Thời sôi động

[macbupda]

Ngừng một lát, anh Tô nói tiếp:

- Anh Chu Huy Mân xuất thân là một bần nông, hoạt động cách mạng sớm. Đảng đã giáo dục rèn luyện đưa anh vào Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa III. Anh cần thành khẩn sự phê bình những sai lầm khuyết điểm của mình, qua đó, Bộ Chính trị sẽ có thái độ rõ ràng dứt khoát. Chúng ta phải là những người gương mẫu.

Anh Tô ngừng lời, anh Trường Chinh chậm rãi nói:

- Chúng ta hãy bình tĩnh nghe anh Mân báo cáo cụ thể rồi sẽ có ý kiến.

Tôi hoàn toàn bất ngờ trước những vấn đề anh Tô nêu ra. Tôi tự trần tình và xem lại mình có mắc những sai lầm trên không? Có những việc có thể nói ngay được, song có những việc không thể giải thích vào lúc này. Sau một vài phút suy nghĩ, tôi đứng dậy, nói:

- Thưa các đồng chí, ba sai lầm của tôi khi làm nhiệm vụ quốc tế ở Lào anh Tô vừa nêu tôi xin được báo cáo: Vấn đề làm mất đoàn kết với các đồng chí lanh đạo cao nhất của Đảng Nhân dân cách mạng Lào, xin Bộ Chính trị cho kiểm tra, xác minh phân rõ đúng sai. Hai vấn đề còn lại tôi xin được trình bày cụ thể. Việc phân phát vũ khí từ Hà Nội chuyển sang đúng là chúng tôi cấp cho Pa-thét Lào nhiều và tốt hơn quân của Coong-le. Bởi vì, vũ khí giao cho quân Coong-le bao nhiêu vẫn không đủ, binh lính thường vứt vũ khí bừa bãi. Qua tiếp xúc làm việc với Coong-le và Bộ chỉ huy trung lập của anh ta, tôi có cảm nhận phải đề phòng Coong-le. Rất có thể một lúc nào đó anh ta làm phản.

Vấn đề làm nhà lớn và khách sạn quốc tế sự thực như thế này: khi Hà Nội chuyển lên 100 tấm tôn kẽm, anh em công binh lấy cây thông và dây mây dựng một nhà lớn khoảng 100 mét vuông. Khu rừng thông rộng và đẹp, mùa khô lá không rụng xuống như trải thảm. Anh em công binh thấy rừng thông đẹp quá nên ở lối vào ra ngoài cũng đã dùng rơm tết lại rồi căng lên bốn chữ “Khách sạn quốc tế”. Bởi lẽ trong rừng có 12 chiếc lán của phóng viên báo chí các nước xã hội chủ nghĩa và của Đảng Cộng sản Pháp. Tôi ở đây 4 tháng, tình hình chiến sự lại chưa ổn định, làm gì có điều kiện để làm nhà lớn và khách sạn quốc tế và cũng không có mục đích gì.

Sau khi nghe tôi báo cáo xong, anh Trường Chinh nói ngay:

- Những vấn đề anh Mân vừa trình bày có gì là khuyết điểm mà phải kiểm thảo. Riêng việc làm mất đoàn kết với lãnh đạo bạn, theo đề nghị của anh Chu Huy Mân, Bộ chính trị cần cho người kiểm tra lại, như thế mới khách quan và chính xác.

Anh Trường Chinh vừa ngừng, anh Tô đứng dậy, nói:

- Như vậy, những phản ánh từ Cánh Đồng Chum về là không đúng, anh Chu Huy Mân không có gì là sai lầm.

Cuộc họp kết thúc.

Nhân đây tôi cần nói một vấn đề, các cơ quan chức năng khi chọn cán bộ giúp việc cho cán bộ cao cấp của Đảng, Nhà nước nói chung, nhất là cán bộ chủ trì phải là những người vô tư trung thực, khách quan, có ý thức trách nhiệm và tâm phải sáng.

Sau cuộc họp, tôi về trạm nghỉ chờ ăn cơm trưa rồi đi Quân khu 4. Nghĩ về hình ảnh cái nhà lớp kẽm và rừng thông thấy vui vui, nên có mấy dòng thơ hay gọi là câu đối cũng được:

            Trượng phu bốn biển là nhà
            Cơ đồ phải đâu là thứ ấy
            Quân tử một lòng vì nước
            Biết bao trung hiếu gọi là vừa

[macbupda]

Tôi cũng cần nói thêm một số chi tiết về mấy năm sau đó để bạn đọc hiểu thêm tình cảm các đồng chí lãnh đạo cao nhất của Đảng Nhân dân cách mạng Lào đối với tôi. Mùa hè năm 1967, tôi từ Tây Nguyên ra Hà Nội chữa bệnh. Trong buổi gặp và làm việc, anh Ba nói:

- Mấy năm qua, cứ mỗi lần hội đàm giữa hai Bộ Chính trị Việt – Lào, các đồng chí lãnh đạo Đảng bạn lại đề nghị kéo Chu Huy Mân về sang giúp Lào. Mỗi lần như thế tôi đều cảm ơn và xin lỗi bạn vì chưa tìm được người thay thế!

Sau ngày miền Nam nước ta hoàn toàn giải phóng, anh Bẩy vào thăm Sài Gòn và ngỏ ý muốn gặp tôi. Anh Ba nói Văn phòng Trung ương điện ra Đà Nẵng gọi tôi vào Sài Gòn.

Chiều ngày 6 tháng 5 năm 1975, sau khi máy bay hạ cánh xuống Tân Sơn Nhất, xe đã chở sẵn đón tôi đi thẳng vào khu nhà Văn phòng Trung ương (T78). Anh Bẩy ôm lấy tôi, tay vỗ vô vào lưng tôi nói:

- 15 năm ấy tưởng mất mà còn.

Chiều hôm ấy, anh Ba mời cơm thân mật. Tham dự có anh Ba, anh Văn, anh Phạm Hùng và tôi. Trong bữa cơm, mọi người nói chuyện vui vẻ, sau đó cùng đi xem vở cải lương “Đời cô Lựu”. Anh Bẩy kêu tôi ngồi gần, anh nói:

- Tôi và anh Ba đã bàn kỹ và đi đến thống nhất phải tranh thủ thời cơ khi cuộc kháng chiến chống Mỹ của Việt Nam thắng lợi mà giành toàn thắng cho cách mạng Lào, chậm nhất là mùa khô năm nay (tức 1975). Sau khi nước Lào giành thắng lợi sẽ bỏ qua chế độ quân chủ lập hiến mà thành lập nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào.

