Đất Trắng

[danhthanh]

..
Ông Hai đi tìm cán bộ, nhưng không biết nơi nào mà tìm, ; Ông đi vòng quanh những con đường xưa nay tụi nó hay qua lại, đi lại trong ấp Đồng Lớn, nhìn trên mặt đất và để ý xem có vết dép lốp cao su không? Tìm mãi không thấy, ông sực nhớ ra rằng, nêu tụi nó có về thì cũng không đời nào để những dấu vết này lai cho tụi địch theo dõi. ông muốn đi ra phía Rừng Làng, nơi vừa xảy ra chiến sự nhưng cả một cánh đồng  trắng mông mênh như thế làm thế nào mà lọt khỏi con mắt kiểm soát của chúng.
Cuốc đất chán, ông Hai lên bờ ngồi quấn thuốc hút. vẫn không có một bóng người nào.. Lúc đầu, ông còn hơi ngại chiếc máy bay “đầu đỏ’, nhưng sau khi cất nón cho nó liệng  trên đầu mấy vòng, ông thây yên tâm. Như thế là ngày mai, ngày mốt, ông vẫn có lý do để ra đây. Rồi mình sẽ thử xem. Mình cũng sẽ nống dần ra phía miếng đất ở mí rừng, trỉa xong đậu rồi sẽ phải trông chim. Đậu mọc, mình sẽ mượn cớ đi làm cỏ. Rồi sẽ dựng lên một cái chòi. Nhưng dầu sao thì cái chòi vẫn chỉ có tác dụng ban ngày, mà ban ngày thì có thằng cán bộ nào dám mò ra đây giữa cánh đồng trắng mênh mông này.
Ông Hai lại nghĩ đến ngôi nhà của ông trong ấp Đồng Lớn, ông đứng dậy vác cuốc đi về hướng đó. Ông vẫn giữ cái thế hợp pháp chân trong chân ngoài. Nhưng hồi trước khác.
Những lần càn gom trước đây, chúng nó bắt dân cứ như bắt cóc bỏ đĩa, được người này thì người khác lại chạy,vì vậy khi ít lắm thì ngoài này cũng còn dăm bảy gia đình. Lần này nó làm sạch bách. Không biết thế này mãi thì sẽ đi đến đâu? Một số gia đình bị càn đi ủi lại nhiều lần ngán quá, vào trong ấp chiến lược nằm im. Họ nói với cán bộ: Thôi, tụi bay làm sao làm chúng tao bết lắm, phải nghĩ sức ít lâu đã.
Nghĩ cho cùng thì nhân dân vừng này cùng cực thật. Nhưng ông Hai vẫn trách họ nghĩ không đến nơi. Họ nói là trước
sau họ vẫn đi theo cảch mạng, nhưng kỳ này thì họ mắc
mưu tụi nó rồi. Mình lùi một bước thì tụỉ nó lấn một bước. Trước đây, mình còn bám lấy đất, thì còn chỗ đứng chân hợp pháp. Bây giờ mình vào ấp chiến lược rồi thì mảnh đất ở đây tự nhiên hóa ra bất hợp pháp đôì với mình.

Đến gần khu vực nhà cũ. ông Hai thấy rờn rỢn. Mùi thuốc pháo hãy còn khét lẹt. Những bụi tầm vông bị đại bác phạt cụt đến tận gốc. Nếu như mình không về thì liệu phỏng còn ai về ở giữa cái đất khói đạn này? Hôm về cúng cơm cho tụi nó, ông trông thấy cái hầm sau nhà vẫn còn có thể nấp tạm được. Phải có một cái chiếu để che sương, ông sẽ ra ngủ thử ở đây một đêm. Chúng nó có hỏi, mình bảo là ra đây để trông vườn đậu phộng.
Ấp bỏ hoang buổi chiều vắng tanh vắng ngắt, ông Hai giỏng tai theo dõi tiếng nổ đầu nòng đại bác rồi đưa mắt nhìn quanh. Trước mặt ông, chỉ có cái “lồng cu” từ trên bốt Trung Hòa đen trùi trũi nhìn xuống. Thằng lính gác ngồi trên đó nhất định trông thấy ông. Kệ nó. Cái im lặng lúc này còn làm cho người ta lo sợ hơn cả tiếng nổ của một viên đạn pháo.
Đi đến đầu nhà bà Tám Kim, ông Hai Trụ bỗng đứng dừng lại. Con đường đất cát dưới chân ông hiện lên một lốt dép cao su. ông lần theo dấu dép và đến trước bụi chuối. Vậy là có một thằng cán bộ về đây. Nhưng nó về đây làm gì
nó liên lạc với ai? Chẳng lẽ nó đến tìm bà Tám? Mà mình không nên đứng lâu nơi này, biết đâu trên “lồng cu" kia lại đang có thằng theo dõi. Ông Hai nghĩ vậy và tiếp tục đi, mắt vẫn liếc theo lốì dép. Ông Hai bỗng nhớ ra nắm cơm mình mang đi từ trưa nhưng không ăn. ông xé một mảnh lá chuối khô, gói nắm cơm lại và lấy dây chuối cột treo lên trên bẹ chuối. Làm xong công việc này, ông nhìn cái “lồng cu” rối rảo bước đi về phía nhà cũ. Ông tạt qua xem cái hầm, sửa lại chút ít vẫn tránh đại bác được. Ông nghĩ: đêm mai mình phải mang theo cơm nắm ra nằm lại trong ấp này một đêm
Mặt trời sắp lặn. Bắt đầu đến giờ hoạt động của pháo. Cái “lồng cu” trên bốt Trung Hòa đã mờ đi.
Khi biết chắc chắn là mình đã ở ngoài tầm pháo, ông quay đầu nhìn lại: cả một khu dân cư trước đây, vào tầm này, khói cơm chiểu bay lên trên những mái nhà, tiếng cười tiếng nói, sau một ngày đi làm về râm ran. Các anh bộ đội bắt đầu mang bồng vào ấp, mua rau, mua thuốc. Vậy mà bây giờ vắng tanh vắng ngắt, biết đến bao giờ cho có người về đó mà đốt lên một ngọn đèn, thắp lên một ngọn lửa? Vậy là từ hôm nó gom sạch cái ấp này đi, ông Hai đã ra lại hai lần. Hai lần ông chẳng gặp lấy một ai. Chỉ có một lốt dép. Mai mốt rồi khu vực này cũng sẽ mọc đầy cỏ Mỹ, và chuột đồng sẽ về chạy từng đàn mà không ai bắt...
Trong lúc ông Hai Trụ nghĩ như vậy thì từ trên búi tre gần sát bót Trung Hòa, Bảy Rỹ cũng đang ngồi vắt vẻo trông ra bốn phía. Anh cũng chẳng thấy gì ngoài một cánh đồng trắng mênh mông. Anh đã cùng với Tư Quang đào xong hai cái hầm bí mật gần dưới bụi tre đó. Đã mấy ngày hôm nay, hai người sống trong một thế giới gần như biệt lập. Họ không hay biết gì tin tức bên ngoài. Họ chỉ nghe tiếng bom đạn mà phỏng đoán ra tình huống. Cho đến hôm qua, họ biết có một trận đánh nhau lớn ở Rừng Làng, nhưng Đến đêm,tìm ra đó, thì gặp toàn lính mỹ, và trên đường về, hai lần họ suýt sa vào tổ phục kích.

[danhthanh]

LỆnh từ trên hàng quân truyền xuống;
•   Tất cả dừng lạỉ.
Lệnh từ dưới hàng quân truyền lên, hỏi:
•   Lệnh của ai?

