Cuộc chiến tranh Đông Dương

[chuongxedap]

Sự yếu kém lớn của chúng tôi là thương binh. Tôi không rõ Việt Minh giải quyết thương binh của họ ra sao, có vẻ chẳng có gì lúng túng. Nhưng khi một lính của chúng tôi trúng đạn, tôi buộc phải ngừng cuộc hành quân. Để chuyển khỏi vùng đầm lầy mênh mông tôi cần cả đội: tám người khiêng, những người khác bảo vệ. Như vậy trở thành một cuộc rút lui vất vả và nguy hiểm. Nếu quân địch đủ lực lượng đuổi theo tình hình trở nên bi đát, với gánh nặng ấy chúng tôi đi rất chậm, tuy bình thường Việt Minh vẫn tiến nhanh hơn chúng tôi.

- Vậy là các anh chỉ giết được ít Việt Minh?

- Chúng tôi hạ sát họ nhiều, nhưng bao giờ cũng còn lại từng ấy, có khi nhiều hơn, không cạn kiệt. Và chúng tôi không giết hại những Việt Minh thật sự. Có đủ loại người trong số bị giết. Thường là dân làng, chỉ một nửa, một phần tư là Việt Minh.

Viên sĩ quan kể lại một cảnh cảm động:

- Chúng tôi vừa thanh toán một lúc ba trăm. Một chỉ điểm dẫn lính lê dương đến một cuộc mít tinh trên bờ sông Sài Gòn. Cuộc mít tinh được nguỵ trang trong một ruộng ngô, nhưng chúng tôi đã biết và ào thẳng đến đó. Việt Minh nhảy xuống sông, ngâm mình trong nước và bùn của vùng cây ngập nước, cuộn mình lại quanh rễ những cây sú vẹt. Nhưng sông Sài Gòn chịu ảnh hưởng của nước triều lên xuống. Đang lúc nước xuống, chỉ cần chờ đợi. Sau hai tiếng đồng hồ, Việt Minh trần truồng, bị lộ ra. Họ cố dìm mình xuống sâu hơn, dùng tay bới bùn. Chúng tôi hạ sát như bắn thỏ. Nước vẫn rút xuống và mỗi thước bùn lộ ra đưa lại con mồi cho chúng tôi. Đúng là Việt Minh nhưng không rõ là loại nào.

Lại uống cô-nhắc sô-đa, vẫn lính lê dương vô cảm phục vụ. Bây giờ người ta nói đến một sĩ quan của nửa lữ đoàn 13 cải huấn Việt Minh. Nhưng việc ấy chỉ là "vỏ bọc”.

- Người ta ít gặp ông ta, không biết rõ ông. Đấy là một người Ba Lan ra khỏi hàng ngũ, làm việc cho Phòng Nhì. Thực ra ông đến các trại tù binh, lựa chọn những người khỏe mạnh nhất, đề nghị với họ cộng tác và họ trở thành mật thám của ông. Phần lớn họ chấp nhận; ông lập một đội đặc công tình báo.

Ông cử những người được tuyển chọn vào vùng Việt Minh dò xét, nghe ngóng. Nói chung người được chỉ định cải trang thành dân quê, đi xe đẩy hoặc đò, chở theo món hàng rau quả. Anh ta cùng đi với một cô gái, vài trẻ em để có vẻ là một gia đình. Người ta làm cho anh một giấy thông hành Việt Minh bắt chước rất khéo. Anh nói với quân du kích mình là một nông dân đi chợ bán hàng.

Phiền toái là có khi người sĩ quan cũng ở trên xe, nằm dưới một đống chuối hoặc bắp cải. Náu mình ở đấy, nín thở suốt thời gian Việt Minh nghi ngờ, hỏi kỹ anh nông dân cải trang, người vợ và mấy đứa con giả. Ông nghe họ muốn lục soát xe và nhân viên của ông rên rỉ thuyết phục:

- Làm như vậy sẽ hỏng hết hàng hóa của tôi, không thể bán được nữa. Thế mà chủ tịch Việt Minh đã hứa không bao giờ những người nghèo khổ phải lo lắng nữa!

Người Ba Lan ấy không bị bắt. Nhưng mới đây tên mật thám giỏi nhất của ông được tìm thấy gần Hóc Môn, bị trói chặt vào một bánh xe của anh ta mà một con bò vô tư kéo lê trên đường.

Trời sắp tối. Có lệnh đưa tới. Các trung uý, chuẩn uý đứng dậy chạy đi. Đại đội của họ phải giải thoát cho một đội tuần tra bị vây cách Hóc Môn mười cây số. Họ phải làm thật nhanh trước khi tối mù mịt; nếu không sẽ quá chậm và thêm vài lê dương nữa, ngã xuống trên chiến trường danh dự Đồng Tháp Mười, chỗ bùn lầy bẩn thỉu ấy.

Cuộc chiến tranh của một nửa lữ đoàn thứ 13 tiếp tục.

[chuongxedap]

C... kẻ sống sót

- Ông không có cảm giác đụng phải một lực lượng không tránh được, đối mặt với một định mệnh? Ông không bao giờ thắng được Việt Minh tuy làm theo phương pháp của họ, không thể đi xa như họ trong cái tốt và cái xấu. Chính họ sẽ đập nát ông. Số phận hẩm hiu của ông là người nước ngoài.

- Tại sao? Đấy là vấn đề kỹ thuật. Ở Châu Á con người không là gì, chỉ hệ thống thống trị những con người ấy là đáng kể. Việt Minh có hệ thống của họ, không lay chuyển được và mềm dẻo. Nhưng tôi kiên trì xây dựng hệ thống của tôi từng ngày một. Lúc đầu Việt Minh cũng yếu và không ổn định. Họ chủ động được sau nhiều năm: họ tự phê bình, sửa chữa sai lầm, không ngừng cải tiến. Tôi có thể cố gắng như vậy, cũng quyết tâm như thế.

Đấy là cuộc nói chuyện cuối cùng của tôi với C... đi sâu vào công trình đáng sợ của ông hơn bao giờ hết. Chia tay ông tôi thấy hình như để lại sau mình một xác chết. Vì C... sẽ không thoát khỏi bị giết; và nếu ông sống sót vì phép lạ, ông sẽ chết về tinh thần, bị đầu độc bởi bùa mê của Châu Á.