Anh Bẩy ngừng lời, quay sang hỏi tôi:

- Anh Mân có ý kiến gì không?

- Ý kiến của anh Ba và anh Bẩy hoàn toàn đúng. Năm 1975 là thời cơ tốt nhất của cách mạng Lào và của nhân dân ba nước Đông Dương đứng lên giành độc lập tự do. Nếu để trễ tình hình sẽ phức tạp và khó khăn.

- Anh Mân sang với chúng tôi chứ?

- Nếu được anh Ba đồng ý tôi sẵn sàng đi ngay!

Hôm sau ngồi trao đổi chung khi kết thúc anh Bẩy đề nghị anh Ba cho tôi sang giúp Lào, anh Ba cười rất tươi và sổi nổi nói:

- Anh Bẩy về động viên quân và dân Lào “làm gấp”, nếu cần tôi cho Chu Huy Mân dẫn ba sư đoàn sang giúp anh.

Nhưng thực tế đã không có việc này.

Sau Đại hội lần thứ V của Đảng ta, Bộ Chính trị phân công thêm cho tôi phụ trách công tác giúp Lào, đồng thời là Giám đốc Trường Nguyễn Ái Quốc, đặc biệt có nhiệm vụ bồi dưỡng lý luận chính trị cho cán bộ trung cấp của Đảng Lào.

Năm 1981, Đảng Nhân dân cách mạng Lào tiến hành Đại hội lần thứ IV. Thời gian này anh Bẩy có sang Việt Nam. Từ thành phố Hồ Chí Minh, anh điện cho tôi bay vào Nha Trang để làm việc. Chúng tôi gặp nhau ở khu biệt thự Cầu Đá. Trước khi bàn thảo anh Bẩy đưa cho tôi danh sách Ủy viên Trung ương khóa trước và danh sách dự kiến Ban Chấp hành Trung ương khóa IV để tôi tham gia ý kiến. Tôi hiểu đây là một sự tin cậy đặc biệt của anh Bẩy dành cho, nhưng là việc nội bộ không thể tham gia cụ thể. Tôi đề nghị anh cho được nêu ý kiến tình hình phương hướng nhiệm vụ 5 năm tới và một số tiêu chuẩn chính của một Ủy viên Trung ương Đảng Nhân dân cách mạng Lào.

Năm 1990 (lúc này tôi đã nghỉ), Ban Bí thư Trung ương Đảng Lào có gửi cho Ban Bí thư Trung ương Đảng ta mời tôi sang Lào nghỉ. Anh Bẩy còn cử anh Mai Xúc – Chánh Văn phòng Trung ương đưa máy bay sang Hà Nội đón tôi.

Khoảng 10 giờ ngày 14 tháng 4 năm 1990, tôi đến Viêng Chăn. Hai giờ chiều hôm ấy tôi và anh Bẩy gặp nhau. Chúng tôi trao đổi một số vấn đề trước khi anh Bẩy sang Hà Nội hội đàm với Bộ Chính trị ta. Cuộc hội đàm thành công tốt đẹp, anh Bẩy trở về Viêng Chăn rất vui.

[macbupda]

*
*   *

Trở lại vấn đề Lào năm 1961.

Ngày 9 tháng 7 năm 1961, tôi được dự cuộc hội đàm giữa đoàn đại biểu Đảng ta với đoàn đại biểu Đảng Nhân dân cách mạng Lào diễn ra tại Hà Nội. Tham dự hội đàm về phía Việt Nam có anh Ba Duẩn – Bí thư thứ nhất làm Trưởng đoàn, anh Phạm Hùng - Ủy viên Bộ Chính trị, anh Lê Văn Lương – Bí thư Trung ương Đảng, tôi (Chu Huy Mân) - Ủy viên Trung ương Đảng, anh Song Hào - Ủy viên Trung ương Đảng.

Về phía Đảng Nhân dân cách mạng Lào có bảy người: anh Bẩy – Bí thư thứ nhất làm Trưởng đoàn, Hoàng thân Xu-pha-nu-vông - Ủy viên Bộ Chính trị, anh Khăm-tày Xi-phăn-đon - Ủy viên Bộ Chính trị, anh Khăm Xẻng - Ủy viên Bộ Chính trị, anh Xi-xôm-phôn - Ủy viên Bộ Chính trị, anh Thít Muôn - Ủy viên Bộ Chính trị.

Cuộc hội đàm gồm hai nội dung chính: Kiểm điểm về quan hệ giữa hai đảng và nguyên tắc quan hệ giữa hai đảng. Vấn đề thứ hai là trao đổi tình hình và phương hướng công tác của cách mạng. trước hết là việc đấu tranh thành lập Chính phủ Liên hiệp ở Lào.

Kiểm điểm về quan hệ giữa hai đảng, sau khi kiểm lại những kết quả đã đạt được, anh Lê Duẩn nhấn mạnh:

- Mối quan hệ giữa hai đảng nói chung rất tốt. Cán bộ Việt Nam đã nêu cao tinh thần quốc tế vô sản, ra sức chịu đựng gian khổ hy sinh tận tụy nhưng cũng còn có những khuyết điểm. Sự phát triển của mỗi nước có khác nhau, nên cách nhìn vấn đề cụ thể thường khó nhất trí hoàn toàn.

Anh Bẩy nói:

- Cán bộ Việt Nam rất tốt, hy sinh tận tụy. Từ khi có sự kiện Viêng Chăn, các chú trương lớn đều đúng, nhưng khi làm cụ thể thì cũng có cái sai. Cán bộ Việt Nam sai cũng có, nhưng cũng do hoàn cảnh khách quan đòi hỏi, bộ máy của Lào mới tổ chức, nếu Việt Nam không làm thì thế nào? Do đó cán bộ Việt Nam buộc phải làm thay. Cán bộ Lào cũng có khuyết điểm là ỷ lại, không kịp nghĩ, không kịp làm. Đoàn cố vấn 100 và chuyên gia quân sự Việt Nam có quan điểm và phương pháp rất tốt, thật cần thiết thì phải làm thay nhưng kéo anh em Lào vào cuộc để cùng làm.

Anh Bẩy nói tiếp:

- Do tình hình phát triển mới, nguyên tắc cơ bản sẽ không thay đổi, nhưng tình hình cụ thể thay đổi, Việt Nam cần có quan hệ với Chính phủ Vương quốc Lào, do đó phải đặt quan hệ rõ ràng.

