Đời tôi

[Giangtvx]

        Tôi cũng tham gia nhiều hơn vào chính trị ở cấp quốc gia trong năm 1985. Vào tháng 2, tôi viết lời đáp trả của đảng Dân chủ đối với Thông điệp liên bang của Tổng thông Reagan. Bài phát biểu Thông điệp liên bang là một diễn đàn tuyệt vời cho kỹ năng diễn thuyết của Reagan, và bất cứ ai trong phe chúng tôi phải đọc lời đáp trả cũng sẽ khó mà gây ấn tượng gì. Đảng của chúng tôi năm đó lựa chọn một chiến thuật khác, đưa ra nhiều ý tưởng mới và các thành tựu kinh tế của nhiều thống đốc và thị trưởng của phe chúng tôi. Tôi còn tham gia vào Hội đồng Lãnh đạo đảng Dân chủ Mới thành lập, nhóm này có nhiệm vụ đưa ra một thông điệp thuyết phục cho đảng Dân chủ dựa trên trách nhiệm tài chính, các ý tưởng mới và sáng tạo trong chính sách xã hội và cam kết có nền quốc phòng mạnh mẽ.

        Đại hội mùa hè các thống đốc, tổ chức ở Idaho, được đánh dấu bởi một cuộc tranh chấp giữa hai đảng bất thường xoay quanh một lá thư gây quỹ cho một thống đốc Cộng hòa do Tổng thống Reagan ký. Bức thư này chỉ trích mạnh mẽ các thống đốc Dân chủ rằng họ quá cấp tiến với kiểu chính sách tăng thuế để lấy tiền chi dùng, vi phạm luật bất thành văn giữa chúng tôi là không để chuyện đảng phái xen vào các đại hội thống đốc. Phe Dân chủ giận đến mức họ dọa cản không cho thống đốc Cộng hòa là Lamar Alexander của bang Tennessee lên làm chủ tịch Hiệp hội Thống đốc Quốc gia, mà lẽ ra việc này chỉ là thông lệ vì ông ấy đã là phó chủ tịch và ghế chủ tịch thì luân phiên hàng năm giữa hai đảng. Tôi thích Lamar và ngờ răng ông cũng chẳng hứng thú gì chuyện chỉ trích các đồng nghiệp Dân chủ; dù gì thì chính ông ấy cũng tăng thuế để lấy tiền nâng cấp tiêu chuẩn trường học. Tôi giúp nhằm đưa ra một giải pháp cho cuộc đối đầu này, theo đó phe Cộng hòa xin lỗi về bức thư kia và tuyên bố họ sẽ không làm như vậy nữa, còn chúng tôi bỏ phiếu bầu Lamar làm chủ tịch. Tôi được bầu làm phó chủ tịch. Chúng tôi làm được nhiều việc tốt trong các kỳ đại hội thống đốc trong thập niên 70 và 80. Trong thập niên 90, khi số thống đốc Cộng hòa chiếm đa số và họ tuân thủ chính sách quốc gia của đảng mình thì tinh thần hợp tác cũ biến mất. Như thế có thể tốt về mặt chính trị, nhưng lại cản trở việc tìm ra các chính sách hay.

        Trên đường đến Idaho, Hillary, Chelsea và tôi dừng vài ngày chơi thật vui ở Montana, chủ yếu là nhờ có Thống đốc Ted Schwinden. Sau khi chúng tôi ngủ lại một đêm chỗ ông ấy, Ted gọi chúng tôi dậy sớm để đi trực thăng lên thượng nguồn sông Missouri xem thú rừng thức dậy. Rồi chúng tôi lái xe hai cầu có gắn thiết bị móc vào đường ray dọc theo đường sắt Burlington Northern đi vài trăm dặm, một chuyến đi bao gồm cả lần vượt qua một khe sâu gần 1.000m. Và chúng tôi lái một chiếc xe mướn ngược "xa lộ mặt trời", nơi chúng tôi ngắm đám mác mốt (marmot - loại động vật thuộc họ sóc - ND) túm tụm ở đường tuyết, rồi nghỉ vài ngày ở quán trọ Kootenai ở hồ Swan. Dù bây giờ tôi đã đi khắp nơi, tôi vẫn nghĩ miền tây Montana là một trong những nơi đẹp nhất tôi từng thấy.

