Đất Trắng

[danhthanh]

-Suốt đêm dó, Tuyên không nói một câu nào. Anh bỗng cảm   thây như sau cái sự việc đó mình già đi hàng chục tuổi. Anh nghĩ đến những điều mà xưa nay anh chưa từng nghĩ. Rồi đây, trong cuộc chiến đấu này, anh sẽ còn gặp bao nhiêu trường hợp khó xử như thế. Và bỗng nhiên anh nghĩ rằng, từ hôm qua trở về trước, anh vẫn còn là một đứa trẻ.
Sau khi Nghĩa đi, ông Ba Kiên về ở với tổ Nam. Tổ Nam có bốn người, cộng thêm với nhóm ba người của ông Ba Kiên nữa là bảy. Họ ở hầu như tuyệt đối bí mật. Đã mấy hôm nay trung đoàn mất liên lạc với cán bộ địa phương, vì vậy họ lại càng tịt mù tin tức. Bánh mỳ và gạo rang họ đã chia ra, ăn dè dặt lắm, nhưng đến nay thì hầu như hết nhẵn. Ngày hôm đó, cả bảy người chỉ có một ổ rưỡi bánh mì. Họ phải lấy mía, chặt cây chuối ăn thêm cho đỡ đói. Bằng mọi giá, họ phải vào được ấp.
Đêm ấy, ông Ba Kiên quyết định chia bộ phận còn lại làm hai: tổ Nam cộng thêm Thắng và cậu chiến sĩ của tổ Nghĩa để lại, sẽ tập kích vào tụi địch nống ra trên đường 8, còn tổ Canh thì cùng thời gian, đột nhập vào ấp và mua gạo.
Đêm đi nghiên cứu về mệt, ông Ba Kiên trải vải mưa trong đám mía nằm ngủ. Thắng không ngủ được. Cậu ta ngồi thơ thẩn chẳng biết làm gì. Thật là buồn. Lúc Thắng chưa xuống vùng ven, anh nghe số anh em đi xuống trong đợt một về kể chuyện vào ấp. chuyện gặp đồng bào ven đô. chuyện vào gần Sài Gòn trông thấy ánh đèn điện sáng rực. rồi chuyện các má. các chị vào trong căn cứ cho quà. chuyện ngồi trong những vườn chanh vườn quýt, đánh nhau xong lại bứt trái cây mà ăn... Bảy giờ xuống đây, suốt ngày anh ngồi một mình trong bãi mía...
Buồn quá. anh ra bờ rạch. Anh nghĩ đến chuyện câu cá. Hồi lên đường đi B, người ra phổ biến kinh nghiêm là nên mang theo một vài cái lưõi câu để câu cá ở những con suối trên đường hành quân mà cải thiện. Cái lưỡi câu ấy bây giờ anh vằn giữ.
Thắng bẻ một cành cáy làm cần câu, lấy dao găm đào
tìm mồi giun hai hên bờ rạch, gói vào một cái lá và ra một gốc vắng ngồi câu.
Buổi trưa, nước trong vắt cá không ăn mồi. Chi có vài ba con cá mương lượn đi lượn lại, rồi đột nhiên xông vào rứt một miếng mồi và bơi biến đi mất. Một lúc, kéo cần câu lên thì mồi giun đẫ lại hết. Đang lúc mải mê. Thắng bỗng nghe có người nói bên cạnh:
■ Chú câu vậy, chừng nào mới được?
Anh người nhìn lên. Đó là một người đàn ông khoảng ngoài ba mươi tuổi, đội nón lá, mặc quần xà lỏn. tay xách một giỏ đựng cá, tay kia xách một cái cần câu cong vút. Anh ta ngồi xuống bên cạnh Thắng. quấn một điếu thuốc lá rê hút, thuốc khói bay lên khét òm.
-   Phải câu chìm mới ăn. Dây câu chú có chì không?
• Tôi câu chơi vậy.
Người đàn ông ngồi nghỉ chơi nhìn chung quanh, một lát lấy
một con cá chuối to tướng còn giãy đành đạch.
- Chú cầm lấy con cá này mà nấu canh chua thì ngon hết biết.
Lúc đầu Thắng còn chần chừ. nhưng người đàn ông nói thật thoải mái:
- Chú cứ cầm lấy đi. tôi còn cà giỏ. ăn chi hết!
Mình cứ lấy, về mổ ra, nướng lên giầm muối tiêu cho chú Ba ăn. Mấy bữa nay chú đi nghiên cứu suốt đêm, về  chẳng có cái gì vào bụng. Thắng nghĩ vậy và cầm lấy con cá.
Người đàn ông giục:
-   Đưa về nhanh, làm cho nó tươi.
Thắng cầm con cá chạy đi luôn, quên cả  cảm ơn. Còn người lạ nhìn theo một lúc rồi cũng xách giò cá đứng dậy.
Con cá lóc đến gần bảy tám lạng, Thắng cạo  vẩy, bỏ ruột, rồi lấy những lá mía khô nhóm lửa. Con cá khỏe thật, chặt đầu rồi mà nó còn giãy lên đành đạch.. Thắng cầm cái que định xiên qua con cá,lại tuột tay rơi xuống.
 Cá đâu vậy, Thắng?
Nghe ông Ba Kiên hỏi, Thắng quay lại, giơ cao con cá:
-   Chú xem, cháu câu được con cá to thế này! Đến một cân không, chú Ba?
Trong lúc Thắng chờ đợi một lời khen của trung đoàn trưởng thì ông Ba Kiên nghiêm nét mặt, hỏi:
-   Cậu đi câu ở đâu vậy? Có ai trông thấy cậu ngồi câu ngoài đó không?
Thắng lặng thinh, bỏ rơi con cá xuống đất:
-   Có một người cho cháu con cá này.
Ông Ba Kiên định hỏi Thắng xem người như thế nào, từ đâu tới, thì một chiến sĩ từ tiểu đội Nam chạy hớt hơ hớt hải đến:
• Báo cáo thủ trưởng, ở hướng đường bờ đằng sau vườn mía và đường bờ bên phải vườn mía đểu có tụi lính. Anh Nam đề nghị thủ trưởng cho vượt đường!
ỏng Ba Kiên vừa mới ngủ dậy, ông vội vàng quơ cái xà cột bên cạnh và quấn tròn tấm vải mưa lại:
-   Về nói với đồng chí Nam cho bộ đội rút dọc theo vườn mía, ra sát đường bờ bên phải. Nếu gặp địch thì nổ súng vượt sang vườn mía bên kia đường. Tối về gặp tôi ở ngà ba bến thương binh báo cáo tình hình. Tôi sẽ đi theo tiểu đội Canh.
ông vừa nói vừa buộc tấm vải mưa vào thắt lưng. Trong lúc đó, Thắng củng đã vứt con cá, chuẩn bị xong bồng súng.
- Đi! - Ông Ba Kiên nói vậy và đi về phía tiểu đội Canh.
Tiểu đội Nam rút dọc theo luống mía. Còn tiểu đội Canh theo lệnh của ông Ba Kiên, rút ngang qua nhứng luống mía để phân tán mục tiêu của địch.
Canh dẫn tiểu đội ra gần đến mí đường thì đã nghe tiếng tụi lính la hét. Các chiến sĩ nằm dán mình xuống đất sau luống mía. Họ nhìn ra đường và đưa mắt nhìn Canh nhận lệnh.
Canh sẽ ném lựu đạn trước, sau đó tất cả cùng ném lựu đạn và nhảy qua đường. Canh sẽ  rút sau để xử trí tình huống bất trắc và để đảm bảo cho tất cả rút an toàn . Bên kia con đường vẫn là một vườn mía. Họ sẽ rút dọc theo vườn mía khoảng bảy tám trăm mét, rồi lại tạt xuống rạch, qua bên kia bờ mà rút về ngã ba bến thương binh. Con đường rút lui và địa hình ở đây đã được ông Ba Kiên nghiên cứu trước từ hôm mới đến đây.
Từ lúc vứt con cá, vội vã xách bồng chay theo sau ông Ba Kiên, Thắng  rât lo. Anh chưa biêt rồi chuyện gì sẽ xảy ra sau cái vụ câu cá này. ông Ba Kiên chưa hề nói với anh một câu nào về chuyện này nhưng anh biết là ông đang rất bực:
-   Chạy đi! Anh đang nằm thì nghe  tiếng lựu đạn nổ và có người nắm lấy vạt áo kéo dậy
Thắng đã quên mất không ném  lựu đạn. Qua khỏi đường, Thắng nhớ 1ại và định quay tìm ông Ba Kiên thì lại đã có một bàn tay nào nắm chân anh giật ngã xuống. Liền đó, một quả đạn kêu sè sè và nổ ngay bên cạnh. Địch bắn cao đạn chiu chiu ngang qua đầu.
-   Rút nhanh lên, nằm chi đó nữa?
Bây giơ Thắng mới nhận ra người nằm bên cạnh anh là ông Ba Kiên.
Một người, hai người, rồi ba người chạy trước anh. Thắng cũng nhổm dậy và anh không biết là mình đang chạy - Một lúc, anh quay lai thì đã không còn thây ai đằng sau anh. Đạn bay cắt ngang những ngọn mía – Tiếng địch la hét nghe rõ mồn một. Bỗng hai tiếng lưu đạn nổ rền, tiếp theo những loạt AK chen lẫn những loạt đạn M16.
-   Bắt lấy nó
-   Bắt lấy thàng tóc bạc!
Chúng nó đang đuổi  bắt ông Đa Kiên. Thắng chợt hiểu ra điều đó- Và như một cái máy, anh ù chạy quay trở lại 