Bộ đội đứng lại giữa bãi sình. Những người cáng thương để nguyên đòn cáng trên vai, tay cầm một cành lá đập lia lịa vào hai bắp chân để xua muỗi. Những người bị thương còn đi được thì bỏ nạng, ngồi bệt xuống giữa con đường bờ ruộng nhớp nháp sình lầy. Mặc dầu đã có lệnh là tuyệt đối im lặng, mọi người vẫn cứ thì thào to nhỏ: Số anh em bên kia sông sang hỏi chuyện đánh nhau ra sao. Còn số anh em bên này lại hỏi chuyện B.52 ném bom ở dâu? Trước mặt họ là bến đò Thanh An. Những lần trước đi đánh nhau về đến đây. nhìn thấy ngọn đèn bên kia sông, anh em coi như về đến nhà. ở bên sông, thế nào cũng có các cô gái, các bà má đợi mang quà mang sữa cho thương binh. Đến đó là câu chuyện chiến đấu nổ giòn như ngô rang. Những anh lính bị thương cảm thấy mình khỏe lại, những anh lính có tí chút máu ba hoa trong người thì thôi, khỏi nói.
Hôm nay, khi liên lạc trung đoàn vừa báo tin địch chiếm Thanh An thì tất cả bỗng như quả bóng xì hơi, không ai muốn nói năng chuyện trò gì nữa. Cùng trong một ngày, khi ta đang đánh ủi ở phía tây sông, thì bên kia, địch đổ quân suốt dọc đường Mười bốn. Ba tiểu đoàn Mỹ có xe tăng yểm bộ càn vào tiểu đoàn Bảy. Mũi chủ yếu của địch đánh thẳng vào tiểu đoàn bộ. Cho đến lúc này, trung đoàn cũng chưa biết tin tức ra sao. Nghe nói tiểu đoàn trưởng Canh hy sinh.
Trung đoàn lệnh trực tiếp cho “xê” Hai:
Rút về cứ trung đoàn bộ ngay trong đêm! 
Khi gần đến bên sông, trinh sát phát hiện ra những chiếc xuồng tắt máy nằm phục gần bến đò.
Lâu bước qua những thương binh, lách dưới những chiếc cáng, có khi bò nghiêng một bên mép đưòng, lần từ dưới hàng quân đi lên. Đang đi, anh gặp một người cũng len lỏi như anh đi ngược lại. Lâu nám lấy hai vai người đang đi  xuống đó, ẩy vào giữa hàng quân quát lên:   
-   Đồng chí nào đây, đi đâu?
Đó là một người con gái. Nhận ra người mình đang tìm,  cô gái nắm lấy tay Lâu lôi đi:
-   Anh Lâu đi lên trên nhanh, ông Sáu ổng đang chờ.
Lâu đi theo cô gái:
-   Bên ấy thế nào?
-   Dân chạy ra đồng, tưởng nổócàn xong lại rút như mọi  lần, bây giờ mắc kẹt không về được. Mấy đứa du kích đánh  xong xuống hầm bí mật, bị đánh điểm, đứa chạy, đứa hy  sinh, bây giờ cũng chưa biết thiệt hại ra sao, mà lần này  lính Mỹ đâu về đông quá thể, còn đông hơn cả hồi trận càn “Xê-đa-phôn”.
-   Chúng nó “xuống thang” ở đây mà lại.
Cô gái đó là Út Lích - Cô đưa Lâu đến bên một mô đất, ở đó đứng lố nhố ba bốn người. Lâu nhận ra Tuyên, chính  trị viên, vì cái đầu quấn băng trắng và tiếng nói của ông Sáu:
• Ngồi thấp xuống, đầu cậu quân băng trắng toát như thế, dưới sông nó trông thây bây giò, thiếu một chút nữa thì qua đã đâm đầu vào cái xuồng của tụi nó.
-   Lâu đâu rồi, ngồi xuống.
Họ ngồi áp vai vào nhau vì mô đất quá hẹp. Lâu ngó sát mặt từng người một:
-   Ai đây nữa, Bảy Hường hả? Cứ y như rằng khi nào có mặt cô là đại dội chúng tôi bê bết, có miếng chi ăn không đói quá.
-   Tao chịu tệ tụi, bay làn này, tụi tao cũng nhịn suốt ngày.  Bữa qua ông Thêm dặn tao chuẩn bị thuyền cho tụi bay về. Sáng dậy con út Lích đang định sang sông đi mua sữa thì “trực thăng” nó chụp liền trở không kịp. Nhưng mà thôi, bây giờ tính liệu chuyện sang sông đi. Bay có mấy cáng?
. Năm.
. Mấy thằng bị thương nhẹ?
.Ba
. Rứa cồn tử sĩ?
. Chôn hết bên dđó.
. Rồi phải đưa về, để bên đó nó ủi trắng...
ông Sáu Dần nói vậy nhưng ông biết rằng chuyện đưa tử sĩ vể bên này sẽ không dễ dàng gì. ông thở dài rút bao thuốc rê đã ướt nhẹp trong túi ra và nhớ rằng nếu thuốc có kho nữa thì cũng không hút được, ông đành đút nó vào túi. Bắt đầu bằng cách nào nhỉ? ông Sáu nghĩ đến một cuộc họp mà ông là chủ tọa. Coi như ở đây nói về cấp bộ thì ông là cao nhất, ông là bí thư Đảng ủy, đại diện cho Đảng bộ và chính quyền địa phương, còn Lâu là thủ trưởng đại đội, đơn vị quản đội đến địa phương ông hoạt động. Họ sẽ bàn cách đưa thương binh qua sông. Đốỉ với ông Ba Kiên, ông Dũng, ông Thêm, thì ông Sáu coi như băng vai phải lứa, còn tụi thằng Lâu dù là cán bộ gì đi nữa củng vẫn là bậc đàn em, hàng con hàng cháu ông. út Lích ngồi cạnh, ông coi như quần chúng cảm tình Đảng, vậy là cuộc họp này có tính chất nội bộ- ông lên tiếng trước:
-   Bây giờ  tụi mình kiểm lại xem tất cả có bao nhiêu người bơi giỏi?
Đoàn vận tải mới bên kia sông sang: ba Hai: người. Đại độị hai năm người.
-   Em cũng bơi được - út Lích nói.
-   Tui nữa chứ - Bảy Hường nói.
-   Vậy chi là mười, hai tía con tau nữa là mười hai. Thừa sức.
-   Tôi buộc bồng tự bơi sang được, vết thương chẳng ảnh hưởng gì lắm.
-   Tui cũng vậy.
Một chiến sĩ đứng đầu hàng quân nghe Tuyên nói vậy cũng tiến lên tham gia vào cuộc họp.
-   Có bao nhiêu cái ni lông?
Cuộc họp kéo dài khoảng mười phút, sau đó có lệnh quay trở lại.
Ông Sáu Dần đứng dậy, cao lêu đêu, vượt hẳn lên tất cả mọi người một cái đầu, in bóng lên nền trời trong đêm tối. Ông đi một bên Lâu, lúc đó đang cáng một đầu võng. Một tay nám lấy đòn cáng, một tay ây Lâu ra, ông nói:
-   Thôi, tất cả mây thằng chiến đấu suốt ngày hôm nay cho đi không, còn thằng Lâu đi lên trước lo việc chỉ huy.
Út Lích, cũng từ phía sau chen lên giữa hàng quân đẩy mấy chiến sĩ cáng thương ra, giành lấy đòn cáng.
Họ ra khỏi bãi sinh, vòng lên đưòng Mười lăm, đi xuống phía Bến Súc. Tuyên dẫn một chiến sĩ trinh sát lên trưóc bám địch. Tiếp sau đó là những chiến sĩ bị thương còn có thể cầm súng. Đoàn cáng đi sau cùng. Phía sau đoàn hành quân là đoạn vui vẻ nhất.

[danhthanh]

..
Trong câu chuyện thì thầm, thỉnh thoảng người ta lại nghe tiếng cười rúc rích của hai cô con gái. Ông Sáu Dần đang nói:
-Tụi bay không biết, chứ dân Thanh An tui tao ngày xưa
Cũng “”tinh thần”” lắm chứ. Hồi chúng nó bắt mấy đứa con gái lên đồn, bà Sáu cởi quần, úp một cái đĩa vào chỗ kín, tay cứ ấp cái dĩa như vậy mà đi vào đồn, gọi tên thằng đồn  trưởng từ ngoài cửa đồn gọi vào. làm vậy mà riết sau đó chúng nó phải thả con bả ra.
- Í, tía nói dóc.
-  Dóc cái gì, hồi đó tụi bay nằm trong bốt, biết chi. Vậy đấy, ngày xưa tinh thần vậy mà bây giờ đội quân tóc dài tụi bay coi như liệt nhược. Chẳng là chúng nó biết hết kế hoạch mình rồi mà. Người nào già tay thì chúng nó bắt giữ, người nào non non một chút thì chúng nó dang nắng và cho nhịn đói vài ngày là bỏ cuộc. Bữa qua, tao chạy ra ngoài này, bà Sáu nhà tao bà còn nói cứng, ổng cứ đưa con trai ông ra ngoài đặt văn phòng đâu đó mà hoạt động. Mẹ con tui phen này quyết ở lại sống chết với nó. Bà nói tụi bay nghe có ghê không? Nhưng để rồi coi được mấy ngày. Tao nói với bả: Được rồi, gia đình mình cũng hai chân ba mũi, tui với bà thi đua nhau coi... Nhưng nói cho cùng thì với thằng Mỹ vẫn phải có súng mới được.
Ông Sáu Dần cố kiếm chuyện để nói cho vui. ông nghĩ trong tình hình này trước hết phải giữ vững tinh thần cho nhau. Nhưng trong khi ông nghĩ đến chuyện giữ vững tinh thẩn cho những người khác thì chính ruột gan ông cũng đang như mớ bồng bong. Chuyến này rõ ràng là chúng nó có ý định ở lại Thanh An lâu dài rồi. Lần trước chúng nó đổ quân cùng lắm một ngày rồi rút lui. Nhưng lần này quân đổ xuống buổi sáng là buổi chiều máy bay vứt dây kẽm gai xuống theo, ở Suối Dứa, nghe nói chỉ sau một ngày dây kẽm gai đã bao kín quanh ấp. Hai ngày nó xây xong bốt dân vệ. Bây giờ ở dó, thanh niên nam nữ bị tập trung ráo trọi, “sắp” thì phát súng, “sắp” thì bắt đi gác có lính kèm. Hôm qua, khi chúng nó càn , đổ quân vào làng, ông chạy ra cánh đồng, đến chập choạng tối, ông trà trộn trong đám nhân dân trở
về thăm nhà. Bà Sáu trông thây ông về hết hồn hết vía, gói cho ông vài bộ quần áo và vội vàng đuổi ông đi. Hai tía Con ra đến cửa thì bà kêu lại:
-   Vậy chớ con Tạng thì ông tính sao?
-   Cứ để cho nó ở nhà, tui bây giờ cũng đã biết ở đâu?
-   Mấy bữa thì chưa lo, nhưng lâu dài thì ông phải tính chứ mấy thằng lính ngụy không để yên cho con gái ông đâu.
Bà Sáu cũng muốn cho con Tạng thoát ly với ông Sáu luôn. Một mình bà trụ lại trong ấp chiến lược. Dầu sao thì bà cũng già rồi. Cùng lắm thì chúng nó bắt lên đồn mấy ngày rồi lại thả. Ông Sáu Dần là bí thư Đảng ủy xã, điều đó ai mà chẳng biết. Thế nào rồi phen này chúng nó cũng kiếm chuyện với gia đình...
-   Út à? Hay là nhân tiện dịp này, mày thoát ly luôn, xin vô trung đoàn Mười sáu, ông Ba Kiên nuôi một thể.
-   Vậy chớ con Tạng nhà bác?
-   Con Tạng thì phải ở lại bám trụ rồi.
-   Tui cũng vậy.
-   Con Tạng mới lớn chưa việc gì, chớ mi về chúng nó bắt tù. Chúng nó biết mi đã có hoạt động ít nhiều.
-   Dễ dầu gì bác. Tui có cách nói. Tui nói là hồi trước ông Sáu Dần bắt tui đi vận tải gạo cho Việt cộng...
Có tiếng cười trên võng. Ông Sáu Dần nói với đồng chí chiến thương đang nằm trên vai mình:
-   Em cũng đang nghe chuyện của qua đấy à? Qua tưởng em nằm bất tỉnh, nãy giờ im khe. Bị thương ở đâu?
-   Nhiều chỗ lắm.
- Trời đất, bữa qua ngồi ngoài cánh đồng bên ấp Ba nhìn sang qua thấy bom pháo ngút tròi. Qua nói với con út: Bọn đó chắc tiêu hết. Thật chưa lần nào...
Ông Sáu nói đến đó chợt ngừng lại. Ông định nói là chưa Lần nào nó làm dữ dằn vậy. Hôm qua ngồi ở cánh đồng, ông trông thấy phía nào cùng ngút trời khói đạn. ông cứ nghĩ không biết rồi ông Ba Kiên. ổng chống chèo như thế nào. Rồi đồng bào mình chống chèo như thế nào? Đến như ông, một cán bộ hoạt động từ thời kháng Pháp, trải qua bao đận gian nan, vậy mà ngày hôm qua, nó làm cho thất điên bát đảo. có lúc muốn dao động. Ngồi bên con út Lích ngoài cánh đồng chốc chốc nó lại hỏi ông: thế nầy rồi làm sao chú Sáu? Bây giờ gặp lại những người lính chiến đấu của trung đoàn, ông bỗng cảm thấy yên tâm. Những người lính, cuốn băng trắng đầy chân đầy đầu, nằm liệt trên cáng, sau một trận đánh, rút qua sông, lại về một cái cứ vừa mới bị đánh phá, vậy mà họ cứ bình tĩnh như không.