Sau này, khi trở lại Hóc Môn, tôi hầu như không gặp người nào. Tôi cố gắng nói về Xích và Thị Bé, người ta khó nhớ về họ. Xích bị bắn hạ bằng súng ngắn ngay ở trung tâm thị trấn, chẳng bao lâu sau lần tôi qua đấy. Không có điều tra. Thị Bé đã biến mất, có lẽ vì có “quan hệ” với một lê dương đào ngũ.

Đại tá chỉ huy nửa lữ đoàn 13 bị đưa trở về Pháp. Người ta chính thức nhận thấy ông điên. Ông muốn dẫn đầu trung đoàn mình tiến về Sài Gòn để giải phóng mấy người lính lê dương bị cảnh sát cho vào nhà tù vì tổ chức vui chơi gây rối loạn thành phố.

C... vẫn sống, thoát khỏi mọi cuộc ám sát. Ông đã "trụ lại" năm năm ở Hóc Môn. Khi được điều động đi, người kế nhiệm, một chàng trai tuyệt vời bị giết sau mấy tuần lễ, tan xác vì mìn.

Tôi không nhận ra ông nữa. Không còn là con người ấy. Buồn rầu, trầm tư, ông làm văn phòng ở lâu đài Norodom, một vị trí bình lặng của cơ quan Cao ủy. Đấy là một viên chức khôn ngoan không bao giờ nói về quá khứ của mình. Tuy vậy, thực sự ông có quên được không? Hình như không có trường hợp nào một con người chữa khỏi được nền giáo dục về sự tàn bạo của mình.

Chỉ sau rất nhiều năm C... mới thú nhận với tôi. Khi đó ông cũng còn ở Châu Á nhưng xa Sài Gòn, xa Hóc Môn, trong một nước đang rung lên những niềm say mê về độc lập. Và C... tham gia phong trào, lại đầy nghị lực, và nhiệt tình, nhưng với niềm tin khác hẳn niềm tin tôi đã biết, thậm chí đối lập. Ông nói ra với tôi những lời đáng ngạc nhiên:

- Tôi không thực sự hối hận, tuy tôi đã có tội. Lý giải duy nhất của tôi là cái mà tôi gọi là trong trắng. Ở Hóc Môn tôi để hết tâm trí và sức lực như một người có thể làm, vào việc tôi đã nghĩ là điều tốt. Nhưng thật lệch lạc! Tôi đã mất những năm tháng đẹp nhất trong cuộc đời vì một việc làm không chỉ bị kết án trước mà còn bất công!

Tôi đã không làm khác được mà không hèn nhát. Vì tôi được chú ý vì tuổi trẻ, vì môi trường sống. Vâng tôi đã "cam kết". Bây giờ tôi cố sửa chữa vì sau bao nhiêu máu, bao nhiêu sự thật, cuối cùng tôi đã hiểu. Người ta không nên bôi nhọ mình. Không thể lấy cái xấu chống lại cái xấu. Không thể lấy sức mạnh áp đặt cái tốt, nhất là với một dân tộc lạ. Vì cái xấu và cái tốt của chúng ta không bao giờ là của họ; họ căm thù, họ chống lại những cái đó.

Thời kỳ những người chinh phục và những phái đoàn đã hết. Nếu họ ngang bướng, họ chỉ có thể mang lại những chiến thắng giả, kết thúc bằng những thất bại kinh khủng. Phải để cho từng dân tộc trở về với cội nguồn của họ, trong sạch hoặc không trong sạch, tốt hoặc xấu - không cần chúng ta phán xét. Tất cả những gì chúng ta có thể làm là giúp đỡ, là truyền bá nền văn minh trong chừng mực người ta chấp nhận. Muốn thế, phải thương yêu - không như tôi, dựa vào thanh kiếm mà cần vô tư sâu sắc, dũng cảm, đứng trên mọi trở ngại, biết chịu đựng”

Dĩ nhiên ở một số nơi người ta kể là C... trở thành một người "ôn hòa" nếu không nói là tiến bộ.

[chuongxedap]

Người trở thành vua

Ở Đông Dương có những người, được định trước một cách kỳ lạ, như "những con cá dưới nước" giữa lòng dân chúng. Bên cạnh họ, C... chỉ là một anh thợ học nghề. Vì họ không cần giáo dục về sự tàn bạo, họ đã có trong máu thịt mình, được sinh ra với năng khiếu của Châu Á. Khi đến họ cũng không biết điều đó, không khác gì những người Pháp khác. Thế mà chỉ trong mấy ngày họ thể hiện rõ mình và cho những người khác, họ như ở nhà họ, giữa những biện chứng và những hành hạ của núi rừng và đồng ruộng.

Đối với họ không có vấn đề gì. Họ tự nhủ: "Mình sẽ là vua". Một số trở thành như vậy. Có những vương quốc đủ cỡ, trải rộng trên một làng, nhiều làng, một góc tỉnh. Nhưng ở đâu những vị "hoàng đế" ấy cũng có một quyền lực tuyệt đối, ngoài điều người ta có thể cảm nhận, lớn hơn nhiều quyền sống chết của chúng ta. Với bạo lực họ tiêu diệt mọi dạng bạo lực, quyền hành của Việt Minh; họ lập nên quyền hành của họ để thay thế, cũng chặt chẽ, tỉ mỉ như vậy. Đấy là sự thống trị toàn bộ mà dân chúng bị lôi kéo theo một người.

Có bao nhiêu những vị vua như thế? Vài chục người rải trên khắp Đông Dương. Mỗi một người biết chiến thắng trên lãnh thổ nhỏ của mình với sức mạnh duy nhất và tính cách Châu Á của họ.

Những ông vua ấy là những người của cuộc phiên lưu hiện đại, đủ nguồn gốc. Đôi khi là những cai, hạ sĩ quan vừa biết đọc, biết viết. Trong số đó cũng có những "người hào hoa" được nuôi dạy tốt, những nhà quý phái nhạy cảm và tế nhị. Có những người Pháp từ nước Pháp, những người Pháp thuộc địa, nhất là những người lai Âu Á. Người ghê gớm, đáng sợ nhất là một người lai Âu Á, đại uý L...