-   Bục! Bục! Bục!...
Khói dựng lên trước mặt Thắng. Anh nằm xuống, hướng mũi súng về phía mặt đường, nhưng không thấy gì cả.
-   Nó chạy về hướng này đây! Rõ ràng tao trông thấy hai cái chân mốc cời của nó!
-   Tao đã nhắm đúng giữa ngực. Nó không thể chạy quá khỏi nơi này mười mét. Vào đi! Đù mẹ... sợ à?
ở lại tìm ông lúc này không được, mà đánh nhau đây thì càng không được. Nếu quả thật ông Ba Kiên đang bị thương nằm cách đây mười mét như thằng lính nào đó vừa nói. Thắng còn lúng túng chưa biết xử trí thế nào thì những cành mía trước mặt xao động.
-   Đấy, mày thấy chưa? Dấu chân của nó...
-   Không thấy có dấu máu. Vào nữa đi!...
Thắng vẫn nằm im. Anh tự nhủ: “Nếu nó vào đến đầy...”. Và anh quay mũi súng về phía tiếng nói, nằm xoay người lại, lấy luống mía làm bệ bắn, má áp vào báng súng, giống hệt như động tác nằm bắn mà anh đã học tập trước ngày lên đường vào chiến trường.
Một cái mũ sắt! Thắng bình tĩnh thu nó vào trong thước ngắm và anh nghĩ: “Nó vẫn chưa tìm thấy ông Ba Kiên”.
Thằng lính đứng lại một lúc rồi đưa tay thật nhẹ rẽ nhừng lá mía che trưóc mặt nó, tiến lên vài bưóc. Không biết nghĩ sao, nó lại ngồi xuống.
Thắng nổ súng. Anh chỉ bắn một viên và sau đó sải chân nhảy qua luôn ba bốn luống mía và bò đi. Khắp cả vườn mía lại rộn lên tiếng súng.
Lần thứ hai, Tháng lại gác súng lên luông mía, áp má vào báng súng. Bỗng có tiếng gọi:
- Thắng! Rút đi...
Ahh quay lại, nhân ra Canh liền kêu lên:
Chú Ba còn bị thương, không biết bây giờ nàm đâu?
 Ông ấy về bờ rạch rồi. Chạy đi, mau lên!
Thắng bám theo Canh mà chạy, nghe bốn phía ran lên tiếng súng.
Khi đến khi về tới ngã ba bến thương binh, Thắng mới hiểu ra là chính ông Ba Kiên đã chắn địch cho anh chạy.
Khi Canh nổ súng cho moi người vượt đường thì sau đó ông Ba Kiên lại dừng lại ném lựu đạn cho Canh vượt. Cũng lúc đó, ông đã nắm vạt áo Thắng, kéo lên bảo chạy, rồi lại giật anh ngã xuống để tránh lựu đạn. Ông vừa đứng dậy thì tụi nó đã nhắm ông nổ súng. Ông làm như bị thương ngã xuống, lăn đi một vòng rồi luồn trong đám mía mà rút. Lúc đó Thắng nghe chúng nó la: “Bắt lấy thằng tóc bạc” và anh đã quay lại.
Ra đến bờ rạch, không thấy Thắng đâu, ông Ba Kiên cho Canh quay lại tìm.
*Vậy là trong một ngày, mình đã làm phiền chú Ba bao nhiâu lần - Thắng nghĩ vậy và đến bên cạnh ông, nói nhỏ:
-   Cháu xin lỗi chú   
Mới qua một cơn nguy hiểm, vậy mà bây giờ trông ông Ba Kiên ngồi hút thuốc thật ung dung - Ông cười nói vói Thắng :
-   Vậy là Hôm  nay chú cháu mình mất một. con cá to. Tiếc quá...

[danhthanh]

..
Đêm hôm sau, cả trung đoàn còn lại mười lăm người, tập trung ở ngã ba bến thương binh để ra đi.
Thị đã mang thư cửa phân khu xuống gọi trung đoàn về làm nhiệm vụ mới.
Tổ Nghĩa cũng đã rút về.
Trận đánh ở vườn mía, tuy mỗi bộ phận rút theo một Hướng có người rút trước, có người rút sao, nhưng rồi tất cả
đều về đầy đủ. Cỏ chiến sĩ khi rút lui, trông thấy tốp địch cụm lại, còn rán ném thêm một trái lựu đạn rồi mới chạy. Không có ai hy sinh, chỉ có một bị thương nhẹ. Anh em về kể chuyện râm ran.
Đơn vị tập trung ở ngã ba bến thương binh.Ở  đây, con rạch từ sông Sài Gòn chạy về, chia ra làm hai nhánh. Chính từ cái ngã ba đó, Tám Hàn đã rẽ sang trái, lên lộ 8 đi vào bốt Bà Bếp. Cũng chính ở cái ngã ba đó, Lựu thì lại rẽ sang bên phải, lùi về phía sau. Còn bây giờ, thì trước mặt chiến sĩ trung đoàn 16 là con sông Sài Gòn. Phía đó vẫn ầm ào tiếng máy bay và bom đạn. Người đứng trong hàng quân không nói gì cả có lẽ chỉ có Lựu, nhưng hình như không ai chú ý đến anh lắm.
ỏng Ba Kiên thì tỏ ra rất vui. ông nói với mấy người đứng bên cạnh:
-   Một trung đoàn chừng này người kể cũng có thể đủ đánh giặc rồi chứ, bay!
Thấy ông Ba Kiên vui, Thắng hết lo cái tội câu cá. Bây giờ anh cũng liến thoắng tham gia câu chuyện:
-   Bây giờ thì cháu quen rồi. Có ở lại đây bám trụ cháu cũng không ngại nữa.
Ông Ba Kiên mỉm cười.
Ông nhìn Nghĩa và Tuyên. Bỗng ông nghĩ đến việc rồi đây có thể xếp một cặp cán bộ: Tuyên chính trị viên và Nghĩa đại đội trưởng. Một lớp cán bộ đã được trải qua thử thách sẽ được bổ sung cho trung đoàn. Điều đó khiến ông thấy yên tâm.


HẾT TẬP I

[doi_bui]

Tiếp tập 2 đi bác ơi!

[danhthanh]