[danhthanh]

..
Thằng Lâu hình như người nó bằng thép. Không có cái gì làm nó nao núng cả. Nhận được lệnh, nghe được tin bên kia sông, nó cứ như không. Nó ngồi im lặng một lúc rồi lại phác ra kế hoạch hành quân. Đúng là mấy thằng bộ đội đạn dày chiến trận có khác
-    Chớ chú em bị thương buổi sáng hay buổi chiều? Khi xe tằng tràn vô chú còn hay biết gì không?
Đạ cháu bị thương buổi trưa, lúc đó xe tăng bắt đầu tràn ri.
■ Nó tràn qua hầm chú à?
Cháu cũng không biết nữa, lúc cháu nhảy ra khỏi hầm dùng thủ pháo ném xe thì bị thương.
•   Chiếc xe có cháy không?
- Cháu cũng không biết nữa...
Lựu định nói là trước đó anh đã bắn cháy hai cái xe táng và nhiều xe ủi khác nhưng lại im lặng.
•   Tao khen cho tụi bay gan đầy người, có vậy hôm qua Mới trụ được đến tối ngày.
Anh đang nằm trển bị thương cả ở chân, cả ở ngực.

•   Đứa nào?
-   Anh đang nói chuyện với chú đó.
-   Đó, qua đã nói bao nhiêu lần, với mấy thằng bộ đội thì có cái gì qúỵ đến mấy đi nữa, qua cũng cho nó, qua cũng không tiếc. Út Lích này, tao mà như con gái tụi bay, thì tao lấy hết mấy thằng Giải phóng lâu rồi.
*   Tạng có nghe tía mày nói không, Tạng?
Lựu nằm trên cáng không cười. Anh hình dung ra một câu chuyện thật là nghiêm trang mà ông già cáng anh đang nói với người con gái đi bên cạnh. Anh đưa tay sờ lên mí mắt mình. Nước mắt của anh ứa ra. Anh nhớ đến cái lần anh nằm trên võng ở nhà má Hai Tân Thới Hiệp. Anh bỗng nghĩ đến Nghĩa. Nghe nói Nghĩa có thể bị bắt, vì lúc xe tăng tràn vào anh đang nằm dưới suôi cạn. Đáng lẽ vào lúc này, người đáng được hưởng nhiều sự săn sóc, đùm bọc hơn anh phải lả Nghĩa.
-   Chú Sáu có biết thủ trưởng Nghĩa không?
-   Phải mày nói cái thằng cao to có râu quai nón ấy  không?
-   Anh ấy đó?
-   Mà sao?
-   Có lẽ thủ trưởng chết mất.
Trong khi ông Sáu Dần hỏi chuyện về Nghĩa, thì Ut Lích lại nghĩ: bộ đội ai cũng vậy cả. Một người bị thương cùng  người như thế mà lại nói chuyện về một người khác. Vừa rồi ông Sáu Dần nói đùa là út Lích nên vào trung đoàn Mười sáu. Cô không nói gì, nhưng cô lại nghĩ đến điều đó một cách  nghiêm chỉnh. Tại sao ta lại không thể vào bộ đội. Một cuộc  sống đẹp như thế. Những con người đẹp như thế. Cũng là nữ mà Bảy Hường nó lại đội nón Giải phóng, mang súng đi đánh giặc cùng với trung đoàn, còn mình...
Má Út Lích chết trong tù. Bố út Lích ở bộ đội nhưng ông 
Đi tập kết từ lúc Út Lích còn bé tí tẹo- Năm 64 ông vê trên Mĩền, nhăn mẹ con cô lên thăm, sau đó ở đâu, cô cũng không biết nữa. Bâỵ giờ cô chỉ còn một đứa em. Đứa em gái mà má đặt tên là Miền, vì hồi đó má lên thăm bô về thì sanh nó. Con Miền nằm nay năm tuổi. Đêm nó còn nằm trong lòng cô. Nó gọi cô là má út. ở nhà nó không rời cô một bước. Vì nó cho nên cô không thể thoát ly để đi hoạt động được. Con gái hai lăm hai sáu tuổi đầu rồi, ở vậy một mình sao đặng. Bà con cô bác ai cũng khuyên cô nên lấy chồng.
•   Tui mà lấy chồng được thì tui đi bộ đội lâu rồi.
Sau cái ngày biến động đữ dội này, út cảm thấy có một cài gì nao nao trong lòng. Hôm qua sợ đưa con Miền ra ngoài rừng bom đạn, cô gửi nó cho bà Sáu. Miền cứ nằng nặc đòi theo, hắn bảo cô:
. Má Út ở nhà với Miền, má đừng đi hoạt động, Mỹ bắn chết má.
Ngày xưa, má cô út cũng đã từng cõng cô đi hoạt động, nghe nói hồi ấy bà đưa cô lên phía Long Nguyên, Ván Tám, nơi có các đơn vị bí mật hoạt động.
. Tui tính tui sẽ gửi con Miền rồi thoát ly đó chú Sáu ạ.
Ông Sáu hừm một tiếng trong cổ:
- Lúc nãy tao nói chơi vậy thôi, chứ mày mà đi, thì ai ở lại làm Cơ Sở ở Thanh An? Mấy đứa lớn tuổi và tụi tao thì lộ cả rồi, còn mày, mày cũng đi nốt thì làm sao?
Tuyên đi một bên Lâu, chống cây gậy bước tập tễnh. Hôm qua, cậu ta hứa với ông Thêm là sau trận đánh sẽ làm ngay báo cáo gửi lên trung đoàn, ông Thêm đang nóng lòng chờ kết quả trận đánh quan trọng này của đại đội Hai.
•   Cậu nhớ lại đó, hồi cậu đi làm phóng viên cho trung đoàn xuong đại đội, cậu cứ kêu người ta, bây giờ cậu là chính trị viên đại đội, cậu mà không viết báo cáo lên, không viết thành tích lên trên thì trên không còn ai đi mà viết đâu.   
Bây giờ rõ ràng bao nhiêu thứ việc, bao nhiêu mối lo. Cán bộ trần sì lại còn một Lâu.
Sau trận chiến đâu cấp ủy chỉ còn có hai người. Tuyên bàn với Lâu công tác sau trận đánh, Lâu nói:
Mọi việc xếp lại đã, bây giờ việc trước mắt là làm Sao đưa bộ đội về đến nơi.
Nhờ có số anh em vận tải sang, việc chôn cất tử sĩ làm xong. SỐ súng đạn còn lại phải chia nhau mang về cho hết. Lúc đầu vì quá khó khăn, họ định chôn súng lại. Nhưng chôn là mất, vì địa hình rồi sẽ bị ủi tráng. Vậy là thương binh còn đi được phải mang súng. Các chiên sĩ khỏe thì thay nhau cáng thương, bỏ đòn cáng ra, trên vai họ lại được thay vào một bó súng.

