Lịch sử nghệ thuật chiến dịch phòng không 12-1972

[Giangtvx]

        23 giờ ngày 18 tháng 12 năm 1972, Bộ Tổng Tham ttiưu thông báo cho sở chỉ huy chiến dịch sẽ có đợt B-52 tiếp tục vào đánh Hà Nội. 23 giờ 09 phút các tốp máy bay F4 đã vào bầu trời Yên Bái chặn kích máy bay ta. Cùng lúc đó, máy bay F-111A đánh vào khu vực Bạch Mai. Tiếp đến là các tốp máy bay B-52 với đội hình như đợt trước vào đánh phá Hà Nội.

        Tiểu đoàn 77 trung đoàn 257 rồi tiếp đến các tiểu đoàn 57, 93 của trung đoàn 261 đều đánh đúng đối tượng, nhưng không hạ được máy bay địch. Đến 0 giờ 7 phút ngày 19 tháng 12 năm 1972, tiểu đoàn 77 đánh tiếp trận thứ hai. Lúc đầu đơn vị đánh bằng phương pháp "T". Nhưng khi B-52 vào cự ly gần, phát sóng nhìn thấy tín hiệu mục tiêu, đơn vị đã nhanh chóng chuyển phương pháp điều khiển, bám sát hỗn hợp. Mặc dù chưa bắn rơi máy bay, nhưng qua trận đánh cho thấy trong quá trình điều khiển có thể thực hiện chuyển đổi liên tiếp bằng nhiều phương pháp khác nhau.

        Đợt đánh thứ ba của máy bay B-52 bắt đầu từ 4 giờ 16 phút ngày 19 tháng 12 năm 1972. Lần này chúng tăng cường sử dụng các tốp "B-52 giả". Các tiểu đoàn 57, 59, 86 đã đánh nhầm vào các tốp cường kích nên không thành công. Lúc 4 giờ 39 phút, tiểu đoàn 77 phát sóng, ở cự ly thích hợp, phát hiện được tín hiệu B-52 trên nền nhiễu nhẹ. Tiểu đoàn đánh bằng phương pháp điều khiển hiệu quả nhất chọn chế độ bám sát thích hợp. Chiếc B-52 trúng đạn rơi xuống cánh đồng xã Tam Hưng, huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Tây. Đây là chiếc B-52 thứ hai bị bắn rơi tại chỗ trong đêm đầu của chiến địch.

        Chiến thắng của tiểu đoàn 77 cùng với chiến thắng của tiểu đoàn 59 khẳng định trên thực tế, tên lửa có thể bắn rơi B-52 tại chỗ bằng bất cứ phương pháp điều khiển nào, bằng bất cứ chế độ bám sát nào.

        4 giờ 51 phút, B-52 còn tiếp tục vào đánh đài phát thanh Mễ Trì hòng bịt tiếng nói chính nghĩa của nhân dân ta. Cơ sở phát sóng của đài bị hỏng. Cán bộ và công nhân kịp thời sửa chữa, chỉ sau chín phút, Đài Tiếng nói Việt Nam lại cất tiếng nói dõng dạc tố cáo tội ác dã man của đế quốc Mỹ và loan báo tin chiến thắng bắn rơi máy bay B-52 Mỹ của quân và dân ta với đồng bào cả nước và nhân dân thế giới.

        Cả ngày 19 tháng 12 năm 1972 ,địch sử dụng 118 lần chiếc máy bay chiến thuật đánh phá tiếp Đài Phát thanh Mễ Trì, Đại học Bách khoa Hà Nội và nhiều nơi khác ở Hải Phòng. Các lực lượng không quân và pháo cao xạ đánh trả quyết liệt.

        Địch đánh phá nhiều sân bay, đánh sập nhiều hầm, hào, nhà cửa. Nhưng nhờ sơ tán, phòng tránh kịp thời nên giảm được tổn thất thương vong.

        Ngay trong đêm 18 tháng 12, Thường vụ Quân uỷ Trung ương đã họp và nhận định: "giặc Mỹ đã mở cuộc tập kích lớn bảng không quân vào Hà Nội, Hải Phòng. Chúng đã sử dụng máy bay chiến lược B-52, đánh ồ ạt, quy mô lớn, ác liệt và sẽ đánh phá liên tục trong một thời gian ngắn. Nhiệm vụ của các lực lượng vũ trang ta, đặc biệt là bộ đội phòng không- không quân phải cùng toàn dân quyết tâm đánh bại bước leo thang rất nghiêm trọng của địch, trước mắt là kiên quyết đánh địch, triệt để sơ tán phòng tránh và tích cực bảo đảm giao thông vận tải. Tiếp đó, Bộ Tổng Tham mưu chỉ thị cho Bộ tư lệnh chiến dịch: địch còn đánh quyết liệt, liên tục, mục tiêu địch tập trung đánh phá là Hà Nội, bộ đội phòng không- không quân phải kiên quyết đánh thắng, bắn rơi tại chỗ nhiều máy bay B-52, trước mắt phải nhanh chóng rút kinh nghiệm, khẩn trương khắc phục mặt còn yếu, phát huy sức mạnh của không quân quyết tâm tạo thời cơ và bảo đảm tốt cho không quân ta bắn rơi máy bay, gấp rút sửa chửa các sân bay bị đánh phá, sử dụng các sân bay vòng ngoài chưa bị đánh, cần sơ tán nhanh các lực lượng không trực tiếp phục vụ chiến đấu, tránh thiệt hại do địch gây ra; chú ý củng cố hệ thống chỉ huy để nắm chắc tình hình, tăng cường chỉ đạo bảo đảm vật chất kỹ thuật, nhất là khí tài và đạn tên lửa.

[Giangtvx]

        Sáng ngày 19 tháng 12 năm 1972, Bộ Chính trị Trung ương Đảng họp, sau khi nghe Bộ Tổng Tham mưu báo cáo tình hình chiến đấu trong đêm 18 tháng 12, Bộ Chính trị đã biểu dương lực lượng phòng không- không quân đánh tốt, nhắc các đơn vị nâng cao tinh thần cảnh giác, tránh chủ quan thoả mãn, chuẩn bị đầy đủ hơn nữa để chiến đấu liên tục, bắn rơi nhiều máy bay B-52, bắt sống giặc lái. Thường vụ Đảng uỷ và Bộ tư lệnh Quân chủng Phòng không- Không quân đã họp để quán triệt chỉ thị của Bộ Chính trị, Quân uỷ Trung ương và mệnh lệnh của Bộ Tổng Tham mưu, đồng thời đánh giá tình hình chiến đấu đêm 18 tháng 12 và nhận định hoạt động của địch. Quân chủng nhận định, trong những ngày tới địch sẽ đánh ác liệt hơn, thủ đoạn phức tạp hơn, mục tiêu đánh phá chủ yếu của địch vẫn là Hà Nội. Bộ tư lệnh quân chủng chỉ thị cho các binh chủng, các sư đoàn nhanh chóng rút kinh nghiệm phổ biến kinh nghiệm để đánh thắng giòn giã hơn Các trung đoàn tên lửa cố gắng tổ chức nhiều trận đánh tập trung, các tiểu đoàn tên lửa phải rất linh hoạt trong xạ kích, tích cực phát sóng, phát sóng đúng thời cơ, khẳng định tên lửa là lực lượng chủ yếu đánh B-52. BỘ đội không quân rút kinh nghiệm tìm cách đánh linh hoạt để có thể đánh thắng trong những trận đánh sắp tới. Bộ đội cao xạ chuẩn bị mọi mặt đánh liên tuc cả ngày lẫn đêm, tích cực đánh địch bảo vệ các sân bay và trận địa tên lửa.

        Cục kỹ thuật tìm mọi biện pháp tăng cường tốc độ lắp ráp và tiếp đạn cho các đơn vị đáp ứng yêu cầu chiến đấu khẩn trương. Để tăng cường lực lượng chiến đấu trên địa bàn chiến dịch, Bộ tư lệnh chủ trương nhanh chóng đưa các trung đoàn 274 và 237 vào chiến đấu toàn bộ, điều trung đoàn 240 về bảo vệ Yên Viên, cầu Đuống.