Tập 2

Chương một


Bác Hai!
- Ủa, Tư Quang mày?
Hai người chào nhau rồi im lặng ngồi nhìn nhau. Từ lúc Tư Quang vào, ông Hai Trụ ngồi xếp bằng không nhúc nhích trên tấm phản kê chính giữa nhà, thong thả nhấp từng hụm trà một.
Họ tìm gặp nhau, nhưng khi đã ngồi trước mặt nhau rối thì lại không biết nói gì cả.
Họ đều từ ngoài Đồng Lớn vào, tình hình ngoài đó đang sôi động, nhưng ở đây lại im khe. Mấy thằng lính không ra “kích” đêm, thậm chí không thèm bắn pháo sáng canh chừng như mọi hôm nữa.
Dãy nhà tôn trong ấp nằm dài xếp hàng ken nhau trong tranh tối tranh sáng. Le lói có những ngọn đèn dầu hỏa rọi ánh sáng qua kẽ vách. Tiếng pháo, tiếng bom từ ngoài Đồng Lớn dội về làm cho mọi người không ngủ được. Ngọn lửa từ phía đó chảy sáng rực một góc trời.
Sau những cánh cửa khép kín, phát ra tiếng nhạc xập xình, tiếng ca vọng cổ rền rĩ lẫn trong tiếng khóc của trẻ COn và tiếng chó sủa hờ cầm canh một cách mệt mỏi.
ông Hai Trụ khịt mùi hoài. Cái gì cũng ngột ngạt Những con trâu bị cột sát sau hè nhà ngay giữa lối đi, mùa mưa, nước phân, nước, giải trôi lênh láng.
Dãy nhà lụp xụp này nằm lọt giữa vòng rào kẽm gai, cạnh chiếc lô cốt chuồng cu cao lừng lững, trông chẳng khác gì một trại chăn nuôi khổng lồ.
- Vào ấp chiến lược!
Chuyện xưa nay ông Hai Trụ chưa bao giờ nghĩ tới.
mà hôm nay...
Ông giận mình rồi lại giận lây sang cả cái ấp Đồng Lớn vốn xưa nay ông rất yêu mến. ông đã đi từng nhà nói chuyện với với bà con cô bác. Lúc đầu người ta còn nghe lời ông, ban ngày tản ra ngoài bìa rừng, đến đêm lại trở về... Cũng có gia đình và chia đôi, vào trong ấp chiến lược một nửa, ở lại bên ngoài một  nửa. Nhưng rồi dần dần, tụi nó bắn pháo dữ quá, và cho đên hôm qua, sau một trận càn ủi ác liệt kéo dài, chỉ còn ông là người ở lại cuối cùng để rồi đến bây giờ cũng phải tìm vào đây.
Mấy đứa du kích thì không nói làm gì, chúng nó chẳng lấy  sức đâu mà chống chọi với thằng Mỹ được mãi... Nhưng các đơn vị chủ lực tại sao không đem quân về mà đánh, mà giữ lấy cái ấp Đồng Lớn xưa nay vẫn là căn cứ du kích nổi tiếng một vùng này? Đất đã bỏ đi làm sao quay lại được nữa?
Hôm con Sáu Trang về, ông đã nói với nó:
- Ngày một ngày hai rồi thằng Mỹ sẽ ủi trắng, ủi sạch bách, ủi teng beng hai quận Củ Chi, Trảng Bàng này cho  chúng mày xem. Đến lúc đó rồi một búi cây cũng không còn  mà núp. Du kích bấy giờ ém vào đâu? Chủ lực ém vào đâu?  Mày về nói với mấy anh trển tỉnh liệu xem sao chứ cứ cung cách này thì rồi bọn tao cùng đến phải bỏ đất mà đi thôi.
Nói vậy chứ làm sao bỏ đất mà đi được?
Biết bao nhiêu lần rồi, từ trong những đám lửa đó, ông Hai bốc vác, thu vén tro than, nhặt nhạt từng mảnh gỗ.
thanh tre còn lại, dựng lên ngôi nhà trên cái nền sạm đen màu khói ấy. Những thanh gỗ tướp xơ, những tấm ván cong vênh, những cây cột cháy xém còn mang đầy thương tích đó. Dấu vết mùi gỗ cháy trên một cái ghế ngồi, dấu đạn xuyên ở một cánh cửa, cái kiềng cụt chân mà bà Hai kê bằng viên gạch đều được ông Hai giữ lại. Cứ sau mỗi trận cản ủi ngôi nhà lại thay đôi đi một ít. Nền rộng thêm ra, nhà thu hẹp lại, mái thấp xuống. Mặc dầu thu nhỏ hạ thấp, thay đi những cây cột mới, những cánh cửa mớí, ông Hai vẫn giữ nguyên cho ngôi nhà những cái gì có thể giữ được. Nhà ông vẫn trở mặt về hướng tây, vẫn nhìn ra cái cứ du kích của Tư Quang. Phía sau nhà, bên trái vẫn là mấy bụi chuối, nơi dể lu nước, và viên đá kê rửa chân. Chì có hàng tầm vông bị bom đào lên không thể một lúc mà trồng lại được..
-  Tư Quang!
-Dạ!
-   Sao mày bảo chúng tao bám trụ mà mày lại “dông” vô đây trước?
Tư Quang:
-   Chậc...
Tự nhiên bác Hai cười khẩy một cái:
-   Ái già, hồi này tụi tao không nghe hát cái bài chi mà An Nhơn, An Phú, mày nhớ bài đó nữa không Tư Quang?
Biết ông Hai nói chọc tức mình, Tư Quang nuốt nước bọt đánh ực một cái. Bài hát ấy nói về du kích Củ Chi hồi còn đánh Mỹ dưới địa đạo. Trong trận đánh Mỹ đầu tiên ấy, anh và Hai Cà, con bác Hai Trụ, mỗi người một cây “bá đỏ”, chốt hai đầu địa đạo, cự nhau với giặc suốt bảy ngày đêm. Chao ôi, cái đận ấy là gian nan! Quân Mỹ do xuống lèn trời lèn đất. Nghe nói nó đưa nước ngọt từ bên Phi Luật Tân về, “bay máy bay” phun xuống làm mưa nhân tạo cho lính tắm, cô bác đã phát ớn. Động vào chúng nó là y như động vào tổ kiến bù nhọt. Đánh đằng trước, chúng nó đổ “trực thăng” đằng sau. Đánh đằng sau, chúng nó lại đổ đằng sau nữa , một cái, máy bay. Đại bác mù trời.

[danhthanh]

Ông Hai đi coi bọn Mỹ đổ quân về, lác đầu nói với bọn Tư Quang

- Tụi bay liệu sao thì liệu, chứ tao xem cung cách này cứ lấy sức ra đôi chọi với chúng nó
Lắm tiền nhiều của. quân lính hằng hà sa số, không biết bao nhiêu mà kế. Không biết rồi các ông trển tính sao đây?
 