[danhthanh]

..
Dẫu sao những việc trên đây chỉ là việc nặng nhọc, chỉ cần động viên sức lực là sự cố gắng sẽ giải quyết xong hết. Công việc khó khăn là công việc tổ chức. Trước trận đánh, công việc tổ chức tuy có khó khăn, nhưng đã có cấp trên giúp đỡ. Cũng còn có thì giờ dềnh dàng cho mình chuẩn bị. Còn sau trận đánh thì trăm thứ đổ dồn đến một lúc. Chỉ qua sông là anh em thương binh sẽ phải đi viện. Vậy làm thế nào tổng kết được trận đánh. Làm thế nào bình bầu khen thưởng. Rồi trong tình hình chiến đấu khẩn trương như thế này, làm sao sắp xếp lại cán bộ. Lâu thì cứ như không, chiến đấu quen rồi. Nó lại là cán bộ quân sự. Đến đâu hay đến đó. Nó chủ trương như vậy. Tuyên thì khác. Anh nghĩ rằng, mọi việc trong đơn vị, người chính trị viên phải để tai để mắt tới.
Hồi còn ở trên trung đoàn, Tuyên thường nghe anh em Iđọc câu ca dao mà họ đặt cho chính ủy:
Ông Dũng có tính hay lo
Đêm nằm nghĩ việc ra cho lính làm
Câu ca dao ấy anh nghĩ có hai mặt. một mặt người ta muốn nói đến tinh thần tận tụy phục vụ của chính ủy, nhưng một mặt khác, phải chăng họ  cũng muốn nhắc ông về khía cạnh  hay ôm đồm công việc. Bây giờ thi rõ ràng Tuyên thấy mình cũng đang làm giống hệt như trong câu ca dao mà anh em đã đặt cho ông Dũng. Biết vậy đó, nhưng anh không biết cách khắc phục. Hôm xuống đơn vị nhận nhiệm vụ chính trị viên, Tuyên được ông Dũng dặn dò: - ớ đó trăm công nghìn việc, cậu phải biết nắm lấy công việc chính mà làm. Công việc chính của anh theo ông Dũng nói là công tác chi bộ. Nhưng nội công tác chi bộ cùng đã trăm thứ. ông Dũng là người biết như vậy đó, là người tài giỏi như vậy đó, mà cũng còn búi lên, huống chi anh, một chiến sĩ mới toanh ở trên cơ quan xuống. Có lần anh đã phàn nàn với ông Dũng về những khó khăn này, nhưng ông Dũng chỉ cười:
Nắm lấy khâu chính cứ làm tới đi, vừa làm vừa học kinh nghiệm, chứ biết lấy ai thay cho cậu bây giờ!
Tuyên cảm thấy hình như công việc này quá sức của mình Nhưng theo như ông Dũng nói thì ở đây ai cũng làm việc quá sức cả. Rồi các cậu phải chuẩn bị lên phụ trách tiểu đoàn trung đoàn. Trong tình hình này không còn cách nào khác phải lấy quỵết tâm thắng Mỹ ra mà nhận công tác. Rồi vừa làm vừa học, vừa rút kinh nghiệm để tự nâng cao trình độ năng lực cho mình. Chính đó là lập trường của người đảng viên cộng sản. Chính chỗ đó cũng là bản lĩnh của người đảng viên cộng sản. Chà, ông nói thì hay thật. Nói xong, mình cảm thấy dễ như không. Nhưng rồi về làm, thì bết. Mà cứ mỗi lần lên báo cáo công tác với trên, mặc dầu mình đã cố gắng rất nhiều, lần nào cũng như lần nào, anh đều bị phê bình về những khuyết điểm. Sau khi phê bình xong lại thấy trên biểu dương. Sự biểu dương và sự phê bình nhiều khi cứ như mâu thuẫn nhau vậy.
Là một chính trị viên mới, lần đầu tiên tham gia công tác
 Chỉ huy lãnh đạo một trận đánh ác liệt, hầu như anh hoàn toàn không lo về tinh thần chịu đựng và những thử thác bom đạn, mà anh lo mình sẽ không biết làm gì đây trong  một trận đánh. Ngoài công việc đi từng hầm động viên chiến sĩ ra, anh cũng không biết chính trị viên còn phải làm những cái gì nữa. Có lúc anh cầm súng bắn. Nhưng rồi anh nghĩ có lẽ như thế không phải, cầm súng bắn cháy một cái xe, đó là công việc của một chiến sĩ. Còn như chỉ huy chiến  đấu, thì có Lâu, có Nghĩa, có các cán bộ trung đội, tiểu đội .
Cho đến khoảng bốn giờ chiều hôm qua, khi xe tăng địch tràn vào cắt chéo một góc trận địa bên phải, thì hầu như anh quên mất việc làm công tác chính trị. Lúc đó anh chỉ có một ý nghĩ duy nhất là làm sao giữ vững được trận địa.  Thấy một đồng chí cầm B.40 chạy trở lại phía sau, anh hét lên:
-   Sao lại chạy, quay lại!
-   Em hết đạn.
-   Hết đạn thì lấy thủ pháo.
Bình thường, Tuyên vốn trầm tĩnh, vậy mà lúc đó anh cũng quát tháo y như nhiều ông cán bộ quân sự khác. Anh rút thủ pháo nhảy lên miệng hầm. Sau đó anh bị thương.  Chính giữa lúc đó, người chiến sĩ chạy lùi kia quay lại ném trái thủ pháo thứ hai vào xích xe tăng.
Bây giờ nghĩ lại sự việc đó, anh thấy hình như nó cũng  là một phần của công tác chính trị, nhưng lại không phaỉ hoàn toàn như thế. Hôm anh rời cơ quan để xuống đơn vị nhận công tác, anh em nói đùa:
-    Khi nào ra trận, ông cứ chạy đằng sau mà hô thật to “Anh em đảng viên, đoàn viên, tiến lên”! Vậy là họ biết ông là chính trị viên rồi, chẳng cần phải giới thiệu.
Câu nói đùa đo làm cho anh suy nghĩ rất nhiều về cương  vị công tác của mình. Trước đây anh ở tuyên huấn, thường Được nghe các chính trị viên báo cáo công tác cổ động chiến trường. Họ nêu ra nhiều hình thức phong phú, như viết khẩu hiệu lên mũ, hô khẩu hiệu lúc xung phong kết nạp đảng viên tại trận địa v.v... Anh mang những kinh nghiệm ấy xuống định áp dụng, nhưng cho đến bấy giờ anh thấy những việc làm ấy thật khó, thậm chí không thiết thực nữa. Trong chiến đấu, thường thì mỗi đảng viên, mỗi đoàn viên, mỗi chiến sĩ hoàn thành một nhiệm vụ cụ thể của minh. Vì vậy, phải làm sao chuẩn bị cho từng người ở từng vị trí có thể hoàn thành được nhiệm vụ của họ...

Trưòng hợp của Lựu, do một sự ngẫu nhiên xảy ra ngay ở công sự tiển tiêu làm anh chú ý. Hình như ở đó có một cái gi có thể khai thác về mặt công tác chính trị.
Từ sau trận đánh, mãi cho đến lúc bắt đầu hành quân, anh mới có thời giờ rảnh rang để nghĩ đến công việc cần phải làm, những điều mà anh cho là có thể từ đó rút ra những kinh nghiệm. Anh đi đến bên Lâu:
Mình định về đơn vị vài ngày, giải quyết xong các công việc rồi đi viện sau.
Thôi đi ông. Đơn vị chiến đấu không phải như cơ quan đâu, cứ ở nhà thì không bao giờ hết việc.
- Nhưng mà bây giờ ở nhà không còn ai?
Cậu bảo tớ không làm công tác chính trị được à? Làm mạnh đi chớ. Thế ngộ nhỡ ông Ba Kiên mà có thế nào thì có lẽ cả trung đoàn này không còn ai chỉ huy nữa chắc. Cậu nhất định không quan trọng bằng ông Ba Kiên rồi.
Trong khi Tuyên đang nghĩ về những công việc của đại đội mình, Lâu lại nghĩ: sao ông Ba Kiên đi họp lâu về vậy? Là một người lính cũ, cho nên Lâu có vẻ bắt nhạy tình hình hơn Tuyên. Công việc sáp tới của đại đội anh coi nhẹ như không, mặc dầu anh biết, để củng cố đơn vị, bắt đầu ngày anh phải triển khai một lúc bao nhiêu là công việc.
Nhưng, những điều đó anh không bận tâm lắm. Cùng lúc, tụi chúng nó đổ quân chiếm lại Thanh An, càn vào khu vực tiểu đoàn Bảy, đưa giang thuyền về trên sông Sài GÒN. Sự việc này diễn ra sau những ngày càn ủi ác liệt ở bên này sông. Tất cả những diễn biến đó chứng tỏ tình thế sẽ có những thay đổi lớn. Chưa chắc gì đã có thời giờ ngồi tổng kết như Tuyên dự định. Chưa chắc ông Thêm đã có thì giò xuống đơn vị để lấy thành tích chiến đấu như đã hẹn. Chưa chắc đêm hôm nay mình có hành quân về cứ trung đoàn bộ nữa hay không? Hay là lại có lệnh hành quân tới địa điểm khác. Việc đến đâu lo đến đó. Trong khi Tuyên chuẩn bị những công việc cụ thể của một chính trị viên, thi Lâu, nhờ có kinh nghiệm chiến đấu, đang chuẩn bị trước cho mình một tinh thần chịu đựng những thử thách mới.
-   Dầu sao thì mình cũng phải về đơn vị đã.
-   Tùy cậu.
Nhờ có ông Sáu, đến Bến Súc, đại đội Hai lấy được cái xuồng của xã đội đánh chìm dưới bến. Chiếc xuồng dành cho thương binh, vũ khí, còn anh em khỏe thì bơi sông sang.
Đến cứ trung đoàn đoàn bộ đã 3 giờ sáng, họ lại được lệnh tiếp tục hành quân về suối Tre, dọc đường chỉ gặp những đám lửa và ngửi thấy mùi khét của thuốc đạn.