        Các chuyến đi chính trị của tôi nhằm mục đích hơi khác với nhiệm vụ chính của tôi sau khi quốc hội tiểu bang họp xong vào năm 1985, cũng như trong phần còn lại của thập niên: xây dựng nền kinh tế Arkansas. Tôi thích thú thách thức này, và làm khá tốt. Đầu tiên, tôi phải ngăn không cho những chuyện tồi tệ xảy ra. Khi International Paper tuyên bố sẽ đóng cửa một nhà máy ở Camden vốn có từ những năm 20, tôi bay lên New York để gặp John Georges, chủ tịch hãng, và hỏi ông ta cần gì để tiếp tục mở cửa nhà máy. Ông ta cho tôi danh sách năm, sáu điều ông ấy muốn. Tôi đáp ứng tất cả, chỉ trừ một điều, và ông ấy giữ nhà máy tiếp tục hoạt động. Khi bạn tôi, Turner Whitson gọi điện báo nhà máy sản xuất giày ở Clarksville sắp đóng cửa, tôi chạy tới chỗ Don Munro, người từng giúp giữ sáu nhà máy giày mở cửa ở Arkansas trong lúc đen tối nhất của thời kỳ suy thoái thập niên 80. Tôi đề nghị viện trợ cho anh ấy một triệu đôla và anh ấy nắm lấy nhà máy. Công nhân nhà máy khi đến đăng ký hưởng trợ cấp thất nghiệp mới biết họ lại có được việc làm.

        Khi công ty Sanyo cho tôi hay rằng họ đang chuẩn bị đóng cửa nhà máy lắp ráp tivi ở thành phố Forrest, Dave Harrington và tôi bay đến Osaka, Nhật Bản, để gặp Satoshi Iue, chủ tịch Sanyo, một công ty khổng lồ với hơn 100.000 nhân viên trên toàn thế giới. Lúc đó tôi đã làm bạn với Iue. Sau khi tôi thất cử thống đốc năm 1980, ông ấy gửi tôi một bức thư pháp Nhật Bản viết rằng "dù dòng sông có thể buộc anh phải đổi hướng, hãy giữ vững niềm tin". Tôi đóng khung nó và khi tái đắc cử năm 1982, treo ngay lối vào phòng ngủ của chúng tôi để hàng ngày tôi có thể thấy nó. Tôi bảo ông Iue là chúng tôi không thể chịu nổi nếu mất đi việc làm tại nhà máy Sanyo ở miền đông Arkansas, nơi tất cả các hạt đồng bằng đều có tỷ lệ thất nghiệp hơn 10%. Tôi hỏi liệu ông có để nhà máy mở cửa nếu Wal-Mart chịu bán tivi Sanyo hay không. Sau khi ông đồng ý, tôi bay về Arkansas và đề nghị Wal-Mart giúp. Tháng 9 năm 2003, Satoshi Iue đến Chappaqua ăn trưa. Tính tới lúc đấy, Wal-Mart đã mua hơn 20 triệu máy tivi của Sanyo.

        Không phải lúc nào chúng tôi cũng đi làm nhiệm vụ ứng cứu. Chúng tôi còn tạo ra một số chuyện mới, cấp vốn cho nhiều dự án đầu tư mạo hiểm công nghệ cao, đưa các trường đại học vào giúp thành lập các doanh nghiệp mới, tổ chức các đoàn thương mại thành công tới châu Âu và châu Á, và hỗ trợ mở rộng các nhà máy thành công như nhà máy của Công ty Daiwa Steel Tube Industries ở Pine Bluff và Công ty Dana ở Jonesboro, chuyên sản xuất trạm biến thế với đội ngũ công nhân lành nghề và các robot.

