Lịch sử Quân sự Việt Nam
Tin tức: Lịch sử quân sự Việt Nam
 
*
Chào Khách. Bạn có thể đăng nhập hoặc đăng ký. 28 Tháng Ba, 2024, 10:33:44 pm


Đăng nhập với Tên truy nhập, Mật khẩu và thời gian tự động thoát


Trang: « 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16   Xuống
  In  
Tác giả Chủ đề: Danh tướng yêu nước Tôn Thất Thuyết 1839-1913  (Đọc 61864 lần)
0 Thành viên và 1 Khách đang xem chủ đề.
chuongxedap
Đại tá
*
Bài viết: 13138



« Trả lời #150 vào lúc: 28 Tháng Tư, 2016, 10:38:36 pm »


1590 Đại Pháp phải nghĩ làm sao,
       Thương dân Nam trào, phải nghĩ bụng tôi”.
       Ngồi lâu nghe nói nực cười,
       "Tây qua Nam Việt vậy thời làm chi?
       Cầu sắt đường đá rì rì,
       Phố hiệu loạn như núi, Tây không niết sử
                                                      lấy gì Tây ăn,
       Hãy còn quan võ, quan văn nước nhà.
       Nên chi phải đánh thuế ra,
       Thuế đò, thuế chợ, vậy mà thuế thân".
1600 "Người mà nghĩ đặng cho dân,
       Kẻo dân trăm phần khổ, nó đánh
                                              thuế thân làm gì
       Lên non, xuống đò cũng đi,
       Đào sông, khai lạch, vậy thì cũng dân1
       Nghĩ ra nó khổ trăm phần,
       Ăn sương nằm tuyết, tấm thân tồi tàn.
       Phần thời hàng huyện bổ quan2,
       Vợ con đói khát mà làng không tha.
       Đứa thì lưa mẹ còn cha,
       Tám mươi ngồi đó biết mà kêu ai.
1610 Tưởng khẩn cầu sinh đặng chút con trai,
       Đến khi đầu gối quá tai3 mà nhờ.
       Tưởng nỗi con dại bé thơ,
       Nuôi lớn mà nhờ, mắc bạc thuế thân.
       Người mà nghĩ đặng muôn phần,
       Cũng vì thương tới cái thân phận già.
       Già gần sáu mươi, cố sống thêm mấy trăm đời.
       Đại Pháp đã nghĩ mấy lời,
       Tôi phân, tôi nói qua với Đại Pháp nhiều lần.
       Đại Pháp phải nghĩ cho dân với cùng.
______________________________________
1. Nhắc đến nạn phu phen tạp dịch liên miên người dân phải chịu đựng.
2. Buộc phải đi làm công việc quan, như đắp đường, đào sông...
3. Tuổi già sức yếu.
Logged
chuongxedap
Đại tá
*
Bài viết: 13138



« Trả lời #151 vào lúc: 29 Tháng Tư, 2016, 11:31:12 am »


1620 Kẻo một mai bóng chếch về đông?
       Dân tình eo nạo khổ trong dân tình.
       Tôi nay sống lại một mình,
       Tôi đây nhắm mắt, e dân tình phân vân.
       Theo nghe thánh mẫu triều thần,
       Nói ra thời thẳng, thương dân nước nhà.
       Muốn làm bá hộ1 cũng tuôn ra,
       Huống chi hai đồng sáu giác2
                                         đặng ở nhà ăn chơi.
       Thà nghe thánh mẫu cho toàn đời,
       Cho dân một số cứ thời đồng hai.
1630 Nghe qua chuyện cũng phải tai,
       Phải thì phải, chẳng ngoài thương dân.
       Ngó ra nhà nước phân vân,
       Quyền về Đại Pháp cầm cân nước nhà.
       Mồ hôi thương kẻ không cha,
       Nên chi tôi phải đến toà phân bua.
       Già nỏ biết chết khi mô,
       Nên chi tôi đến phân bua nhiều lần.
       Cho tôi xin gửi triều đình,
       Dầu tôi chết, thương dân tới cùng.
1640 Mình ăn no, măc ấm thung dung,
       Thương dân tới cùng như kẻ mồ côi.
       Nay chừ đã mãn phận tôi,
       Chết đi số mạng, gửi lời âm dương.
       Đông tây năm bắc tứ phương,
       Bảng trời đã chiếu chiêm tường khôi tinh.
       Tôi nói ra không phải với triều đình,
       Tứ chi cân cốt3 trong mình e suy.
       Chừ nào chính nha Thái y4
       Hội đồng xem mạch thế thì làm sao?
______________________________________
1. Những người giàu có nộp tiền lĩnh bằng bá hộ.
2. Thuế nộp 2 đồng 6 hào.
3. Chân tay và gân cốt trong người.
4. Phụ trách chữa bệnh cho vua và hoàng gia. Bốn câu này là lời vua Thành Thái.
Logged
chuongxedap
Đại tá
*
Bài viết: 13138