        Phát huy kết quả chiến đấu của đêm 18, Thường vụ Đảng uỷ và Bộ tư lệnh đã gửi thư động viên cán bộ và chiến sĩ, biểu dương thành tích và quyết định mở đợt động viên chính trị trong toàn quân chủng. Phát huy trí sáng tạo, bắn rơi tại chỗ nhiều B-52 hơn nữa để thiết thực chào mừng ba ngày kỷ niệm lịch sử 19, 20, 22 tháng 12.

        Ở thành phố Hà Nội, đồng chí Chủ tịch uỷ ban nhân dân thành phố và nhiều cán bộ Đảng, chính quyền, Thành đội Hà Nội đến thăm các trận địa pháo, Đài Phát thanh Mễ Trì, Yên Viên, Gia Lâm, động viên chiến đấu và khắc phục hậu quả. Hội đồng phòng không thành phố công bố lệnh sơ tán cấp tốc. Trong khi các lực lượng phòng không đánh máy bay địch, thi guồng máy điều hành, tổ chức thực hiện việc sơ tán phòng tránh, vận chuyển đều hoạt động có hiệu quả cao.

        Trên các trục giao thông vận tải ở Quân khu 4 nhân lúc địch tập trung đánh phá Hà Nội, ta đã tập trung mọi nỗ lực để tăng nhanh tốc độ vận chuyển hàng vào chiến trường.

        Ngay từ đêm đầu của chiến dịch, quân và dân ta đã chủ động giáng cho đế quốc Mỹ đòn phủ đầu đích đáng, bắn rơi ba máy bay B-52 trong đó có hai chiếc rơi tại chỗ¹, và bắn rơi bốn máy bay chiến thuật, bước đầu thực hiện được quyết tâm chiến dịch là bắn rơi B-52 tại chỗ.

        Các lực lượng phòng không chiến dịch, nòng cốt là lực lượng của Quân chủng Phòng không- Không quân bước đầu đã rút được kinh nghiệm, thêm cơ sở thực tiễn để khẳng định cách đánh thắng B-52 và đánh thắng các loại máy bay khác của từng binh chủng, càng thêm tin tưởng vào khả năng hoàn thành nhiệm vụ chiến dịch của mình.

        Chiều ngày 19 tháng 12, tại câu lạc bộ quốc tế ở Hà Nội, Bộ Quốc phòng tổ chức họp báo, thông báo chiến thắng lớn của quân và dân ta, tố cáo tội ác của đế quốc Mỹ. Trước đông đảo phóng viên trong nước và nước ngoài những tên giặc lái B-52 của Mỹ bị bắt đã phải cúi đầu xác nhận hành động chiến tranh nguy hiểm, tàn bạo của Ních-Xơn và thất bại của chúng, cả loài người tiến bộ phẫn nộ lên án tội ác của Ních-Xơn. Phong trào chống chiến tranh xâm lược của Mỹ, ủng hộ Việt Nam càng phát triển mạnh mẽ, ngay cả trong nước Mỹ.

        Trận thắng mở đầu bắn rơi ba máy bay B-52 trong đó có hai chiếc B-52 rơi tại chỗ, có ý nghĩa lớn đối với lực lượng phòng không chiến dịch, đối với quân dân ta trên cả hai miền Nam Bắc, đối với cả trong nước và quốc tế.

        Thực tiễn bắn rơi hai máy bay B-52 ngay trên bầu trời Hà Nội là cơ sở củng cố lòng tin đối với lực lượng phòng không chiến dịch. Từ thực tế đó, ta có thể khẳng định bắn rơi B-52 tại chỗ, một vấn đề mà nhiều năm vượt qua biết bao thử thách hy sinh trên chiến trưởng, nhưng chúng ta vẫn chưa thực hiện được.

        Chiến thắng bắn rơi B-52 trên bầu trời Hà Nội là một nguồn cổ vũ động viên và củng cố ý chí quyết tâm của quân và dân ta như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy "Hà Nội Hải Phòng và một số thành phố xí nghiệp có thể bị tàn phá, song nhãn dân ta quyết không sợ ! Không có gi quý hơn độc lập tự do". Chiến thắng B-52 ngay ngày đầu chiến dịch đã làm vơi đi nỗi lo lắng cho Hà Nội của đồng bào miền Nam ruột thịt đã từng chịu đựng những đợt mưa bom của B-52, càng làm tăng thêm lòng tin của nhân dân miền Nam đối với hậu phương lớn miền Bắc. Tin chiến thắng B-52 trên bầu trời Hà Nội giải toả những suy tư của bạn bè năm châu trước những âm mưu của Ních-Xơn: đưa Việt Nam trở về thời kỳ "đồ đá" bằng sức mạnh phá huỷ tàn bạo của lực lượng ném bom chiến ỉược B-52. Tin chiến thắng B-52 ngay trên bầu trời Hà Nội làm cho bạn bè càng tin tưởng vào sức mạnh Việt Nam và tăng cường giúp đỡ nhân dân ta trong cuộc chiến tranh chống Mỹ.

        Bị bẳn rơi ba máy bay B-52 trong đó có hai chiếc rơi tại chỗ ngay từ trận đầu đă gây bất ngờ, choáng váng trong các nhà điều hành cuộc tập kích chiến lược và bản thân lực lượng không quân chiến lược của chúng. Đặc biệt đối với bọn giặc lái tham gia trận tập kích. Lực lượng ném bom chiến lược B-52, một trong ba lực lượng răn đe chiến lược của Mỹ đối với thế giới, một công cụ "bất khả chiến bại", lần đầu tiên trong lịch sử của nó đã bị lực ỉượng phòng không Hà Nội bắn rơi. Bị thất bại nặng, tinh thần giặc lái hoang mang, các tướng chỉ huy, cơ quan tham mưu cuộc tập kích lúng túng và nghi ngờ lẫn nhau. Sự ngông cuồng, chủ quan ban đầu, coi B-52 vào ném bom Hà Nội như một "cuộc dạo chơi trên không" bị tiêu tan, làm cho địch phải nghiên cứu đánh giá lại tình hình.

        Trận đánh phủ đầu đêm 18 tháng lợi, tuy chưa bắn rơi nhiều B-52 tại chỗ, nhưng lại rất có giá trị về nhiều mặt cả về chính trị và quân sự, làm cơ sở phát triển một cách thuận lợi cho quá trình tác chiến của chiến dịch.

--------------
1. Địch thú nhận: đêm 18 bị bắn rơi ba B-52: hai B-52G của căn cú Andersen, một B-52D của cân cứ Utapao, (hai chiếc roi tại chỗ, một chiếc rơi ở biên giới Thái Lan).

[Giangtvx]

        2. Vượt qua khó khăn đêm 19 đánh trận then chốt tiêu diệt lớn đêm 20 và ngày 21 tháng 12.

        Đêm 19, lực lượng phòng không chiến dịch đánh đich đạt hiệu quả thấp. Cần phải nghiên cứu một cách nghiêm túc, rút kinh nghiệm, chuẩn bị mọi mặt để tiến hành trận đánh then chốt tiêu diệt lớn.

        Từ 19 giờ đêm 19 đến 0 giờ 54 phút sáng 20 tháng 12, địch sử dụng 87 lần chiếc B-52 và 165 lần chiếc máy bay chiến thuật tổ chức đánh ba đợt, tập trung vào các đầu mối giao thông, chân hàng ở phía bắc ngoại thành Hà Nội, kết hợp với 17 lần chiếc máy bay F-111 hoạt động xen kẽ giữa các đợt đánh của B-52. Ngày 20 tháng 12, từ 12 giờ 10 phút đến 12 giờ 45 phút, 52 lần chiếc không quân chiến thuật và 30 lần chiếc máy bay hải quân đánh bổ sung vào các mục tiêu bắc Hà Nội, Hải Phòng và Quảng Ninh.

        Bộ đội rađa vẫn phát hiện B-52 sớm, các lực lượng chiến dịch chủ động đánh địch và báo động kịp thời cho nhân dân thành phố phòng tránh. Các trận đánh B-52 của các lực lượng phòng không vẫn diễn ra quyết liệt. Trong đêm 19 tháng 12 và cả ngày 20 tháng 12 các lực lượng phòng không đã bắn rơi bảy máy bay. Hà Nội bắn rơi hai chiếc B-52, Hải Phòng bắn rơi tại chỗ một máy bay A7. Nhưng kết quả đánh máy bay B-52 của Hà Nội giảm, không có máy bay B-52 rơi tại chỗ. Đó là điều làm các cấp chỉ đạo, chỉ huy chiến dịch suy nghĩ lo lắng

        Ngay sáng 20 tháng 12, nhận chỉ thị của đồng chí Tổng Tham mưa trưởng, Bộ tư lệnh chiến dịch đã cùng sư đoàn phòng không Hà Nội nghiêm túc rút kinh nghiệm.