        Cú lớn nhất của chúng tôi là thuyết phục Công ty thép NUCOR đến Arkansas. NUCOR là một công ty sinh lợi cao, sản xuất thép bằng cách đun chảy kim loại đã đúc thay vì phải tạo ra thép từ đầu. NUCOR trả khoản lương khiêm tốn theo tuần cho công nhân cộng thêm tiền thưởng dựa trên lợi nhuận - khoản này thường chiếm hơn một nửa thu nhập của công nhân. Tới năm 1992, thu nhập bình quân của công nhân NUCOR ở Arkansas là khoảng 50.000 đôla. Hơn nữa, NUCOR còn câp thêm cho nhân viên nào có con học đại học 1500 đôla mỗi người. Có một nhân viên nhờ thê mà nuôi dạy được 11 người con. NUCOR không có máy bay riêng và hoạt động với đội ngũ nhân viên văn phòng rất nhỏ trong một văn phòng thuê ở Bắc Carolina. Người sáng lập, Ken Iverson, gầy dựng lòng trung thành bằng một kiểu cách rất xưa: ông phải làm sao để xứng đáng với điều đó. Vào năm duy nhất mà lợi nhuận của NUCOR giảm xuống trong thập niên 80, Iverson gửi một bức thư cho nhân viên, xin lỗi đã cắt giảm lương - vốn được áp dụng với tất cả mọi người vì NUCOR không áp dụng chính sách cho thôi việc. Lời cũng như gánh nặng lỗ lãi đều được chia đều, ngoại trừ ông chủ. Iverson bảo khi tình hình thị trường tồi tệ thì không phải lỗi ở công nhân, và ông ấy sẽ phải tìm ra cách giải quyết. Ông ấy bảo công nhân rằng lương ông ấy sẽ giảm 60%, gấp ba lần số giảm của công nhân, một hành động ngược lại với thông lệ thường thấy trong hai thập niên qua là tăng lương của quản lý với tỷ lệ lớn hơn nhiều tăng lương của nhân viên khác, cho dù công ty có ăn nên làm ra hay không. Khỏi cần phải nói, chẳng ai ở NUCOR muốn bỏ việc cả.

[Giangtvx]

        Khi công ty áo sơmi Van Heusen công bố sẽ đóng cửa nhà máy ở Brinkley, những người từng gắn bó với công nhân và cộng đồng đó nhiều năm là Farris và Marilyn Burroughs tuyên bố mua lại và tiếp tục mở cửa nhưng họ cần có thêm khách hàng. Tôi hỏi chủ tịch Wal-Mart David Glass xem ông ấy có thể mua trữ hàng áo được không. Một lần nữa, Wal-Mart lại ra tay cứu nguy. Không lâu sau, tôi tổ chức một bữa tiệc cho các quản lý của Wal-Mart và những người phát triển kinh tế của chúng tôi để khuyến khích công ty mua thêm các sản phẩm sản xuất tại Mỹ và quảng cáo phương thức này như một cách tăng doanh số. Chiến dịch "Mua nước Mỹ" của Wal-Mart thành công rực rỡ và góp phần giảm những hằn học đối với tập đoàn bán giảm giá này vì đã làm nhiều tay buôn bán nhỏ sập tiệm. Hillary rất thích chương trình này và ủng hộ nó mạnh mẽ khi cô ấy gia nhập hội đồng quản trị công ty sau đó vài năm. Vào thời điểm cao nhất, đến 55% lượng hàng mua vào của Wal-Mart là hàng của Mỹ, hơn đối thủ cạnh tranh thứ nhì của nó đến khoảng 10%. Thật không may, sau vài năm Wal-Mart đã bỏ chính sách này trong chiến dịch tiếp thị trở thành công ty bán lẻ rẻ nhất, nhưng chúng tôi ở Arkansas hưởng lợi nhiều nhất từ chính sách đó khi nó còn được áp dụng.

        Những việc tôi làm trong giáo dục và phát triển kinh tế làm tôi tin rằng Arkansas, và nước Mỹ, phải thay đổi nhiều nếu muốn duy trì vị thế lãnh đạo chính trị và kinh tế của chúng ta trong nền kinh tế toàn cầu. Đơn giản là chúng ta không có năng suất cũng như giáo dục cao đủ mức. Chúng ta bắt đầu mất vị thế trong thu nhập trung bình từ năm 1973, và đến thập niên 80 thì cứ 10 công nhân lại có 4 người phải chịu thu nhập giảm đi. Tình hình thật không thể tha thứ được, và tôi quyết tâm làm hết sức để thay đổi nó.