[danhthanh]

Chương Ba

 Trước mặt là con suối nhỏ. Thị và Hùng đến ẩn trên bờ cảnh giới. Đoàn đi phía sau đặt bồng xuống nghĩ, chuẩn bị bình toong và “hăng gô” lấy nước.
Thằng Hùng toan lội xuống suối, Thị nắm vai kéo lại, chỉ xuống dòng nước nói nhỏ:
-Cậu có thấy gì không?
- Đúng rồi, có người lội trên ngọn suối, dòng nước đục trôi về. Hùng chưa kịp nhận ra điều đó đã nghe một loạt súng, rồi các loạt súng nổ ran bên kia suối.
Một cuộc đụng độ rất gần!
Thị bấm vào vai Hùng:
-Cậu lùi lại nói với chú Ba cho anh em tản đội hình ra, sẵn sàng.
Một lúc sau, hầu như chỉ còn một bên nổ súng. Lặng đi chừng dăm phút thì phía bên kia suối nhô ra một chiếc mũ sắt, rồi hai chiếc, ba chiếc. Rất nhiều Mỹ! Một thằng chỉ xuống dòng suối. Thị rút lựu đạn, mở chốt an toàn, nép vào bên gò môi. Một thằng Mỹ ngồi xuống bờ và thõng chân xuống nước. Nó lội ra giữa dòng đi ngược lên. Thị nhổm dậy, rẽ lá và nhận ra: Một người bị bắn nằm vắt mình trên tảng đá lớn, mặt úp xuống nước, khẩu AK rơi bên cạnh. Còn cái bình toong kia chứng tỏ là cậu ta mò ra suối múc nước! Tụi Mỹ lội ra kéo cái xác lệt bệt lên bờ bên kia rồi chỉ trở, nó cười hô hố.
- Cậu có nhận ra ai không?
Thị quay lại, ông Ba Kiên đã đứng cạnh anh lúc nào.
 
- Có lẽ du kích, mà còn sống anh ạ.
-Có tiếng trực thăng.
ỏng Ba Kiên bấm Thị.
Đoàn lặng im lùi lại một đoạn rồi cắt doc theo bò ngược lên. Chỉ lát sau, một chiếc “cán gáo” đã ào tới kêu e e, rà sát trên đầu họ. Nó bay dọc bờ suối. Tiếng lựu đạn nổ bùng bùng.
Đoàn người rải thưa ra, vừa trông chừng máy bay, vừa chạy. Phải vượt qua khỏi khu vực nguy hiểm!
Khoảng mười phút sau, một chiếc HU.1A hạ xuống phía sau lưng họ rồi lại bay lên. Nó mang cậu du kích bị bắt đi. Cậu du kích ấy ở đâu? Sao lại đi một mình.
* Suỵt! ■ Thị giơ tay ra hiệu. Thằng Hùng đi trước ngồi xuống. Cả đoàn dừng lại, chuẩn bị chiến đấu. Thằng Hùng bò đi rất lâu, vẫn không thấy, trở lại.
Nóng ruột quá, ông Ba Kiên đi lên. Vừa lúc đó thì gặp Hùng trở về. Nó đi không một tiếng động.
-Chú Ba ạ, có một người đang ngồi ngả lưng trên gò mốỉ.
-Người thế nào?
-Người già như chú.
-Có súng không?
-Có súng, có bồng!
ông Ba Kiên đi theo thằng Hùng. Được vài chục bước ông sững lại. Người đang ngồi nghỉ trước mặt ông sao mà giống lão Hai bình toong vậy?
Ông Ba Kiên nhìn kỹ một lần nữa rồi lên tiếng:
-Anh Hai:
Ông Hai bình toong vừa chạy máy bay một trận mệt lả, đang ngả lưng trên gò mối định nghỉ một chút bồng giật mình quay nhìn bốn phía.
-Aiđó?
-Anh chủ quan vậy biệt kích nó láy họng có bữa.
-A, anh Ba, trời ơi, tôi mới chạy hút chết, tưởng ra đây khỏi vòng nằm đỡ lưng chút xíu.
Phía sau, Thị cho anh em ngồi thưa ra.
Ông Hai bí thư Đảng ủy xã Đồng Lớn, quần ống thấp ống cao, mặt còn thất sắc, cười gượng đứng dậy bốt tay ông Ba Kiên:
-Tui đi với một thằng nhỏ nữa, biệt kích bắn bị thương, hót lên “trực thăng” rồi. Bọn tui đụng địch, anh có nghe không?
-Tui cũng vừa ở dưới đó chạy lên đây. Còn trông thấy tụi Mỹ lôi cậu du kích lên trực thăng.
-Vậy à, đây, tui đi sau có mấy bước.
-Anh Hai đi đâu bây giò?
Hai bình toong im lặng một lúc rồi thở dài, chép miệng:
-Ngày mồng 3 mấy đứa du kích bảo tui có thằng thanh niên trong Trung Hòa ra bắt cóc, bất ếch gì quanh cứ, tui đã bảo tụi nó cảnh giác. Đúng ra bọn tôi phải chuyển cứ, riết một nỗi khắp nơi bị ủi trắng chưa biết chạy đâu. Đang rề rà thì nó đánh điểm. Vây là cha con chui hầm bí mật, nó cứ từng hầm một nó tỉa. Tui bung hầm lên. Hai thằng nhỏ chạy theo, lên đến Bà Nhã, trúng trái mất một, đến đây còn một mất nốt, vậy là bây giờ còn trơ trọi một thân một mình.
-Ngoài Đồng Lớn bây giờ còn ai không?
-Sạch bách rồi, tui tróc cứ ngày mồng 4, thầy trò ra đó đã chẳng còn ai, chạy sang cứ xã đội, Tư Quang cũng tróc luôn, tìm không thấy. Vậy là xầy quàng mãi, mới lên đây.
-Trên đường Mười bốn bây giò thế nào?
-Một dọc Thanh An, Bến Súc, Suối Dứa, Rạch Bắp, suốt... suốt chúng nó chiếm lại hết. Từ Trung Hòa ra đến lộ Sáu thành bình địa. Chó chạy cũng còn lòi lưng chớ đừng nói chi người!
-   Anh có biết trung đoàn Mười sáu bây giờ đóng ở đâu
không?
-   Tui đã định sang sông tìm các anh, nhưng qua không nổi. Giang thuyền hôm nào cũng ém ở các bến. Qua sông các anh phải cẩn thận. Từ đây xuống, đi chỗ nào cũng biệt kích. Thằng máy bay “đầu đỏ” hễ thấy dấu chân người là bắn. Nó bắn dai như trâu đái.
-   Bây giờ anh định đi đâu?
-   Tôi phải vòng qua sông lên gặp quận ủy báo cáo tình hình và ,xin chỉ thị mấy ảnh xem bây giờ làm sao đây.
-   Quận ủy cũng sang bên này sông ư?
-   Thì còn chỗ nào nữa mà không sang. Đã bảo Củ Chi coi như trắng bong mà. Anh về dưới đó có gặp thằng Tư Quang xã đội trưởng thì nhắn giùm tui đi ít hôm tui về. Nói nó ráng bám trụ đợi tui ít bữa nữa. Chà, tình hình gay go qua anh Ba! Anh có làm sao giúp tụi tui không thì sạch cơ sơ.
-   Anh đi một mình lỡ có bề gì... Hay là quay về  với bọn tôi rồi tính sau?
-   Không được, tình hình khẩn cấp lắm, mà đây sang đó
cũng chả mấy!
-   Thì anh cứ về với bọn tôi rồi ta cùng qua sông, đi đường kia cũng được.
-   Thôi, anh Ba khỏi lo. Chỉ nhờ anh về dưới động viên thêm tụi thằng Tư Quang giùm.
-   Anh Hai còn gạo ăn đường không?
-   Nếu có, anh cho tui một ít.
Ông Ba Kiên bảo anh em san cho ông Hai bình toong! năm lon gạo. Y ông muôn khuyên ông Hai quay trở lại nhưng thấy ông quyết đi thì thôi không giữ nữa.