Tôi đã nghe nói về ông ta ra sao? Không tưởng tượng nổi. Đại uý L... đã bình định tỉnh Bến Tre ở Nam Kỳ, vùng cửa sông Mékong. Trong lãnh địa của ông, người ta có thể đi xe đạp ban đêm, điều không thể thấy ở khắp những nơi khác của Đông Dương. Ông đưa lại nền trật tự đầy đủ. Để được như vậy, ông làm cho mình thành một kẻ chuyên chế, Con Trời. Ông có quân đội riêng, đội cảnh sát Thiên Chúa giáo. Ông khoác vào đội quân của ông nhãn hiệu công giáo, rất thuận lợi để người ta tưởng là văn minh, không lẫn lộn với những băng nhóm Cao Đài, Hòa Hảo. Điều đó cho phép ông huy động nghị lực của các cha cố da vàng; chỉ những người cuồng tín này có khả năng đương đầu với các ủy viên chính trị. Nhưng bản thân ông giữ ý không cải giáo hoặc rửa tội cho binh lính; có đủ loại trong số họ.

Đại úy L... không chấp nhận một ưu thế nào trên trần gian hoặc của thánh thần ngoài sự chiếu cố nào đó với những người Pháp công nhận mọi quyền lực dân sự, quân sự của ông. Ông chỉ có một người chủ: chính ông. Ông chi phối tất cả người, vũ khí, tiền bạc, công việc, ý nghĩ, nội tâm, tóm lại là cuộc sống.

Tôi đến chỗ ông, xem một con người làm sao từ chỗ không có gì đã có thể đạt được một vùng độc chiếm chống lại Việt Minh phi thường như vậy. L... hẹn gặp tôi ở đảo An Hòa, nụ hoa đẹp nhất trên vương miện của ông.

[chuongxedap]

Dân chúng quỳ gối

Phải mười lăm phút đi đò từ Mỹ Tho chở đầy người để qua sông Mékong. Người cầm lái mình trần, gầy dơ xương, đang ăn mía. Trên con sông mênh mông, nắng gắt; vài đợt gió lay động dòng nước đặc ngầu như bùn đỏ hoe. Con đò cập bến trên một bãi thấp và trù phú.

L... đứng trên bờ, chống can, một mình trước đội quân danh dự. Tôi tiến lại gần. Ông thong thả chào tôi với sự chậm rãi khác thường. Nhìn bề ngoài, ông rất Annam, vẻ trịnh trọng nghiêm khắc. Người ông nhỏ nhưng rất đĩnh đạc trong bộ đồng phục đại úy. Khuôn mặt, vàng như một quả mộc qua, có cái gì đó ba cạnh của loài rắn; trên đó tất cả đều kín đáo, bất động. Những cử chỉ cũng như giọng nói, thể hiện một loạt chuyển động đều đặn và có kiểm soát. Khống chế mình đến mức ấy phải có một ý chí ghê gớm. Tự cao điên rồ, thường xuyên tính toán. Nhưng tôi cảm thấy phía sau chiếc mặt nạ ấy, những dây thần kinh rung lên và tính mẫn cảm nổi dậy như sóng tuy nội tâm ông chẳng có gì thể hiện. Cái nhìn thẳng; đôi môi dày, cắt ngang. Không có một khả năng thương xót gì. Ông là một quan lại ăn mặc lối Pháp.

L... giơ cánh tay; với cử chỉ ấy ông bảo dân chúng tỏ thái độ nô lệ đối với tôi. Vì cả toàn dân ở đấy, đứng chật bờ đường chúng tôi đi trên xe jeep, thực hiện những dấu hiệu phục tùng theo lề thói cũ. L... lấy lại phong tục xưa. Ông không đòi hỏi, dân chúng tôn sùng ông trong lòng, ông muốn họ tỏ rõ sự hèn kém của họ. Có hàng trăm nghìn người dọc theo con đường, quỳ gối trước ông, trước tôi. Có đủ mọi nghi lễ quân sự. Có vòm chiến thắng, băng-rôn “Ông nhà báo muôn năm”, những lớp hương chức mặc áo dài đen láng bóng đọc diễn văn tỏ rõ niềm vui, vừa lạy lia lịa. Có những đoàn múa lân múa rồng, tiếng cồng vang lên, những cảnh sát bồng súng chào, thậm chí có cả tiếng còi nhà máy. Mỗi làng bày hương án trên đường cùng những chiếc bàn giáo, kích, gươm đao.

Tất cả mọi thể hiện xu nịnh quá đáng ấy, L... tiếp nhận với vẻ khinh khi. Đôi mắt ông nghiêm khắc không cảm giác, như không trông thấy gì. Nhưng tôi biết không có gì lọt khỏi mắt ông. Thỉnh thoảng ông gọi một người tuỳ tùng, nói rất nhỏ: Ông không vừa lòng về những cái gì đó, ra lệnh phạt.

Vào thị xã, ông vẫn luôn như đá. Một trăm nghìn đàn ông đàn bà khác dồn chặt trên sân chợ trang trí lá cây xanh. Những trăm nghìn người ấy lại cúi xuống trước L... và tôi. Chúng tôi đứng trên một bệ rộng sắp xếp như bàn thờ, phía trên những chiếc đầu im lặng cúi xuống. Ông ra hiệu và sự im lặng ấy bung ra. Những tiếng hô muôn năm át cả tiếng trống, chiêng, kèn đồng. Súng cối bắn những loạt chào mừng. L... nói với tôi câu đầu tiên từ khi tôi đến:

- Tôi cho làm những súng cối ấy trong các xưởng của tôi. Cảnh sát của L... diễu hành. Mặc quần áo đen và đội mũ miền rừng, họ mang tiểu liên và dao, những gì cần thiết để giết người. Mỗi đại đội vác đi đầu chiếc thập tự của Chúa trên lá cờ thêu với những dòng chữ hứa hẹn nền hòa bình Thiên chúa giáo.

Những chiếc loa gào lên. Một người đàn ông vùng vẫy quanh một chiếc loa. Ông ta không quần áo như người của L... Không có thái độ kính cẩn kiểu cách như thế. Ông mặc xuềng xoàng, áo sơ mi ngắn tay, quần soóc, đi dép. L... chỉ giải thích cho tôi, vẫn dửng dưng:

- Đấy là một cán bộ chính trị tôi bắt được.

