Lịch sử Quân sự Việt Nam
Tin tức: Lịch sử quân sự Việt Nam
 
*
Chào Khách. Bạn có thể đăng nhập hoặc đăng ký. 28 Tháng Ba, 2024, 11:23:48 pm


Đăng nhập với Tên truy nhập, Mật khẩu và thời gian tự động thoát


Trang: « 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14   Xuống
  In  
Tác giả Chủ đề: Hỏi đáp về cuộc khởi nghĩa Tây Sơn  (Đọc 39410 lần)
0 Thành viên và 1 Khách đang xem chủ đề.
chuongxedap
Đại tá
*
Bài viết: 13138



« Trả lời #130 vào lúc: 23 Tháng Mười, 2016, 08:18:12 pm »


Nỗi tiếc thương người chồng yêu quý, vị vua tài giỏi, sự nghiệp còn đang dở dang khiến Ngọc Hân đau đớn khôn cùng. Ngọc Hân đặt riêng một lễ tế chồng ở hữu cung, tự làm bài thơ "Ai tư vãn" rất thảm thiết để khóc chồng.

"Ai tư vãn" nói lên mối tình giữa Quang Trung và Lê Ngọc Hân. Đó thật là một khúc đoạn trường. Ngọc Hân yêu quý Quang Trung đến mức sẵn sàng chết đi để vua sống lại. Ngọc Hân ca tụng sự nghiệp to lớn của Nguyễn Huệ. Lời thơ của bà đầy nước mắt, lâm ly thống thiết, là nỗi đau xé lòng. Nước mắt của bà không chỉ biểu hiện sự đau đớn của một người vợ mất chồng, mà còn là sự lo lắng của người dân mất lãnh tụ nữa. Vì ai cũng biết việc Quang Trung mất sớm là một trong những nguyên nhân làm cho nhà Tây Sơn sớm sụp đổ.

Nỗi nhớ thương khôn nguôi ấy đã làm cho Ngọc Hân héo hon, sầu muộn. Bảy năm sau, nàng công chúa kiều diễm, viên ngọc quý của vua Lê Hiển Tông, người con gái tài sắc của kinh thành Thăng Long, nhân vật huyền kỳ của bao câu chuyện truyền tụng trong nhân gian, nhà thơ, người dệt nên mối tình đẹp đẽ để lại cho đời, cũng đã thác theo chồng trong nỗi buồn tuyệt vọng trước hiện tình suy vi của triều Tây Sơn (Ngọc Hân mất ngày 8 tháng Giêng năm Kỷ Tỵ (tức ngày 14 tháng 12 năm 1798).

Sau khi vua Quang Trung mất, con là Nguyễn Quang Toản chính thức lên nối ngôi, lấy hiệu là Cảnh Thịnh (năm 1793) (Quang Toản là con trưởng của Quang Trung với bà hoàng hậu họ Bùi ở Quy Nhơn). Năm 1801, Nguyễn Ánh đánh Phú Xuân, Quang Toản dốc sức chống giữ không nổi phải bỏ thành chạy ra Bắc Hà. Năm 1802, Nguyễn Ánh đánh ra Thăng Long, bắt được vua tôi Cảnh Thịnh (Quang Toản). Triều Tây Sơn mất từ đó.

Mùa đông năm đó (1802), Nguyễn Ánh về đến Phú Xuân cáo tế miếu, trả thù nhà Tây Sơn cực kỳ tàn bạo và hèn hạ. Quang Toản và những người thân bị hành hình... Ấp Tây Sơn đổi thành ấp An Tây, mọi dấu ấn Tây Sơn đều bị họ Nguyễn xóa sạch.

Trong số những người bị Nguyễn Ánh giết có hai con của Hoàng hậu Ngọc Hân (họ đã trốn tránh và đổi cả họ tên mà vẫn không thoát).