Sau khi kiểm điểm mối quan hệ vừa qua, anh Ba nhắc lại lời Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Đảng Lao động Việt Nam dẫu còn nhiều khó khăn gian khổ, nhưng vẫn phải đem hết sức mình ra giúp cách mạng Lào. Đó là nhiệm vụ quốc tế, đồng thời cũng là nhiệm vụ đối với cách mạng Việt Nam”. Cuối cùng anh Ba trình bày một số nguyên tắc lớn về quan hệ và lề lối làm việc giữa ha đảng, anh nói:

- Quan hệ giữa Đảng Việt Nam và Đảng Nhân dân cách mạng Lào, mọi công việc ở Lào đều do Đảng Lào phụ trách. Cách mạng Lào do cách đồng chí Lào lãnh đạo. Đường lối, chủ trương do Đảng Lào đề ra. Việt Nam góp ý kiến. Cũng có lúc Việt Nam thấy vấn đề trước thì đề xuất ý kiến nhưng quyền quyết định vẫn do Đảng Lào.

Về quan hệ giữa Đảng Lào với các đảng anh em khác, trong quan hệ quốc tế Đảng Lào tự mình trực tiếp bàn bạc thương lượng với các đảng anh em trong mọi vấn đề có liên quan. Trong phạm vi nào đó, theo yêu cầu của đảng anh em và với sự thỏa thuận của Đảng Lào, Việt Nam có thể làm trung gian giúp đỡ.

Quan hệ giữa hai nước, hai chính phủ tất nhiên khác hơn quan hệ hai đảng. Những vấn đề lớn trong quan hệ giữa hai chính phủ thì hai đảng cũng cần có sự trao đổi ý kiến trước với nhau.

[macbupda]

Anh Bẩy nhất trí những nguyên tắc và chế độ làm việc anh Ba đề ra. Anh Bẩy đề nghị:

- Trong nhiệm vụ phát triển kinh tế, văn hóa, đề nghị Việt Nam cử một số cán bộ giỏi về lĩnh vực này sang giúp Lào. Yêu cầu Việt Nam giúp về đường lối chính sách, nhưng giúp đào tạo cán bộ là vấn đề mấu chốt, giúp củng cố và mở rộng cơ sở Đảng. trong lực lượng vũ trang cũng giúp bồi dưỡng cán bộ và phát triển cơ sở Đảng. Kinh tế là vấn đề mới cần có sự giúp đỡ của Việt Nam, nhất là trong vùng căn cứ cả trước mắt và lâu dài, làm thế nào vùng căn cứ trở thành một tấm gương soi cho các vùng khác.

Về tình hình và hướng công tác trước mắt của cách mạng Lào, anh Bẩy nhận định:

- Âm mưu của Mỹ và bè lũ tay sai là không muốn đàm phán. Nhưng do tình thế bắt buộc, nội bộ chúng có nhiều khó khăn, chúng định lợi dụng đàm phán để củng cố nội bộ, nhưng vẫn cố kéo dài, không chịu thỏa thuận vấn đề chính trị.

Nói về tình hình cách mạng Lào, anh Ba cho rằng:

- Cách mạng Lào vừa qua thu được một số thắng lợi quan trọng. Pa-thét Lào có vị trí chính trị lớn, địa bàn rộng, có thế và lực mạnh. Lực lượng vũ trang có điều kiện tiến đến xây dựng một quân đội khá mạnh. Đó là thắng lợi căn bản nên chúng ta cần phải phát huy được thắng lợi đó.

Ta đã có thêm sức mạnh, nên củng cố được mặt trận với Phu-ma và do đó địch phải thua ta về quân sự và chính trị. Nhưng ta chưa đánh bại được quân của Phu-mi Nô-xa-vẳn, chúng còn có đội quân khá mạnh. Phía ta tuy lực lượng yếu nhưng có thế mạnh, có vị trí chính trị quốc tế. Về ảnh hưởng quốc tế đối với Lào, lực lượng Pa-thét Lào và phe ta có mối quan hệ chặt chẽ. Phu-mi Nô-xa-vẳn dựa vào Mỹ, Mỹ hết sức giúp Phu-mi củng cố lực lượng. Nhưng do tương quan lực lượng trước mắt, đế quốc Mỹ không thể tiếp tục đeo đuổi âm mưu quân sự đối với Lào như đã làm bấy lâu mà phải nhân nhượng. Chúng buộc phải công nhận nước Lào hòa bình trung lập, nhưng hòa bình trung lập theo kiểu nào thì còn tùy thuộc vào tương quan lực lượng trong nước quyết định.

Tương quan lực lượng hiện nay đang diễn biến phức tạp. Vấn đề rất căn bản và cấp thiết hơn là phải tích cực xây dựng lực lượng cả về quân sự lẫn chính trị. Vấn đề quan trọng thứ hai là tranh thủ Phu-ma, nắm vững Coong-le. Nắm Phu-ma và Coong-le cũng là vấn đề phức tạp nên công tác mặt trận trong những vấn đề quan trọng cần hết sức chú ý.

Về chủ trương đàm phán, anh Ba gợi ý:

- Ta không đặt vấn đề chia cắt dứt khoát có giới tuyến rõ ràng, vì nếu thế thì rất khó khăn. Ta kiên trì đấu tranh thực hiện một nước Lào thống nhất. Thống nhất thì Mỹ không thể bao vây Lào được. Ngược lại nếu chia cắt thì Mỹ xen vào. Kiên trì đấu tranh cho nước Lào thống nhất là một bước thắng lơi có tính triệt để. Tình hình Lào đã có thể cho phép ta kiên trì đi tới một đường lối như vậy. Thực tế địch đã không thôn tính được ta. Trên cơ sở đó ta đặt vấn đề Chính phủ Liên hiệp. Chính phủ Liên hiệp chỉ là một phương tiện để làm nhiệm vụ củng cố thắng lợi vừa qua, tạo điều kiện thuận lợi mới cho việc xây dựng lực lượng; tranh thủ củng cố mặt trận chắc hơn; đẩy lùi thế của Mỹ thêm nữa.

Trong phiên họp cuối cùng, Bác Hồ đến dự và phát biểu ý kiến. Bác nói:

- Trước hết, tôi mừng thắng lợi của cách mạng Lào gần đây và sau này nữa. Thắng lợi đó nhờ chính sách của Đảng Lào đúng, đồng thời các đảng anh em cũng giúp đỡ trực tiếp là Trung Quốc, Việt Nam... Trong lúc chúng ta làm việc với nhau có ưu điểm, cũng có khuyết điểm. Nói khuyết điểm thì cả Lào lẫn Việt đều có, làm thế nào giúp nhau thấy khuyết điểm, thành thật, phê bình có thế mới đoàn kết được chặt chẽ.