Người kia bị kích thích quá độ, bập bẹ lời hối hận và hát ca ngợi L... Ông này không nhấp nháy mắt, lắng nghe bực dọc như cũ. Nhưng ông nhìn thẳng vào người cán bộ Việt Minh làm người này càng giãy dụa nhiều. Những mảng lớn làm ướt cả áo may ô: mồ hôi đổ ra vì sợ, không phải vì nóng nực.

Bình thường không phải như vậy. Một cán bộ chính trị không bị mất giá đến mức ấy. Ông người lai hẳn đã dùng những biện pháp kinh khủng để cảnh báo: "Tôi tha thứ hoặc hạ sát anh tùy theo lời anh sẽ nói trước cuộc mít tinh". Người kia biết L... tàn nhẫn đang quyết định sau những lời nói ấy: Ông ta nói vì mạng sống của mình.

Tôi nhìn L... Ông đoán ra ý nghĩ của tôi, ra hiệu. Người kia bị cảnh sát đưa đi. Và không bao giờ biết ông đem giết đi hoặc gia ân.

L... mỉm cười với tôi, nụ cười thực sự bí hiểm của Châu Á:

- Người ta nói với ông tôi là một đồ tể. Không đúng đâu. Tôi thích thu phục con người. Tôi chỉ giết khi cần phải giết.

[chuongxedap]

Cuộc thẩm vấn

Chúng tôi lại xuất phát, còn đi bộ một giờ nữa. Đến trước một con lạch nhỏ, L... nói với tôi:

- Chúng tôi phải làm một nút chặn ở kia. Kế hoạch là quân Pháp vây chặt Việt Minh dồn họ lại đây. Nhưng chúng ta có thể bình tĩnh ăn trưa tại đây, quân Pháp sẽ chẳng dồn được ai cả.

L... dẫn tôi vào một ngôi chùa sơn đỏ thơm mùi hương khói và bụi bặm. Quân lính dọn bàn; chúng tôi có một bữa ăn thịnh soạn. Có những tràng đại liên nổ. L... không bận tâm, lên tiếng gọi. Một trung uý vào đứng nghiêm báo cáo:

- Một trinh sát của chúng ta thấy hai người qua lại trên cánh đồng bên phải. Tôi đã ra lệnh bắn vào họ.

- Tốt, đừng giết họ, hãy bắt sống.

L... cho mắc một chiếc võng vào hai cột gỗ. Ông nằm đấy thiu thiu ngủ. Đôi mắt không nhắm hẳn. Tuy nằm, ông đang nghĩ ngợi. Tôi đi ra cổng chùa. Trước mặt tôi biển lúa nặng hạt ngút ngàn; người ta săn đuổi Việt Minh ở đấy. Việc bắt quân địch khá dễ dàng. Để trốn thoát, họ bò như những con vật. Đạn bắn theo họ, bao vây, xiết chặt thành vòng hẹp dần. Họ nằm im. Đất nổ bung bên cạnh đầu họ. Cuối cùng họ thong thả đứng dậy, vẫy tay hàng. Lính đến tóm lấy họ.

Tôi vào trong chùa. L... vẫn nằm dài trên võng, đã châm hút một điếu xì gà to. Không nói một tiếng. Khoảng nửa tá lính lặng lẽ đi vào, đẩy hai Việt Minh đi trước. Họ như hai bức tượng bùn, chỉ mặc quần lót. Hai người cũng câm lặng. L... vừa thong thả hút thuốc vừa ngẩng dậy nhìn họ một lúc. Các tù binh chịu đựng cái nhìn ấy. Họ ẩn mình trong lớp bùn đất và sự câm lặng, nhưng chưa bỏ rơi tư thế của mình, giữ thải độ thách đố. Một người to lớn, một Hercule thời xưa và bướng bỉnh. Người kia mảnh dẻ, tỏ ra căng thẳng, cố gắng ghê gớm để khỏi suy sụp. Chắc là một học sinh, đôi tay thanh tú, gương mặt thông minh.

Sau khoảng ba mươi giây, L... lại nằm xuống, không mở miệng. Không ai nói gì. Ông ta giơ tay cầm xì gà ra hiệu. Lính dẫn Việt Minh đi, họng súng tiểu liên dí cạnh sườn. Tôi đi theo toán ấy. L... nhìn tôi nhưng không ngăn lại. Đi qua những mái nhà tranh bỏ hoang, chúng tôi đến một ngôi nhà vương giả, chắc chắn, bằng gỗ mun chạm trổ. Những hòn non bộ trang trí khoảnh sân trong lát gạch lớn. Những cây bụi, bị cắt tỉa thành hình dáng kỳ dị. Chúng tôi đi qua các gian phòng tranh tối tranh sáng bí hiểm. Không một bóng người.

Binh lính dẫn những người bị bắt vào một gian phòng lớn trống trải. Viên trung uý chỉ huy phân đội mang một chiếc thánh giá ở cổ. Anh vừa trông thấy hai chốt sắt cắm sâu vào chiếc xà chủ. Người ta hối hả, làm việc khéo léo tuyệt vời. Họ cuốn dây thừng quanh thân và chân tay tù binh vẫn có vẻ khinh khi. Rồi họ luồn đầu dây vào chốt sắt, ra sức kéo. Tôi thấy hai người Việt Minh dần dần bị đưa lên không, đầu lắc lư xuống dưới, chân tay doãng ra. Xương kêu răng rắc. Việc làm ấy không hề gây ra một kích thích gì, hoàn toàn vô cảm. Các thân hình như bị trật khớp. Tôi có cảm giác như chúng sẽ nổ rời thành mảnh. Sĩ quan của L... thấy như vậy chưa đủ. Với sức nặng của mình, dùng hết sức lực tì trên những thân hình cong queo để xé nát thêm. Thấy răng rắc càng mạnh. Một người lính đá vào những chiếc đầu lộn ngược, thõng xuống gần sát đất. Binh lính không nói; Việt Minh không rên la. Quang cảnh trở nên không chịu được. Tôi đi ra, trở lại ngôi chùa.

Tôi thấy L... đã đứng dậy. Ông không hỏi về những gì tôi đã thấy nhưng không hề băn khoăn gì. Đối với ông đó là một việc đơn giản. Ông đang bận tâm về những ý nghĩ lớn. Khuôn mặt ông căng thẳng như lên cơn sốt. Đôi mắt, mũi, môi, tất cả trở nên chật hẹp. Giọng ông ráo hoảnh:

- Bốn giờ rồi; mất một ngày. Đại tá chỉ huy cuộc hành quân vừa điện thú nhận với tôi các chi đội lọt mất rồi. Không chỉ tôi và quân lính chẳng làm gì mà bây giờ chúng tôi có nguy cơ bị phục kích trên đường trở về.