[danhthanh]

Đồng chí bí thư Đảng ủy xã Đồng Lớn đi khỏi rồi ông Ba Kiên ngồi im lặng một lúc, sau mới quay sang nói nhỏ với Thị:
- Tụi bay ạ, sao tao nghi cái lão này quá.
- Tui cũng vầy, tạỉ sao đi lên quận ủy mà lại phải vòng đường này, chẳng lẽ lại không qua được sông Sài Gòn? Vậy rồỉ quận ủy làm sao sang sông mà chỉ đạo các ông ấy. - Sao đi tìm thằng Tư Quang không được lại đi lên quận ủy luôn? Tình hình ở nhà bê bết vậy mà bí thư Đảng ủy bỏ đi thì ai chèo chống cho.
Chắc ông này chịu không xiết, tính bài chuồn lên biên giới đây, Dọc sông Vàm cỏ, xen với đồng bào vùng giải phóng, ông Ba Kiên đã gặp nhiều cán bộ “tụt tạt”. Họ lên đó kiếm nghề sinh sống. Gặp bạn cũ, họ xoa tay cười xòa và mời bạn một bữa nhậu.
- Ác liệt quá chịu không thấu anh Hai ạ, để êm êm ít nữa rồi tôi xuống lại.
Họ nói một cách thẳng thừng như vậy nếu có ai khuyên họ quay trở lại vùng ven.
Có người mở quán hủ tiếu hoặc đi cất hàng từ trên Miên về bán. Gặp các anh chiến sĩ cán bộ ngoài bắc mới vào, họ ngồi kể lại chiến công những thời oanh liệt của năm đồng khởi, những ngày địch đổ quân trong trận càn “Xê-đa-phôn”, “Át-ten-bo-rơ”. Họ đã từng là chiến sĩ Đồng Xoài, Bình Giã, từng tham gia chiến đấu ở Tua Hai, cùng chiến đấu sát cánh bên anh hùng Nguyễn Văn Cội.
Ông Ba Kiên chưa làm việc với đồng chí bí thư Đảng ủy Đồng Lớn nhiều, nhưng trước đây nghe đồn ông ta cũng là một tay gan lì. Suốt mấy năm trời, ông ta vẫn nằm ở cái cứ sát lộ Bảy bên cạnh bốt Trung Hòa. Nếu như có một khuyết điểm mà ông ta thành thật công nhận thì đó là tật ghiền rựợu:
-Biết là khuyết điểm nhưng tui trót đa mang. “Nhơn vô thập toàn”, mình cũng biết mình chớ.
Trong các bữa nhậu, ông Hai thường tự kiểm điểm như
 
vậy. Chảng ai biết tên thật ông là gì. Chỉ nghe người ta kêu ông là anh Hai bình toong.
Bên gò mối, cách ông Ba Kiên không xa, thằng Xưa thằng Hùng cũng đang cãi nhau:   
- Máy bay vậy mà ông ấy cắt đường sang đây được thì giỏi nhỉ:
-   Xì, đánh nhau mới khó chứ, chạy trốn thì dễ ợt.
-   Mày bảo ông chạy trốn đây à?
-   Tớ trông là tớ thấy ngay, lúc ông ta sang đây mặt hớt hơ hớt hải. Tớ đi với lão Tám Hàn rồi, tớ biết!
Thằng Xưa ngồi ngây như phỗng nghe Hùng kể chuyện Tám Hàn. Từ chuyện Hai bình toong sang chuyện Tám Hàn, rồi lại từ chuyện Tám Hàn sang chuyện tết Mậu Thân. Hai đứa nhỏ thật vô tư, nghĩ sao nói vậy và cũng nói đó quên đó!
... Giữa lúc đoàn ông Ba Kiên đi xuống thì một mình một bồng, Hai bình toong ngắm hướng núi Bà Đen phía trước mặt cắt tới.
Đại đội Hai hành quân về đến cứ trung đoàn bộ cũ vừa đúng 3 giờ. Mới đặt bồng xuống nghỉ ngơi một lúc, chưa kịp làm gì đã nghe tiếng ông Thêm oang oang:
-   Sao lại ngồi tùm hum với nhau thế này? B.52 sáp đánh đấy, cho anh em tản hết ra. Lâu đâu? Tuyên đâu? Ai ngồi đây vậy? Tải thương à? Ai? Quá à? Ai đây nữa? À anh Sáu. May quá, tôi đang định gặp anh.
Bên miệng một cái hầm cũ, ông Sáu Dần, mấy cô con gái đang kê một đầu đòn cáng thương lên nạng, một đầu lên chạc ba cây, đứng nghỉ nói chuyện.
-   Tiểu đoàn thế nào anh?
-   Mình chưa nắm được tình hình. Anh Dũng xuống đó rồi. Hôm qua chúng nó để quân quân suốt một ngày. Đánh vào đại độỉ Ba không được. Chúng vòng sang đại đội Một. Trung Một của “xê Một” tróc, vậy là nó chọc vào tiểu đoàn bộ. B.40 hết đạn, xe tăng tràn vô.
-  Bây giờ tiểu đoàn về đâu?
- Rút về Cống Bông Giấy.
-  Thôi giải tán đi, B.52 có thể ném bom đó.
Ông Thêm rút bao thuốc chia cho mọi người. Ông không hút. Sau những trận đơn vị đánh nhau về bao giờ ông cũng dành một món quà gì đưa xuống. Bữa nay hết sạch. Trà không, kẹo không, chỉ còn có bao Ru-bi, may mà hôm trước vào Thanh An mua được mấy bao, không hôm nay chúng nó tràn hết vào các ấp.
Hai bữa nay trung đoàn bộ như nhà có đám. Các phái viên lục tục đi xuống các đơn vị. Người đi d Chín, người đi d Tám, nhưng đặc biệt d Bảy là nơi trọng điểm, cán bộ tập trung xuống đông nhất. Đại đội Hai vừa mới đánh nhau về. Tiểu đoàn bộ hôm qua bị một trận tanh banh. Xe tăng càn vào căn cứ. Ban chỉ huy tiểu đoàn mới lên lại một lần nữa coi như xóa sổ. Cùng lúc đó trung đoàn bộ chuyển đến cứ. Ông Thêm và ông Dũng chia nhau mỗi người xuống một nơi. Ông Dũng xuống tiểu đoàn bộ, xốc lại đơn vị, củng cố lại xê Một, xê Ba chuẩn bị đi đánh một trận vào Thanh An, còn ông Thêm xuống đây để giải quyết hâu quả trân đánh, nắm tình hình bên kia sông đe sắp tới có the đưa lại đại đội Hai qua bên đó.
Nghe liên lạc báo cáo tiểu đoàn Bảy đã vượt qua sông đang nửa đêm, ông Thêm dây, gọi đồng chí công vụ đi như chạy xuống đây. Suốt ngày hôm qua, sau trận đánh của d Bảy, F. 111 cắt ngang cắt dọc, đo tọa độ. Máy bay “U-ti-ti” lượn không ngớt. Chập tối đến giờ đại bác im re. Thê nào rồi B.52 nó cũng đánh. Chúng nó ủi bên kia sông thì bên này sông nhất định phải ném bom khu vực trung đoàn đóng. Trung đoàn đã thông báo tinh hình cho các d. Suốt đêm qua,

ông Thêm cứ xem đồng hồ liên tục và hỏi tin tứcXê Hai.   Ông cho liên lạc đón ở cứ trung đoàn bộ để đưa họ về đây.

[danhthanh]