        Trong đêm 19 tháng 12, chúng ta thấy B-52 chủ yếu đánh các mục tiêu ở ngoại vi phía bắc Hà Nội như Uy Nỗ, Đông Anh, Yên Viên, Gia Lâm. Muốn đánh tập trung trên hướng này, các tiểu đoàn ở phía nam đội hình phải đánh từ cự ly xa mới tập trung được hoả lực trên "quyết chiến điểm", nhưng điều đó đã không làm được. Bộ đội chưa chủ động đánh xa, tâm lý chung còn chờ địch vào gần có điều kiện thuận lợi phát sóng đánh đạt hiệu quả hơn. Trong khi đó, sở chỉ huy sư đoàn 361 đang di chuyển, thông tin không vững chắc, sự chỉ đạo thiếu chặt chẽ, liên tục. Do đó, trong quá trình chiến đấu, xảy ra tình trạng đánh thiếu tập trung, nhất là trong đợt đánh thứ ba. Mặt khác, bộ đội cũng còn tâm lý sợ thiếu đạn. Ngày 19 tháng 12, số đạn tiếp cho các tiểu đoàn hoả lực chưa bù lại được số đạn tiêu thụ trong đêm trước, nên đánh với một số lượng đạn ít trong mỗi lần bắn. Mặt khác, mới chỉ qua kinh nghiệm của một đêm chiến đấu, chưa thể giải quyết hết những khó khăn về xạ kích. Bộ đội chưa thật nhạy bén trong xử trí, vận dụng các phương pháp chiến đấu. Đêm 19 tháng 12, không quân ta không cất cánh được, do đó cách đánh hiệp đồng chiến dịch không thực hiện được hoàn chỉnh, ảnh hưởng đến kết quá chiến đấu chung.

        Hiệu quả đánh kém trong đêm 19 tháng 12 là do tổng hợp nhiều nguyên nhân. Điều đó cho ta thấy nghệ thuật chỉ đạo, chỉ huy phải được quán xuyến nhiều khâu từ chiến dịch, đến chiến thuật, chiến đấu và xạ kích. Một khâu nào đó có trục trặc, sẽ dẫn đến hiệu quả đánh địch sút kém. Mặc dầu đã có phương án đánh từ trước, nhưng trong quá trình vẫn đòi hỏi có sự chỉ huy chặt chẽ, liên tục, kịp thời điều chỉnh phù hợp với diễn biến thực tế thì mới đem lại hiệu quả chiến đấu cao.

        Trên cơ sở phân tích nguyên nhân dẫn đến hiệu quả chiến đấu thấp trong trận đánh đêm 19 tháng 12, Đảng uỷ và Bộ tư lệnh chiến dịch tập trung chỉ đạo các đơn vị chuẩn bị tốt mọi mặt để thực hiện trận đánh tập trung tiêu diệt lớn trong những đêm tiếp theo.

        Thường vụ Đảng uỷ và Bộ tư lệnh quân chủng chỉ thị cho sư đoàn phòng không Hà Nội rút kinh nghiệm tìm cách khắc phục những yếu kém trong đêm 19, chỉ thị cho Bộ tư lệnh Binh chủng Không quân kiên quyết tìm cách đánh sáng tạo bảo đảm cho không quân đánh được B-52, để thực hiện được cách đánh hiệp đồng chiến dịch. Qua hai đêm chiến đấu, ta nhận thấy thế bố trí chiến dịch trên hướng đông bắc Hà Nội mỏng, địch đánh Hải Phòng có mức độ, Hà Nội càng nổi lên là khu vực tác chiến chủ yếu. Bộ tư lệnh quân chủng đề nghị Bộ Tổng Tham mưu cho điều hai tiểu đoàn 71, 72 của trung đoàn tên lửa 285 ở Hải Phòng lên bố trí đánh địch trên hướng đông- đông bắc Hà Nội.

[Giangtvx]

        Trong hai đêm 18 và đêm 19 tháng 12, ta nhận định nhất định địch sẽ tìm cách đánh tên lửa, Bộ tư lệnh quân chủng quyết định điều trung đoàn pháo cao xạ 262 đang ở Thanh Hoá và trung đoàn pháo cao xạ 223 ở Nam Định về Hà Nội lầm nhiệm vụ bảo vệ tên lửa. Chỉ thị cho Cục Kỷ thuật tìm mọi cách bảo đảm khí tài cho các tiểu đoàn 87, 89 trung đoàn 274 nhanh chóng bước vào chiến đấu. Vấn đề nổi cộm nhất của công tác kỹ thuật trong chiến dịch là vấn đề cung cấp đạn cho các đơn vị tên lửa. Chấp hành nghiêm chỉ thị của Bộ tư lệnh, Cục Kỹ thuật đã thành lập bộ phận chuyên trách về bảo đảm đạn do đồng chí cục trưởng trực tiếp phụ trách, tăng cường cả khâu lắp ráp và khâu chỉ huy điều hành tiếp đạn. Cục Kỹ thuật đã điều lực lượng tiểu đoàn 5 của trung đoàn 274 mới ở chiến trường ra và đội bảo quản đạn ở kho Cục Kỹ thuật phối hợp với tiểu đoàn 5 của trung đoàn 257 bố trí thành ba dây chuyền láp ráp đạn liên tục ở khu vực cất giấu đạn. Đến ngày 26 tháng 12, số đạn ở khu vực cất giấu đã được lắp ráp xong cung cấp cho các đơn vị chiến đấu. Sau đó các bộ phận lại chuyển về hai vị trí mới để tiếp tục láp ráp đạn phục vụ tác chiến chiến dịch. Trong mấy ngày đầu, đạn ở tiểu đoàn kỹ thuật vẫn có đủ và năng suất lắp ráp đạn vẫn duy trì tốt. Nhưng khâu tổ chức tiếp đạn chưa chặt, nên đạn đến các tiểu đoàn hoả lực chậm, thậm chí có trường hợp đưa nhầm đạn của tiểu đoàn này sang tiểu đoàn khác.

        Nhận rõ trách nhiệm của từng người, từng đơn vị trước thắng lợi của những trận chiến đấu sắp tới, cả guồng máy chiến dịch từ đơn vị đến cơ quan đều tập trung nỗ lực để giải quyết tốt mọi việc, quyết giành thắng lợi trong trận chiến đấu mới.

*

*      *

           Đêm 20 tháng 12, để thế trận của bộ đội tên lửa hợp lý hơn, ta điều chỉnh vị trí của hai tiểu đoàn. Ở Hà Nội có chín tiểu đoàn tên lửa đã sẵn sàng đánh địch trên các hướng. Từ 19 giờ 20 ngày 20 tháng 12 đến 06 giờ ngày 21 tháng 12, địch sử dụng 93 lần chiếc B-52, 151 lần chiếc máy bay chiến thuật vả máy bay hải quân, tổ chức đánh ba đợt vào Hà Nội, Thái Nguyên, Hải Phòng. Riêng B-52 vẫn tập trung chủ yếu đánh Hà Nội hai đợt và đánh Thái Nguyên một đợt.

        Nếm trải những thất bại trong hai đêm đầu đánh vào Hà Nội, địch đã thay đổi thủ đoạn và quy luật đánh phá. Địch nhận ra đối thủ chính của chúng là tên lửa. Do đó, trước khi đội hình B-52 vào, ngoài việc đánh phá các sân bay của máy bay F-111, địch sử dụng máy bay F4 và máy bay F-105 lùng sục đánh các trận địa tên lửa để dọn đường. Tăng cường nhiễu các loại. Tăng cường sử dụng các tốp "B-52 giả".

        Đêm 20, bộ đội rađa vẫn đĩnh đạc thông báo các tốp mục tiêu, tập trung chủ yếu phát hiện và thông báo các tốp B-52 cho chiến dịch.