Đôi mắt L... là những đường nứt kim khí, dấu hiệu một nỗi giận dữ lạnh lùng:

- Tại sao người Pháp không giao cả cho tôi? Tôi sẽ bình định, ít thiệt hại và ít chi phí nhất, cả toàn bộ nhiều tỉnh. Họ không muốn thế mà thích tiếp tục cuộc chiến tranh lối ông lớn của họ.

Quân đội Pháp hôm nay huy động ba tiểu đoàn, phương tiện khổng lồ và với ban tham mưu đồ sộ! Cuộc hành quân này tiêu tốn nhiều triệu đồng. Dĩ nhiên Việt Minh không chờ họ.

Cuộc chiến tranh của tôi là của đất nước này. Giăng bẫy phục kích, biệt động đội, phản trắc. Trinh sát của tôi dò thông tin hàng tuần. Tôi nghĩ về tất cả, về mọi dữ liệu. Rồi một ngày nào đó tôi hành động, thật chắc ăn. Tôi đi với đội quân nhiều tiếng đồng hồ để làm việc trong mấy phút. Tất cả là gieo sự ngạc nhiên, mình không bị bất ngờ. Như thế rất kinh tế và có hiệu quả, là cách duy nhất. Nhưng không phải cuộc chiến của ban tham mưu.

Tôi phá huỷ những làng cần phá huỷ. Tôi giết những người cần giết. Nhưng người Pháp phá huỷ và giết tuỳ hứng vì họ không biết và không thể biết. Dân quê cho tôi là đúng nhưng họ sợ Đội quân viễn chinh vì luôn không dự kiến được.

Người Pháp mù, rơi vào mọi cạm bẫy của quân địch. Một lần họ thấy xác một người của mình bị hành hạ khổ sở ở bìa làng. Họ đốt làng, không nghi ngờ là làng ủng hộ Pháp. Việt Minh đem xác ấy đến, báo trước với dân chúng đừng đụng đến, phải để nguyên tại chỗ.

[chuongxedap]

Cuộc sống của dân quê là một bi kịch. Họ bị giằng xé bởi hai lực lượng không thương xót. Mỗi ngày, mỗi đêm là vấn đề sống chết của hàng nghìn đàn ông, hàng nghìn đàn bà. Ban đêm Việt Minh luồn vào bảo: "Nếu bà con giúp Pháp, ngày mai chúng tôi vứt đầu những người đàn ông ra ruộng". Ban ngày người Pháp đi xe đến, có đại liên và vũ khí hiện đại. Một sĩ quan khua gậy bảo các hương chức sợ sệt: "Các ông phản bội, đã tham gia vào cuộc phục kích mà Việt Minh giết người của chúng tôi. Các ông thanh toán thương binh của chúng tôi. Chúng tôi sẽ trừng phạt các ông". Theo lề thói, người Pháp không nắm được cảnh ấy. Họ không hình dung được, không hiểu họ không có quyền buộc bất cứ ai trung thành tận tuỵ, mà không mang tới sự bảo vệ người ta. Họ không hề bảo vệ ai, ở đâu cũng thế; họ bó mình trong các bốt. Khi đơn vị đóng tại một vùng, chỉ huy bao giờ cũng tuyên bố: "Dân làng, hãy đến với chúng tôi; chúng tôi ở đây để che chở các ông". Mấy tháng sau, những người Annam tin tưởng bị Việt Minh ám sát. Người Pháp giết những người khác và nói ráo hoảnh: "Quân vô lại".

Cuộc chiến tranh này là của dân chúng. Phải có dân chúng, phải giành giật với Việt Minh. Điều kiện đầu tiên là phải biết khi nào tốt, khi nào phải hung bạo. Không phải lòng tốt và sự hung bạo bình thường, quá đơn giản, thậm chí nguy hại, mà có chất lượng - tôi dám dùng từ này - đẩy lên tới đỉnh cao. Như vậy đối với binh lính Đội quân viễn chinh sẽ quá phức tạp. Người Pháp không bao giờ tập hợp dân chúng. Tay họ đẫm nhiều máu, máu của tất cả những người bị chết vì bị lừa dối, của tất cả những người họ lừa dối và bỏ rơi. Máu ấy sẽ khó được tha thứ.

Lính của L... tháo võng của ông. Tôi nghe những tiếng còi. Chúng tôi sắp ra đi. Nhưng L... đang phấn khích vẫn tiếp tục:

- Có những việc không ngờ. Ông có thấy ở thành phố bên cạnh, ban tham mưu, những bộ phận quá thừa ấy, những sĩ quan quan trọng ấy chuẩn bị những cuộc hành quân trên bản đồ với các gạch lớn bút chì màu? Nhưng viên đại tá có một cô gái báo tin cho Việt Minh. Trung uý Phòng Nhì không nói được tiếng Việt. Ông này có phiên dịch, một ông mảnh dẻ cung kính, bao giờ cũng mặc hoàn toàn lối Âu, áo vét và cả vạt cả ngày nóng nực. Nhưng đấy là một "con hổ” như dân quê nói. Hắn làm tiền. Đầu mỗi cuộc tham vấn, hắn rỉ tai bị cáo: "Nếu đưa cho tôi một nghìn đồng tôi sẽ cứu anh". Tất nhiên để chuộc mình đối với Việt Minh, hắn đều đặn gửi một kẻ tin cậy - vợ, mẹ hoặc khi thì ông chú - báo hết mọi điều bí mật: Vì thế hai ngày trước khi cuộc hành quân triển khai, không một chủ quán nào không nói với bất kỳ người lính Pháp nào tới mua chai rượu: "Nào đến thứ ba trong tuần chứ, chúc may mắn!"

Nói với họ thật vô ích. Một lần tôi đưa cho họ danh sách đầy đủ những thư ký, phiên dịch, những bồi và gái điếm phản lại họ. Họ bảo tôi xen vào những chuyện không quan hệ gì đến tôi.