Bữa đó, họ cũng ngồi im lặng như vậy đây. Tư Quang nghe ông Hai nói cũng nuốt nước bọt ừng ực như thế này. Riêng Hai Cà thì nhất định phải đi coi cho được thằng Mỹ tận mắt.
Lúc trở về, hắn nói với Tư Quang:   V
- Con mắt thằng Mỹ xanh mà lấc la lấc láo, tui coi bộ hắn chậm lắm anh Tư ạ, ta cứ thử đánh một trận xem sao rồi rut kinh nghiệm.
Vậy rồi trận đánh đầu tiên xảy ra, một trận đánh cho đến bây giờ mỗi lần nghĩ đến anh vẫn còn cảm giác ngơ ngác, bàng hoàng. Lúc đó, Tư Quang nào có biết hình dáng mặt mũi thằng Mỹ ra sao. Chỉ nghe nó bắn pháo rồi trực thăng bay ầm trời ầm đốt. Vừa xách súng ra đến chiên hào, đã thấy quân Mỹ tràn vô như kiến, lính đâu mà đông dữ! Đạn nhọn bắn từng viên một, chết thằng này thằng khác lại tiếp lên. Nghe nói chúng nó đánh theo kiểu điều lệnh chánh quy mà. Tư Quang liệng năm trái Mã Lai, giật một trái nổ, bắn hết cả "bao xe” đạn, quần nhau suốt một tiếng đồng hồ ròng rã với chúng nó, xong xuống địa đạo ngồi nghỉ lấy thêm đạn, lại lên đánh nữa.
Sau ngày thứ nhất, cán bộ dẫn bà con theo “đường ống” đại đạo sang bên kia sông,chỉ để một tổ du kích trụ lại,lúc đánh,lúc nghỉ.
Đến ngày thứ ba, bọn Mỹ dò theo “đường ống” đánh mìn thủng từng lỗ lớn rồi dòng dây thả lính xuống. Hầm chật, Tư Quang phải vừa đi thụt lùi vừa lựa thế bắn, thằng này chết, chúng nó kéo lên, thay thằng khác xuống. Bảy ngày như thế dưới địa đạo, đói bết. Đêm đến, chui lên chỗ nào cũng gặp Mỹ. Mãi đến đêm thứ bảy, họ lần theo “đường ống” về An Phú. Bò lên không thấy giặc, Tư Quang cho anh em nhằm hướng nhiều pháo bắn đi tới. Làng xóm vắng tanh, nhà cửa bị đốt sạch, trâu bò nằm chết ngổn ngang. Một số dân chạy sang bên kia sông, còn một số nữa, bị chứng nó xúc lên “trực thăng” đưa hết vào ấp chiến lược. Mãi cho đến gần Tết, dân mới lác đác trốn về, dựng thum lên ở. Chúng nó lại bắn đại bác, bỏ bom. Lần đó dân Đồng Lớn chết không biết bao nhiêu mà kể.
Con trai ông Hai cũng chết trong đận ấy, giữa lúc đang cùng ông dựng lại nhà ở.
Bây giờ nhắc đến chuyện đó, người ta lại nhắc đến những chiến sĩ du kích đã hy sinh như Hai Cà. Dân Củ Chi thường giải thích cái lý do kém sút của phong trào như sau: Bây giờ mấy đứa đánh nhau giỏi như thằng A, thằng B chết ráo trọi rồi. Điều đó làm cho những người còn lại như Tư Quang tủi thân. Đối với anh, hình như những chiến công ấy đã thuộc về một quá khứ hào hùng không bao giờ có thể trở lại được nữa.
Có lính đi tuần đêm đấy...
Bác gái từ ngoài đi vào khép cửa lại.
Tư Quang đứng dậy ra phía sau. ông Hai vẫn ngồi nguyên trên phản:
• Có gạo nước chi bới cho tụi nó một ít, tình hình này chưa chắc anh em du kích đã vô đây được. Hừm, mãi đến hôm nay lại thấy đi tuần đêm.
Vừa mới đó, ông Hai làm như có vẻ giận mấy thằng du kích thì bây giờ ông lại thấy thương chúng nó. Thằng Tu Quang vào ấp một lúc rồi đi lại ra ngoài, ông chưa hỏi xem mấy hôm nay tình hình làm ăn của anh em ra sao?
Bà Hai ngồi đong gạo vào cái bồng may bằng vải nhựa Mỹ của Tư Quang. (Mỗi lần vào ấp chiến lược, anh tạt vào nhà bác Hai trước, vứt cái bồng lại đó).
-   Bỏ thêm vào đó cho tụi nó ít khô cá.
Ông Hai vừa nói vừa đứng dậy, mở chạn thức ăn, lấy ra một xị rượu.
-   Đưa tụi nó mang ra ngoài chia nhau mỗi đứa một tợp cho ấm bụng... - Xong mọi công việc, bà Hai lại ra đứng gác ở cửa trước, còn ông Hai xách cái bồng xuống bêp ngồi cạnh Tư Quang. Hai người nhìn ra ngoài trời tốĩ đen...
Một lúc sau, ông Hai hỏi trước:
- Bây giờ tróc cứ vậy rồi tụi bay định về đâu ở?
Tôi cũng chưa biết tính sao đây. đang cho anh em ém tạm ở gần Suối Cạn, bữa nay máy ủi ủi gần tới suối, tôi sang gặp chú Hai bình toong, bí thơ Đảng ủy thì bên ấy cũng tróc cứ, chưa biết ổng chạy đâu.
-   Bọn bay có nghe tình hình bên Trảng Bàng thế nào không?
-   Từ đây ra đến bờ sông trắng như tờ giấy trắng, bên đó cũng chẳng khác chi bên ta.
-   Vậy tụi bay có biết cung cách làm ăn của du kích các xứ khác ra sao không?
-   Đường liên lạc khó lắm, chỗ nào cũng biệt kích, cũng thám báo. Bên kia sông chúng nó cũng nống ra dọc đường Mười bốn, chiếm lại Suối Dứa, Rạch Bắp. Bọn Dầu Tiếng tung tin là sẽ  chiếm lại Thanh An rồi càn sang mấy cái cứ bộ đội ở Công Bông Giấy, Đắc Un.
 Thằng đại úy Trung trong Tiểu khu Trung Hòa tuyên bố lần này sẽ đuổi Việt cộng lên  tít tận biên giói xong thì ký hiệp định, chấm dứt chiến sự.

[danhthanh]

..
ông Hai nhổ một bải nước bọt:
•   Được mấy hồi... Mà dạo này bộ đội chủ lực đi đâu ráo trọi vậy hả Tư Quang?
*   Sau trận càn cái nêm “Át - lát”, không biết các ông lính “mũ sắt” đi đâu hết, chỉ còn trung đoàn Mười sáu nghe đâu vẫn ở bên kia sông.
- Nếu chủ lực ta không về thì tụi bay tính liệu sao?
Tư Quang đang rốì ruột roí gan lên bởi trâăm thứ chuyện. Cả cái ấp Đồng Lớn bỏ đi. Đến như ông Hai mà cũng còn phải chạy vào đây nữa thì còn biết nương tựa vào ai. Anh cũng chưa nói với ông về tình hình đội du kích vừa rồi. Nói I mà làm gì? Chỉ làm cho người ta thêm lo lắng. Anh định vào ! đây tìm ông Hai Trụ, bà Tám Kim và một số cô bác, hẹn họ nơi móc ráp, vì căn cứ du kích rồi sẽ phải dời di. Mà dời đi đâu thì cho đến bây giờ Tư Quang vẫn chưa nghĩ ra được!
Mọi chuyện Tư Quang cũng đã có sơ bộ dự kiến cả đấy, nhưng anh đâu có nghĩ đến nông nỗi này. Vừa đầu tháng, sư Hai mươi lăm ngụy về trong Trung Hòa. Tiếp đó, chúng nó đổ lính xuống Rừng Làng, Ba Cụm. Máy bay “đầu đỏ” cứ lần theo đường mòn, hễ trông thấy bóng người là bắn. Chúng nó cho “đầm già” bay gọi loa kêu đồng bào vô ấp chiến lược, để cho quân đội đồng minh hủy diệt các căn cứ Việt cộng.
Không ngờ lần này nó lại làm quyết liệt như vậy: Đổ ba tiểu đoàn Mỹ, một tiểu đoàn ngụy bao vây nguyên một cái ấp Đồng Lớn bé tí tẹo mà càn quét. Chúng nó giã pháo một ngày từ sáng đến tối, sang ngày sau gọi loa. Gọi loa rồi bắn, bắn rồi lại gọi loa, làm đi làm lại hết ngày này qua ngày khác.
Đêm đầu tiên, dân đã chạy hết phân nửa. Đêm thứ hai, 
dội du kích vào côn gặp lác đác dăm bảy gia đình. Đến ngày thứ ba, tụi Mỹ vào làng, gặp bâft cứ đàn ông, đàn bà, ngưò già, trẻ con, bất kể ngoài đồng hay trong nhà, đều lôi tuột lên “trực thăng” hót đi hốt. Còn cái nhà nào chưa cháy chúng nó đốt cho cháy nốt. Còn cái hầm nào chưa sập chúng nó phá cho sập luôn. Trong ấp thì gom dân, còn ngoài địa hình, chúng nó đưa hai chục chiếc xe ủi đến, dàn hàng ngang ủi phá. Ngày thứ nhất du kích đánh trái, nổ B.40 làm cháy hai xe. Ngày thứ hai, đã thấy chúng nó cẩu đến hai chiếc khác.
Tư Quang họp anh em lại để bàn cách đánh. Bảy Rỹ nói
-   Anh Tư à, mình đánh nhau với thằng Mỹ mà cứ nhi Phàn Lê Huê đánh nhau với cái thằng gì ba đầu sáu tay ấy chặt đầu này nó lại mọc lên đầu khác, ngán quá.
Tư Quang phải nói cho anh em yên tâm:
-   Nói vậy chớ, mình đánh riết rồi chúng nó cũng phải chờn.
 Miệng nói mạnh, nhưng trong bụng Tư Quang cũng thấy nao núng. Những đội viên trẻ tuổi như thằng Đực, thằng Re, đêm ra Đồng Lớn, không gặp cô bác, trỏ về, ngồi ỉu xìu Tư Quang bảo tiếp tục làm trái, anh em ai cũng ngạc nhiên. Họ hỏi còn làm trái làm gì?
- Để đánh chớ còn làm gì.
Nói vậy nhưng rồi Tư Quang lại thấy câu trả lời của mình có phần vô lý. Nó ủi sắp hết trơn “địa hình” rồi CÒn đánh đấm cái nỗi gì? Phải lo chỗ đứng chân đã chứ. Việc gì chứ việc ủi trắng hai bên bờ sông thì nhất định chúng nó làm được. Sau buổi họp đó, Tư Quang sang Dân Hàng tìí bí thư Đảng ủy.
Ra đi, Bảy Rỹ dặn:
Anh Tư đi mau mau về, chứ ở nhà anh em lo lắm, có gì rồi chăng biết chống chèo làm sao.
Trước đến nay Bày Rỹ, có dặn như thế bao giờ đâu. Anh vốn gan lì. Gặp khó mấy anh cũng nói với Tư Quang: Anh cứ yên tâm, Tư Quang có đi đâu xa dặn dò công việc thi Bảy Rỹ cười hề hề:
- Đến đâu ta hay đó, lo chí anh Tư...
Bảy Rỹ đã phải lo là chuyện không vừa. Bảy Rỹ mà đã lo thì bọn thằng Đực, thằng Re làm sao mà yên tâm dược. Nhìn qua nhìn lại các cơ quan bật hết. Chỉ toàn nghe nói đến nhũng trận đánh điểm, những vụ chiêu hồi, những đoàn cán bộ bị kích, bị phục.
Thằng Bảy Rỹ lo là phải. Tư Quang vừa mới ra đi thì ngay lập tức, chúng nó đem xe và lính đến bao vây đốt sạch, hót sạch cả ấp Đồng Lớn. Không tìm được bí thư chi bộ, đêm sau Tư Quang trở về, đã thấy anh em buộc bồng sẵn sàng ngồi đó. Họ còn chờ Tư Quang về, chưa biết đi đâu, tính sao? Căn cứ Đảng ủy cũng bị đánh tanh bành rồi. Tư Quang lạị bảo anh em chờ rồi tìm về ấp chiến lược, và gặp ông Hai cũng đang trong tình trạng bê bối chăng khác gì anh.
Bây giờ đi đâu nữa? Chẳng lẽ bỏ đất sao?
Hai người ngồi bên cạnh nhau im lặng. Họ im lặng đến mức có thể nghe rõ tiếng tích tắc của chiếc đồng hồ đeo taý.
Thàng Tư Quang không nói trận đánh nhau vừa rồi như thế nào nhưng cứ nhìn cái bộ đăm chiêu cua nó thì cung đoán biết được tâm trạng. Hôm qua, ngồi trên nền nhà cũ của ông ngoài Đồng Lớn nhìn sang cứ du kích nghe tiếng súng nổ, ông cũng đủ rõ, chẳng cần gì hỏi thêm nữa. Ông Hai Trụ nghĩ vậy và cũng muôn góp được một ý kiến gì hay ho với Tư Quang, nhưng sao bây giờ đầu óc ông lú lẫn quá.
Tự nhiên ông Hai nhớ đến thằng con trai đã mất. Đận ấy chúng nó cùng càn dữ vậy đây. Xong trận càn, bọn Mỹ vừa rút, ông trở về làng thì thấy thàng Hai Cà, con ông đã trở về trước đó ròi. Nó đói bết, đánh nhau bảy ngày dưới địa đạo mà. Trông thấy nó nằm xoài trước sân, thoạt đầu ông kêu lên vì tưởng là người nào bị pháo. Mặt mũi nó đen nhẻm đến nỗi ông không nhận ra nữa. Tốì rồi mà vẫn chẳng có ai về trừ mấy thằng du kích.
-   Tía về đây mà ở, tui đào cho tía một cái hầm khác, chứ đánh Mỹ vậy, tôi lên mà không gặp ai thì đói bết chịu không thấu.