« Trả lời #152 vào lúc: 29 Tháng Tư, 2016, 11:35:19 am »


1650 Đăng trong tạm án mạch vào,
       Đương trong mùa hạ, thấp cao bệnh già".
       "Thưa cùng văn vũ chư nha,
       Xem trong mạch bà nhất thiết cận nguy1.
       Sâm nhung, truật thảo, hoàng kỳ2,
       Làm thang bổ khí cho thì dưỡng hơi".
       "Tôi thưa văn vũ một lời,
       Tôi e gần đất xa trời mười phân.
       Tôi e qua không khỏi
                               nhờ văn võ đình thần,
       Tiên hoàng rồi lại ái ân mấy lời.
1660 Tiên hoàng trối lại ái ân,
       Thuỷ chung cho trọn, đình thần chớ quên”.
       Quản ban quản lĩnh trong đền,
       Đứng thì xích lại một bên gần bà.
       Nghiêng tai nói nhỏ thưa qua:
       "Chừ trong bụng bà, bà muốn ăn chi?"
       "Gọi thày chính nha lương y,
       Chừ tôi muốn Cao Ly, yến sào3
       Rõ ràng ngó thấy chiêm bao,
       Thấy đức Minh Mạng cớ sao trên đầu!
1670 Phương phi mặt đỏ tóc dài,
       Ngồi ngang trên đầu giống thể ông tiên".
       "Tây không niết sử chi ai,
       Con làng đã có khẩu phân ruộng làng4
       Làng nào chẳng có đường quan,
       Tây qua làm đường, có bạc Tây thuê.
       Kiều lương đạo lộ5 bốn bề,
       Một mai Tây về cũng lại nước Nam.
       Thương dân bày việc mà làm,
       Tây về, Tây không lấy của nước Nam đem về.
___________________________________
1. Gần nguy.
2. Tên các vị thuốc bổ.
3. Sâm Cao Ly và yến sào là thứ thuốc và món ăn quý. Cao Ly còn gọi là Triều Tiên, Hàn Quốc.
4. Phần ruộng công chia cho dân cày cấy.
5. Cầu cống, đường xá.
Logged
chuongxedap
Đại tá
*
Bài viết: 13138



« Trả lời #153 vào lúc: 29 Tháng Tư, 2016, 11:39:27 am »


1680 Tây qua đây trăm việc cũng thuê,
       Làm chi cũng tốn bạc, không hề lấn ai.
       Hèn chi nước Nam ai chết mặc ai,
       Nước Tây nuôi bệnh nằm ngoài nhà thương.
       Tai nghe mắt thấy rõ ràng,
       Đến năm chủng đậu bốn phương nhộn nhàng.
       Kể từ ngày Nam Việt Tây sang,
       Truyền ra chủng đậu có ngàn thiên nhân1
       Nước Nam không nghĩ nguồn cơn,
       Để Tây mang tiếng oán hờn với dân.
1690 Tây làm hành chính cân phần,
       Ai đương hành công vụ2 lần lần phải khai.
       Dầu mà ông đội ông cai,
       Thập danh lý trưởng phải khai sắc bằng.
       Việc Tây không nói làm răng,
       Ai có sắc bằng chuẩn miễn công sưu3
       Bảy mươi thuế cũng đã hưu,
       Sáu mươi lăm tuổi công sưu cũng trừ.
       Thuế lệ nhà nước cũng trừ,
       Ở làng giữ miếu ông từ khói hương.
1700 Không thu thuế, lấy chi phá núi đắp đường,
       Lấy chi nuôi bệnh nhà thương tháng ngày.
       Người buôn kẻ bán ở đây,
       Lên đò xuống chợ, thuở nay cũng nhiều phần.
       Ngày xưa Nam Việt cầm quyền,
       Sao Nam Việt không bắc cầu
                                          Trường Tiền4 mà qua.
       Rày trách Tây đánh thuế ra,
       Cầu Trường Tiền Tây bắc,
                                      Tây không qua một mình
       Tây làm hành chính công bình,
       Không ai nhiều ai ít,
____________________________________
1. Rất đông người, hàng ngàn người.
2. Đang làm việc công.
3. Đi lao động công ích.
4. Cầu bắc qua sông Hương (Huế) làm từ tháng 5-1899 đến tháng 12-1900 mới xong.
Logged
chuongxedap
Đại tá
*
Bài viết: 13138