Sau khi phân tích sâu sắc tình hình Lào, Bác nêu ba vấn đề quan trọng:

- Việc thứ nhất là xây dựng Đảng. Tầm quan trọng ai cũng thấy rồi. Việc thứ hai là mặt trận, là một trong ba bửu bối. Mặt trận phải được củng cố và phát triển. Phải làm cho mạnh. Trong công tác mặt trận về nguyên tắc là bất di bất dịch, nhưng về hình thức và biện pháp thì phải biết nhân nhượng, biết hy sinh, ta phải chịu đựng nhiều hơn. Việc thứ ba, về quân đội nên “quý hồ tinh, bất quý hồ đa”. Quân số vừa phải phù hợp với tình hình kinh tế, tài chính, tình hình cung cấp, vận chuyển khó khăn, tình hình thiếu cán bộ. Tóm lại tình hình cụ thể ở Lào phải căn cứ vào cán bộ, lượng thực mà đề ra mức xây dựng cho thích hợp.

[macbupda]

*
*   *

Do thái độ hiếu chiến và ngoan cố của Mỹ và Nô-xa-vẳn, chúng vừa tiến hành đàm phán giữa ba phái vừa gây xung đột vũ trang. Song tất cả những cuộc tiến công của quân Nô-xa-vẳn đều bị các lực lượng yêu nước và trung lập đẩy lùi. Tình hình quân sự bất lợi đã buộc Bun Ùm – Nô-xa-vẳn dù muốn dù không cũng phải đi đến thỏa hiệp. Ngày 12 tháng 6 năm 1962, tại Cánh Đồng Chum đại biểu ba phái ký vào văn kiện thành lập Chính phủ Liên hiệp dân tộc do Hoàng thân Xu-va-na Phu-ma làm thủ tướng. Ngày 24 tháng 6 năm 1962, Chính phủ Liên hiệp dân tộc ra lệnh đình chỉ chiến sự trên toàn lãnh thổ Lào và cử đoàn đai biểu thống nhất của Lào do Bộ trưởng Ngoại giao Kin-nim Phôn-xê-na dẫn đầu đi Giơ-ne-vơ tham gia vào việc ký kết các văn bản. Ngày 23 tháng 7 năm 1962, tất cả các trưởng đoàn tham dự Hội nghị Giơ-ne-vơ, kể cả Mỹ ký hiệp nghị quốc tế về Lào. Trong văn kiện, điều khoản quan trọng nhất nêu rõ: “các nước tham dự Hội nghị Giơ-ne-vơ năm 1962 tuyên bố long trọng không được có những hành động làm nguy hại đến chủ quyền, độc lập, trung lập, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Vương quốc Lào”⁽¹⁾.

Hiệp định quốc tế về Lào khẳng định sự thắng lợi to lớn của các lực lượng cách mạng Lào liên minh với những người trung lập yêu nước. Qua đấu tranh chính trị, quân sự, ngoại giao trong những năm 1960-1962, Pa-thét Lào đã lớn mạnh nhanh chóng. Với việc thành lập Chính phủ Liên hiệp dân tộc lần thứ hai, lực lượng cách mạng đã từ địa vị bất hợp pháp trở thành một thành phầm tham gia chính phủ bình đẳng với các lực lượng khác.

Mùa hè năm 1961, tôi trở lại Quân khu 4, cho đến cuối thu 1962 được trên cho đi học. Trong hơn một năm ở Quân khu 4, tôi chỉ ghi lại một vấn đề quan trọng nếu cho qua thì Đảng bộ Quân khu và cán bộ quân đội vẫn nhắc đến trong lịch sử của mình.

Sau khi nắm lại tình hình chung, tôi và anh Nam Long cùng một số cán bộ vào Sư đoàn 325 và giới tuyến tạm thời gặp cán bộ lãnh đạo chỉ huy các đơn vị bố trí sát cầu Hiền Lương sông Bến Hải. Qua trao đổi, chúng tôi thấy: Trên chiến trường miền Nam chiến lược “chiến tranh đặc biệt” của Mỹ - ngụy đã bị phá sản. Nguyễn Chánh Thi làm đảo chính hụt. Nội bộ quân ngụy tranh giành địa vị làm tay sai ngày càng lục đục. Mỹ leo thang chiến tranh xâm lược lên bước mới là điều không tránh khỏi. Cuộc đấu tranh của nhân dân miền Nam chống Mỹ và tay sai ngày càng quyết liệt, đặc biệt là nam giới tuyến giáp với tuyến đầu miền Bắc. trong lúc ây, cán bộ lãnh đạo, chỉ huy đứng ở tuyến đầu cũng như phía sau quân khu nhận thức hết sức sâu sắc, giáo dục huấn luyện bộ đội theo tư tưởng chiến lược phòng ngự tích cực với kế hoạch: nếu quân địch vượt sông Bến Hải sang bờ Bắc, ta đánh trả đến mức nào đó rồi lùi về tuyến hai lấy điểm cao 74 làm chuẩn. Quân địch tiếp tục tiến công, ta lại đánh trả một số trận rồi về tuyến dốc Sỏi... Đến đây sẽ có chủ lực quân khu và của Bộ ra phản công. Chúng tôi khêu gợi nhiều lần vẫn không ai có ý kiến vượt sông Bến Hải tiến vào phía Nam.

Đoàn kiểm tra về quân khu báo cáo với Thường vụ Đảng ủy đi đến quyết định: đề nghị với Quân ủy Trung ương cho triệu tập Đại hội Đảng bộ Quân khu 4 với mục đích chuyển nhận thức tư tưởng cán bộ, chiến sĩ Quân khu 4 từ tư tưởng phòng ngự tích cực sang tư tưởng chiến lược chủ động tiến công, sẵn sàng vượt sông Bến Hải cùng đồng bào Nam giới tuyến đánh địch. Bộ đội phải sẵn sàng chiến đấu, nhất là đội ngũ cán bộ được lệnh là lên đường, không được chần chừ, thời gian chỉ được tính T = 0. Đề nghị trên được Quân ủy chấp nhận.

Đại hội có khoảng 150 đại biểu thuộc Đảng bộ Quân khu và khá đông khách mới của các tỉnh ủy, cơ quan Bô Quốc phòng, nhà trường, học viện, Quân chủng Phòng không và các đơn vị chủ lực cơ động thuộc Bộ Tổng tư lệnh. Các đại biểu dân chủ thảo luận sôi nổi phát huy trí tuệ của mọi người, đi tới thống nhất đề nghị với trên chuyển tư tưởng phòng ngự tích cực sang chủ động tiến công. Từ đó chuyển những nội dung cần thiết trong chương trình giáo dục chính trị, huấn luyện chiến thuật, kỹ thuật và sẵn sàng chiến đấu. Kết thúc đại hội, các cán bộ ra về phấn khởi với quyết tâm cao. Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Quân khu lần thứ 2 được Quân ủy Trung ương phê chuẩn.