Nghe tin con gái mất và hai cháu bị chết một cách thê thảm, chiêu nghi Nguyễn Thị Huyền, mẹ đẻ của Ngọc Hân, lúc đó sống ở quê Phù Ninh (tục gọi làng Nành, tỉnh Bắc Ninh), liền thuê người vào Quảng Nam lấy trộm được xác con và hai cháu ngoại (có sách nói là thuê người vào Huế lấy hài cốt của ba mẹ con) đem về mai táng tại một cánh đồng ở Phù Ninh. Cạnh đó, bà có lập một cái miếu nhỏ để thờ. Thời Thiệu Trị, miếu ấy đổ nát, một ông tú người họ Nguyễn đứng lên quyên tiền để sửa sang lại. Không ngờ trong làng có tên phó tổng vốn thù riêng với ông tú, đã đi vào kinh tố giác dân làng lập miếu thờ "ngụy hậu” ("vợ vua ngụy"). Tức thì có lệnh truyền quan địa phương về phá hủy ngôi miếu và trị tội ông tú cùng những người quyên tiền giúp ông. Tổng đốc Bắc Ninh Nguyễn Đăng Giai cũng bị giáng chức. Đồng thời, bắt quật mộ ba mẹ con Ngọc Hân, lấy hài cốt quang xuống sông, về sau, gần chỗ quẳng xương, người ta có dựng một ngôi đền thờ Ngọc Hân. Đền ấy gọi là đền Ghềnh, thuộc thôn Ái Mộ, tả ngạn sông Hồng (nay thuộc phường Bồ Đề, quận Long Biên, Hà Nội). Hàng năm không những nhân dân sở tại đến cúng bái mà cả khách thập phương cũng đến lễ đền. Sự tồn tại của đền Ghềnh chứng tỏ lòng quý mến của nhân dân đối với bà vợ và hai người con của vua Quang Trung, đồng thời nó cũng gợi lại sự căm giận của mọi người đối với chính sách trả thù vô nhân đạo của vua quan nhà Nguyễn: tàn sát người sống chưa đủ, lại còn khai quật mồ mả những người đã chết, moi lấy nắm xương khô buông xuống sông cho ngọn sóng cuốn đi.
Logged
chuongxedap
Đại tá
*
Bài viết: 13138



« Trả lời #131 vào lúc: 23 Tháng Mười, 2016, 08:30:03 pm »


Dưới đây, xin chép lại bài "Ai tư vãn" của Hoàng hậu Lê Ngọc Hân khóc vua Quang Trung:

        Ai tư vãn
                                  (Nguyên văn chữ Nôm)

        Gió hiu hắt phòng tiêu lạnh lẽo,
        Trước thềm lan, hoa héo don don!
        Cầu Tiên1 khói tỏa đỉnh non,
    4. Xe rồng2 thăm thẳm, bóng loan rầu rầu!
        Nỗi lai lịch dễ hầu than thở,
        Trách nhân duyên mờ lỡ3 cớ sao?
        Sầu sầu thảm thảm xiết bao,
    8. Sầu đầy giạt bể, thảm cao ngất trời.
        Từ cờ thắm trỏ vời cõi Bắc,
        Nghĩa tôn phù4 vằng vặc bóng dương,
        Rút dây5 vâng mệnh phụ hoàng6,
   12. Thuyền lan chèo quế thuận đường vu quy.
        Trăm ngàn dặm quản chi non nước
        Chữ "nghi gia"7 mừng được phải duyên.
        Sang yêu muôn đội ơn trên,
   16. Rỡ ràng vẻ thúy nổi chen tiếng cầm.
        Lượng che chở, vụng lầm nào kể,
        Phận đinh ninh cặn kẽ mọi lời.
        Dẫu rằng non nước biến dời,
   20. Nguồn tình ắt chẳng chút vơi đâu là.