        Mặc dầu các sân bay bị đánh phá, khống chế liên tục, sửa chửa không kịp, nhưng không quân đã khắc phục mọi khó khăn, cho máy bay cất cánh từ đường lăn lên đánh B-52. 19 giờ 27 phút, hai tốp MiG được lệnh cất cánh. Một tốp lên hướng Việt Trì Phú Thọ, một tốp lên hướng Mộc Châu, Suối Rút. cả hai tốp đều phát hiện được B-52. Tuy chưa đánh rơi được B-52, nhưng không quân ta đã chủ động tích cực cản phá địch từ vòng ngoài tạo được thế thuận lợi cho tên lửa và pháo cao xạ đánh.

        Từ 19 giờ 41 phút đến 19 giờ 55 phút, nhiều tốp "B-52 giả" vào khu vực hoả lực tên lửa. Với kinh nghiệm của những đêm trước, bộ đội tên lửa đã nhanh chóng nhận dạng được tín hiệu "B-52 giả" của địch, nên không một tiểu đoàn tên lửa nào đánh nhầm. Đây là một thành công lớn trong cuộc đấu trí với địch.

        20 giờ 05 phút, hai tốp B-52 vào đánh khu vực Gia Lâm. Học tập kinh nghiệm của tiểu đoàn 77, tiểu đoàn 93, thực hiện điều khiển bằng nhiều phương pháp trong cùng một lần bắn, tiêu diệt một B-52 rơi xuống địa phận xã Yên Thượng, Yên Viên cách trung tâm Hà Nội 10km. Trận đánh thẳng đầu tiên trong đêm 20 tháng 12 của tiểu đoàn 93 đã giải toả được những căng thẳng sau đêm 19 không bắn rơi tại chỗ được B-52, hoàn thiện hơn cách đánh của bộ đội tên lửa ở phạm vi xạ kích. Các tiểu đoàn khác tiếp tục đánh các tốp B-52 đi sau đội hình. Nhưng trong quá trình đánh địch, một trở ngại lớn là khi B-52 bay vào, tên lửa đang cần tập trung đánh mãnh liệt vào đội hình B-52 của địch, thì củng là lúc máy bay ta đang bay về hạ cánh xuống căn cứ. Đây là một khó khăn khi các sân bay nằm trong vùng hoả lực của tên lửa. Nhiều tiểu đoàn phải ngừng bắn, mở loa để bảo đảm an toàn cho máy bay ta về căn cứ.

[Giangtvx]

        20 giờ 34 phút, tiểu đoàn 77 lợi dụng thuận lợi của một trận địa chốt, phát sóng tìm thấy tín hiệu mục tiêu và đánh bằng phương pháp có hiệu quả nhất, bắn rơi tại chỗ một máy bay B-52 xuống xã Vạn Thảng huyện Ba Vì, Hà Tây.

        Sau những thắng lợi giòn giã đầu tiên của đêm 20, khí thế chiến đấu của toàn chiến dịch thay đổi hẳn. Kinh nghiệm chiến đấu của các tiểu đoàn 93, 77 được nhanh chóng phổ biến đến các đơn vị. Tiếp đó 20 giờ 36 phút, tiểu đoàn 94 đã bắn một máy bay B-52 rơi ở biên giới Thái Lan- Lào.

        Tiểu đoàn 76 cũng vận dụng phương pháp phát sóng gần bắt mục tiêu. Nhưng do thao tác phát sóng không hợp lý, không đúng thời cơ nên bị tốp hộ tống B-52 phóng tên lửa tự dẫn vào trận địa tiểu đoàn tạm thời mất sức chiến đấu. Trận đánh của tiểu đoàn 76 cho ta thấy cần hiểu rõ và vận dụng linh hoạt các kinh nghiệm của đơn vị bạn thì mới thành công và cũng cần hiểu rõ mối tương quan giữa trận địa của mình với đường bay địch vào, để chọn thời cơ phát sóng đúng. Việc chọn thời cơ phát sóng từ một trận địa cụ thể, trên một đường bay cụ thể không phải chỗ nào cũng giống nhau, điều đó đòi hỏi phải tính toán kỹ để vận dụng đúng, không phải chỉ có tích cực "phát sóng". Đây thực sự là một vấn đề khoa học, rất trí tuệ và rất dũng cảm của bộ đội lửa Việt Nam.

        Trong đêm 20 tháng 12, các đại đội pháo trung cao đã hiệp đồng với tên lửa bắn 217 viên đạn đánh vào các tốp B-52. Các đơn vị pháo cao xạ tầm thấp và súng máy của dân quân tự vệ đánh quyết liệt vào các máy bay F-111, máy bay chiến thuật của địch.

        Tại Hải Phòng, máy bay hải quân địch dùng thủ đoạn bay thấp vào đánh lén. Lúc 22 giờ 22 phút, tiểu đoàn 72 trung đoàn tên lửa 285 đã bắn rơi một máy bay F4 và tiểu đoàn 83 trung đoàn 238 củng bắn rơi một máy bay F4 lúc 0 giờ 10 phút ngày 21 tháng 12.

        Từ 23 giờ 30 phút đến 0 giờ 45 phút, B-52 đánh giãn ra khu vực Thái Nguyên, đánh nhà máy điện Cao Ngạn, nhà máy giấy Hoàng Văn Thụ.

        Trên khu vực Hà Nội, máy bay F-111 vào đánh xen kẽ. Các tốp tiêm kích, cường kích săn tìm trận địa tên lửa, bay lởn vởn ngoài vòng hoả lực tên lửa làm mồi nhử cho tên lửa đánh, để khi B-52 vào đánh phá mục tiêu thì tên lửa không còn đạn, đồng thời nhử cho ta phát sóng tự bộc lộ đội hình để địch đánh trả bằng tên lửa tự đẫn. Nhưng các tiểu đoàn tên lửa đã dày dạn với thủ đoạn nghi binh của địch, nên không bị đánh lừa. Đây cũng là một vấn đề rất nghệ thuật, muốn đánh được địch, trước hết không bị địch lừa để đánh minh.

        Từ 4 giờ 10 phút ngày 21 tháng 12, địch tổ chức đợt đánh phá thứ ba, chúng huy động 45 lần chiếc máy bay B-52 tiếp tục đánh Hà Nội. Hướng đánh vẫn từ tây bắc xuống, tập trung đánh vào khu vực Yên Viên, Đông Anh, Gia Lâm. Vào đợt chiến đấu thứ ba trong đêm, đạn ở một số tiểu đoàn tên lửa chưa được bổ sung. Đây là một tình huống hết sức khó khăn. Theo chỉ đạo của Bộ tư lệnh chiến dịch, sư đoàn phòng không Hà Nội chỉ thị cho các tiểu đoàn tích cực phát sóng đánh bảng phương pháp hiệu quả nhất, tiết kiệm đạn, tiếp tục bắn rơi tại chỗ máy bay B-52. Mặt khác Bộ tư lệnh chiến dịch chỉ thị cho Cục Kỹ thuật tìm mọi cách tăng nhanh số lượng đạn ở các tiểu đoàn hoả lực tên lửa. Lệnh cho các lực lượng pháo cao xạ tích cực đánh bảo vệ trận địa tên lửa. Trong tình huống đặc biệt khẩn trương đòi hỏi phải xử trí một cách đồng bộ bằng nhiều biện pháp với tinh thần trách nhiệm cao. Các lực lượng chiến dịch đã nỗ lực hơn bao giờ hết để thực hiện tốt mệnh lệnh của Bộ tư lệnh chiến dịch.

        Trên các bãi lắp ráp, các cán bộ, chiến sĩ kỷ thuật làm việc ngày đêm. Trên đường vận chuyển tiếp đạn tên lửa, từng chặng, từng ngã ba vào trận địa hoả lực đều có người đón, tiếp nhận nhanh nhất, bỏ qua mọi thủ tục không cần thiết trong những giờ phút chiến đấu khẩn trương. Việc tiếp đạn không những chỉ đóng khung trong trách nhiệm của Cục Kỹ thuật, mà cả Cục Chính trị, Bộ tham mưu quân chủng đều góp sức. Tất cả vì chiến tháng. Cho đến gần sáng ngày 21, đạn đã được bổ sung tương đối đầy đủ cho các trận địa hoả lực.