        Các nỗ lực của tôi góp phần mở rộng chỗ dựa chính trị của minh, góp nhặt sự ủng hộ từ những người Cộng hòa và những người độc lập bảo thủ chưa từng bầu cho tôi trước đây. Dù Arkansas nằm trong top 10 bang có tỷ lệ tăng trưởng việc làm mới so với tổng tỷ lệ việc làm trong hai trên ba năm vừa qua, tôi cũng không thể chuyển đổi quan điểm của tất cả mọi người. Khi nhà máy lọc dầu ở El Dorado sắp đóng cửa, có thể làm chúng tôi mất hơn 300 việc làm tốt, tôi góp phần thuyết phục một số doanh nhân ở Mississippi mua lại và điều hành dàn khoan ấy. Tôi biết điều đó ý nghĩa thế nào với gia đình các công nhân và nền kinh tế địa phương, và tôi cũng mong đến kỳ bầu cử sau lại tiếp tục đi bắt tay ở cổng nhà máy. Nói chung đó là một bàn thắng đẹp, cho đến khi tôi gặp một ông giận dữ nói rằng sẽ không bầu cho tôi trong bất cứ hoàn cảnh nào. Khi tôi đáp, "Ông không biết là tôi cứu vãn việc làm cho ông à?". Ông ta trả lời. “Có, tôi biết chứ, nhưng ông đâu có quan tâm đến tôi. Ông chỉ làm thế để ông có thể có thêm thằng dân đen nữa để đánh thuế. Thế nên ông mới muốn tôi có việc làm, để ông đánh thuế tôi. Bây giờ có cho tôi vàng bạc châu báu tôi cũng không bỏ phiếu cho ông". Thế đấy, bạn không thể thuyết phục tất cả mọi người được đâu.

        Đầu năm 1986, tôi khởi động chiến dịch tái tranh cử, lần này cho nhiệm kỳ bốn năm. Năm 1984, cử tri đã thông qua tu chính án đổi nhiệm kỳ hành pháp từ hai sang bốn năm lần đầu tiên kể từ Hiến pháp Thời kỳ Tái thiết năm 1874. Nếu tôi thắng, tôi sẽ trở thành thống đốc tại chức lâu thứ hai ở Arkansas sau Orval Faubus. Ông ta ở được lâu như vậy là nhờ vu trường Central ở Little Rock. Tôi thì muốn tại vị lâu nhờ cải cách trường học và cải thiện việc làm.

        Thật trớ trêu, đối thủ chủ yếu của tôi trong kỳ sơ bộ lại chính là Faubus. Ông ta vẫn còn giận tôi vì trong nhiệm kỳ đầu của tôi, tôi đã không cho tiểu bang mua lại căn nhà kiểu Fay Jones của ông ta ở Huntsville mà đưa nó vào hệ thống công viên của tiểu bang để làm chỗ hội họp. Tôi biết ông ta cần tiền, nhưng tiểu bang cũng thế, và nếu mua thì tôi không thể biện minh được khoản chi đó. Faubus sẽ tấn công vào các tiêu chuẩn giáo dục, nói rằng các tiêu chuẩn này chỉ mang lại việc sắp xếp lại và thuế khóa cao ở các vùng nông thôn vốn chẳng có thêm tí nào trong số các việc làm mới mà tôi rêu rao.