« Trả lời #154 vào lúc: 29 Tháng Tư, 2016, 11:44:51 am »


1710 Già chết rồi con nít lớn lên,
       Ắt còn cha trối mau quên thì đừng.
       Thủ bộ với liền tri hương,
       Văn khoa nhất nhị tam trường,
       Truyền quan phúc hạch cho rõ ràng.
       Văn khoa đậu thì khỏi thuế nước nhà,
       Không thì hai giác với mà hai nguyên1.
       Hãy còn ấm tử quan viên2 
       Sắc bằng không có, hai nguyên hai hào.
       Tây không niết sử chi làng,
1720 Làng nào trừ cho thuế lệ lý hào nhất danh3 
       Hãy còn viên tử thí sanh4
       Thuế lệ nhà nước mỗi anh bốn hào.
       Dĩ tư thượng hạ thấp cao5 
       Không nói chùa nào, cũng trừ
                                        cho một bậc tam can6,
       Hãy còn các bậc, lại ròng như dân7 
       Ai mà sung sướng trăm phần,
       Ngao du tự tại8 lánh thân chùa chiền.
       Chùa thời thờ phật, thờ tiên,
       Chùa cấm con gái ngả nghiêng trong chùa.
_____________________________________
1. Hai đồng (nguyên) hai hào (giác).
2. Ấm tử và viên tử là con các quan thời phong kiến. Quan viên chỉ chung hàng chức sắc trong hương thôn.
3. Chỉ trừ thuế thân cho một mình lý trưởng.
4. Học trò đi thi.
5. Cả trên cả dưới, cả thấp cả cao mà tính.
6. Vị sư trụ trì một ngôi chùa.
7. Còn lại đều đóng như dân thường.
8. Thong thả ăn chơi tự do.
Logged
chuongxedap
Đại tá
*
Bài viết: 13138



« Trả lời #155 vào lúc: 29 Tháng Tư, 2016, 11:49:24 am »


1730 Dĩ tư bổ thượng hơn thua1
       Đã xong việc chùa, thưa việc cố cha2.
       Ngày xưa Nam Việt nước nhà,
       Nay chừ Nam Việt với Lang Sa dự đồng.
       Bên lương xử việc đã xong,
       Hãy còn bên giáo phải làm đồng cho cân.
       Chữ rằng: pháp bất vị thân3 
       Mình đi nghĩ bụng thế thời không hay.
       Phương dân Nam Việt ở đây,
       Có thằng nghịch lý4 nói đạo với Tây vị tình.
1740 Thưa cha lấy phép công bình,
       Nay trừ đạo ngoại5 phân minh rõ ràng.
       Bên lương trừ thuế các ông,
       Ở chùa trừ thuế tam can trụ trì.
       Hãy còn mấy sãi từ bi,
       Rõ ràng luật lệ thuế thì đành tha.
       Bên đạo một cố, một cha,
       Dĩ tư bổ thượng, ai mà như dân.
       Chữ rằng: pháp bất vi thân,
       Rõ ràng minh bạch phương dân nước nhà.
1750 Nam Việt lại với Lang sa,
       Cũng cùng một chúa sinh ra một loài.
       Không bênh ai, nỏ bỏ ai,
       Cứ trong một số là hai đồng đều.
       Chuông không đánh thời không kêu.
       Sợ một mai mang tiếng phải nêu cho rõ ràng".
       "Nhờ quyền Đại Pháp sở đang6,
       Tôi tu kinh đạo thế gian cõi trần.
       Cõi trần ngoài đạo thế gian,
       Bỏ lương binh giáo ra đàng tà tâm.
___________________________________
1. Lấy cái dưới đưa bổ vào cái trên mà tính hơn thua.
2. Các giáo sĩ đạo Thiên chúa.
3. Pháp luật không vì tình cảm thân thích mà châm chước.
4. Nói ngang ngược, trái với lẽ phải.
5. Là người theo đạo với người ngoài, không theo đạo, tức người bên lương.
6. Đảm đương một công việc. Từ câu này trở xuống là lời nói của các cha cố.
Logged
chuongxedap
Đại tá
*
Bài viết: 13138