Qua Đại hội Đảng bộ Quân khu, tôi học tập được ít nhiều kinh nghiệm, yên tâm ra Hà Nội để đi học nước ngoài.

⁽¹⁾ Tuyên bố về nền trung lập của Lào 27-7-1962, Điều I.

[macbupda]

Đồng chí Cay-xỏn Phôm-vi-hản, Tổng Bí thư Đảng Nhân dân cách mạng Lào đến thăm và chụp ảnh lưu niệm.
Trong ảnh: Cùng với gia đình đồng chí Cay-xỏn Phôm-vi-hản (1956).



Cùng một số cán bộ chiến sĩ cơ quan Đoàn Bộ Đoàn 100 chụp ảnh lưu niệm (năm 1956)



Cùng cán bộ chiến sĩ cơ quan Đoàn 100 chụp ảnh chia tay với các đồng chí phụ trách ba cơ quan
tham mưu, chính trị, hậu cần của bạn tại Na Mèo khi đoàn chuyển trụ sở cơ quan sang nơi đóng quân mới (năm 1956).



Gắn huân chương Chiến công cho đồng chí Hà Minh Tân, cố vấn tuyên huấn.



Cùng một số cán bộ Ban công tác miền Tây chụp ảnh lưu niệm (Sầm Nưa, tháng 7 năm 1961).

[macbupda]

Chương V
TRỞ LẠI KHU 5 – TÂY NGUYÊN ĐÁNH MỸ

Sau một năm làm Chính ủy, Bí thư Đảng ủy Quân khu 4, trên quyết định tôi đi học công tác tham mưu ở Liên Xô. Sau mấy chục năm làm cách mạng không có điều kiện thọc tập thì đây là dịp tốt nhất để tôi nâng cao trình độ.

Thời gian này, để giải quyết tốt các vấn đề chiến dịch, chiến thuật của quân đội ta, nắm được phần nào khoa học và nghệ thuật quân sự của Liên Xô, Trung Quốc, Bộ Tổng tham mưu đề nghị cấp trên đặt vấn đề với các nước bạn giúp bồi dưỡng ngắn hạn cho cán bộ lãnh đạo quân đội ta. Ở Liên Xô, ta đề nghị mở lớp bồi dưỡng riêng cho những người lãnh đạo Quân đội nhân dân Việt Nam. Tôi đi đợt 2, được phân công làm đoàn trưởng, bí thư chi bộ. Đoàn chúng tôi gồm có anh Lê Trọng Tấn (học nửa năm sau), anh Quang Trung, anh Lê Ngọc Hiền, anh Vũ Xuân Chiêm, anh Nguyễn Văn Bảo, anh Nguyễn Đường, anh Nam Thắng, anh Nguyễn Thanh, anh Phan Hàm, anh Hoàng Kiện, anh Phạm Hoàng.

Nội dung đại thể phân bố thời gian như sau: Khoảng 2 tháng học binh khí kỹ thuật, đến từng binh chủng, quân chúng nghe giới thiệu và xem các binh khí kỹ thuật. Riêng Hải quân có đến Hạm đội Ban-tích, đi xem các loại tàu tuần dương hạm, tàu ngầm, tàu phóng lôi, tàu đổ bộ, tàu quét lôi, tên lửa bờ biển, pháo bờ biển, máy bay của hải quân, xem biểu diễn thả thủy lôi, quét lôi. Xuống tàu tuần dương hạm dự cuộc thao diễn của Hải quân Liên Xô...

Khoảng bốn tháng học về các hình thức tác chiến cấp sư đoàn trong điều kiện tác chiến thông thường và trong điều kiện sử dụng vũ khí hạt nhân. Học viên phải nghiên cứu bài vở thật nghiêm túc, tham dự thảo luận do giáo viên chủ trì, làm bài tập chu đáo, luyện tập vẽ bản đồ, đọc bản đồ, thảo mệnh lệnh và đóng vai sư đoàn trưởng ra mệnh lệnh cho cấp dưới. Bạn cho rằng sư đoàn là đơn vị chiến thuật cơ bản nên các đồng chí chỉ huy chiến dịch và lãnh đạo quân đội đều phải học thật kỹ để có thể sử dụng tốt các sư đoàn. Đối với nhiều đồng chí của ta, nhất là các đồng chí có trình độ văn hóa thấp thì cách học của Liên Xô đòi hỏi phải chuẩn bị bài vở mất nhiều thời gian, phải động não nhiều, nhớ nhiều và phải biết cách ghi các số liệu kỹ thuật để thường xuyên ôn luyện nên trong những ngày đầu anh em học khá vất vả.

Sáu tháng còn lại học về chiến dịch, chiến lược, học chỉ huy tập đoàn quân chuẩn bị đất nước cho chiến tranh, đề phòng đòn đột kích đầu tiên, chống quân đổ bộ đường biên, đường không... Môn lịch sử chiến tranh là môn học chính khóa, nội dung giới thiệu một cách có hệ thống lịch sử chiến tranh qua các thời đại, ý nghĩa thành công hay thất bại trong các cuộc chiến tranh lớn trên thế giới. Bạn cũng rất chú ý giữ gìn di tích các chiến trường lịch sử.

Chúng tôi đi thăm thành phố Xê-va-xtô-pôn, được giới thiệu về tổ chức phòng ngự một thành phố ở bở biển. Chúng tôi còn được xem chiến trường Bô-rô-đi-nô, nơi diễn ra trận chiến quyết định giữa quân đội Nga do tướng Cu-tu-dốp chỉ huy và quân đội Pháp do Na-pô-lê-ông chỉ huy (1812).

Kết thúc lớp học, trao đổi với các đồng chí lãnh đạo quân đội ta, Bộ Tổng tham mưu Liên Xô đã cử một tổ giáo viên sang nghiên cứu chiến trường Việt Nam để có thể ra tưởng định làm bài tập trên chiến trường của ta.

Sau đợt đi nghiên cứu địa hình Việt Nam, tổ giáo viên Liên Xô có phát biểu với lãnh đạo quân đội ta: Các đồng chí Việt Nam nhất thiết phải xây dựng và huấn luyện bộ đội tác chiến hiệp đồng binh chủng. Chiến trường Việt Nam hoàn toàn có thể sử dụng xe tăng...