        Sau các trận đánh tập trung, đạn bảo đảm chưa kịp. Các đơn vị phải cân nhắc tính toán sử dụng đạn trong từng trận và chọn phương pháp điều khiển thích hợp. Lúc 5 giờ 9 phút, tiểu đoàn 77 bắn rơi một B-52 xuống thị xã Phúc Yên và tiểu đoàn 57 bắn rơi một máy bay B-52 khác, năm phút sau tiểu đoàn 79 lại bắn rơi một B-52 ở Phả Lại. Với cự ly đánh và phương pháp điều khiển thích hợp, với trình độ bám sát điêu luyện của kíp chiến đấu, chỉ bằng một quả đạn, tiểu đoàn 57 đã tiêu diệt một máy bay B-52 rơi tại khu vực chợ Thá, gần núi Đôi lúc 5 giờ 14 phút. Đó cúng là trận đánh cuối cùng kết thúc chiến đấu đêm 20 rạng sáng ngày 21 tháng 12 và cũng là một trận đánh hết sức điển hình về tài nghệ chiến đấu của bộ đội tên lửa.

[Giangtvx]

        Cả ngày 21 tháng 12, địch sử dụng số lượng lớn máy bay không quân chiến thuật và máy bay hải quân đánh nhiều mục tiêu ở Hà Nội, Hải Phòng và Thái Nguyên. Các lực lượng không quân và pháo cao xa đánh trả quyết liệt. Ớ Hà Nội địch đánh vào ga Hàng Cỏ và nhà máy điện Yên Phụ, gây một số tổn thất.

        Đêm 20 và ngày 21 tháng 12 chiến dịch giành thắng lợi lớn, tiêu diệt bảy máy bay B-52 trong đó có năm máy bay B-52 rơi tại chỗ và bảy máy bay chiến thuật trong đó có một máy bay F-111, một máy bay F-105, hai máy bay F4, một máy bay A6 và một máy bay A7. Hiệu suất chiến đấu đêm 20 và ngày 21 đạt rất cao, chỉ trong chín phút của đợt đầu đã bắn rơi ba máy bay B-52 trong đó có hai chiếc rơi tại chỗ. Đợt hai, địch đánh Thái Nguyên, đường bay B-52 nằm ngoài khu vực hoả lực của tên lửa nên không đánh được. Trong 20 phút của đợt ba đã bắn rơi bốn máy bay B-52 trong đó có ba chiếc rơi tại chỗ.

        Các trận đánh đêm 20 tháng 12 diễn ra chủ động. Không quân khắc phục được khó khăn, cất cánh đánh đich, các kíp chiến đấu tiểu đoàn tên lửa phát huy được kinh nghiệm chiến đấu, thuần thục hơn trong vận dụng cách đánh. Việc đảm bảo đạn cho bộ đội tên lửa đă tìm được khâu yếu để khắc phục. Báo động phòng không cho nhân dân được kịp thời.

        Trận đánh đêm 20 và ngày 21 tháng 12 thực sự là một trận then chốt tiêu diệt lớn lực lượng B-52 của địch trong chiến dịch, đã làm thay đổi lớn về kế hoạch sử dụng lực lượng và cách đánh cả của địch và của ta.

        Đối với địch: trong một đêm bị tiêu diệt bảy máy bay B-52, trong đó có năm chiếc B-52 bị bắn rơi tại chỗ, nhiều giặc lái bị chết và bị bắt sống trên miền Bắc Việt Nam đã gây nên một nỗi kinh hoàng cho Ních-Xơn và các tướng lĩnh điều hành trận đánh, gây hoang mang trong hàng ngũ giặc lái B-52. Các nhà quân sự Mỹ và chính Bộ tư lệnh không quân chiến lược Mỹ cũng đánh giá: "SAC không thể tiếp tục làm nhiệm vụ nếu để mất mỗi đêm sáu máy bay B-52 hoặc thậm chí chỉ ba chiếc thôi".

        Cùng với tháng lợi của các trận đánh đêm 18 và đêm 19, trận đánh đêm 20 đã làm phá vỡ kế hoạch ban đầu của cuộc tập kích chiến lược do chính Ních-Xơn vạch ra. Chủ quan với sức mạnh của B-52, kế hoạch ban đầu của cuộc tập kích đường không chiến lược, Ních-xơn cho Tằng, chỉ cần ba ngày củng đủ làm cho ta phải khuất phục. Nhưng thực tế lại hoàn toàn ngược lại. Trong ba ngày, 30 máy bay bị bắn rơi trong đó co11 chiếc B-52 (kể cả một máy bay B-52 do tên lửa ta ở Nghệ An bân rơi trên đường bay ra), tỉ lệ máy bay B-52 bị bắn rơi ngày càng tăng. Cay cú trước thất bại nặng nề, với bản chất ngoan cố, hiếu chiến, Ních-Xơn chưa chịu từ bỏ và ra lệnh kéo dài cuộc tập kích. Các nhà vạch kế hoạch cuộc tập kích buộc phải đánh giá lại tình hình, đánh giá lại vai trò của MiG và tên lửa Bắc Việt Nam, thay đổi kế hoạch đánh phá. Trong khi chưa tạo ra được cách đánh hữu hiệu, trước mắt cho lực lượng B-52 ở Guam tạm nghỉ, sử dụng lực lượng B-52 ở Utapao đánh phá quy mô nhỏ để duy trì cuộc tập kích, tạm thời đánh xa khu vực Hà Nội để bảo đảm an toàn và tạo kế nghi binh chiến dịch, kéo tên lửa ta khỏi Hà Nội để chuẩn bị tập kích bất ngờ vào Hà Nội với quy mô lớn hơn.

        Đối với ta: trận then chốt tiêu diệt lớn B-52 đêm 20 có ý nghĩa lớn về xây dựng quyết tâm và phát triển cách đánh chiến dịch.

        Trận đánh thẳng đêm 20 là một thực tế chứng minh những thiếu sót của ta trong đêm 19 và qua đó đã giải quyết tốt về mặt tư tưởng. Trận đánh đêm 20 càng làm rõ quan điểm phát huy sức mạnh tổng hợp của ta. Trong chiến dịch phòng không hiện đại, không thể duy trì cách đánh độc lập của từng binh chủng, cách đánh nhỏ lẻ -độc lập của từng đơn vị mà đòi hỏi phải tổ chức tác chiến hiệp đồng binh chủng quy mô lớn. Rõ ràng sự xuất hiện của không quân ta đánh B-52 ở vòng ngoài trong đêm 18, đêm 20 và không quân ta không cất cánh được trong đêm 19 đã có tác động rất lớn đến khả năng đánh của tên lửa ở phía trong. Mặc dù không quân ta chưa bắn rơi được B-52, nhưng đã tạo được thế liên kết chặt chẽ trong các trận đánh, liên kết giữa trận đánh trước với trận đánh sau, binh chủng này tạo điều kiện cho binh chủng khác.

[Giangtvx]

        Đối với tên lửa, phải chuẩn bị đầy đủ và tạo mọi điều kiện đánh tập trung mới có thể đạt hiệu quả tiêu diệt lớn. Qua các trận đánh đêm 18, đêm 19 và đặc biệt đêm 20 càng nổi rõ hiệu quả trong cách đánh tập trung. Qua trận đánh đêm 20 càng khẳng định vai trò của từng lực lượng và hoàn chỉnh nghệ thuật sử dụng các lực lượng trong chiến dịch. Sau trận đánh đêm 20, chúng ta vẫn khẳng định ba lực lượng đánh B-52 là MiG-21, tên lửa và pháo cao xạ 100, nhưng ta đã xác định tên lửa là lực lượng chủ yếu đánh B-52 có hiệu quả nhất của chiến dịch. Trên cơ sở đó, việc sử dụng lực lượng chiến dịch đã có sự thay đổi. Quân chủng quyết tâm tập trung sử dụng tên lửa chỉ đánh B-52 ban đêm, ban ngày không đánh các loại máy bay chiến thuật để củng cố lực lượng, chuẩn bị cho đêm tới. sử dụng không quân đánh B-52 ở vòng ngoài, thay thế tên lửa đánh cường kích ngay trên khu vực mục tiêu cả ban ngày và ban đêm. Điều chỉnh lực lượng cao xạ để bảo vệ tên lửa.