« Trả lời #156 vào lúc: 29 Tháng Tư, 2016, 11:54:31 am »


1760 Chữ rằng cơ thâm hoạ diệc thâm1,
       Một mai tích hận e lầm cơ mưu.
       Đạo mình như cưỡi bám cây dâu2 
       Chừ mà đánh thuế bắt sưu có gì!
       Chữ rằng: vô địa lập chuỳ3,
       Bao nhiêu điền thổ của thì người ta.
       Lấy chi cống thuế nước nhà,
       Có mô của cố, của cha bồ trì4
       Nhờ quyền Đại Pháp nghĩ suy,
       Thấp cao nặng nhẹ, vậy thì cho dân"
1770 "Chữ rằng: pháp bất vị thân,
       Ai bất tường hương quán5 lần lần phải khai.
       Nước nhà chẳng để lậu ai,
       Người vô căn cước6 cho khai lập làng.
       Hãy còn khoáng địa hoang nhàn7 
       Cho khai lập làng canh tác an cư.
       Chữ rằng thượng hạ tương tư8 
       Bao nhiêu thuế lệ phải trừ một anh.
       Mai sau hương địa đã thành9 
       Trừ cho thuế lệ một anh trong làng10 
______________________________________
1. Là cơ mưu thâm chừng nào thì tai hoạ cũng lớn chừng đó.
2. Loại cây ký sinh bám trên thân cây dâu, thường dùng làm thuốc.
3. Không có đất mà cắm dùi, nghĩa bóng là rất nghèo, không có tấc đất mà ở.
4. Giúp đỡ, bù đắp vào.
5. Không biết làng chính quán sinh quán ở đâu.
6. Không có giấy tờ lai lịch rõ ràng.
7. Đất bỏ hoang chưa cày cấy trồng trọt.
8. Trên dưới giúp đỡ lẫn nhau.
9. Đất làng khai khẩn xong.
10. Trừ cho một người đứng đầu làng là lý trưởng.
Logged
chuongxedap
Đại tá
*
Bài viết: 13138



« Trả lời #157 vào lúc: 29 Tháng Tư, 2016, 11:58:08 am »