Sau khi hỏi thăm Quá, ông Thêm đến bên võng Lựu
- Ai đây?
Lựu nghe tiếng nhưng anh nằm im.
Chỉ có Út Lích trả lời:
-   Anh Lựu đó anh Hai!
-   Lựu à, mi bị thương vào đâu?
Lựu vờ nằm im như đang ngủ. Anh không thích ông Thêm dầu biết ông là một người rất tốt, rất hăng hái trong mọi việc, lại rất thương người nữa là khác. Nhưng có một cái gì đó mà anh không gần được. Ông Thêm không như ông Ba Kiên, không thông cảm hết với mọi người, thường hay định kiến, yêu ai hay yêu quá, nhưng đã ghét ai thì khó mà thay đổi nhận xét. Lần ở dưới Tân Thới Hiệp, Lựu đã cảm thấy điều đó. Ngay như Nghĩa là người tính nóng như lửa, nhưng cái tính bỏ qua sự việc rất dễ dàng của anh cũng làm cho Lựu dề mên. Lựu nghe nói không biết có đúng không, hôm ở Tân Thới Hiệp về, Tuyên đề nghị trong danh sách khen thưởng có tên Lựu, nhưng ông Thêm bác đi.
- Đánh giặc mà bỏ chạy, không kỷ luật là may còn khen thưỏng cái gì?
Từ hôm đó Lựu càng không thích ông Thêm. Rồi ông sẽ biết, chẳng cần phải thanh minh. Lựu nằm im không nói, mặc cho ông Thêm nói chuyện với cô út:
-   Thằng Lựu bị thương nặng không?
-   Anh ấy bị ở bụng cả ở chân.
-   Cô Út nờ, cô có thương lính tụi tui không? Đánh nhau vậy mà các cô không yêu thì còn yêu ai?
Út Lích nhìn ông Thêm, anh em vẫn đồn ông hơn bốn mươi tuổi rồi vẫn chưa lấy vợ. Có người đùa cô:
-   Cô út lấy thủ trưởng tôi, tôi làm mai cho.
Cô cũng bạo miệng:
-   Anh cứ về mời thử trưởng đến đây, nói được là xong luôn à.
Câu chuyện đó đã đồn đến tai ông Thêm, ông quát ầm lên:
-   Tầm bậy, tụi bay hốt khôn dồn dại, đem gán con nít cho ông già là sao?
-   Con nít đâu thủ trưởng, cô ấy năm nay hai lăm, hai sáu tuổi rồi đó.
Nghĩ đến chuyên mình với ông Thêm, cô út cười khúc khích. Ông Sáu Dần góp chuyên:
-   Đấy, tui cũng vừa nói với tụi nó đây, tui mà là con gái tui lấy hết mấy anh Giải phóng.
í, chú Sáu, chú làm như vậy bọn cháu chết, lấy thì lấy một người thôi chớ.
-   Đó, anh Hai nghe không anh Hai, chị Ut nói chị lấy một người thôi. Anh Hai tính sao thì tính.
Ông Thêm nghe con Tạng nói vậy, nóng mặt, ông biết mình đụng phải tổ kiến, vội lảng sang chuyện khác:
-   Thôi, sơ tán đi. Lâu tạm đưa thương binh xuống hầm, nấu cháo cho anh em ăn, rồi về xem lại hầm hô' đi.
Anh em đi rồi, ông Thêm theo về hầm Lựu. Ông đã nghe Lâu và Tuyên nói về trận đánh. Cán bộ vậy là không kịp đề bạt và bổ sung. Lại phải điều cho thằng xê Hai một đại đội phó. Lấy ai bây giờ? Nhắm thằng Quá, thằng Quá lại bị thương nốt. Vừa qua, ban chỉ huy tiểu đoàn coi như gần xóa sổ.
Nhắc đến Lựu trong cuộc họp, Tuyên nối với ông:
- Lần này Lựu không bị thương thì đưa lên trung đội trưởng được.
Ông Thêm im lặng. Không phải ông phản đôi nhưng nghĩ đến ý kiến của ông trước đây… và bây giờ ông muốn nói chuyện với Lựu và tìm hiểu thêm về cậu ta.
ông Sáu phân công cho út Lích và con gái - Tụi bay phải về lại trong ấp. Mấy bữa nay nhân chạy tứ tán, địch đang cho máy bay kêu loa. Về bây giờ còn được. ít nữa là thôi à. Bữa nay về cứ khai bậy khai bạ là các ông đánh nhau, sợ quá chạy ra rừng mấy ngày...
- Tía xin cho con vào bộ đội.
- Không được, đánh thằng Mỹ phải hai chân ba mũi. Tụi  bay đi hết rồi, trong ấp còn ai? Gạo đâu nuôi bộ đội, cán bộ? Khi tụi tao đột ấp, còn biết gặp ai mà năm tình hình?
- Con không về!
- Tao không cho đi. Không có cãi.
Tính ông Sáu Dần vẫn thế, đối với con cái nói một là một, hai là hai, thằng con trai ông cho đi thoát ly, nhưng đứa con gái thì theo ông không nên ở cơ quan. Mấy đứa con gái ở quận đội, xã đội chỉ để chúng nó sai vặt. Mà tình hình này con gái đi bộ đội thì ăn ở làm sao được. Con trai người ta còn ém bờ sông bờ rạch, chui bụi rúc bờ.
- Chú Hai nè, hay là chú cho con Tạng vào trung đoàn Mười sáu đi, ở với chủ lực đỡ hơn.
- Không, vào bộ đội rồi làm phiền người ta. út Lích quay lại phía ông Thêm:
- Chú có lấy con gái vào bộ đội không?
Ông Thêm lủng bủng:
- Để yên yên rồi mới lấy được, chứ cồn bây giờ thì khó khăn lắm.
- Khó chi mà khó, tụi cháu cõng gạo được nhá, bắn súng được nhá, bơi sông được
-   Biết rứa nhưng xưa nay trung đoàn chưa bao giờ tuyển nữ vào lính chiến đấu cả.
Nghe ông Thêm nói vậy, ông Sáu Dần nhìn bọn con gái, chế giễu:
-   Tao đã bảo mà, lính chiến đấu ai lấy con gái. Tụi bay có vào bộ đội để lấy chồng thì được. Nhưng chuyện đó thì để tính sau. Cũng phải yên yên rồi mấy ảnh mới nhốn.
Út Lích lại tủm tỉm cười, tự nhiên cô cảm thấy thích đùa nghịch với ông cán bộ đứng tuổi này, ông ta có một cái gì rất trẻ con:
-   Chú Hai a, không đưa vào lính chiến đấu thì chú cho tụi em vào làm liên lạc ở cơ quan cũng được. Tụi em xin đảm bảo nhắm mắt đưa thủ trưởng đi khắp hai quận Trảng Bàng. Củ Chi không bao giờ lạc. Tụi em thuộc từng cái gò mối một ở đây mà!
-   Thôi cô đừng gọi tui là chú Hai, tui không có thứ, tui là thằng Thêm.
-   ừ thì chú Thêm.
-   Cháo được rồi đó, mày bón cho anh Lựu ăn đi. Tao đi sang hầm bên bón cho anh Quá.
Tạng nói vậy rồi cùng với ông Sáu đi sang hầm Quá.
út Lích vén màn. Lựu mở mắt:
-   Chào thủ trưởng.
Ông Thêm nâng đầu, kê lại cái gối trên võng cho Lựu.
Tự nhiên Lựu nói với ông Thêm một câu mà anh không định nói:
-   Thủ trưởng Nghĩa có lẽ chết mất.
-   Tau biết rồi.
-   Này thôi, để anh ấy ân thìa cháo.
út  Lích đứng bên kia võng, liếc ông Thêm một cái, xong cúi xuống, tay cầm thìa, tay cầm bát cháo, bón cho Lựu.
- Ổng Thêm cứ thấy bứt rứt trong người. Mọi lần đi xuống đơn vị sau những trận chiến đấu như thế này,bao giờ ông cũng mang theo hộp sữa, lần này cả bạn chính trị sạch không.
    Lựu nheo mắt nuốt một thìa cháo,nhìn sang cô út,nhìn sang ông  Thêm.bộ mặt ông thêm khổ não trông thấy.
 Cố gắng ăn thìa nữa đi anh, thủ trướng đứng đó trông chừng cho anh ăn đó, anh Lựu à.
Lựu lại nhắm mắt nuốt thêm một thìa cháo nữa. Anh ăn như một cái máy, ăn là vì phải ăn, vì có những người đang săn sóc và an ủi anh đứng ở bên cạnh. Vừa nuốt cháo, nước mắt Lựu lại ứa ra, chảy giọt xuống gò má.
Giữa lúc Út Lích rút khăn lau nước mắt cho Lựu thì cô cũng thấy ông Thêm quay đi, rút mùi soa trong túi lau nước mắt, sau đó ông giả vờ xì mũi ầm ĩ.
Lựu bỗng thấy hết giận ông Thêm. Thì ra cái ông này cũng vô tâm vô tính. May mà mình cũng chưa có phản ứng gi.
- B.52.
- B.52
" Tiếng truyền từ hầm này vòng sang hầm khác.
Vội vàng đặt bát cháo xuống, út Lích nâng một đầu võng, ông Thêm một đầu, chuyển Lựu từ hầm lộ thiên vào hầm có nắp.
Họ vừa kịp đặt cáng xuống thì tiếng bom đã rơi hun hút, rồi cả trời đất rung rinh, cái hầm như chao võng đất trên nóc hầm rơi lả tả, ngọn đèn trong hầm tắt phụt.

[danhthanh]

Từng làn bụi đỏ như khói bay trong ánh lửa chớp lóe. Tiếp đó là một trận mưa cát bụi rào rào để xuống. Mùi khói bom bay vào khét lẹt.
Tiếng Lựu rất bình thản.
-    Chị út bước qua người tôi mà vào trong đi, đừng đứng trước cửa hầm.
ỏng Thêm soi đèn pin quanh hầm, nói với út Lích'
. Cô đưa cho tôi cái xẻng.
Cô út bỗng kêu lên:
-   Thôi rồi, bát cháo em để ngoài kia...
-Đừng ra nữa.
Chiếc thứ hai cắt bom, nghe tiếng bom ông Thêm kêu lên
-   Rồi?
Vừa lúc thì cái hầm hực lên một tiếng như người nấc cụt, rồi xoay nghiêng đi. Mọi người cảm thấy trời đất đảo lộn. Tiếp đến một tiếng rắc. út Lích ngã lên người ông Thêm, còn ông Thêm choàng hai tay qua người Lựu.
Đất rào rào đô’ xuống, có lẽ từ miệng hầm, như thác nước. Bụi vào đầy mũi, đầy miệng mọi người. Một thanh đà sập xuống, ép vào lưng ông Thêm, ông quài tay sang một bên Út Lích cũng đang bị ép xuống như vậy.
Tiếng thở dồn dập.
• Anh thử mọi phía trên xem.
Ông Thêm lách lưỡi xẻng qua cây đà dọc, đất càng đổ xuống mạnh hơn. ông bỗng nhớ ra rằng bên cạnh cái hầm âm là hầm lộ thiên, mà đất thì từ cửa hầm ào ào, như vậy phải là một quả bom rất lớn đã bốc đất lấp cả hai hầm rồi.
Út Lích dịch lại bên ông Thêm:
•anh Hai, tính sao bây giờ?
-Đàng nói nữa ngồi im!
- em khó chịu quá!
 Đã từng nhiều lần bị sập hầm, ông Thêm có kinh nghiệm. Nếu đã moi được thì moi, nếu không, chỉ có ngồiyên không nói, càng hoạt động, càng khó chịu.
 



