LỜI KẾT
Để kết thúc cuốn sách này. Chúng ta thử khái quát lại toàn bộ cuộc đời hoạt động của Stalin. Ông là người như thế nào? Những người đương đại đánh giá về ông như thế nào? Tôi không muốn nhắc lại đánh giá của người dân Liên Xô đối Stalin, vì tất cả họ, từ người lính đến vị nguyên soái, từ người lao động bình thường đến vị Bộ trưởng - tất cả họ đểu đánh giá cao Stalin.
Tôi sẽ đưa ra các suy nghĩ của người nước ngoài, các nhà văn, các chính khách, nhà quân sự nước ngoài, các ý kiến đánh giá của họ sẽ khách quan và chính xác.
Chúng ta hãy bắt đầu từ Churchill, xem ông ta viết thế nào về Stalin:
“Một hạnh phúc lớn lao cho đất nước Nga là trong những năm chiến tranh căng thẳng, đầy thử thách, nước Nga đã được dẫn dắt bởi vị tướng thiên tài, bất khả chiến bại I. V. Stalin.
Ông là một nhân cách vĩ đại, được kính trọng trong thời đại đầy gian khó của chúng ta, thời đại mà ông đã trải qua cả cuộc đời mình.
Stalin là một con người có nghị lực phi thường, một trí tuệ và sức mạnh không gì khuất phục được, nhưng rất kiên quyết, mạnh mẽ, không khoan nhượng kể cả trong công việc, trong bàn đàm phán. Thậm chí kế cả với tôi, một chính khách lão luyện, trưởng thành trong Nghị viện Anh cũng không thể cưỡng lại được. Trong các tác phẩm của ông vang lên sức mạnh kỳ lạ. Sức mạnh này trong Stalin quả là vĩ đại, gần như độc nhất vô nhị trong số các vĩ nhân của tất cả các dân tộc, các thời đại... Sức ảnh hưởng của ông ta đến mọi người rất kỳ lạ. Khi ông xuất hiện trong gian phòng họp của Hội nghị Yanta, tất cả chúng tôi như là đồng loạt đứng dậy và thật kỳ lạ là tất cả giơ tay lên vành mũ để chào ông.
Stalin có một tư duy sắc sảo, lôgic và không bao giờ dao động. Ông thể hiện tài năng tuyệt vời biết tìm cách thoát ra khỏi các tình huống phức tạp nhất mà tưởng chừng không thể thoát ra được... Đây là con người biết cách dùng chính bàn tay kẻ thù của mình để tiêu diệt chính kẻ thù của mình, buộc chúng tôi - mà người ta gọi là tư bản - chiến đấu chông lại chính các nước tư bản...”.
Handry Baxbuyt (nhà văn Pháp):
“Lịch sử cuộc đời ông - đó là chuỗi các chiến thắng trước các tình huống khó khăn nhất. Bắt đầu từ năm 1917, khi ông bắt đầu các chiến công của mình - Đây là một con người gang thép. Ngay tên ông là Stalin đã gợi cho chúng ta tính cách không khuất phục nhưng lại mềm dẻo như thép đã tôi luyện. Sức mạnh của ông - đó chính là sức mạnh của tư duy không ai sánh kịp, sự hiểu biết rộng rãi, sự tập trung cao độ, sự sáng sủa rõ ràng, có trật tự, quyết đoán và kiên cường trong các quyết định của mình.
Nếu Stalin tin tưởng quần chúng thì quần chúng tin cậy ở ông. Ở nước Nga hiện đại, có sự sùng bái đối với Stalin, nhưng ở đây là sự sùng bái có cơ sở, dựa trên niềm tin và nguồn gốc từ bên dưới. Hình tượng của Người luôn đứng cạnh C. Mark, Lênin trên các biểu ngữ. Đây chính là con người quan tâm đến tất cả mọi việc, đến tất cả mọi người. Người sáng tạo ra những giá trị trong hiện tại và cả những thứ sẽ đến trong tương lai... Con người có cái đầu bác học, khuôn mặt của một người công nhân, trong trang phục của một người lính giản dị.
Stalin là trung tâm, là trái tim của tất cả mà ánh hào quang sẽ soi chiếu từ Moxcơva đến mọi miền trái đất...”.
Hordet Hell (Thư ký nhà trắng Mỹ trong những năm chiến tranh):
“Stalin là một nhân cách kỳ lạ. Ông có khả năng và trí tuệ phi thường, biết cách nắm được bản chất các sự việc. Ông là một trong các vĩ nhân cùng Roosevelt và Churchill chịu một gánh nặng trách nhiệm lớn lao trên vai, một nhân cách như thế suốt 500 năm qua chưa từng xuất hiện...”.
Averell Harrimann (Đại sứ Mỹ ở Liên Xô):
“Ông có kiến thức uyên bác và khả năng tuyệt vời để nắm vững bản chất sự việc. Tư duy sinh động, sự quan tâm tinh tế đến mọi người... Tôi phát hiện ra rằng ông biết cách truyền cảm hơn Roosevelt và có đầu óc thực tế hơn Churchill, và trong một chừng mực nào đó ông là một trong những nhà quân sự có nhiều chiến công nhất...”.
Iu. K. Paaxikivi (Tổng thống Phần Lan):
“Stalin là một trong những nhân vật vĩ đại nhất của lịch sử hiện đại. Ông đã để lại dấu ấn không chỉ trong lịch sử Liên Xô, mà còn cả lịch sử thế giới. Dưới sự dẫn dắt của ông, nước Nga già nua đã biến đổi, hồi sinh và trở thành một cường quốc thế giới, hùng mạnh hơn bao giờ hết trong lịch sử...”.
Harry Hopkins (Đại diện đặc biệt của Tổng thống Mỹ):
“Stalin là con người độc nhất vô nhị. Ông đón tiếp tôi, bắt tay một cách thân tình, mỉm cười thân thiện. Ở ông không bao giờ có một lời nói, hành động nào thừa. Stalin hiểu rất rõ ông cần cái gì, nước Nga cần cái gì. Trong thời gian hội đàm, ông trả lời rất nhanh và chính xác như là các câu trả lời đó đã được ông suy nghĩ từ nhiều năm trước...”.