[danhthanh]

..
Thằng Hai Cà chết đã ba năm nay rồi, vậy mà ông không sao quên được lời nó dặn. Mỗi lần đi khỏi Đồng Lớn, ruột ; ông Hai lại nóng cồn cào, tưởng như thằng con trai trở về,  chờ ông ở đó, đang đào cho ông cái hầm mới. Nó đào hầm để ông có thể trụ lại đó. Nó đã nói vậy thì làm sao ông có thể bỏ đất này mà đi.
Tên thật của ông đâu có phải là Trụ. Chỉ từ sau khi cái  ý nghĩ đó, sau cái sự việc khó quên đó, ông liền tự đặt tên mới cho mình để giới thiệu với các nhà báo. Cái tên vừa để tự nhắc nhở mình, vừa để giữ bí mật. Vậy rồi gọi riết thành quen. Bây giờ hầu như mọi người đã quên mất tên cúng cơm của ông rồi.
-   Bây giờ tụi bay tính sao?
-   Tui lại ra ngoài đó.
-   Mai mốt tạo có ra ngoài đó thì gặp tụi bay ở đâu?
-   Tui vô đây cũng chỉ định để hẹn với chú điều đó. Thỉnh thoảng chú nhớ đánh xe trâu ra bìa rừng.
-   ừa, nhưng tạm vậy mấy hôm rồi cũng phải có chỗ mà ở.
-   Rồi tính sau thôi chú ạ, đến nước cùng không khéo rồi cũng lại phải sang sông thôi.
Tư Quang xốc bồng đứng dậy. Khi anh đã đi khuất vào bóng tối, ông Hai mới sực nhớ là quên nhắc nó phải cẩn thận.
 
Cứ du kích xây dựng dưới lùm tre. trèo lên bụi tre đó. anh em có thể nhìn thấy chòi cu bên bốt Trung Hòa. quan sát được bọn địch khi chúng nó chuẩn bị một cuộc đi “bố”, ở đó cũng cố thể nhìn ra Đồng Lớn, Sa Nhỏ để dò xem động tĩnh cứ thấy nhân dân nháo nhác là biết địch sắp ra từ hướng nào rồi. Đó là một khu rừng làng nhỏ, trước đây Tư Quang cho gài mìn chung quanh và treo đầy những bảng “tử địa". Địch vào, trước hết cho nổ mìn, bắn súng rồi rút vô tuyến trong, ở đó, lạỉ nổ mìn, lại bắn súng lần nữa. Cứ tùy theo tình hình mà đánh trái, chọi lựu đạn, bắn súng hoặc là rút xuống hầm bí mật. Có khi túng quá, phải luồn ra phía Suối Cạn mà ‘Vù”.
Lẩn này, tụi nó làm kiểu bóc vỏ từ ngoài vào. Suốt một tuần nay chúng nó ủi trắng bốn phía. Nằm đây mãi thì chăng khác gi lũ rắn lũ chuột nằm chờ đoàn người đi “đạp cù" dồn vào giữa đám cỏ.
ủi hết chung quanh rồi, cứ du kích nằm trơ ra như một hòn đào. Trước đây, chung quanh còn có ấp, có dân, không nơi này thì nơi khác. Bầy giờ, cùng một lúc, chúng nó hốt sạch. Muốn trà trộn vào đâu cũng không được.
Vậy là họ phải ra đi.
Mọi người chỉ đợi Tư Quang về là đi, họ không biết đi đâu. Tư Quang sẽ nghĩ giùm họ. Xưa nay, những lúc khó khăn, Tư Quang vẫn bình tĩnh. Anh thường im lặng không vội vàng, tập trung để suy nghĩ, đắn đo, cân nhắc và cho đến phút cuốĩ cùng thì đưa ra một quyết định thật chắc chắn.
Lần này, thực tình Tư Quang cũng chưa biết rõ mình sẽ đi đâu, làm gì bây giờ. Anh nhìn quanh cái hầm như muốn tìm ở đó một lối thoát. Đào sát dưới lùm tre, trước đây hầm có ngách chui ra địa đạo. Nhưng địa đạo từ lâu đã bị đánh sập, cắt thành từng đoạn, bây giờ chi còn một khúc để làm chỉ nấp tạm thời như một số hầm trú ẩn khác. Nửa hầm lộ  thiên ở ngoài là nơi họp hành, làm việc. Ở đây, có một cái bàn dài ghép bàng hai miếng ván. Họ ăn cơm, uống trà và sau bữa ăn, đánh tú lơ khơ, nói chuyện ở đó. ở góc, dựng một khẩu đại liên “Mã Lai” mà đội du kích lấy dược từ chiếc “cá rô” bị bắn rơi ngoài Rừng Làng. Quận đội không thu khẩu súng này vì nó chẳng được tích sự gì. Đó là cái nòng không chân được vặn vít trực tiếp vào máy bay. Mây ông du kích khi nào hứng chí, đem lau lại, xong rủ nhau vác ra Rừng Làng, bắn chơi vài loạt cho đở buồn. Cạnh lu muối để ở góc hầm, có một cái mũ sắt dùng làm chậu rửa chén, mấy cái bẫy chuột, cái chét làm cỏ lúa và đủ các loại dụng cụ lặt vặt chảng khác gì đồ đạc trong một gia đình nông dân. Tư Quang đưa tay sờ lên cây đà ngang trên miệng hầm: một cây cột bào nhẵn, câỵ cột nhà ông Hai Trụ. Dạo đó, nhà ông cháy hết, chỉ sót nguyên có cây cột này. Nghĩ chẳng để lam gì, ông cho tổ du kích mượn về gác hầm đỡ. Cho mượn cây cột nhà! Nghĩ mà buồn cười, mượn rồi bao giờ trả? ông Hai bao: Cứ chúng mày còn thì cây cột tao còn đó, cột này gỗ tốt lắm, chẳng mối mọt gì được. Còn nếu bay để mất cứ thì bay phải đền cột cho tao. Ông Hai đùa vậy mà bây giờ lại hóa ra thật. Cứ này bây giờ làm sao mà giữ được nữa.
-   Anh Tư cười chi vậy?
Bảy Rỹ hỏi. Mọi người tự nhiên cũng cười theo.
Tư Quang bỗng nhớ, cởi bồng lấy ra xị rượu:
-   Mỗi người làm một tợp cho ấm bụng rồi ta đi. Rượu chú Hai cho đó.
Tư Quang đưa lên miệng tu một ngụm rồi chuyển cho Bảy Rỹ. Được lúc khác thì họ đã cho bọn nhỏ chạy ra đồng thăm bẩy chuột...
Có tợp rượu vào, Tư Quang thấy nóng người, muốn nói:
-   Coi như khắp quận chỗ nào cũng có địch, bây giờ chỉ có
Nước chui xuống đất!
Bảy Rỹ đưa tay quẹt ngang miệng:
- Vậy là bọn mình trụ lại đây à anh Tư?
   - Trụ lại đây thì không được, nhưng đi thì cũng không'.
   - Giỡn hoài, sáng rồi đó.
- Bây giờ vầy, cho tất cả tạm giải tán, để lại súng đó, cả
   mấy đứa. Tụi bay sang bên kia sông, móc trung đoàn Mười sáu rồi ở lại đó ít lâu, chừng nào làm xong cứ mói, tụi tao  kêu về. Riêng Bảy Rỹ ở lại.
Hai cậu du kích trẻ kêu lên:
- Sao bọn tui lại không đi làm cứ mới?
Tư Quang khoát tay:
- Gạo đâu mà ăn, đất đâu mà ở, phân công rồi, hai đứa tụi tao bám trụ, tụi bay tạm về hậu cứ một thời gian, đến khi gọi thì phải có mặt.
-   Nhưng về hậu cứ đến bao giờ mới được chứ? Ở bên sông mãi buồn chết!
-Không lâu đâu. bao giờ nghiên cứu xong thì gọi. về còn đánh nhau chớ.
Bảy Rỹ bỗng ngẩng đầu lên như một con nai lắng nghe tiếng động:
-   Đụng đâu rồi?
Chắc ai đó đi vướng mìn. Có thể đó là một trinh sát? Hay là cán bộ bên quận ủy? Mà không khéo chính là đồng chí bí thư Đảng ủy cũng nên. Trong cái lo lắng, mọi người lại cảm thấy có một chút vui mừng: Người mình vẫn còn đó cho nên mới có cuộc đụng độ này. Tiếng súng nổ trong đêm làm cho mọi người cảm thấy đỡ cô độc.
Nhưng không thấy có tiêng súng đằng mình bắn trả. Hay đó chỉ là một con chuột chạy vướng dây, nổ trái?
-Lối Sa Nhỏ có pháo sáng!   
Pháo bán ầm lên một lúc rồi lại lặng trang. Im tiếng súng, mọi người lại thấy buồn. Bảy Rỹ thở dài: mấy đứa cũng thở dài theo.