Vào trung tuần tháng 9 năm 1963, đoàn chúng tôi về đến Hà Nội. Ở lại Hà Nội vài ngày tôi được điều về làm Tư lệnh, Chính ủy – Bí thư Quân khu ủy Quân khu 4.

Vào đến Quân khu 4, với nhiệm vụ được giao tôi nắm lại tình hình chung rồi xuống đơn vị tìm hiểu thêm và kết hợp thăm lãnh đạo các tỉnh thuộc địa bàn quân khu.

Tháng 12 năm 1963, Trung ương Đảng triệu tập Hội nghị lần thứ 9. Hội nghị đã nhận định tình hình, dự kiến các khả năng, vạch ra phương hướng cho cách mạng miền Nam trong tình hình mới và nhấn mạnh phải kết hợp đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang. Đấu tranh chính trị và đấu tranh vũ trang đều đóng vai trò rất cơ bản và rất quyết định nhưng đấu tranh quân sự đóng vai trò quyết định trực tiếp trong việc đánh tan lực lượng quân sự - chỗ dựa của nền thống trị của địch, làm cho cách mạng thắng lợi. Để thực hiện yêu cầu đó, điều quan trọng nhất, quyết định nhất là trong bất cứ trường hợp nào vẫn phải nỗ lực tăng cường lực lượng ta về mọi mặt, đặc biệt là lực lượng quân sự.

[macbupda]

Về nhiệm vụ trước mắt, Hội nghị xác định hai nội dung chủ yếu và cũng là hai mục tiêu chủ yếu phải quyết tâm đạt cho bằng được. Thứ nhất, tiêu diệt từng bộ phận quân địch, tạo điều kiện làm tan rã hoàn toàn lực lượng quân sự - chỗ dựa của Mỹ và tay sai ở miền Nam... Thứ hai, làm thất bại kế hoạch gom dân lập “ấp chiến lược” của địch, phá phần lớn các ấp chiến lược, giành nhân tài vật lực cho cách mạng làm chủ vùng rừng núi và phần lớn đồng bằng.

Tháng 1 năm 1964, Bộ Tổng tham mưu triệu tập Hội nghị Phòng không nhân dân toàn miền Bắc lần thứ nhất. Các cuộc diễn tập báo động phòng không, cứu thương, cứu hỏa, tổ chức việc xây dựng hầm trú ẩn, dự kiến các địa điểm sơ tán, di chuyển, bố trí phân tán kho tàng, bến bãi được thực hiện. Bộ đội phòng không nâng cấp trực chiến, tăng cường huấn luyện. Một mạng lưới bắn máy bay tầm thấp được hình thành trên toàn miền Bắc.

Ngày 27 tháng 3 năm 1964, tại Hà Nội, Bác Hồ triệu tập Hội nghị chính trị đặc biệt. Tại Hội nghị, sau khi điểm lại những sự kiện lớn trong 10 năm qua ở nước ta và trên thế giới, Bác Hồ đã tổ rõ thái độ của nhân dân ta đối với âm mưu xâm phạm miền Bắc của đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai. Bác nói: “Tình hình miền Nam hiện nay chứng tỏ một cách rõ rệt sự thất bại không thể tránh khỏi của đế quốc Mỹ trong cuộc “chiến tranh đặc biệt” này. Cuộc “chiến tranh đặc biệt” mà chúng đang thí nghiệm ở miền Nam Việt Nam đã thất bại, thì chúng sẽ thất bại ở bất cứ nơi nào khác. Đó là ý nghĩa quốc tế của cuộc đấu tranh yêu nước của đồng bào miền Nam ta đối với phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới”⁽¹⁾.

Bác kêu gọi toàn dân, toàn quân nâng cao ý chí chiến đấu, sẵn sàng đập tan mọi hành động khiêu khích và phá hoại của đế quốc Mỹ, mỗi người làm việc bằng hai, hết lòng hết sức ủng hộ cuộc đấu tranh yêu nước của đồng bào miền Nam. Đó là lệnh động viên của Bác trước tình hình mới, là lời cảnh cáo nghiêm khắc đối với những âm mưu mở rộng chiến tranh của đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai.

Hội nghị chính trị đặc biệt do Bác triệu tập đã biểu thị ý chí sắt đá đoàn kết và chiến đấu của nhân dân ta ở miền Bắc, phát huy truyền thống yêu nước và đoàn kết cả nước một lòng để bảo vệ nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, bảo vệ thành quả cách mạng lao động hòa bình, ra sức chi viện cho đồng bào miền Nam ruột thịt đánh thắng hoàn toàn đế quốc Mỹ xâm lược và bè lũ tay sai để giải phóng miền Nam, thống nhất nước nhà.

Đang triển khai công việc ở Quân khu 4 thì trên gọi tôi ra Hà Nội chuẩn bị đi Nam. Lúc đầu tôi được lệnh vào B2 (R), tức là Nam Bộ làm phó cho anh Nguyễn Chí Thanh. Công tác chuẩn bị theo hướng ấy. Nhưng mấy hôm sau lại đổi hướng tôi đi vào Khu 5. Chiến trường nào cũng thế, miến là được vào với đồng bào, đồng chí và đồng đội đánh Mỹ - ngụy, vì độc lập, tự do và thống nhất nước nhà. Mấy ngày liền, cứ mỗi buổi sáng tôi lại đeo ba lô trong đó có 8 viên gạch đi bộ lên Hồ Tây để rèn luyện gân bắp. Buổi chiều lại tìm cách nghe tình hình miền Nam và Khu 5, trong đó chú ý lắng nghe lãnh đạo đánh giá chiến trường.

Lúc ra đi tôi được lệnh chỉ định làm đoàn trưởng Đoàn kiềm tra của Quân uy Trung ương vào làm việc với Khu ủy và Quân khu ủy Khu 5. Đoàn có các anh Võ Bẩm, Trần Thọ, Đỗ Đức Kiên và một số cán bộ khác.

Xe vào đến Vinh, hôm sau đến làng Ho (Quảng Bình) thì bắt đầu đi bộ. Trước lúc ra đi, gạo, muối, lương khô cho từng người được quy định chặt chẽ. Trên đường đi chúng tôi quy định trong ngày hành quân nếu gặp rau rừng, rau tàu bay toàn đoàn dừng lại hái, bỏ túi bổ sung cho bữa ăn tối.

Qua Mường Noòng – đất bạn Lào – thì đoàn chúng tôi đi theo hướng đông. Anh Lương Khải Địch – Trưởng phòng Đặc công Quân khu 5 ra biên giới đón.