_______________________________________
1. Cầu Tiên: Mộ giả vua Quang Trung ở Linh Đường, gần cầu Tiên, huyện Thanh Trì, tỉnh Hà Đông cũ (nay thuộc ngoại thành Hà Nội).
2. Xe rồng: Xe vua đi.
3. Mờ lỡ: Dở dang.
4. Nghĩa tôn phù: Chỉ việc vua Quang Trung đem quân ra Bắc "phù Lê diệt Trịnh" năm 1786.
5. Rút dây: Xưa, nhà có nhiều con gái, cháu gái, khi đã kén được rể rồi liền cho đứng cách màn rút dây, hễ rút được dây của cô nào thì lấy cô ấy.
6. Phụ hoàng: Vua cha, chỉ Lê Hiển Tông.
7. Nghi gia: Do câu "nghi kỳ thất gia" trong Kinh Thi; nghĩa là nên cửa nên nhà: ý nói người con gái lấy chồng, thành gia thất.
Logged
chuongxedap
Đại tá
*
Bài viết: 13138



« Trả lời #132 vào lúc: 23 Tháng Mười, 2016, 08:37:51 pm »


        Lòng đùm bọc thương hoa đoái cội1
        Khắp tôn thân2 cùng đội ơn sang.
        Miếu đường còn dáu chưng thường3
   24. Tùng thu4 còn rậm mấy hàng xanh xanh.
        Nhớ hồng phúc, đôi cành hòe quế5
        Đượm hơi sương dây rễ cũng tươi,
        Non Nam6 lần chúc tuổi trời,
   28. Dâng câu Thiên bảo7 bầy lời Hoa Phong8.
        Những ao ước trập trùng tuổi hạc,
        Nguyền trăm năm ngõ được vầy vui.
        Nào hay sông cạn, bể vùi,
   32. Lòng trời giáo giở, vận người biệt ly.
        Từ nắng hạ mưa thu trái tiết,
        Xót mình rồng mỏi mệt chẳng yên.
        Xiết bao kinh sợ lo phiền,
   36. Miếu thần đã đảo, thuốc tiên lại cầu.
        Khắp mọi chốn đâu đâu tìm rước,
        Phương pháp nào đổi được cùng chăng?
        Ngán thay, máy tạo bất bằng,
   40. Bóng mây thoắt đã ngất chừng xe loan.

_____________________________________
1. Thương hoa đoái cội: Yêu hoa yêu cả gốc cây hoa, ý nói vua Quang Trung yêu thương Ngọc Hân nên săn sóc, trông nom đến dòng dõi nhà Lê.
2. Tôn thân: Người bề trên và người họ gần.
3. Chưng thường: Lễ tế về mùa đông gọi là "chưng", lễ tế về mùa thu gọi là "thường"; ý nói nhờ vua Quang Trung nên việc tế lễ trong tông miếu nhà Lê được thường xuyên, chu đáo.
4. Tùng thu: Hai loại cây thường được trồng ở mộ địa, ý nói nhờ vua Quang Trung mà lăng tẩm nhà Lê được giữ gia nguyên vẹn.
5. Hòe quế: Nghĩa bóng chỉ con cái, ý nói nhờ hồng phúc của Quang Trung, Ngọc Hân đã sinh được hai con.
6. Non Nam: Do chữ "thọ tỉ Nam Sơn" trong Kinh Thi, ý nói cầu chúc vua Quang Trung sống lâu như núi Nam.
7. Thiên bảo: Thơ chúc tụng, ca ngợi vua trong Kinh Thi.
8. Hoa Phong: Người đất Hoa Phong chúc vua Nghiêu giàu, thọ, nhiều con trai. Thiên bảo, Hoa Phong: chỉ lời chúc tụng vua Quang Trung.
Logged
chuongxedap
Đại tá
*
Bài viết: 13138



« Trả lời #133 vào lúc: 23 Tháng Mười, 2016, 08:41:04 pm »


        Cuộc tụ, tán, bi, hoan1 kíp bấy
        Kể sum vầy đã mấy năm nay?
        Lênh đênh chút phận bèo mây,
   44. Duyên kia đã vậy, thân này nương đâu?
        Trằn trọc luống đêm thâu, ngày tối,
        Biết cậy ai dập nỗi bi thương?
        Trông mong luống những mơ màng,
   48. Mơ hồ bằng mộng, bàng hoàng như say.
        Khi trận gió hoa bay thấp thoáng,
        Ngõ hương trời bảng lảng còn đâu,
        Vội vàng sửa áo lên chầu,
   52. Thương ôi quạnh quẽ, trước lầu nhện giăng!
        Khi bóng trăng lá in lấp lánh,
        Ngỡ tàn vàng nhớ cảnh ngự chơi.
        Vội vàng dạo bước tới nơi,
   56. Thương ôi vắng vẻ, giữa trời tuyết sa!
        Tưởng phong thể2 xót xa đôi đoạn,
        Mặt rồng sao cách gián lâu nay?
        Có ai chốn ấy về đây,
   60. Nguồn cơn xin ngỏ cho hay được đành?