[danhthanh]

Tư Quang:
-   Thôi chuẩn bị đi, hai đứa nhỏ thay quần áo, cầm cái bẫy chuột ra đồng, chờ sáng rồi đi sang bên đó. Nếu qua được sông bây giờ thì qua luôn.
Hai cậu du kích trẻ ra đi, còn lại Tư Quang và Bảy Rỹ.
-   Bỏ mấy khẩu súng lại.
-   Khẩu đại liên không chân này làm sao đây anh Tư? Im lặng một lúc.
-   Thôi của chúng nó trả lại chúng nó.
Ra khỏi bụi tre sau địa hình, họ chạm phải cánh đồng trắng mông mênh.
Bảy Rỹ.
-   Đi hướng nào bây giờ anh Tư?
-   Cứ men theo hàng tầm vông.
Bảy Rỹ đi trước, được một đoạn thấy không yên tâm quay lại hỏi nữa:
-   Sao lại đi hướng này?
-   Cứ thẳng phía trưổc mà đi, không hỏi gì cả.
Phía trước là bốt Trung Hòa. Đã trông thấy cái chòi cu cao lừng lững. Bảy Rỹ tưởng mình nghe không rõ:
-   Đường vô bốt mà anh Tư?
ừ thì vô bốt chứ sao.
Lại im lặng đi, nhưng trong bụng Bảy Rỹ đầy thắc mắc. Được một đoạn Bảy Rỹ lại dừng lại:
-   Anh Tư đi đâu nói tui rõ, tui không chịu nổi nữa rồi. Tư Quang lặng lẽ vượt lên trước, bước từng bước nặng nề, giọng như không nghe Bảy Rỹ hỏi. Anh cũng đang ở trong tỉnh trạng căng thẳng thần kinh chẳng khác gì Bảy
Rỹ. Đáng lẽ những lúc như thế này Bảy Rỹ phải để cho anh yên. Tư Quang bực lắm rồi. lúc này không phải là lúc giải thích.   
-   Anh Tư!
-   Có câm cái miệng đi không!
Tư Quang quay lại trừng mắt vào trong bóng tối nhìn Bảy Rỹ rồi đặt bồng xuống. Một rẻo đất nhỏ còn sót lại ít cây lưa thưa nằm sát ngay dưới chân đồn. Đứng nhìn quanh một lúc, Tư Quang chỉ cái bụi tre thấp còn sót lại gần đó:
-   Tạm bỏ đồ đạc vũ khí xuống ngồi nghiên cứu sau.
Bảy Rỹ không hỏi han gì nữa. Anh đã hiểu ra: Trong khi
khắp cả quân bị ủi trắng, thì Tư Quang kéo anh tới đây, vào sát chân đồn, tránh hết mọi sự càn bố, làm y như cái trò chơi hú tìm; chạy ngay đến sau lưng người đi tìm mà núp. Cái trò chơi này thật mạo hiểm nhưng cũng thật là an toàn, điều mà Bảy Rỹ không nghĩ đến. Thằng cha láu cá thật. Nhưng phải coi chừng. Ở đây mà lộ thì chảng khác gì đút đầu vào dây thòng lọng của chúng nó. Anh chỉ còn làm theo những điều Tư Quang bảo: Đào tạm một cái hầm nhỏ, tất cả các thứ gói vào ni lông và lấp đất lại, ngụy trang lên xóa sạch dấu vết. Làm xong công việc thì trời đã gần sáng. Tư Quang ra hiệu cho Bảy Rỹ ngồi xuống bên cạnh:
-   Ở đây giỏi lắm cách đồn bảy tám trăm mét, Ồn là không được chúng ta phải sinh hoạt theo kiểu khác, thử xem có ổn định không rồi hãy kéo tụi nó về. Ngày hôm nay tạm tìm chỗ ém. Đêm mai phải-đào hầm bí mật mà ở, dần dà rồi ra móc dân mua gạo. Từ nay phải chờ thật khuya, che ni lông lại nấu ăn. Thôi, lấy gạo rang ăn tạm rồi tìm chỗ nghỉ.
Vây là cuộc sống mới sẽ cứ mãi mãi thế này sao? Đằng sau lưng là đồn địch, trước mặt là những khoảng đất ủi trắng. Sẽ không còn cái cảnh bẫy chuột ngoài đồng cỏ mang về với  rượu làm bữa liên hoan. Sẽ không còn cái cảnh
Thắp đèn dưới hầm, lấy vải che bớt ánh sáng và nói chuyện gẫu quanh bàn trà. Sẽ không còn mấy cô nữ thanh niên cốt cán trong ấp chiến lược, lâu lâu ra thăm địa hình, mang cho anh em du kích khi thì một bao thuốc lá thơm, khi thi trái dưa đỏ, chuyện trò ríu rít suốt đêm. Còn việc đánh nhau thì sao? Không đánh nhau thì còn gì là du kích nữa, đíều này Bảy Rỹ phải hỏi rồi đây.
-    Anh Tư?
-   Cái gì vậy?
-   Tụi mình ém kín ở đây thì được, nhưng đánh địch thì khó ạ.
Tư Quang đang im lặng, anh cũng đang nghĩ vế điều đó, Chung quanh việc đánh nhau còn bao nhiêu chuyện khió nghĩ. Đánh một trận, hai trận thì làm sao mà chẳng được chỉ cần đào một cái hầm bí mật cho thật kín, đêm mang B.40 ra tìm một cụm xe, bắn rồi rút. “Bán bỏ” rồi chạy nào có khó gì. Nhưng rồi vũ khí đâu? Gạo đâu? Lỡ có bị thương thì trạm xá đâu? Thế nào gọi là bám đất? Nếu thật bám đất chỉ có nghĩa là trốn núp như thế này thì còn bám đất làm gì. Mấy đứa nhỏ mà anh quyết định tạm cho về không phải không có cân nhắc. Hãy để xem sao đã. Liệu rồi chúng nó có chịu đựng nổi qua cái trận ác liệt này không? Mình phải tìm ra phương hướng rồi mới tiếp tục dẫn dắt chúng nó đi được Bây giờ mọi việc đối với anh vẫn còn rối như mớ bòng bong..
Trong khi Tư Quang mệt quá, nằm xuống thiếp đi thi Bảy Rỹ đá tìm cách trèo lên được trên ngọn tre. Trời bắt đầu sáng dần, Bảy Rỹ phóng tầm mắt nhìn ra phía xa. Một dải sương mù bạc trắng. Anh giụi mắt nhìn lần nữa. Trời đất thánh thần ơi? Dòng sông Sài Gòn! Đến cơ nỗi này rồi hay sao? Từ đây, kế cận bot Trung Hòa, anh nhìn thấy được con sông Sài Gòn cách bốn năm ki-lô-mét. Những lùm cây những mái nhà, những khu rừng bỗng như có ma quỷ hóa phép, một sáng biến đâu hết. Đất,chỉ còn đất trắng trơ trọi
Bảy Rỹ bỗng cảm thấy bàng hoàng như vừa tỉnh sau một mơ. Anh nhìn chung quanh rồi lại nhìn sang cái cứ xã
đội mà anh và Tư Quang vừa mới ra đi Một khóm cây xanh còn lại. Nếu hôm nay mình còn ở trong đó thì rồi sẽ ra sao.