Chiều tối đoàn vượt đường 14, nơi đây rất gần quân địch ở Đắc Nhé. Khi qua đường mỗi người bước lên miếng ni-lông trải trên mặt đường để giữ bí mật, người cuối cùng đi qua cuốn miếng ni-lông đem theo. Đến chiều, đoàn đến cơ quan Bộ Tư lệnh Quân khu 5. Sáng hôm sau bắt đầu làm việc, trước hết là dự giao ban. Anh Ngưu – cán bộ tham mưu quân khu báo cáo kết quả đánh địch, anh nói: “Bộ đội địa phương đánh “tan rả gọn” mấy trung đội dân vệ”. Mọi người trong cuộc họp đều cười.

⁽¹⁾ Hồ Chí Minh – Về đấu tranh vũ trang và lực lượng vũ trang nhân dân, Nxb Quân đội Nhân dân, Hà Nội, 1970, tr. 349.

[macbupda]

Sau hai ngày làm việc với quân khu, ngày thứ ba đoàn chúng tôi sang chào Khu ủy. Lúc này anh Võ Chí Công vừa về Khu 5 làm Bí thư Khu ủy. Đoàn chúng tôi đi xuống tây Quảng Ngãi nghiên cứu hai “ấp chiến lược” Phú Khương và Phú Thọ mà quần chúng mới nổi dậy giành quyền làm chủ. Làm việc với mấy đại đội địa phương Quảng Ngãi, khi báo cáo anh em cán bộ đại đội cho rằng họ đã đánh “tám trận công kiên”, diệt 8 trung đội dân vệ trong ấp chiến lược. Tôi nói với anh Đỗ Đức Kiên khoan bình luận. Gặp anh Hường – chính trị viên Tỉnh đội được biết cán bộ, chiến sĩ ở đây phần đông dù ra Bắc tập kết trở về, tinh thần tốt nhưng cách đánh chưa được bồi dưỡng đúng mức. Trong lúc chúng tôi công tác ở đây thì quân cơ động ngụy mở cuộc càn quét lớn lên vùng căn cứ khu và quân khu, địch gọi là Độ Xá.

Địch huy động vào cuộc càn này 12 tiểu đoàn (5.000 quân), 80 máy bay, có cố vấn Mỹ chỉ huy. Chúng đặt tên cuộc càn là “Quyết thắng 202” vào vùng Mang Xin (tây Quảng Ngãi).

Sau 30 ngày chiến đấu liên tục, quân và dân miền tây Quảng Nam có các đơn vị chủ lực tham gia (Tiểu đoàn 40 Trung đoàn 1 và Tiểu đoàn 97 Trung đoàn 2) và lực lượng đặc công của quân khu đã dũng cảm mưu trí phối hợp với các tuyến bố phòng dày dặc của quân dân địa phương, bẻ gãy cuộc càn của địch, diệt 500 tên, bắn rơi 17 máy bay, bắn bị thương nhiều chiếc khác.

Đoàn kiểm tra của Quân ủy Trung ương sau khi nắm tình hình trong khu đều nhất trí với Khu ủy và Quân khu ủy về năm vấn đề quan trọng tập trung xây dựng lực lượng vũ trang:

Một là, Bộ đội chủ lực không thể đánh theo lối phân tán, đánh nhỏ, đánh tiêu hao địch, mà phải tác chiến tập trung với quy mô thích hợp để tiêu diệt từng đơn vị địch, đáp ứng yêu cầu phát triển của chiến tranh.

Hai là, Tăng cường giáo dục chính trị, lãnh đạo, tư tưởng nhằm bồi dưỡng bản chất giai cấp công nhân cho quân đội nhân dân, nâng cao khí thế cách mạng sôi nổi, phát huy tinh thần dũng cảm ngoan cường trong chiến đấu, bồi dưỡng chủ nghĩa anh hùng cách mạng. Trên cơ sở đó mà quán triệt sâu sắc tư tưởng tiến công địch, thấm nhuần nguyên tắc đánh tiêu diệt.

Ba là, Củng cố và tăng cường ý thức tổ chức kỷ luật của bộ đội trong việc chấp hành mệnh lệnh, chấp hành chính sách và kỷ luật chiến trường. Phải nghiêm khắc với hiện tượng đánh xua, đánh đuổi, không thu được vũ khí, trang bị của địch mà còn để mất vũ khí, đạn dược.

Bốn là, Nâng cao khả năng cơ động chiến đấu của bộ đội chủ lực. Tổ chức gọn nhẹ, từng bước nâng dần thành phần chiến đấu, tăng đơn vị chiến đấu giảm bớt đơn vị phục vụ.

Năm là, Nâng cao trình đội kỹ thuật, chiến thuật, nhất là các đơn vị chủ lực. Nghiên cứu đánh bại các thủ đoạn chiến thuật của địch, trước mắt đánh bại chiến thuật “thiết xa vận” của Mỹ - ngụy.

Sau khi hoàn thành nhiệm vụ kiểm tra, Bộ Chính trị quyết định tôi ở lại Khu 5 làm nhiệm vụ Phó bí thư Khu ủy, Bí thư Quân khu ủy, Chính ủy Quân khu 5; Anh Nguyễn Đôn – Tư lệnh Quân khu. Mấy tuần sau thì Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương gọi anh Nguyễn Đôn ra Bắc để ổn định sức khỏe. Anh Đoàn Khuê – Phó chính ủy, anh Nguyễn Chánh – Phó tư lệnh lên Tây Nguyên phụ trách tiền phương của Quân khu.

Tháng 6 năm 1964, Khu ủy ra nghị quyết về nhiệm vụ và những công tác lớn trước mắt của Khu 5. Nghị quyết nhận định tình hình hiện nay trong khu: về địch, lực lượng ở Khu 5 vẫn còn tương đối đông (60-65 nghìn quân chủ lực, 22-23 nghìn quân bảo an, 6.000-8.000 biệt kích, 14-16 nghìn dân vệ), chúng thành lập 5 chiến đoàn ở quân đoàn 1, 9 chiến đoàn ở quân đoàn 2. Quân số địch tương đối đông, phong trào đấu tranh, diện làm chủ của nhân dân ta chưa mở rộng, đấu tranh chính trị và vũ trang của ta chưa căng kéo địch trên khắp chiến trường nên địch có điều kiện tập trung quân tương đối lớn để càn quét, điều quân phản ứng ta tương đối mạnh. Xe bọc thép M113 còn phát huy tác dụng. Ngoài các căn cứ lớn, địch có 500 đồn, bốt, ấp chiến lược còn nhiều (gần 2.700 ấp), cả đồng bằng và miền núi, nên địch còn kìm kẹp được đại bộ phận nhân dân đồng bằng.