        Qua ba đêm chiến đấu, nghệ thuật chiến dịch thể hiện đặc sắc về mặt điều hành tác chiến. Các cấp chỉ đạo, chỉ huy liên tục có những nhận định, chỉ đạo kiên quyết khắc phục những khâu yếu kém, giữ vững, tạo thế phát triển đi lên của chiến dịch. Đặc biệt, cấp chỉ đạo, chỉ huy đã nắm vững đặc điểm của tác chiến phòng không, chỉ đạo sâu đến xạ kích, đến ký thuật chiến đấu. Nhờ vậy, các tiểu đoàn tên lửa đã từ vận dụng một phương pháp điều khiển trong một lần bắn, tiến đến biết vận dụng kết hợp nhiều phương pháp trong một lần bắn, làm cho hiệu quả bắn tăng lên rõ rệt.

        Qua thực tiễn chiến đấu, càng thể hiện rõ nét đặc sắc của nghệ thuật chiến dịch về xác định cách đánh tập trung hiệp đổng binh chủng, về tổ chức sử dụng lực lượng và lập thế trận. Chính những thành công đo đã tạo điều kiện cho cách đánh tập trung của tên lửa có hiệu quả, phát huy được mọi cách đánh của tiểu đoàn hoả lực tên lửa.

        Sau ba ngày đầu chiến đấu và chiến thắng, sáng 21 tháng 12, đồng chí Tổng tư lệnh đã chỉ thị "thắng lợi của chúng ta trong những ngày qua là rất lớn, cần phải phát huy hơn nữa; từ hôm nay trở đi, địch sẽ tìm và đánh trận địa tên lửa ác liệt, ta phải tìm mọi cách bảo vệ tên lửa để tiêu diệt B-52, phải bảo đảm cho tên lửa đánh liên tục, cố gắng phát huy tác dụng của không quân". Đồng chí Tổng tham mưu trưởng triệu tập Tư lệnh Quân chủng Phòng không - Không quân lên trực tiếp báo cáo tình hình chiến đấu. Sau khi nhận định âm mưu, mục đích, tính chất cuộc tập kích, đồng chí chỉ rõ: sắp tới địch còn đánh lớn vào Hà Nội, đánh thẳng vào nội thành, đánh cả vào dân, không chừa một mục tiêu nào, thủ đoạn địch sẽ thay đổi nhanh. Ta phải cảnh giác, theo dõi chặt chẽ. Hiện nay tên lửa là đối tượng nguy hiểm của địch, chúng sẽ tìm cách đánh vào trận địa tên lửa. Máy bay B-52 bị tổn thất nặng có thể giãn ra đánh ngoài hoả lực tên lửa: như đánh Bắc Thái, đường 1 Bắc, Nam Định, nhưng địch còn leo thang, xảo quyệt. Đồng chí nhấn mạnh: phải phát huy sức mạnh tổng hợp của các binh chủng, tạo điều kiện cho không quân đánh thắng B-52. sử dụng không quân phải bí mật, bất ngờ đánh thọc từ sau lưng địch, đánh ồ các khu vực B-52 giãn ra và không có tên lửa như Thái Nguyên, Quảng Ninh, phải đánh cả ban ngày, đánh máy bay cường kích, chuẩn bị có thể phải đánh cả tàu chiến địch. Cao xạ phải phát huy uy lực đánh đich ở độ cao thấp, phải chuẩn bị các mặt đánh dài ngày- Chú ý khâu chuẩn bị đạn, khí tài tên lửa dự bị, tăng thêm người cho các kíp trắc thủ. sửa chửa sân bay. Tích cực bảo vệ tên lửa.

        Sáng ngày 21 tháng 12, Bộ tư lệnh quân chủng họp quán triệt những chỉ thị của trên, đánh giá tình hình chiến đấu những ngày qua và chủ trương: tạo mọi điều kiện để sử dụng không quân đánh B-52. Xác định tên lửa là lực lượng chủ yếu đánh B-52. Đề nghị Bộ Tổng Tham mưu cho điều hai tiểu đoàn 71 và 72 của Hải Phòng tăng cường cho Hà Nội. Chỉ thị cho Cục Kỹ thuật tăng thêm người để nâng cao tốc độ lắp ráp đạn. Khắc phục khâu yếu trong tổ chức tiếp đạn. Chỉ thị cho cơ quan tổ chức nhanh chóng việc đưa pháo cao xạ từ Thanh Hoá ra bảo vệ tên lửa.

        Trên thực tế, từ sau đêm thứ ba đến kết thúc đợt một, cường độ đánh phá của B-52 giảm hẳn. Trong các đêm từ 21 đếri 24 tháng 12, mỗi đêm B-52 chỉ đánh một đợt với số lượng từ 24 đến 33 lần chiếc.

        Đêm 21 tháng 12, địch sử đụng 24 lần chiếc B-52 có 36 lần chiếc không quân hộ tống đánh vào các khu vực chân hàng phía nam ngoại thành Hà Nội như Giáp Bát, Vãn Điển và đánh cả vào trận địa tên lửa. Đánh xen kẽ trong đêm, có 18 lần chiếc F-111. Ngày 22 tháng 12, địch dùng 52 lần chiếc không quân chiến thuật đánh khu công nghiệp Việt Trì. Do thời tiết xấu máy bay hải quân chỉ có trên 10 lần chiếc hoạt động lẻ tẻ ở các khu vực ven biển.

        Tiếp tục phát huy thắng lợi, không quân ta cất cánh đánh địch từ xa phối hợp với lực lượng phía trong, các lực lượng phòng không chiến dịch bẳn rơi bảy máy bay địch, trong đó có ba máy bay B-52 bị bắn rơi tại chỗ ở khu vực Hà Nội.

[Giangtvx]

*

*       *

        Sau nhiều đêm đánh vào Hà Nội bị thất bại, đêm 22 tháng 12 và rạng sáng 23 tháng 12, địch đánh giãn ra ngoài Hà Nội, sử dụng 24 lần chiếc B-52 được 37 lần chiếc không quân chiến thuật hộ tống đánh một đợt vào Hải Phòng.

        Các tốp B-52 đánh Hải Phòng đột nhập từ hướng đông- đông nam và thoát ra biển. Địch tập trung đánh Sở Dầu, nhà máy xi măng, cầu quay An Dương. Lực lượng tên lửa ở Hải Phòng bẳn rơi hai chiếc B-52.

        Đêm 23 rạng sáng 24 tháng 12, địch sử dụng 33 lần chiếc B-52 đánh Đồhg Mỏ, là đầu mối giao thông và khu vực chân hàng quan trọng trên đường 1 Bắc. Các tốp B-52 bay vào từ hướng đông bắc và theo hướng đông thoát ra biển. Tên lửa không vươn hoả lực đến được. Không quân ta tích cực cất cánh đánh chặn B-52.

        Đêm 24 tháng 12 địch cũng sử dụng 33 lần chiếc B-52 đánh một đợt vào khu công nghiệp Thái Nguyên. Cụm pháo phòng không của quân khu đánh trả quyết liệt, trung đoàn pháo 100 của quân khu đã bắn rơi một máy bay B-52. Đây là chiếc B-52 đầu tiên bị pháo cao xạ tầm cao bắn rơi.

        Trước sự thay đổi thủ đoạn và mục tiêu đánh phá của địch, ta nhận định: địch đánh giãn ra phía ngoài là kế nghi binh chiến dịch của địch nhẳm kéo giãn lực lượng tên lửa của ta ra khỏi Hà Nội rồi tập trung B-52 bất ngờ đánh Hà Nội với quy mô lớn hơn. Với nhận định đó, chẳng những ta không giảm lực lượng ở Hà Nội, mà còn tăng cường hai tiểu đoàn tên lửa từ Hải Phòng lên, bố trí đánh vòng ngoài trên hướng đông bắc bảo vệ Hà Nội. Đây là một nhận định tình huống chính xác và xử trí rất kiên quyết của Bộ tư lệnh chiến dịch.

        Trong các đêm 22, 23, 24 tháng 12, đội hình đánh phá của B-52 vẫn được tổ chức rất chặt chẽ, mỗi đêm có từ 30 đến 40 lần chiếc máy bay chiến thuật yểm hộ, gây nhiễu trong, nhiễu ngoài đội hình, nhiễu tiêu cực dày đặc.