_______________________________________
1. Tụ, tán, bi, hoan: Sum họp, chia lìa, buồn đau, vui vẻ.
2. Phong thể: Cũng như phong thái, tức là hình dung dáng vẻ con người.
Logged
chuongxedap
Đại tá
*
Bài viết: 13138



« Trả lời #134 vào lúc: 23 Tháng Mười, 2016, 08:47:25 pm »


        Nẻo u minh1 khéo chia đôi ngả,
        Nghĩ đòi phen nồng nã đòi phen.
        Kiếp này chưa trọn chữ "duyên",
   64. Ước xin kiếp khác vẹn tuyền lửa hương.
        Nghe trước có đấng vương Thang, Võ2,
        Công nghiệp nhiều tuổi thọ thêm cao.
        Mà nay áo vải cờ đào3,
   68. Giúp dân dựng nước biết bao công trình!
        Nghe rành rành trước vua Nghiêu, Thuấn4.
        Công đức dày, ngự vận5 càng lâu,
        Mà nay lượng cả ơn sâu,
   72. Móc mưa rưới khắp chín châu6 đượm nhuần
        Công dường ấy mà nhân dường ấy,
        Cõi thọ sao hẹp bấy, hóa công?
        Rộng cho chuộc được tuổi rồng,
   76. Đổi thân ắt hẳn bõ lòng tôi ngươi.
        Buồn thay nhẽ, sương rơi, gió lọt,
        Cảnh đìu hiu thánh thót chầu sa.
        Tưởng lời di chúc thiết tha,
   80. Khóc nào nên tiếng, thức mà cũng mê

______________________________________________
1. U minh: U là tối (cõi âm), minh là sáng (cõi dương).
2. Thang, Võ: Vua Thang nhà Thương, vua Võ nhà Chu là hai vua hiền của Trung Quốc đời cổ.
3. Áo vải cờ đào: Áo vải chỉ người dân thường, cờ đào chỉ việc dấy nghĩa. Đây chỉ anh hùng nông dân Nguyễn Huệ.
4. Nghiêu, Thuấn: Đế Nghiêu và đế Thuấn, hai vị vua hiền, lý tưởng của Trung Quốc thời cổ.
5. Ngự vận: Thời gian nhà vua trị vì.
6. Chín châu: Dịch chữ "cửu châu" trong tiếng Hán, chỉ đất nước.
Logged
chuongxedap
Đại tá
*
Bài viết: 13138



« Trả lời #135 vào lúc: 23 Tháng Mười, 2016, 08:51:25 pm »


        Buồn thay nhẽ! Xuân về hoa nở,
        Mối sầu riêng ai gỡ cho xong!
        Quyết liều mong vẹn chữ "tòng",
   84. Trên rường nào ngại, giữa dòng nào e!
        Con trứng nước1 thương vì đôi chút,
        Chữ "tình thâm" chưa thoát được đi.
        Vậy nên nấn ná đòi khi,
   88. Hình tuy còn ở, phách thì đã theo.
        Theo buổi trước ngự đèo Bồng Đảo2.
        Theo buổi sau ngự nẻo sông Ngân.
        Theo xa thôi lại theo gần,
   92. Theo phen điện quế3 theo lần nguồn hoa4.
        Đương theo bỗng tiếng gà sực tỉnh,
        Đau đớn thay! Ây cảnh chiêm bao!
        Mơ màng thêm nỗi khát khao,
   96. Ngọc Kinh chốn ấy ngày nào tới nơi?
        Tưởng thôi lại bồi hồi trong dạ,
        Nguyện đồng sinh sao đã kíp phai?
        Xưa sao sớm hỏi, khuya bày,
 100. Nặng lòng vàng đá cạn lời tóc tơ!