 
Ông bấm vào vai út Lích:
• Chịu khó ngồi im, đừng cựa quậy. Chờ anh em cứu
—   Có thể họ đến kịp... có thể họ không đến kịp...
đừng vùng vảy, trời ơi nghẹt thở quá... út Lích gục đầu lên vai ông Thêm quằn quại. Họ vẫn nghe thấy tiếng Lựu thở dốc.
Rồi tất cả xỉu dần.
quả bom mồ côi vừa nổ dứt, đất cát hãy còn đổ rào rào xuống như một trận mưa, các chiến sĩ đã nhảy lên miệng hầm gọi nhau.
Hầm nào không có tiếng đáp, họ chạy đến.
-   Thủ trưởng Thêm đâu?
-   Cô út ? Út Lích đâu?
Ông Sáu Dần chạy ra khỏi hầm:
-   Con Út nó ở hầm bên.
Tất cả chạy xô đến miệng một hô bom sâu hoắm và một  đống đất.
-   Đưa xẻng cuốc đến đây, nhanh lên!
-   Miệng hầm phía nào?
Lâu rẽ mọi người ra:
-   Lấy xẻng moi đất từ cái hầm âm này ra, mau lên, lấy  cây bằng lăng làm chuẩn, còn các cậu kia, cuốc đất trên trốc  hầm.
-   Những ai ở dưới này?
-   Thủ trưởng Thêm, cô út, và anh Lựu.
-   Ai không làm thì tản ra, Tuyên xuống đơn vị xem tình hình ra sao, cẩn thận nó cồn đánh nữa đẩy.
-   Thủ trưởng Thêm đang ở trên hầm dại đội. Không biết ai xui khiến thủ trưởng đến đây?...
- Nhanh lên, đừng nổi dóc nữa

Lâu giẠt lây cái xẻng trong tay dổng chí liên lạc, hất đất rào rào sang hai bên.
Một lúc anh lại liếc đồng hổ, 10 phút, 15 phút, sắp rổi
—    Rồ iđây.
Lâu liếc sang hô' bom bên cạnh:
-   Cậu nào không có việc về hầm đi. Ai đào cứ đào, nó cắt bom thì lăn xuống hố.
Ánh trâng nhờ nhờ. Bầu trừi trong vắt không một gỢn mây. Vệt khói B.52 kéo dài và tiến dần đến phía họ. Tiếp đó là những tia chớp lửa nháng lên trời. Lâu ngẩng nhìn lên và thấy rõ đường rẽ ngoặt của chiếc máy bay.
Tiếng bom lại hút hút rơi xuống. Lâu ngừng tay một lát.
-   Ngoài vòng rồi.
Như vậy là nó cắt dọc theo đường Mười bôn. Cứ trung đoàn lại bị đánh lần nữa. Không biết trên dó đã kịp chuyển đi chưa?
-   Chạm gỗ rồi thủ trưởng ơi!
- Khẽ tay, dùng xẻng mà đào, lần theo cây gỗ mà moi, nhanh lên.
Lâu lại nhìn đổng hồ: gần 20 phút!
Bom vẫn rơi ầm ầm, ở hướng nam, một cột khói den và bụi đất dựng lên rồi tỏa xuống như hình cái nấm. Phía đó, trời tối sầm lại.
Đồng chí liên lạc nhấc cây dà dọc lên họ chạm phải lưỡi xẻng của ông Thêm.
* Nhẹ tay thôi, đến nơi rồi đấy.
Những người dưới hầm được moi lên đã ngất xỉu.
Đưa lên mặt đất, ông Thêm là người đầu tiên cựa quậy tay chân, há miệng ra ngáp ngáp như một con cá mắc cạn.
- Khéo chểt.

 

[danhthanh]

Lâu bấm đèn pin, lật vành tai và nhìn vào hốc    mũi từng người.      Không việc gì đâu, cậu nào biết làm hô hấp nhân tạo thì cấp cứu đi.
-   Đồng chí y tá ngồi xuống bên Lựu. Cậu liên lạc cởi  áo ông Thêm. Đến lượt út Lích, mọi người còn chần chừ thì Lâu ngồi xuống. Chỉ một lúc CẬU liên lạc đã bô bô;
-   May mà có cây đà dọc. Tim cụ Thêm còn đập dữ lắm . Số cụ là chưa chết được, cụ còn phải ở lại xây dựng truyền  thông cho trung đoàn mà.
-   Kỳ này cụ sống lại, phải đề nghị cụ cưới vợ.
-   Dóc. Im đi!
... Ông Thêm cảm thấy như có một làn gió mát rượi tràn tới và từ trong cơn mê, ông trở mình, một khối nặng vẫn đè lên ngực ông, ông lấy hết sức quay sang phải, không được, lại quay sang trái. Nếu không gượng được thì sẽ chết. ông cố hết sức kêu lền một tiếng. Tiếng kêu phát ra... u... ơ cửa miệng, không ai hiểu, nhưng tất cả mọi người đều thốt lên:
-   Cụ tỉnh rồi.
Ông từ từ mở mắt. Cái gì thế này? Trước mặt ông là một khuôn mặt. Phải rồi, cậu liên lạc! Ông liếc sang bên cạnh: một cô con gái. Họ đang cấp cứu. ông bắt đầu nhớ lại trận  B.52, rồi đến lúc sập hầm. Vậy là ông định vùng dậy, nhưng cái đầu nặng trình trịch đè ông xuống. Họng khô đắng. Miệng ông bị cái gì chặn lại. ông khạc một cái và nhè ra: đất.
Ông thây trong người nhẹ hơn. Vậy là lại một lẩn nữa mình súyt chết. Ông ngước nhìn lên trời, dần dần thấy rõ  những vì sao. Trời không gợn mây. Da trời trong vắt. Bên tai còn tiếng kêu o... o... Nhưng tâ't cả im lặng.
ước chi có những đêm thế này, ông được sống thật yên 1
tĩnh, nằm ngửa mặt lên nhìn trời. Cái chết có lúc xa vời, mà có lúc gần gũi thế. Vậy là ông mới ở cõi chết trỏ vể.
Ông liếc nhìn sang bên cạnh.
-   Cô Út đâu?
-   Cô út cũng sống rồi.
Ông nói theo như một cối máy:
-   Sống rồi à?
Ông lại mệt quá, nhắm mắt lại.
Trước lúc cái hầm tiếp tục sập, ông còn nghe một tiếng ục.
... Giữa cô Út và ông có một khoảng trống. Đất áp vào đầu ông, người ông, tay chân ông.
Ông vẫn nhớ: ở dưới ông là thằng Lựu. Ông và cô út chụm vào nhau để dành cho Lựu một khoảng trống. Lúc đó cô Út nói gì mà ông không nghe. Vậy rồi ông không thở nổi nữa, dần dần xỉu đi.
... Người tỉnh dậy sau cùng không phải là Lựu mà là cô Út. Khi thấy môi cô mấp máy thì Lâu đặt tay lên vai cô lắc

-   Cô út, cô Út!
Út Lích từ từ mở mắt. Cô gái nhìn ngây đi một lúc, rồi hơi đảo mắt sang hai bên, hắt hơi liên tiếp mấy cái. Sau đó lại nhắm mắt lại và trên môi khẽ nở một nụ cười.
• Sống rồi đó.
Lâu nói như vậy rồi đứng lên. Anh còn cả một đơn vị phải lo.
Nhảy lên miệng hầm, anh mới thấy lạnh buốt. Sương mai đã thấm xuống, đầm trên vạt áo. Anh về hầm mình lấy áo ngoài mặc, tìm hộp dầu “Song thập” trong bồng và trở lại vứt cho cậu liên lạc.
- Xoa vào ngực và hai bên thái dương từng người rồi nhờ
cô Tạng nấu giùm xoong cháo.
Lâu chạy một vòng quanh đơn vị. Đâu cũng chỉ những hố bom sâu hoắm và đỏ như miệng quả núi lửa. Sập ba cái hầm!
Bị thương thêm một. Lâu đi từng trung đội, lệnh cho anh em lấy chà che miệng hầm và rắc lá trên nóc để đề Phòng  sáng dậy “cá rô” đi soi rồi gọi Tuyên và cán bộ lên hội ý.
Vừa sắp xếp chuyển thương binh đi, bàn kế hoạch tác chiến, công việc ngày hôm sau xong thì trời vừa sáng.
    Khi  mọi người đi vợi rồi, ông Sáu Dần lại gọi Con gái đến.
-   Tạng à, như tối qua tao nói bây giờ mày phải về trỏng nói với má mày là bây giờ tao đặt văn phòng ngoài này. Thỉnh thoảng tao về. Tụi nó có rầy rà chi thì cứ nói là ông Sáu ông chạy đâu từ ngày ấy, mẹ con tui không biêt.
-   Rồi đến hồi nào tía cho con đi?
-   Không có hồi nào trọi, ở trỏng rồi mẹ con đấu tranh chính trị với tụi nó. Ngoài này tao lo cái mũi võ trang.
-   Đấu tranh! Tía nói vậy chứ lên quận nó dang nắng cho muốn chết! Con về rồi đi tù cho tía coi.
-    Tù thì tù, không đi đâu ráo trọi.
Tạng muốn khóc, cô quay lại nhìn út Lích lúc đó đang nằm trong võng. Chị út tự do quá. Chị ấy ở lại trung đoàn Mười sáu cũng được. Bố chẳng có quyền gì với chị Ut. Chỉ tại Tạng là con của tía!
- Chị út ở lại à?
Út Lích quay sang nhìn ông Thêm, ông cũng đang nằm trên võng. Ồng nghĩ: giá mà trung đoàn có tụi nhỏ như con  Tạng, con út Lích ở ban quân y nuôi thương binh thì hay  biết bao nhiêu? Có lẽ út Lích định ở lại chăng? Thấy ông  Thêm im lặng, út Lích nói nhỏ:
• Anh Hai xin cho con Tạng ở lại đi.
-   Còn cô thì sao?
út Lích nhám mắt thở dài:
-   Em về trỏng.
Tạng trố mắt.
-   Chị cũng về à?
-   Chị còn con Miền.
-   Thì chị gửi nó cho má em.
Không, cơm gạo mô nuôi mãi được!
-   ừ, hay là chị em cùng vể cho vui.
-   Vui, nói vậy mà nói được à Tạng. ôi thôi tao mệt quá.