[macbupda]

Về ta, khó khăn: Lực lượng của địch ở Khu 5 tương đối đông. Phạm vi giành dân của ta, nhất là ở đồng bằng còn quá ít. Kinh tế còn khó khăn lâu dài, cụ thể là lương thực, tài chính, nhân vật lực cho cách mạng. Trong thực hiện phương châm, vê tư tưởng và tác phong còn nhiều nhược điểm và khuyết điểm.

Thuận lợi: Có căn cứ miền núi được giữ vững và củng cố. Phong trào quần chúng nói chung đã chuyển lên một thế mới. Phong trào đồng bằng đã mở ra và giành dân được một mức độ. Lực lượng vũ trang của ta tương đối đông, cán bộ cần cù chịu đựng gian khổ, có trình độ. Công tác chỉ đạo đã có kinh nghiệm hơn trước. Ngoài ra còn có sự chỉ đạo đúng đắn của trên, có sự hỗ trợ chung của phong trào miền Nam.

Về nhiệm vụ chung và những công tác trước mắt, nghị quyết chỉ rõ: Căn cứ vào tình hình thực tế trong khu, để thực hiện nghị quyết của Trung ương Cục, nhiệm vụ của khu từ nay đến giữa năm 1965 là động viên toàn Đảng, toàn quân, toàn dân trên chiến trường tranh thủ thời cơ liên tục tiến công tiêu diệt địch, ra sức phá “ấp chiến lược”, phá kìm kẹp, giành lại nông thôn đồng bằng và rừng núi (nhất là nông thôn đồng bằng), ra sức chống càn quét, chống lấn chiếm, xây dựng căn cứ rừng núi và vùng nông thôn – giải phóng, mở rộng diện tích tiêu hao, nâng cao mức tiêu diệt địch, đẩy mạnh phong trào nhân dân du kích chiến tranh, đẩy mạnh đấu tranh chính trị và binh vận, phát triển công tác thanh phố, xây dựng thực lực chính trị, vũ trang của ta mạnh mẽ, tăng cường công tác kinh tế tài chính, đưa phong trào trong khu chuyển mạnh lên một bước phát triển mới, tạo điều kiện giành thắng lợi ngày càng to lớn. Sẵn sàng tư tưởng, tổ chức, đánh bại những bước leo thang mới của địch.

Trong những nhiệm vụ trên, có ba mục tiêu chính mà ta phải giải quyết cho được. Một là, phá ấp chiến lược, phá kìm kịp, giành và làm chủ phần lớn nông thôn đồng bằng, làm chủ rừng núi, xây dựng căn cứ và vùng giải phóng vững mạnh, đảm bảo giành được nguồn nhân lực lớn lao cho cách mạng. Hai là, tiêu diệt sinh lực địch, làm tan rã từng bộ phận quân đội địch, tiến lên thực hiện tốt nhiệm vụ của trên, tiêu diệt lớn sinh lực địch. Ba là, củng cố và phát triển mạnh mẽ lực lượng chính trị, vũ trang, tăng cường thực lực kinh tế của ta.

Ba nhiệm vụ trên có liên quan chặt chẽ với nhau, đảm bảo thắng lợi và hỗ trợ nhau.

Tháng 7 năm 1964, Đảng ủy – Bộ tư lệnh Quân khu 5 phát động phong trào đẩy mạnh tác chiến tiêu diệt, tiêu hao thật nhiều sinh lực địch, bồi dưỡng ta. Xây dựng đơn vị cơ sở vững mạnh đi đôi với phong trào phá ấp giành dân. Đảng ủy - Bộ tư lệnh Quân khu chủ trương mở chiến dịch Thu – Đông năm 1964.

Tôi xin phép Khu ủy xuống nam Tam Kỳ tìm hiểu tình hình phong trào quần chúng và các đơn vị bộ đội. Cùng đi với tôi có một số cán bộ tham mưu, chính trị. Đến Dốc Bộng thì chúng tôi được biết anh Nguyễn Duy Minh – trung đoàn trưởng Trung đoàn 1 vừa trúng pháo địch hy sinh trong một trận phục kích quân địch trên đường Tiên Phước đi Tam Kỳ. Anh Lê Hữu Trữ - Trưởng phòng Tác chiến quân khu được giao nhiệm vụ làm trung đoàn trưởng. Đến vùng Dương Yên, tôi gặp anh Mười Chấp – Tỉnh ủy viên Quảng Nam, Bí thư huyện ủy Tam Kỳ, một đồng chí không ra Bắc tập kết ở lại bám trụ kiên cường. Sau khi nắm lại tình hình, tôi bàn với anh Mười Chấp huy động được mấy tấn gạo. Tôi đề nghị với anh Võ Chí Công và anh Nguyễn Đôn cho nốt đại đội đang bảo vệ khu về tiểu đoàn chuẩn bị cho đợt hoạt động mùa Thu.

Thực hiện kế hoạch tác chiến Thu – Đông 1964, Tiểu đoàn 90, Trung đoàn 1 được tăng cường, nhận nhiệm vụ đánh địch ở Kỳ Sanh.

Kỳ Sanh là một xã giải phóng của ta ở tây Tam Kỳ (Quảng Nam). Trong tháng 3 năm 1964, Mỹ - ngụy mở chiến dịch lấn chiếm chiếm lại. Sau một thời gian đánh phá, địch đã gom dâm vào trong sáu ấp chiến lược. Lực lượng địch ở đây có tiểu đoàn quân cộng hòa bố trí thành 3 cụm ở đồi 76 và hai thôn, thôn 7 và thôn 8.

Đánh Kỳ Sanh, bộ đội ta phải vận động trên địa hình trống trải, giữa hệ thống cứ điểm dày đặc, địch có thể phát huy được máy bay, pháo binh, cơ giới.

Trung đoàn 1 chuẩn bị cho trận Kỳ Sanh khá tốt, tinh thần chiến đấu tốt, sức khỏe bộ đội được cải thiện. Trước khi bộ đội xuất quân, tôi về trung đoàn để động viên anh em:

- Các đồng chí đánh trận này theo hình thức “đánh điểm, diệt viện”, nhằm kiên quyết tiêu diệt một bộ phận sinh lực quân cộng hòa cơ động, bắn cháy và bắt sống M113, đánh bại bước đầu chiến thuật “thiết xa vận” của địch, bắn rơi máy bay địch bằng súng trường và trung liên, đánh cả ba đêm và ban ngày, nâng cao trình độ và sức chiến đấu của trung đoàn chủ lực.