_______________________________________
1. Trứng nước: Non nớt, bé bỏng.
2. Bồng Đảo: Cũng như Bồng lai, chỉ cõi tiên.
3. Điện Quế: Tức cung trăng. Theo sách Dậu dương tạp trở, ở trong cung trăng có cây quế cao năm trăm trượng, vì vậy người ta gọi cung trăng là điện quế.
4. Nguồn hoa: Tức nguồn hoa đào hay suối hoa đào, chỉ cảnh đẹp, cảnh tiên.
Logged
chuongxedap
Đại tá
*
Bài viết: 13138



« Trả lời #136 vào lúc: 23 Tháng Mười, 2016, 08:53:10 pm »


        Giờ sao bỗng thờ ơ lặng lẽ,
        Tình cô đơn ai kẻ xét đâu!
        Xưa sao gang tấc gần chầu,
 104. Trước sân phong nguyệt trên lầu sinh ca.
        Giờ sao bỗng cách xa đôi cõi,
        Tin hàn huyên khôn hỏi thăm nhanh.
        Nửa cung gẫy phím cầm lành,
 108. Nỗi con côi cút, nỗi mình bơ vơ!
        Nghĩ nông nổi ngẩn ngơ đôi lúc,
        Tiếng tử quy thêm giục lòng thương.
        Não người thay, cảnh tiên hương,
 112. Dạ thường quanh quất, mắt thường ngóng trông!
        Trông mái đông, lá buồm xuôi ngược,
        Thấy mênh mông những nước cùng mây.
        Đông rồi thì lại trông tây,
 116. Thấy non ngân ngất, thấy cây rườm rà.
        Trông nam thấy nhạn sa lác đác,
        Trông bắc thì ngàn bạc màu sương.
        Nọ trông trời đất bốn phương,
 120. Cõi tiên khơi thẳm biết đường nào đi!

Logged
chuongxedap
Đại tá
*
Bài viết: 13138



« Trả lời #137 vào lúc: 23 Tháng Mười, 2016, 08:59:27 pm »


        Cậy ai có phép gì tới đó,
        Dâng vật thường xin ngỏ lời trung:
        Này gương là của Hán cung1
 124. Ơn trên xưa đã soi chung đôi ngày!
        Duyên hảo hợp xót rày nên lẻ,
        Bụng ai hoài2 vội ghẽ3 vì đâu?
        Xin đưa gương ấy về chầu,
 128. Ngõ soi cho tỏ gót đầu trông ơn.
        Tưởng linh sảng4 nhơn nhơn còn dấu,
        Nỗi sinh cơ5 có thấu cho không?
        Cung xanh6 đang tuổi ấu xung7,
 132. Di mưu sao nỡ quên lòng đoái thương?
        Gót lân chỉ8 mấy hàng lẫm chẫm,
        Đầu mũ mao, mình tấm áo gai9
        U ơ ra trước hương đài,
 136. Tưởng quang cảnh ấy chua cay dường nào!
        Trong sáu viện10 ố đào ủ liễu,
        Xác ve gầy, lỏng lẻo xiêm nghê.
        Long đong xa cách hương quê,
 140. Mong theo lầm lối, mong về tủi duyên!

________________________________________
1. Hán cung: Hậu cung nhà Hán. Sau người ta mượn tiếng đó để chỉ hậu cung nhà vua, đây chỉ hậu cung vua Quang Trung.
2. Bụng ai hoài: Lòng thương nhớ.
3. Ghẽ: Rẽ (tiếng cổ).
4. Linh sảng: Linh hồn thiêng liêng sáng suốt (của vua Quang Trung).
5. Sinh cơ: Cuộc đời của người sống, tức là của Ngọc Hân.
6. Cung xanh: Chỗ ở của thái tử (con vua).
7. Ấu xung: Cũng như ấu nhi, ấu niên, tức là còn thơ bé.
8. Gót lân chỉ: Ngón chân con kỳ lân, chỉ con nhỏ của vua Quang Trung.
9. Mũ mao, áo gai: Mũ rơm, áo gai; tức là mũ áo tang.
10. Sáu viện: Cũng như sáu cung, là nơi ở của hoàng hậu và các cung phi, gồm một cung ở chính giữa và năm cung ở đằng sau.
Logged
chuongxedap
Đại tá
*
Bài viết: 13138