1780 Dĩ tư bổ thượng lai hàng như dân.
       Công sưu công ích cân phần,
       Triều đình hợp nghị dự đồng chư nha.
       Từ ngày Nam Việt Tây qua,
       Kiều lương đại lộ ngó đà phăng phăng.
       Đường đi ngoài Bắc vào Hàn1
       Tính ra lộ phí biết mấy quan mấy tiền.
       Người đi Bình Thuận, Phú Yên,
       Bao nhiêu bạc tiền, gồng gánh công phu.
       Thiên sơn vạn thuỷ dặm cù2 
1790 Tính bề lợi hại phải trù hoả xa.
       Làm quan ngoại trấn đường xa,
       Người vô Bình Thuận, kẻ ra Bắc Kỳ.
       Ở nhà cha mẹ chuyên chi,
       Ra tin Bắc Kỳ, cấp báo cũng mau.
       Tây không lấy của làm giàu,
       Thu đâu làm đó, không ngày sau đem về.
       Có thâu ra mọi việc cũng thuê,
       Củi đậu nấu đậu, nỏ cầm về làm chi.
       Lấp hồ phá núi mà đi,
1800 Tính đường phương tiện đồng mốt
                                                 vậy thời cho thông.
       Ra vô bảy giác ba đồng,
       Một năm mười hai tháng Tây không ăn gì"
       "Quyền về Đại Pháp nghĩ suy,
       Chừ đậu không trái, ruộng trưa mất mùa.
       Phần thì cơm gạo đã thua,
       Sinh ra mất mùa, nên các tỉnh suy vi.
       Thưa cùng làm sao cho dân nó nhờ,
       Kẻo một mai tức nước vỡ bờ hư hao.
       Tôi3 làm quan nhị phẩm tại trào,
______________________________________
1. Đà Nẵng.
2. Đường xa.
3. Tài liệu có ghi chú đây là lời nói của Thượng thư Nguyễn Khao, nhưng không rõ tiểu sử.
Logged
chuongxedap
Đại tá
*
Bài viết: 13138



« Trả lời #158 vào lúc: 29 Tháng Tư, 2016, 12:03:44 pm »


1810 Ăn no mặc ấm, chức cao lớn quyền.
       Dân tình thuế lệ không yên.
       Ngó vô cũng phiền đáo để1 cho dân.
       Thưa cùng Đại Pháp đình thần,
       Tôi xin ân giảm lại để cho dân ít nhiều”
       "Sao ông quan lớn trong triều,
       Mà ngài ăn nói nhiều điều khác tai?
       Tây không niết sử chi ai,
       Mà ngài ăn nói như người muốn lui!"
       "Ai đi buôn chẳng muốn lời,
1820 Gạo mình trong nồi dễ đổ cho ai!".
       “Nghe qua mấy tiếng nói ngài,
       Triều đình văn võ ai ai cũng nực cười.
       Tuổi tôi gần đã sáu mươi,
       Tôi lại nực cười chuyện ấy khi không.
       Bách quan văn võ hội đồng,
       Nghe lời quan lớn tỏ lòng quốc gia.
       Kể từ ngày Nam Việt Tây qua,
       Bên tôi đặng hành chính
                                   nước nhà thông thương.
       Đầu tiên lập ra quốc học tự trường,
1830 Cho tôi Hồng lô2 trong nước,
                                     triều đường không tiếng chi.
       Khi không xuất ý bất kỳ,
       Làm sao đức Thành Thái ngự đi phương nào3
       Triều thần phải nghĩ làm sao?
       Mình làm quan, chúa đi chừ ở trào phò ai?
       Chớ sao con mắt lỗ tai,
       Quyền đương Đại Pháp nào ai dám quyền.
       Lấy ai tử kế phụ truyền4
       Đem ai vô đó không yên nước nhà.
       Lòng tôi xót xót xa xa,
1840 Đêm nằm nghĩ lại, con không cha cũng phiền.
       Tôi phiền một nỗi không cha,
       Thưa cùng Đại Pháp chư nha trong trào.
       Tử sinh chẳng biết ngày nào,
       Tôi đà lâm bệnh tổn lao nhiều ngày.
       Giao quyền nạp chức tại đây,
       Tôi về phục dược5 luôn mai phận già".
       Triều đình văn võ chư nha,
       Nghe lời quan lớn nói ra tận tình.
       Tôi thưa văn võ triều đình,
1850 Quê nhà tếch dặm vậy mình lui ra.
___________________________________________
1. Rất nhiều phiền hà, vô cùng phiền phức.
2. Hồng lô là một vinh hàm do triều đình ban tặng.
3. Vua Thành Thái lên ngôi từ 1888, đến năm 1907 thì bị bọn Pháp buộc thoái vị và đưa an trí ở đảo Réunion.
4. Là cha truyền con nối.
5. Uống thuốc chữa bệnh.


Hết
Logged
Trang: « 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16   Lên
  In  
 
Chuyển tới:  

Powered by MySQL Powered by PHP Powered by SMF 1.1.21 | SMF © 2006-2008, Simple Machines

Valid XHTML 1.0! Valid CSS! Dilber MC Theme by HarzeM