[danhthanh]

..
Cũng đến bây giờ anh mới thấy hết tầm cao cuả cái “lồng cu” đứng sừng sững trước mặt. Khẩu đại liên đặt trên đó coi như kiểu soát suốt một vùng từ Đồng Lớn,qua Sa Nhỏ, sang bên kia lộ Bảy. Thế này thì con chó chạy giữa cánh đồng cũng khó lòng thoát khỏi con mắt của tụi lính gác.
Bảy Rỹ tụt xuống, đến cạnh Tư Quang;
•   Anh Tư. Anh Tư nè...
Tư Quang ngáp dài:
•   Gì vậy?
-    Anh dậy trèo lẻn cây mà xem..
-   Xem cái gì?
Bảy Rỹ ngồi xuống:
■ Tôi trèo lên trển, cám cảnh quá, thấy nó trắng bóc một vùng, mình giống như mấy thằng lạc giữa đảo hoang, buồn quá muốn khóc lên được anh Tư ơi!
Tư Quang ngồi bật dậy như phải điện giật. Không phải ngạc nhiên về cái điều Bảy Rỹ nói với anh, mà với sự nhạy cảm của một cán bộ lãnh đạo. anh thấy lo thay cho nỗi buồn của Bảy Rỹ. Cái tình cảm mà anh đang cố ghìm xuống, bây giò Bảy Rỷ lại đang khơi lên:
-   Bảy Rỹ cậu là cán bộ mà cũng nói vậy à?
-   Không, đó là tui nói với anh thôi, tui nghĩ tình hình này thì cho tụi nhỏ về tạm bên kia sông là phải.
Bỗng Tư Quang đổi giọng:
-   Bảy Rỹ à. mấy hôm nay nhiều lúc mình cũng nghĩ như cậu. nhất là cái hôm sang bên Dân Hàng tìm đổng chí bí thơ 
không gặp, trông thấy cái cứ tanh banh, trở về rã rời không muốn bước nữa. Nhưng cậu có biết vì sao mình về đến đây được không? Lúc đó chỉ nhờ nghĩ đến cậu ở nhà, nghĩ đến những người bám trụ ngoài ấp Đồng Lớn, như ông Hai Trụ bà Tám Kim, vậy là mình lại thấy vui lên. Những lúc như thê chúng ta phải động viên nhau, phải dựa vào nhau tìm đến nhau. Phải nghĩ rằng trong lúc này không phải chỉ Có một mình mình đánh giặc.
• Anh Tư à, tui chắc hồi hôm có đoàn cán bộ nào về đó. Súng nhỏ bắn một lúc thì chúng nó câu pháo về phía lộ Sáu anh có nghe thấy không? Nghe nói trung đoàn Mười sáu vẫn nằm bên kia sông đó.
- Họ có sang đây bây giờ thì cùng chẳng có đất mà ém.
Tư Quang đi rồi, ông Hai Trụ không sao nhắm mắt được. Một lúc sau có tiếng súng nổ, rồi pháo căn ở hướng Sa Nhỏ. ông Hai ngồi nhổm dậy. Nếu còn ở ngoài Đồng Lớn. thì thế nào sáng ra ông cùng đi một vòng. Vác cây cuốc trên vai. giống như một người đi thăm ruộng, ông sục vào những nơi mà ông nghi là có cán bộ bị thương nằm ém lại. Đã nhiều lần như thế, ông chuyển những anh em du kích và bộ đội lạc đường hoặc bị thương về cái thum của ông và báo tin cho xã đội hoặc quận đội ở trong các địa hình gần đó. Bây giờ ông nằm trong ấp chiến lược. Ai sẽ làm thay ông cái công việc đó? Tụi nó rủi ro bị thương thì rồi biết tìm vào chỗ nào. Càng nghĩ, ông Hai càng không yên tâm. Hay là chính tụi thằng Tư Quang bị đó. Nó nói với ông là nó sẽ đi đến địa hình mới mà. ông tính giờ nó ra đi thấy khớp với tiếng pháo. Nghỉ thấy dễ sợ. Mà còn ai vào đó nữa!
Vậy là ông ngồi chờ đến sáng và đóng xe trâu ra di.
Tên lính gác trước cửa ấp chiến lược nhìn ông già đăm đăm. 
•   Bác Hai đi đâu sớm vậy?
Thằng con tui theo Việt cộng, nằm ngoài “địa hình" đói meo, bữa nay xin phép quốc gia cho đi tiếp tế chút đỉnh.
ông Hai nói rồi cười vang, sau đó dừng xe trâu lại. cúi xuống, mượn hộp quẹt của thằng lính gác châm thuốc hút:
•   Nói vậy chớ ra đồng làm chút đỉnh không lấy chi ăn chú em! Chiến tranh hoài vậy rồi chết đói ráo trọi.
•   Ra ngoài đó coi pháo nó ăn họng đấy bố già ơi !
Ra khỏi ấp chiến lược, ông Hai nhẹ cả người.
- R Ri... R... Ri,..
Ông Hai quất roi, con trâu nghển cổ phi nước kiệu, cái xe lắc lư. Ông vừa đi vừa liếc mắt nhìn sang hai bên. Đã có lần như thế mà ông tìm ra một anh bộ đội nằm dưới ruộng lúa. Lần ấy ông chở về nhà một xe đầy rạ. Xe đi qua trước mặt tụi lính, ông còn dừng lại nói:
•   Đánh nhau vừa rồi bên mình có việc gì không mấy chú?
Về đến nhà. anh bộ đội bị thương đau vậy cũng phải phì
cười:
■ Con chịu tía. tía làm con hết hồn.
... Con trâu quen đường cũ nhằm ấp Đồng Lớn thẳng tới.
Đến trước miệng hố bom, lối rẽ vào nhà cũ. ông Hai hò trâu lại. Tụi lính Mỹ nằm lèn trong ấp. Một thằng cao lênh khênh, mặc xi líp. khoác súng đến trước xe. Con trâu nghiêng sừng thở phì phì. Tên lính Mỹ sợ, đứng né sang một bên. Nó nói một tràng tiếng Mỹ. ông Hai lắc đầu:
-    Mày nói cái tiêng Ngô tiếng Lào gì mà tao không biết.
Nó nói lại. ông Hai cũng nói. Nó ra hiệu, chỉ tay bảo ông Hai quay lui. ông Hai cùng ra hiệu, chỉ tay về phía trước. Thăng Mỹ lùi lại, nó để tay lên cò súng.
ông Hai rút từ bao tải ra một xị rượu, môt nén nhang, lại chỉ tay về phía nhà cũ:
-   Hôm nay là ngày kỵ của thằng con trai tui. Tui về nhà cúng cơm cho nó.