« Trả lời #138 vào lúc: 23 Tháng Mười, 2016, 09:05:01 pm »


        Dưới bệ ngọc, hàng uyên1 vò võ,
        Cất chân tay thương khó xiết chi
        Hang sâu2 nghe tiếng thương bi,
 144. Kẻ sơ còn thế, huống gì người thân!
        Cảnh ly biệt nhiều phần bát ngát,
        Mạch sầu tuôn ai tát cho vơi,
        Càng trong càng một xa vời,
 148. Tấc lòng thảm thiết, chín trời3 biết chăng?
        Buồn trông trăng, trăng mờ thêm tủi,
        Gương Hằng Nga đã bụi màu trong.
        Nhìn gương càng thẹn tấm lòng,
 152. Thiên duyên lạnh lẽo đem đông biên hà4.
        Buồn xem hoa, hoa buồn thêm thẹn.
        Cánh hải đường đã quyện giọt sương
        Trông chim càng dễ đoạn trường,
 156. Uyên ương chiếc bóng phượng hoàng lẻ đôi.
        Cảnh nào củng ngùi ngùi cảnh ấy,
        Tiệc vui mừng còn thấy chi đâu!
        Phút giây bãi bể nương dâu
 160. Cuộc đời là thế, biết hầu nài sao?
        Chữ "tình nghĩa" trời cao đất rộng,
        Nỗi đoạn trường còn sống còn đau.
        Mấy lời tâm sự trước sau,
 164. Đôi vầng nhật nguyệt trên đầu chứng cho.

_____________________________________
1. Hàng uyên: Hàng chim uyên, chỉ các quan trong triều đình.
2. Hang sâu: Núi sâu hang thẳm, ý nói rất xa xôi cách trở mà lòng người ở đó vẫn thương xót trước việc vua Quang Trung mất.
3. Chín trời: Do chữ "cửu thiên", tức là chín phương trời.
4. Ý nói mối tình lỡ dở, người sống lẻ loi thấy lạnh lẽo như bên bờ sông vắng.
Logged
chuongxedap
Đại tá
*
Bài viết: 13138



« Trả lời #139 vào lúc: 23 Tháng Mười, 2016, 09:08:21 pm »


TÀI LIỆU THAM KHẢO


- "Quang Trung - Anh hùng dân tộc", Hoa Bằng, Nxb Bốn Phương, 1951.
- "Cách mạng Tây Sơn”, Văn Tân, Nxb Văn Sử Địa, Hà Nội, 1958.
- "Lê Quý kỷ sự", Nguyễn Thu, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, 1974.
- "Một số trận quyết chiến chiến lược trong lịch sử dân tộc", Phan Huy Lê - Bùi Đăng Dũng - Phan Đại Doãn - Phạm Thị Tâm - Trần Bá Chí, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1976.
- "Tìm hiểu thiên tài quân sự của Nguyễn Huệ", Nguyễn Lương Bích - Phạm Ngọc Phụng, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2003.
- "Hoàng Lê nhất thống chí", Ngô Gia Văn Phái, Nxb Văn học, Hà Nội, 2006.
- "Những khám phá về Hoàng đế Quang Trung", Đỗ Bang, Nxb Văn hóa Thông tin, Hà Nội, 2006.
- "Đại cương lịch sử Việt Nam", tập 1, Trương Hữu Quýnh (Chủ biên), Phan Đại Doãn, Nguyễn Cảnh Minh, Nxb Giáo dục, Hà Nội, 2007.
- "18 vị công chúa Việt Nam", Đặng Việt Thủy - Đặng Thành Trung, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2008.
- Và một số sách, tạp chí khác.

Hết
Logged
Trang: « 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14   Lên
  In  
 
Chuyển tới:  

Powered by MySQL Powered by PHP Powered by SMF 1.1.21 | SMF © 2006-2008, Simple Machines

Valid XHTML 1.0! Valid CSS! Dilber MC Theme by HarzeM