        Trong khi B-52 đánh phá ở Hải Phòng, Đổng Mỏ, Thái Nguyên, ở Hà Nội địch cũng tổ chức những tốp máy bay chiến thuật tạo giả các tốp B-52 đột nhập từ hướng tây vào đến Hoà Bình rồi quay ra, kết hợp với máy bay F-111 đánh các mục tiêu ở nội thành nhằm phân tán sự chỉ huy chiến dịch. Đêm 22 tháng 12, dân quân tự vệ Hà Nội lập một chiến công xuất sắc. Khi một máy bay F-111 từ hướng tây bắc xuống, bám theo sông Hồng vào cảng, qua trận địa Vân Đồn đã bị hoả lực của năm khẩu đội súng máy cao xạ nổ đồng loạt tiêu diệt và rơi xuống huyện Lương Sơn, Hoà Bình. Dân quân Hoà Bình phối hợp bắt giặc lái. Do địa hình rừng núi phức tạp, nên cuộc chiến đấu của dân quân Hoà Bình với gần 40 lần chiếc máy bay chiến thuật của địch cứu đồng bọn, diễn ra cho đến đêm 24 tháng 12. Cuối cùng quân dân Hoà Bình đã bắn rơi một máy bay lên thẳng HH-53 đến cứu giặc lái. Thế mạnh của chiến tranh nhân dân trong chiến dịch lại được chứng minh bằng một sự phối hợp rất chặt chẽ. Các lực lượng phòng không ba thứ quân đều đã phát huy tác dụng đánh địch và bắt sống giặc lái.

        Trong những ngày này, máy bay chiến thuật của địch cũng hoạt động liên tục, từ 45 đến 50 lần chiếc ngày, đánh phá các khu vực Từ Liêm, Hoài Đức, Nhổn, đặc biệt chúng tập trung đánh các trận địa tên lửa ở Hà Nội. Ngày 24 tháng 12, tập trung đến 44 lần chiếc đánh nhà máy điện Cao Ngạn. Máy bay hải quân đánh các mục tiêu ở Quảng Ninh và ở Hải Phòng. Lực lượng phòng không và dân quân tự vệ Hà Nội, Hải Phòng đã bắn rơi hai máy bay chiến thuật. MiG-21 của trung đoàn 927 bắn rơi một chiếc F4. Trong bốn đêm chiến đấu, không quân ta đã khắc phục mọi khó khăn xuất kích nhiều lần. Đêm 21 tháng 12, lúc 3 giờ 0 phút, máy bay MiG-21 xuất kích lên hướng Phú Thọ và hướng Nho Quan đón đánh B-52. Đêm 23 tháng 12 không quân ta lại lên đón đánh B-52 ở Bình Gia. Nhưng các lần xuất kích đều không phát hiện mục tiêu. Tuy nhiệm vụ đánh rơi B-52 vẫn chưa thực hiện được, nhưng không quân ta đã trở thành lực lượng chủ yếu thay thế tên lửa đánh máy bay địch ban ngày trên khắp địa bàn chiến dịch, đồng thời tích cực cất cánh đánh B-52 ở khu vực mà hoả lực tên lửa không vươn tới được.

        Tranh thủ lúc cường độ hoạt động của địch giảm, cùng với sự nỗ lực của ngành kỹ thuật, các bộ khí tài bi địch đánh hỏng đều được sửa chửa nhanh chóng. Các phương tiện xe kéo được tập trung, giải quyết việc cơ động các tiểu đoàn tên lửa và các đại đội pháo cao xạ được khẩn trương. Số lượng đạn ở các tiểu đoàn tên lửa tăng nhanh. Nhân dân các vùng đông dân cư được tiếp tục tổ chức sơ tán. Hàng vận chuyển từ Nghệ An, Thanh Hoá vào chiến trường ngày càng nhiều.

[Giangtvx]

        Một sự kiện quan trọng trong những ngày chiến đấu ác liệt với không quân Mỹ trên bầu trời miền Bắc, nhân dịp kỷ niệm ngày thành lập quân đội nhân dân Việt Nam 22 tháng 12, Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã đến sở chỉ huy chiến dịch thăm hỏi động viên bộ đội, Đại tướng Vó Nguyên Giáp đến trận địa tiểu đoàn 77 chúc mừng thắng lợi của tiểu đoàn và thắng lợi của toàn chiến dịch. Sự quan tâm của các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước và quân đội là một sự cổ vũ lớn đối với các lực lượng tham gia chiến dịch. Bộ đội đã phấn khởi càng phấn khởi hơn, đã quyết tâm càng quyết tâm cao hơn.

        Do bị thất bại nặng, và lấy cớ nghỉ lễ Nô-en, 24 giờ ngày 24 tháng 12 năm 1972, địch tạm ngừng cuộc tập kích để củng cố lực lượng, ổn định tinh thần giặc lái, rút kinh nghiệm tìm thủ đoạn đánh phá mới.

        Kết thúc đợt một chiến dịch, các lực lượng phòng không trên miền Bắc đã đánh rơi 53 máy bay địch, trong đó có 18 máy bay B-52. Trên địa bàn chiến dịch, các lực lượng phòng không bắn rơi 46 chiếc, trong số đó có 17 máy bay B-52 và năm máy bay F-111, bắt sống nhiều giặc lái. Các lực lượng không quân, tên lửa, pháo cao xạ của quân chủng, các lực lượng phòng không của quân khu, địa phương, dân quân tự vệ đều bắn rơi máy bay địch. Riêng bộ đội tên lửa, lực lượng chủ yếu của chiến dịch đã bắn rơi 23 chiếc trong đó có 16 máy bay B-52.

        Qua bảy ngày đêm chiến đấu, nét đặc sắc của nghệ thuật chiến dịch là ta đã nhận định, đánh giá, dự đoán đúng hành động của địch trong từng ngày, từng trận; điều hành các lực lượng phòng không chiến dịch vào trận chủ động, đĩnh đạc, giữ vững được thế chủ động trong suốt quá trình chiến đấu. về sử dụng lực lượng, ngay sau đêm đầu và đặc biệt sau đêm 20 ta đã khẳng định tên lửa là lực lượng chủ yếu đánh B-52. Kiên quyết giữ lực lượng tên lửa đánh đêm, kiên trì chỉ đạo lực lượng không quân tìm cách đánh thắng B-52, quyết tâm sử dụng không quân trong tác chiến hiệp đồng chiến dịch. Về cách đánh, chiến dịch đã tổ chức được những trận đánh hiệp đồng đem lại hiệu quả chiến đấu lớn như đêm 18, đêm 20 tháng 12, chỉ đạo cụ thể cách đánh chiến thuật của các binh chủng và phương pháp xạ kích của các tiểu đoàn tên lửa. Tập trung chỉ đạo, chỉ huy đánh thắng trận mở đầu đêm 18 tháng 12 và trận then chốt tiêu diệt lớn đêm 20 tháng 12, tạo nên những bước phát triển quan trọng. Chỉ đạo thành công việc xử trí các tình huống phức tạp trong quá trình chiến đấu. Sau một số trận đầu chưa thắng của đêm 18, tình hình bất lợi đêm 19 tháng 12, Đảng uỷ và Bộ tư lệnh quân chủng đả kịp thời chỉ đạo rút kinh nghiệm, tìm nguyên nhân và biện pháp khác phục, đồng thời phổ biến kinh nghiệm những trận đánh thành công.

        Những thành công nổi bật về nghệ thuật đánh giá địch, xác định cách đánh, sử dụng lực lượng, tổ chức thế trận và nghệ thuật dẫn dắt điều khiển các tình huống chiến dịch trong đợt một, chứng tỏ bước trưởng thành rất quan trọng về trình độ tổ chức chỉ huy thực hành chiến dịch, đồng thời củng đánh dấu bước phát triển mới ngày càng phong phú và sáng tạo của nghệ thuật chiến dịch phòng không Việt Nam.