Biết bao nhiêu người Pháp chết vì những gì không đâu! Không hiểu; không muốn hiểu. Nói chung vì quá can đảm, đôi khi vì quá hèn nhát. Trái với những lề thói quân sự, một cuộc chiến tranh có ích đối với sĩ quan và binh lính Pháp như là một nền sản xuất sa sút. Họ muốn bị giết khi kiên trì theo những thói quen. Tấn công quân địch mà như đi diễu hành cho đến khi viên đạn của người bắn giỏi trúng ngay giữa trán. Đi xe không hộ tống trên con đường thường có phục kích cho đến khi người ta thấy trên đường chiếc Jeep bị đốt cháy và xác của họ tan tành. Nhưng họ vẫn xem thường những biện pháp phòng ngừa cho đến một ngày hoảng hốt thì trở nên đề phòng quá mức.

Rồi những đồn bốt bị phá bỏ. Hãy tưởng tượng sự điên rồ này - một người Pháp từ xa xôi tới để chỉ huy khoảng một trăm lính nguỵ hung dữ. Cuộc sống của người ấy sẽ ra sao giữa thế giới Châu Á mà ông ta không hiểu gì? Đôi khi trưởng bốt nổi giận đấm đá, đánh những người bổ sung cho mình. Tôi biết một trưởng bốt ở làng bên, triệu tập tất cả hương chức đến nhà hội đồng. Họ lễ phép đến chuẩn bị nước, đặt một gói thuốc lên bàn trà trang trọng. Nhưng ông người Pháp la hét, ném khẩu súng ngắn lên gần chiếc đĩa gạt tàn, nắm lấy cổ họng một hương chức. Ngày hôm sau ông ta bị ám sát.

[chuongxedap]

Có người Pháp mòn mỏi vì sợ. Một trong bọn họ thú nhận với tôi khi được chuyển đi: "Trong hai năm tôi không nhắm được mắt. Ban đêm tôi bước quanh bốt cho đến sáng, theo dõi lính ngụy ở vị trí chiến đấu. Tôi nắm tiểu liên đi đi lại lại. Trong nỗi ám ảnh bị bóp cổ lúc ngủ, tôi dùng thuốc kích thích để không thiếp đi. Ban ngày tôi nhặt vũ khí của binh lính treo vào giá đỡ chỉ một mình tôi có chìa khóa. Tôi trông chừng thức ăn sợ bị đầu độc, cho chó ăn thử trước đã.”

Cũng có người Pháp lấy vợ, trở thành nô lệ cho cô gái, bố trí cô ở trong bốt. Đôi khi cô gắn bó với chồng và để bảo vệ chồng cô điều đình với Việt Minh, đi đến mua bán. Họ sẽ không tấn công bốt nhưng hàng tháng được nhận một hòm lựu đạn.

L... nhìn tôi với đôi mắt sắt đá. Tôi cảm nhận ông sẽ nói với tôi sự thật:

Tôi thán phục quân đội Pháp. Họ chiến đấu với sự ngoan cường. Nhưng cuộc chiến của họ không còn thích hợp. Người Pháp đứng trước một cuộc cách mạng mà họ tỏ ra bất lực. Tôi thì không. Tôi biết làm cho dân chúng sợ tôi và cũng yêu mến tôi hơn Việt Minh. Tôi biết làm như thế nào từ khi mới sinh. Tôi ra đời ở đảo An Hòa. Ông sẽ gặp bố tôi. Ông là một người Pháp đã đến An Hoà năm mươi năm. Chính ông tiêu nước vùng đầm lầy, làm ruộng, đem lại sự sống. Tôi biết rõ từng tấc đất, từng người. Dân quê tin khi tôi nói: "Hãy đến với tôi để cùng tiêu diệt Việt Minh. Tôi không bao giờ bỏ rơi các người". Quân đội tôi bảo vệ dân chúng, đúng là quân đội của dân chúng An Hoà, có kỷ luật sắt.

Nói đúng ra tôi đã từng nghe nói về kỷ luật của các đội quân L... Ông không cho phép quân lính hạch sách gì trong vùng ông bình định. Đấy là những vùng cấm trộm cắp hiếp dâm. Không như ở những vùng đất đai không phải của ông, ít nhất trừ khi ông tính toán sự khủng bố phục vụ cho đường lối của ông.

Không may cho những binh lính nhầm vùng. Sự trừng phạt không lay chuyển là một lôgíc tuyệt đối. Tội nhân bị trừng phạt ở chỗ anh ta lầm lỗi. Cảnh sát hiếp dâm trong một vùng cấm sẽ bị thiến ở thành phố, trong một cuộc duyệt binh, trước đông đúc dân chúng. Người ta kể thậm chí L... tự mình làm việc ấy với một con dao trong buổi lễ nhưng tôi không chắc chắn lắm.

Dù sao những người tin cậy nhất là những người bảo vệ ông, không oán giận gì ông, thậm chí có sự tận tuỵ của loài chó.

Chúng tôi ra đi, phải vượt hơn ba mươi cây số trước khi trời tối. Bỗng tôi thấy một dây người. Một anh lính dắt mũi hai người. Tôi nhận ra hai Việt Minh bị bắt, bị treo ngược trước mặt tôi. Tôi nghĩ là họ đã tan xác. Nhưng họ bước đi hoạt bát. Tôi không phân biệt được một dấu vết gì trên người, nhìn ngoài không có vẻ đau đớn. Họ tiến lên như những người quen đi xa, anh lính không cần giật dây thúc.

L... cười gằn trước sự kinh ngạc của tôi:

- Việt Minh của ông đó; họ không bị nhấn chìm, đúng không? Lúc nãy chỉ một chút thẩm vấn, không độc ác gì. Lính của tôi được tập dượt mãi, biết dừng đúng lúc. Tôi biết những người này là ai: Trong cuộc chiến này phải biết. Tôi nghĩ sẽ làm cái gì đó với anh chàng mảnh khảnh. Đúng là một sinh viên, con nhà tư sản. Tay Hercule không nói; tôi chắc chắn hắn là một kẻ giết người, một kẻ đã tra tấn và ám sát. Không thể cho hắn có dịp may.