[danhthanh]

..
Thằng Mỹ lắc đầu. Ông Hai nói. Thằng Mỹ lại nói. ông Hai lại ra hiệu, thằng Mỹ lại lắc đầu. Cuối cùng một thằng thông dịch, mặc quần áo lính chạy đến. Hắn dịch câu nói của tên lính Mỹ: - Ông già ở đâu. sao lại ra đây cúng cơm?
Sau đó. nó thêm một câu hỏi của riêng nó:
-   Sao ông không cúng cơm trong ấp chiến lược?
Ông Hai không trả lời câu hỏi tên Mỹ mà nói luôn với tên lính ngụy.
-   Con trai tui không ở trong ấp chiến lược, làm sao biết đường mà về trỏng?
Khi thằng Mỹ hiểu ra đầu đuôi câu chuyện, nó cười hô hố, tránh sang một bên đường cho ông Hai đi lên. Nó cầm súng lững thững theo sau chiếc xe trâu, vừa đi vừa ngắm ông già. Ông vẫn ngồi thẳng lưng trên xe, quật roi vun vút:
- Ri... ri... R... ri...
Thằng Mỹ lại cười hô hố. Nó đến xem ông già Việt cộng cúng cơm. Nó nghĩ: Ở Việt Nam thật nhiều chuyện lạ. Đốỉ  với nó, ông Hai không phải là kẻ thù, cũng không phải là người thân. Nó ngắm nhìn ông Hai như ngắm nhìn một sinh  vật mới lạ từ trên một tinh cầu nào đó vừa mới rơi xuông trái đất này. Đã không có tình thương yêu máu mủ gì thì ví đụ nếu hôm qua, thằng chỉ huy có bảo nó cầm súng bắn chết  ông Hai, nó cũng bắn, không một chút đo đự. Nhưng vì cũng  chẳng thù hằn gì, cho nên hôm nay, không có lệnh tên chỉ  huy nào cả, nó có thể đi bên cạnh ông Hai mà cười hô hố,  ngắm nhìn ông giơ roi trâu lên, và kêu “Ri... Ri... Ri...” trong  miệng.
ông Hai xuống xe, cột trâu vào một gốc tầm vông còn sót lại phía trước nhà. rồi ra sau vườn tìm cái bàn đã cháy  nham nhở, múc nước giếng giội sạch.
Thằng Mỹ vẫn đi theo ông Hai từng bước một. Hắn tò mò muốn xem ông Hai làm cái việc cúng cơm như thế nào.
Thực ếê ông Hai ra đây không phải để cúng cơm mà để nghe ngóng tình hình. Vì vậy, tụi Mỹ muốn đến xem ông cúng cơm, muốn làm quen với ông thì ông cùng sẵn sàng.
Ông đặt cái bàn cháy ra giữa sân, cắt một khúc chuối, thắp nhang cắm vào, đật lên bàn. Thằng Mỹ đến cạnh, sờ vào khúc chuối. Bây giờ không phải một thằng Mỹ nữa mà là ba bốn thằng xúm đến. Tên thông địch ngụy chông nẹ tay, đứng lùi ra phía ngoài, ông Hai bày mâm cỗ lên bàn thờ, rồi lấy trong túi ra một cái ly con, rót đầy ly rượu. Thằng Mỹ cúi xuống thò mũi vào tận miệng ly hít hít. ông Hai trừng mắt. Nó lùi lại cười hô hố, ông chắp tay vái trước bàn thờ mấy vái, rồi khấn lầm rầm trong miệng, tiêng khấn vừa một mình ông nghe;
. Nói với mấy thằng đu kích, mấy thằng cán bộ biết, qua có chết, qua cũng không đi đâu khỏi cái nhà này. Bay có linh thiêng thì về uống với qua một chén rượu nhạt.
Tên Mỹ lùi ra nói gì với thằng thông địch rồi chạy đi. Một lúc hắn mang đến hai hộp thịt, giơ lên gật đầu với ông Hai, chỉ tay lên bàn thờ. ông Hai khoát tay;
-   Con tui nó không ăn thịt hộp Mỹ.
Thằng Mỹ quay sang tên thông đdch, tên này dịch lại:
-   ở Việt Nam người ta không cúng bằng thịt hộp.
Việc cúng cơm như thế là xong, ông Hai thu dọn mọi thứ lên xe. Thằng Mỹ vẫn chưa hết tò mò, sấn đến bên cạnh ông Hai. lặp lại cái tiếng lạ kỳ mà nó mới học được.
- Công-câm... Vi-xi công câm (Việt cộng cúng cơm)- Nó vừa nói vừa chắp hai tay trước ngực, ổng Hai gật đầu:  Cúng cơm Việt cộng.
Thằng Mỹ gật đầu. lắp lại câu nói của ông Hai mot cách ngọng nghịu. Ông Hai hỏi nó:
-   Mày quề đâu, vợ con cha mẹ chi không?
Thằng My nhìn thằng thông dịch và sau khi đã hiểu câu hỏi. hắn trả lời thao thao bất tuyệt. làm thằng thông địch phải lác đầu rỏi chỉ địch gọn lỏn một câu:
-   Hắn ở bang Ten-ni-xi. nhà hắn giàu lắm.
Thằng Mỹ hết nhìn ông Hai lại nhìn tên phiên dịch, xong nói nữa...
ở cái bang Ten-ni-xi xa xôi của hắn có bao nhiều là điều thú vị: Có dòng sông Mi-xi-xi-pi, có thành phô Men- phít. Thành phố nằm phía đông bờ sông. Con sông này bắt nguồn từ bang Mi-nê-xô-ta. lớn dần mãi ra, chảy qua những khu rừng dày đầy những cây liễu và cây sồi. Hắn đã từng đi trên những chiếc tàu chở du khách trên sông. Hai bờ sông, thấp thoáng sau triền núi. cổ những con hươu sao đuôi trắng nghển cổ nhìn xuống đoàn tàu. Nước sông xanh biếc. Gần đến thành phố Men-phít. quê hương hắn. bãi cát phía đông trải rộng ra. mịn màng và trắng ngần. Phía sau bãi cát. dưới những hàng cây. là khách sạn của những đoàn du  lịch từ xa tới. Gần cầu Men phít, có giống hoa rất đẹp. bốn cánh trắng, giữa có nhị vàng mà người ta vẫn quen gọi là hoa Ái-nhĩ-lan. Dọc theo bãi cát giữa bờ sông và triền núi là những bụi hồng dại nở đỏ. Mùa thu, lá cây ở đây đỏ úa, rồi dần dần trở sang màu nâu.
Rừng Mỹ đủ loại chim: chim cu màu xanh nhạt, chim ngói màu xám. có con lông xanh điểm trắng, có con lại mang màu đỏ rực như lửa. Rồi con chim trĩ màu nâu đuôi đài điểm những vòng râu nhạt và xanh biếc... Hắn nhớ con ngựa “Rếch” của hắn. con ngựa màu trắng đuôi dài. có những đốm đen. Hắn vẫn thường thích cưỡi ngựa không yên đi dạo chơi trong rừng một mình...
Trong khi thằng Điloong (tên của thằng lính Mỹ) nói, ông Hai Trụ vẫn nhìn vào miệng và láng nghe cái giọng líuríu của nó. Thằng thông dịch thì ra vẻ chắn chường, chống nẹ tay, hết nhìn thằng Điloong lại nhìn sang ông Hai, thỉnh thoảng mới dịch một CÂU chiếu lệ:
• Hắn nói hắn có một con ngựa.
Nghe vậy ông Hai chỉ vào con bò.
Thằng Mỳ gật đầu và ông Hai cùng gật đầu.
Thằng Mỹ nghĩ rằng ông Hai đã hiểu hết những lời nói của nó, còn ông Hai thì lại nghĩ: Dầu sao cứ vờ như đang nghe nó nói vẫn có lợi cho mình. Bỗng thằng Đi-loong giơ lên ba ngón tay. hai con mắt hắn tự nhiên sáng lên lấp lánh. Thằng thông dịch bĩu môi:
- Hắn bảo ba thắng nữa là hắn hết hạn ở Việt Nam, sẽ được trở về nước Mỷ. Thôi đi ông nội. chuyện với trò.
Nó nói rồi bỏ đi. mặc cho thằng Mỹ cứ việc đứng đó giơ ba ngón tay lên ra hiệu với ông Hai Trụ.
Đúng vậy. thằng Điloong sắp được về nước. Mà không riêng gì thằng Điloong. rồi đây tất cả lính viên chinh Mỹ sẽ trở về nưóc sau khi Hoa Kỳ Việt Nam hóa xong cuộc chiên. Lúc đó quân đội ông Thiệu sẽ có đủ sức mạnh đê đánh tan quân đội của Mặt trận hoặc là ký một cái hiệp định cân thiết để đưa lại hòa bình.
Mãi đến khi đã trở về bên cái nhà bạt. thằng Điloong vẫn còn giơ lên ba ngón tay gật đầu cười với ông Hai.