[Giangtvx]

        3. Kiên quyết tổ chức đánh trận then chốt quyết định đêm 26 ngáy 27 tháng 12.

        Sau thất bại đợt 1, nhân lễ Nô-en, Ních-Xơn ra lệnh tạm ngừng đánh phá. Tranh thủ thời gian nghỉ 36 giờ, địch tập trung lực lượng để đánh đòn lớn hơn sau lễ giáng sinh. Ta củng chuẩn bị dồn mọi nỗ lực cao nhất để đánh đòn quyết định. Mặc dù bị thiệt hại nặng, bị choáng váng, bất ngờ trước sự đánh trả có hiệu quả của ta, ngày 22 tháng 12, Mỹ gửi công hàm cho Chính phủ ta đề nghị nối lại hội đàm Pari, nhưng vẫn không từ bỏ ý đồ dùng sức mạnh quân sự ép ta theo điều kiện của chúng. Để chuẩn bị cho đợt đánh mới giành hiệu quả lớn hơn, đồng chí Tổng tham mưu trưởng đã chỉ thị cho Bộ tư lệnh chiến dịch, tranh thủ lúc địch ngừng đánh phá để củng cố lực lượng, chuẩn bị tốt hơn về mọi mặt, quyết đánh thắng địch lớn hơn nữa trong đợt chiến đấu thứ 2 giành toàn thắng cho chiến dịch. Bên cạnh việc đánh giá thắng lợi của ta là rất to lớn, biểu dương các lực lượng chiến dịch, đồng chí cũng chỉ ra một số nhược điểm, và đề ra một số công việc:

        Với không quân, trước đây khi Mỹ ngừng ném bom bắc vĩ tuyến 20, ta chủ trương vươn không quân về phía nam, nay tình hình thay đổi, phải tập trung không quân chủ yếu ở ngoài này để đủ sức đánh. Bộ tư lệnh chiến dịch cần giải quyết cho không quân đánh thắng. Không quân đánh ở hướng tây, tây bắc, về sau có thể đánh hướng đông bắc. Cần giải quyết mọi công tác đảm bảo cho không quân, sân bay, người lái, dẫn đường. Chỉ huy không quân phải mưu trí linh hoạt và quyết đoán. Với tên lửa, đồng chí nhấn mạnh phải đánh tập trung, sử dụng tập trung bảo vệ mục tiêu chủ yếu, bố trí phải tập trung, bắn tập trung và cơ động củng phải ở thế tập trung, đừng đánh lẻ loi, đánh không được, mà địch gây tổn thất cho ta. Về sử dụng bộ đội pháo cao xạ, đồng chí cúng nhấn mạnh vấn đề bố trí phải tập trung, đánh tập trung. Một trong những nhiệm vụ quan trọng hiện nay là bảo vệ tên lửa, cần điều chỉnh lực lượng để hoàn thành nhiệm vụ này. Khi cân nhắc việc sử dụng lực lượng để đánh đợt 2, đồng chí Tổng tham mưu trưởng chỉ rõ: Thái Nguyên, Việt Trì hiện nay chưa phải cấp thiết so với đường 1 Bắc nên chỉ cần dùng một số lực lượng nhất định. Việc cơ động lực lượng từ Nghệ An ra chưa vội, vì đich có thể tụt thang đánh phá ác liệt phía nam, trong lúc đó ta cũng phải bảo vệ chân hàng, các tuyến giao thông và vận chuyển vào chiến trường rất khẩn trương. Đồng chí còn nhắc nhở cần chú ý đến vấn đề ngụy trang, nghi binh, phòng tránh sơ tán. Những chỉ thị của đồng chí Tổng tham mưu trưởng có tính toàn diện cả về nhận định, phán đoán địch, cả về cách đánh, sử dụng lực lượng, làm cơ sở định hướng để chuẩn bị cho đợt hai chiến dịch.

        Ngày 25 tháng 12, Đảng uỷ và Bộ tư lệnh chiến dịch triệu tập hội nghị gồm các đồng chí chỉ huy các binh chủng, sư đoàn và cán bộ các cơ quan để rút kinh nghiệm đợt một chiến dịch. Hội nghị quán triệt những nhận định, chỉ thị của đồng chí Tổng tham mưu trưởng, khẳng định mục tiêu chủ yếu địch đánh vẫn là Hà Nội. Nhưng thủ đoạn nhất định sẽ phức tạp hơn. Hướng đánh có thể thay đổi, ngoài việc đánh hướng tây-bắc, còn tăng cường đánh hướng tây-nam, đông-bắc. Hướng thoát ra cũng thay đổi, không vào ra cùng một hướng như trước. Địch sẽ tăng cường nhiễu các loại, tăng cường chế áp tên lửa. Để tăng cường sức ép ta, địch có thể liều lĩnh đánh vào bất cứ mục tiêu nào, kể cả mục tiêu dân cư. Hội nghị biểu dương thành tích cua các lực lượng phòng không chiến dịch trong đợt vửa qua, đề ra phương hướng lãnh đạo tư tưởng tránh quan thoả mãn, không thấy hết khó khăn khi địch thay đổi thủ đoạn, dự kiến mọi tình huống phức tạp để chủ động xử trí, giành thắng lợi lớn hơn.

        Bộ tư lệnh chiến dịch đã đề ra biện pháp, tập trung giải quyết những vấn đề chủ yếu: nhanh chóng triển khai thêm lực lượng trên hướng đông-bắc và tây-nam Hà Nội, tổ chức lực lượng để bảo vệ các trận địa tên lửa, đảm bảo đạn tên lửa đánh liên tục; bảo đảm cho không quân đánh rơi được máy bay B-52; tăng cường bảo đảm hậu cần giữ gìn sức khoẻ bộ đội chiến đấu liên tục.

        Cho đến cuối ngày 25 tháng 12, việc cơ động lực lượng đã ổn định. Trên hướng đông-bắc Hà Nội đã có hai tiểu đoàn 71 và 72 của trung đoàn 285, từ Hải Phòng lên - Trên hướng tây-nam có thêm tiểu đoàn 87 của trung đoàn 274 . Như vậy vào đợt chiến đấu mới, ở Hà Nội đả có 13 tiểu đoàn tên lửa, đội hình bố trí tên lửa ở trung tâm Hà Nội không có gì thay đổi lớn, chỉ có một số tiểu đoàn cơ động chiến đấu xung quanh các trận địa cơ bản, quanh chốt, không có ảnh hưởng đến chiến thuật. Thế trận tập trung của tên lửa vẫn giữ vững và được củng cố.

        Các lực lượng pháo cao xạ của trung đoàn 223 và 260 được phân bố chủ yếu làm nhiệm vụ bảo vệ tên lửa. Ở mỗi trận địa tên lửa ít nhất có một đại đội pháo bảo vệ. Ở những trận địa chốt, bố trí một tiểu đoàn bảo vệ. Các mục tiêu quan trọng ở nội thành cũng được tăng cường pháo cao xạ bảo vệ.

        Sau khi được bổ sung, số lượng đạn tên lửa chiến đấu ở Hà Nội và Hải Phòng củng mới đạt bằng 50% số lượng ban đầu khi bước vào chiến dịch. Đạn điều động từ Khu 4 ra đang trên đường về Hà Nội. Các dây chuyền lắp ráp đạn được tăng cường lực lượng cho các thành phần chủ yếu.

        Cơ quan hậu cần các cấp đã có nhiều biện pháp như nâng cao định suất ăn cho bộ đội, tổ chức thêm bữa ăn đêm, cải tiến món ăn, bảo đảm chế độ bồi dưỡng cho các thành phần theo quy định. Nhờ vậy, mặc dù chiến đấu căng thẳng nhưng việc bảo đảm ăn uống và sức khoẻ cho bộ đội vẫn được giữ vững.

        Trong những ngày địch tạm ngừng đánh phá, ở các thành phố, địa phương đã tập trung giải quyết nhanh chóng hậu quả chiến đấu và khẩn trương chuẩn bị đối phó với tình huống mới. Nhân dân ở các địa phương đã phối hợp với bộ đội củng cố hầm hào, công sự, giúp bộ đội ngụy trang, củng cố trận địa, sửa chữa sân bay, nhanh chóng sơ tán vật chất kỹ thuật ở các bãi bốc dỡ, tránh tổn thất khi địch đánh trở lại.

        Ở khắp các địa phương. Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tổ chức đến thăm hỏi, động viên và giúp đỡ bộ đội về nhiều mặt. Ở Hà Nội, các đồng chí lánh đạo thành uỷ đã trực tiếp gặp gỡ xem xét giải quyết từng vấn đề cụ thể cho sư đoàn 361. Sự quan tâm của các cấp uỷ Đảng, chính quyền và nhân dân địa phương là sự cổ vũ to lớn, động viên các lực lượng tham gia chiến dịch tích cực, khẩn trương hơn trong việc chuẩn bị đợt chiến đấu mới, ác liệt hơn, phức tạp hơn.

        Cuối ngày 25 tháng 12, các lực lượng phòng không và nhân dân trên địa bàn chiến dịch đã sẵn sàng đợt chiến đấu mới.