bằng lòng không?! », thì tớ sẽ hỏi: «Nhưng liệu ném có trúng không? », và nếu họ cam đoan «Trúng chứ», thì tớ sẽ đáp «Ném đi! ». Cậu có tin không?

— Tin chứ.

[macbupda]

— Mà đôi khi tớ còn nghĩ: tại sao số mình lại hẩm hiu thế, chui đi làm lái xe? Tớ hoàn toàn có thể lái được xe tăng cơ mà!

— Thế thì sao?

— Chả sao cả. Tớ chỉ muốn ít ra cũng được một lần giã chúng không phải bằng súng trường, mà bằng đại bác, và tự tay mình giã cơ! Dùng sức của mình nghiền nát ra như cám một cái gì đó, một chiếc xe tăng hay là một chiếc ôtô của chúng cũng được! Khi nào ra khỏi vòng vây tớ cóc đi làm lái xe nữa. Quẳng mẹ cái nghề này đi.

— Họ biết cậu là lái xe là họ vẫn sẽ điều động cậu thôi.

— Tớ sẽ giấu chứ! Tớ sẽ giấu chứ! — Dôlôtarép ngừng nói.—Xintxốp. Xintxốp này!

— Cái gì?

— Cậu báo liệu quân Đức có chiếm được Maxcơva không?

— Tớ không biết.

— Nhưng cậu nghĩ thế nào chứ?

— Tớ không tin.

Một loạt tiếng gầm rú trầm trầm lại rền rĩ kéo qua bầu trời.

— Chúng nó lại bay đấy...

— Xintxốp, thế trước cậu học ở đâu?

— Lúc đầu học ở trường cấp hai, sau học ở trường dạy nghề.

— Tớ cũng vậy. Cậu học ở trường nào.

— Trường chế biến gỗ. Còn cậu?

— Tớ học nghề thợ nguội, thuộc công ty máy mòc nông nghiệp Rôxtốp. Thế sau đó?

— Sau đó mình đi làm. Rồi lại đi học.

— Ở đâu?

— Ở ĐABACÔ.

— ĐABACÔ là cái gì?

— Trường đại học báo chí cộng sán chủ nghĩa.

— Còn tớ thì công tác suốt, lái máy kéo và xe tải, chỉ khi vào bộ đội mới chuyển sang lái xe con. Nhưng cậu nghĩ thế nào, liệu ông Xerpilin có khỏi không?

— Tớ chả biết. Bác sĩ bảo là sẽ khỏi.

— Giá mà lại được về đơn vị ông ta thì hay quá nhí?

— Bao giờ thoát vòng vây chúng mình sẽ viết thư cho ông ấy.

— Cậu bảo tớ là trước cậu công tác ở Viadơma phải không?—Dôlôtarép chợt hỏi.

— Ừ, ở Viadơma,—Xintxốp đáp, và sau đó anh im lặng hồi lâu.

Bản thân anh cũng đã nhiều lần nhớ tới Viadơma, và bây giờ, sau câu hỏi của Dôlôtarép anh nhẩm tính xem từ đây đến đó bao nhiêu cây số, rồi quyết định nếu không thể vượt qua được vòng vây thì đành phải rẽ sang Viadơma, tìm người quen mà tham gia đánh du kích ở đó.

Đêm ấy, cả anh lẫn Dôlôtarép đều nghĩ rằng Viadơma đã nằm lại sâu trong hậu tuyến của quân Đức thì tất nhiên đã bị chúng chiếm từ lâu. Dù sao chăng nữa, chắc là hai anh vẫn sẽ cảm thấy nhẹ nhõm hơn, nếu được biết những việc đã xảy ra ở đó trong thực tế.

Vành đai xung quanh Viadơma ngay trong đêm đó cũng vẫn mỗi lúc một khép chặt thêm mà không sao có thể khép chặt đến cùng được, các đạo quân bị bao vây của ta đang bỏ mạng ở đó trong những trận chiến đầu cuối cùng, những trận chiến đấu tuyệt vọng với các quân đoàn xe tăng và bộ binh Đức. Nhưng chính do đó mà mấy hôm sau, ở trước thành Maxcơva, Hítle đã thấy thiếu những quân đoàn đã bị giam chân tại Viadơma ấy.

[macbupda]

Tình trạng bị bao vây và phải rút lui từng mảng lớn một cách bi thảm trên mặt trận miền tây và mặt trận Brianxk trong tháng mười, đồng thời cùng lại là một chuỗi xích liên tiếp của những trận phòng ngự, đã khiến người ta sửng sốt về tính chất ngoan cường. Nó tựa hồ như một thứ cát, khi thì từng hạt khi thì từng núi, đổ ra dưới bánh xe không để cho cái dòng thác lũ sắt thép của quân Đức thừa thắng tràn đến Maxcơva.

Hai con người đêm đó đang nằm trong khu rừng gần Vêrêa và đang tự cảm thấy mình vừa nhỏ bé, vừa hẩm hiu, vừa hầu như không có vũ khí gì, tuy vậy cũng vẫn là hai hạt cát đã tự ý mình tung ra dưới bánh xe bộ máy chiến tranh của quân Đức.