Khi đã gần tối chúng tôi về đến con lạch biên giới, đi đò qua dòng nước nửa sông nửa đầm lầy. Giờ và địa điểm đều buồn: Muỗi bay thành những đám. L... kéo tôi lên xe Jeep. Mấy cây số nữa là hoà bình - đồng ruộng bố trí có trật tự. Những ngôi làng lúc nhúc dân chúng chào. L... không nói gì với tôi. Nhưng sự im lặng của ông có nghĩa: "Công trình của tôi đấy. Những gì tôi đã làm. Tôi đã mang lại hạnh phúc cho họ."

[chuongxedap]

Kỹ thuật tra tấn

Ngày hôm sau nữa người Hercule bị bắn.

Việc đó làm lúc rạng đông, hết sức đơn giản. Tù binh được dẫn ra bờ một con mương, trên một bến nhỏ. Một người đội của L... nói với anh: "Anh bị bắn chết". Người kia chắp tay van nài: "Hãy thương tôi, đừng giết tôi". Anh cầu khẩn vì thường như thế. Nhưng câu nói của anh là hoàn toàn lễ nghi, cũng như câu trả lời của viên hạ sĩ quan: "Tôi thương anh. Nhưng anh phải chết". Đối với hai người đấy là một công việc phải làm cùng nhau - một phải nhận một viên đạn vào đầu, người kia bắn.

- Cho tôi một điếu thuốc, anh Việt Minh nói.

Viên đội đưa cho anh sau một phút ngần ngừ, vì là một điều mới trong buổi lễ hành quyết. Anh Việt Minh hút, ngồi xổm nhìn xuống con lạch. Anh không nói gì. Thân hình anh ngang dọc nhiều vạch. Anh lại vừa bị thẩm vấn.

Viên đội sốt ruột:

- Anh đứng dậy đi, đến lúc rồi. Hãy đứng kia; hơi nghiêng mình xuống nước.

Anh Việt Minh ngoan ngoãn làm theo, cùng hợp tác trước cái chết. Anh tiến lại gần bờ; viên đội hoàn chỉnh vị trí đứng của anh, chỉ cho anh nên cúi xuống ra sao. Sau khi viên đạn bắn ra, thân hình tự đổ xuống con lạch. Viên đội bắn; Anh Việt Minh đổ xuống nước. Con lạch đưa anh đi. Những xác chết như thế rất nhiều ở Nam Kỳ. Khi một hình người dạt vào bờ gần làng xóm, nông dân chỉ đẩy trở lại dòng nước.

Cái chết của Hercule tôi được nghe một người chứng kiến kể lại. Người ấy bảo L... bố trí những phòng tra tấn đủ trang bị. Hai anh Việt Minh được dẫn đến đó sau ngày bị bắt, rất sớm lúc tôi còn ngủ. Gần như phải xé nát người khổng lồ để cuối cùng anh mới nói. Anh xưng tên và thế là đủ. Đấy là kẻ giết người hung dữ nhất của Cường, chỉ huy quân Việt Minh. Như L... đã cảm thấy, không có cách nào dùng lại con người cuồng tín này. Anh kia, người mảnh khảnh đã bắt đầu "thú nhận" một ít khi bị treo trong chùa. Sau đó anh bị tra tấn đúng mức hơn để nói hết sự thật. Anh thú nhận hoàn toàn và L... quyết định cho anh vào đội cảnh sát công giáo của ông.

Bây giờ tôi đã hiểu cách đối xử của L... với tù binh và những người tình nghi. Đấy là sự "tra tấn có ích". Nguyên tắc tuyệt đối. Mọi Việt Minh - và cả bất cứ người nào bị nghi là Việt Minh - bị tra tấn cho đến khi thú nhận hết. Chỉ có nỗi đau đớn mới dứt được sự thật từ chỗ sâu thẳm của con người: không thế thì ai cũng giấu kín trong mình. Ở Châu Á, nơi chỉ là mưu mẹo và giấu giếm, con người bị lộ rõ sự thật là một người đã bị tước vũ khí, bất lực.

[chuongxedap]

Ngược lại, để tiến hành cuộc chiến L... cần phải biết tất cả, cần lột trần những đầu óc và con tim. Đấy là cách bảo vệ của ông. Khắp nơi đều bị đe dọa; nếu không biết từng điều nhỏ nhặt, có lẽ "chế độ" của ông kết thúc, là tự sát. Đối với ông không có vấn đề thương xót; thương xót không phù hợp với cách của ông. Vì vậy tuổi tác, giới tính cũng không được nương nhẹ. Trẻ em, phụ nữ khả nghi đều bị tra tấn.

Việc tra tấn đẩy tới lúc phải thú nhận đầy đủ, với nghệ thuật tăng dần. Hiếm có người bị hành hạ giữ được bí mật đến cùng, đến lúc người nát nhừ mà chết.

Có ba loại phán quyết - hành hình, tha thứ, chuộc tiền. L... xác định mỗi trường hợp dựa vào "giá trị" của con người vừa được phát hiện. Ông căn cứ trước hết vào sự hối hận, nhịn nhục, vào khả năng cải tạo và sử dụng lại. Không phải một việc xét xử mà đúng như phía Việt Minh, nhằm thiết lập một "giải pháp đúng đắn".

Tử hình chỉ thực hiện đối với những kẻ "không cải huấn được". Nói chung việc xử tử làm nhanh gọn, kín đáo, không tàn bạo, chỉ bắn một phát đạn vào đầu. Vì đấy không phải trừng phạt mà chỉ vứt bỏ những kẻ "trở ngại", những người thừa. Tuy vậy, đôi khi nếu L... thấy có lý do để làm cách khác, việc hành quyết sẽ là một cuộc tụ tập quần chúng, có vui chơi, giải trí. Lúc ấy là vấn đề uy tín để ổn định dân chúng sau một thất bại, hỏng việc. Hoặc đàn áp để trả đòn một người của ông bị xử tử bằng những cách xử tệ hại hơn. Sự tàn bạo là một hành động thống trị, một thách đố công khai Việt Minh.

Hầu như L... luôn luôn bắt trả giá đắt sự tha thứ của ông. Người được gia ân chuộc lại lỗi lầm một cách vất vả, nguy hiểm, để được "xứng đáng". Đấy là trường hợp anh sinh viên mảnh khảnh L... cho vào trong đội quân làm trinh sát. Nghĩa là anh sẽ khua bụi bờ, rừng rậm, đi trước hàng quân với chỉ một quả lựu đạn để tự vệ. Sự thử thách kéo dài ít nhất ba tháng. Kẻ khốn nạn ấy có nguy cơ bị mìn nổ hoặc nhận một loạt đạn vào bụng. Nhưng nếu thoát khỏi, anh trở thành một người lính thực thụ của L..., một con người với khẩu tiểu liên và tư cách, sẽ bảo vệ nền văn minh dưới nhãn hiệu chữ thập.