Họ cùng không để cho bọn Đức tiến đến tận Maxcơva, mặc dầu đúng vào đêm ấy, chính họ đã rùng mình khi nghĩ rằng phải chăng chúng ta có thể để cho thủ đô lọt vào tay quân thù, và họ cũng chưa được biết là Maxcơva sẽ không bao giờ bị bỏ rơi vào tay quân thù cả.

Gẩn sáng, tiếng súng của một trận chiến đầu ác liệt ở gần đó đã đánh thức họ dậy. Trong rừng mới hơi mờ sáng. Họ đứng lên và đi về phía những tiếng súng ấy, vì họ biết rõ một điều: nếu đó là một trận đánh thì có nghĩa rằng ở đó không chỉ có quân Đức mà còn có quân ta, và may ra còn có hy vọng vượt được vòng vây đến với quân ta.

Chiến tranh lại có cách đo lường riêng của chiến tranh, và họ đã đi đến những âm thanh chết chóc của những quả đạn pháo đang nổ tung và những tràng súng máy quạt lia lịa ấy, cùng với tâm trạng sốt ruột, chẳng khác nào lúc người ta đi theo tiếng gọi của cuộc sống, đi đến ngọn đèn biển, đi đến làn khói cùa một ngôi nhà giữa vùng tuyết giá.

— Có lẽ chính đấy là hỏa tuyến chăng?—Dôlôtarép hỏi.

Xintxốp cũng muốn tin là như vậy, nhưng suy nghĩ giây lát anh cho rằng chưa chắc đã phải thế. Nếu hỏa tuyến chạy qua đây thì ban đêm đã không yên tĩnh như vậy. Chắc hắn đây là quân ta đang đột phá vòng vây qua hậu tuyến quân Đức.

Họ đi về phía trước và hình như trận đánh cũng tiến lại phía họ; đã có thể phân biệt được rằng đây không phải là loại súng máy nào khác mà chính là loại «Mácxim» của ta đang nã từng loạt ngắn ở đâu rất gần đây.

— Họ bắn tiết kiệm dạn, — Dôlôtarép nói.

Xintxốp gật đầu.

Họ đi thêm hai trăm bước nữa. Trong rừng đã sáng hẳn. Càng đi, họ càng phải thận trọng hơn, sợ vấp phải quân Đức trước khi gặp quân mình.

Bỗng một quả đại bác nổ tung cách họ một trăm thước, họ vọt tiến rồi nằm ngay vào cái hố đạn còn đang bốc khói, trong lúc ấy đạn pháo bắt đầu nổ hết quả này đến quả khác ở cả bên trái lẫn bên phải họ.

Ít ra thì cũng có tới mấy đại đội pháo cùng phát huy hóa lực.

Thoạt tiên Xintxốp nghĩ rằng quân Đức không tính toán gì, bắn bừa vào chỗ trống. Anh đã mừng thầm trong bụng, do vậy trong chốc lát đã quên khuấy mất sự nguy hiểm.

Nhưng đạn pháo vẫn tiếp tục rơi đúng vào dải đất đó một cách có hệ thống, khiến Xintxốp hiểu rằng bọn Đức đang dựng lên một bức tường lửa thép ở đây để chặn đường không cho quân ta mở đột phá khẩu về phía này.

—Thế nào, nằm chờ hay đi?—Xintxốp hỏi Dôlôtarép.

Đằng trước vẫn nghe có tiếng súng máy ròn rã.

— Đi thôi.

Họ bắt đầu vọt tiến, khi thì nằm xuống hố đạn, khi thì nằm xuống khe rãnh, khi thì chỉ chúi đầu xuống đất.

— Chả có lẽ chúng mình sắp đến chỗ quân ta thật sao? Không thể tướng tượng nổi nữa, — Xintxốp nói vậy trong khi phải thở hồng hộc sau một lần vọt tiến mau lẹ, và trong khi lại một lần nữa họ phải lăn kềnh xuống cạnh gốc một cây thông cao lớn.

Và đó là những lời nói cuối cùng của Xintxốp mà Dôlôtarép còn được nghe thấy.

Một quả đạn nổ. Khi Dôlôtarép ngóc đầu dậy thì thấy chính trị viên đã nằm dang rộng hai tay, còn đầu và trán thì máu đã chan hòa.

— Xintxốp, Xintxốp! — Anh lay hai vai Xintxốp. — Xintxốp!

Nhưng Xintxốp không đáp.

Dôlôtarép bèn xốc cái thân hình vô tri vô giác của Xintxốp lên vai mình, rồi tiếp tục đi về phía có tiếng súng máy ở đằng trước.

Đi được bốn chục bước, anh khuỵu xuống vì vác quá nặng nhưng đứng dậy ngay, lại xốc Xintxốp lên vai rồi lại ngã lăn ra. Anh nằm và cảm thấy rằng dù sao mình cũng không thể cõng nổi Xintxốp đến chỗ quân ta.

Trong khi ấy, những giây đồng hồ cứ trôi qua, và anh thấy hình như tiếng súng máy bắt đầu xa dần.