L... chỉ hoàn toàn độ lượng cho những người thật sự vô hại. Ba dân quê rất già được dẫn đến chỗ ông trước mặt tôi. Họ ở chỗ Việt Minh đến, quỳ gối, câm lặng sợ hãi. Phải khai thác họ từng lời. Họ nói phải đi làm công cho Việt Minh theo lệnh của hội đồng xã, cách đây hai năm. Từ đó ông chúa L... tiêu diệt hội đồng, giết hết các uỷ viên, thay thế hội đồng của mình vào, đưa lại bình yên. Ba ông già đã đào ngũ, muốn về nhà sống nốt quãng đời còn lại ở làng.

L... cho đưa những ông già tới. Tôi sợ cho họ nhưng ông nói:

- Câu chuyện của họ có thật đấy. Tôi sẽ cho họ về làng. Tôi báo với các hương chức là họ rất hối hận, hội đồng cũng phải tha thứ cho họ. Và thậm chí tôi bảo cho mỗi người một mảnh ruộng. Như thế họ có thể sinh sống và làm chỉ điểm cho tôi. Những ông già ấy có thể biết được nhiều điều. Họ còn có gia đình ở với Việt Minh...

[chuongxedap]

Điều đáng khen và đáng sợ ở L... là ông có thể đưa lôgic lợi ích của mình đến mức nào, vượt qua mọi tình cảm, mọi ý niệm tốt xấu. Theo quan điểm đạo đức thông thường điều ấy đưa đến những ghê tởm nhất. Nhưng ông không bao giờ tự hỏi điều ông làm là cao quý hay ghê tởm. Ông không quan tâm đến những cái đó, chỉ nghĩ đến "hiệu quả" của hệ thống mình. Ông nói với tôi:

- Một trong những điều tôi ân hận là đã cho xử tử những kẻ ám sát anh tôi. Tôi có một người anh bị giết dã man ngay trên hòn đảo này bởi những người dân quê được chúng tôi bảo vệ. Họ giết để cướp của vì Việt Minh nói làm việc gì đối với người Pháp cũng được phép cả. Tôi tự bắt những người ấy, hỏi vì sao lại có thể làm quá đáng như vậy. Họ xin tôi tha lỗi. Tôi cho bắn họ ngã xuống vừa hô: "Nước Pháp muôn năm". Và ngay lúc đó tôi nghĩ mình sai lầm khi trả thù.

Nhưng cũng chính ông L... ấy hối tiếc đã không tha cho những kẻ ám sát anh mình, lại buộc bố tố cáo con. Thực ra ra điều này hơi phức tạp hơn việc "do thám" đơn giản. L... có trong tay mình nhiều người bố mẹ có con đi theo Việt Minh. Ông cho nói với họ:

- Tôi chấp nhận cho con ông bà thỉnh thoảng về thăm. Ông bà báo cho tôi khi chúng đến, nói lại với tôi những gì chúng nói. Nếu không sẽ tai họa cho ông bà.

L... để những người con trai ấy ra đi, chắc chắn họ sẽ bị Việt Minh trừng trị. Nếu không thế hẳn chúng đến chuẩn bị một cạm bẫy; lúc ấy những người bố mẹ coi chừng.

Bao nhiêu điều tế nhị! Đôi khi L... bố trí cho chúng biết một số việc trước khi ra đi: ví dụ những anh Việt Minh nào đó là nhân viên của ông. Thực tế không phải mà ngược lại là những người nguy hiểm, đáng sợ. Dù sao rồi L... cũng loại trừ họ được. Vì những "người đi phép" khi trở về chi đội, để cứu mạng mình hoặc để tôn giá trị sẽ báo cáo tên những người ấy. Vậy là L... làm cho Việt Minh thanh toán những người của họ mà ông sợ nhất.

Tất nhiên Việt Minh cũng tìm mọi cách thanh toán L... nhưng ông vững tin ở mình. Ông không ngừng lặp lại với tôi:

- Để "tóm" tôi, trước hết Việt Minh phải lừa được tôi. Nhưng "chế độ" của tôi được bố trí đến mức có việc gì gian dối là tôi biết. Biết rồi thì không nguy hiểm nữa.

Đúng là "chế độ" của L... thật hoàn hảo. Ông chiếm cả một lãnh thổ, xây dựng một bộ máy thống trị không thương xót với quân đội cai trị, các uỷ viên chính trị. Những vòng quay thắt chặt đến lúc toàn dân chúng bị khống chế. Việc làm ấy tự động một cách máy móc. Dân quê bị tê liệt như trong một mạng nhện, đã vâng lời, quy phục. Một kỹ thuật kích thích nào đó đưa họ vào sự nô lệ tuyệt đối. Mọi người tố cáo lẫn nhau.

Một biện pháp kỹ thuật khác thường nhưng cũng làm tôi khá nao lòng, không phải đến mức tàn bạo bao quanh - người ta thấy trên khắp Đông Dương, và L... không hề bạo tàn như Ba Cụt của Hoà Hảo hay Trịnh Minh Thế của Cao Đài. Nhưng ông có như một sở thích cay đắng trong việc tàn sát người, trong chiến thắng về tổ chức, trong cách thường xuyên đẩy nguỵ binh cầm súng, những hương chức lạy chào, trẻ em các trường vẫy cờ. Thật bạc nhược.

- Tôi chẳng sáng tạo ra gì cả, L... nói với tôi. Đấy là cách làm của đất nước này, không có cách gì khác. Nhưng sự chuyên chế của tôi sáng suốt. Tôi khuyến khích thương mại và công nghiệp, tôi tăng gấp đôi sản lượng đồng ruộng. Tôi làm cho dân quê thành một người mới, mạnh hơn, tân tiến hơn. Ông nghĩ tôi có thể thành công với cả cái mà ông gọi là "chế độ" của tôi, nếu không dân chúng tâm đắc với tôi ư?

- Ông làm như thế nào?

- Ông đến nhà tôi. Ông sẽ hiểu rõ hơn.