        Và nếu có qua được Faubus thì Frank White cũng đợi sẵn. Ông ta nhắm lọt vào top hai ứng viên tốt nhất trong ba người. Với hai người này thì tôi biết thế nào cũng có đủ thứ cáo buộc được đưa ra. Tôi tự tin rằng Betsey Wright, Dick Morris, David Watkins và tôi có thể xử lý được những gì sẽ xảy đến, nhưng tôi hơi lo không biết Chelsea sẽ phản ứng ra sao trước những người nói xấu về cha nó. Nó mới sáu tuổi và bắt đầu xem tivi, thậm chí còn đọc báo. Hillary và tôi cố chuẩn bị nó trước những gì White và Faubus có thể nói về tôi và cách thức tôi đáp trả ra sao. Sau đó, trong nhiều ngày, chúng tôi thay nhau đóng vai các ứng cử viên. Một hôm Hillary đóng vai Frank White, tôi đóng vai Faubus còn Chelsea đóng vai tôi. Tôi cáo buộc nó đã phá hoại các trường nhỏ bằng các ý tưởng giáo dục sai lệch. Nó đập lại, "À, ít ra thì tôi đâu có dùng cảnh sát tiểu bang đi dò la kẻ thù chính trị của mình như ông!". Đúng là Faubus từng làm như vậy thật sau cuộc khủng hoảng ở trường Trung học Central. Mới sáu tuổi mà nói được vậy thì khá quá.

        Tôi thắng cuộc bầu sơ bộ với hơn 60% số phiếu, nhưng Faubus cũng thắng được 1/3 số phiếu. Dù đã 76 tuổi, ông ta vẫn còn dây mơ rễ má ở các vùng nông thôn. Frank White thắng nốt phần còn lại. Dù ông ta từng gọi các giáo viên là "tham lam" khi họ đòi trả lương cao hơn trong thời ông ta làm thống đốc, ông ta được sự ủng hộ của Hiệp hội Giáo dục Arkansas trong kỳ bầu sơ bộ Cộng hòa nhờ việc đổi ý từ ủng hộ sang chống đối chuyện bắt giáo viên thi. Sau đó ông ta bắt đầu đụng đến tôi và Hillary.

        White bắt đầu bằng cách tuyên bố các tiêu chuẩn giáo dục mới quá nặng nề và cần thay đổi. Tôi đánh trả, nói rằng nếu ông ta được bầu thì ông ta sẽ "trì hoãn cho đến chết" các tiêu chuẩn này. Ông ta xoay sang tấn công Hillary, cáo buộc cô ấy trong tình trạng xung đột lợi ích vì Công ty luật Rose đại diện cho tiểu bang trong khi công ty chống lại việc xây các nhà máy điện hạt nhân Grand Gulf. Chúng tôi cũng đáp trả hữu hiệu trước cáo buộc đó. Thứ nhất, Công ty Rose cố gắng để tiết kiệm tiền cho người Arkansas bằng cách gỡ bỏ gánh nặng của các nhà máy ở Grand Gulf, trong khi White, với tư cách thành viên hội đồng quản trị của một trong các công ty của Middle South Utilities, đã bỏ phiếu ba lần ủng hộ xây dựng các nhà máy đó. Thứ hai, ủy ban Dịch vụ Công cộng thuê Công ty luật Rose vì tất cả các công ty luật lớn khác đều đã đại diện cho các công ty năng lượng hoặc các bên khác trong vụ kiện. Cả quốc hội tiểu bang lẫn bộ trưởng tư pháp đều thông qua việc chọn Công ty Rose. Thứ ba, số tiền tiểu bang trả cho Công ty Rose đã được trừ ra khỏi thu nhập của Hillary trước khi tính lợi nhuận luật sư góp vốn của Hillary, nên cô ấy không được nhận tiền từ khoản này. White có vẻ như thích bảo vệ nỗ lực của công ty năng lượng nhằm vét sạch túi người sử dụng năng lượng Arkansas hơn là bảo vệ họ khỏi một sự xung đột về lợi ích. Tôi hỏi ông ta xem có phải chuyện tấn công vào Hillary có nghĩa là ông ta muốn ra tranh cử chức phu nhân thống đốc thay vì chức thống đốc hay không. Chiến dịch tranh cử của chúng tôi thậm chí còn làm ra các miếng sticker và huy hiệu viết rằng "Frank vào chức Phu nhân thống đốc".

[Giangtvx]

        Những cáo buộc cuối cùng của White làm hại ông ấy. Ông ấy làm việc cho Stephens Inc., cơ sở kinh doanh trái phiếu lớn nhất ngoài phố Wall. Jack Stephens từng ủng hộ tôi khi tôi tranh cử thống đốc lần đầu, nhưng sau đó ông ta chuyển dần sang cánh hữu, lãnh đạo nhóm người Dân chủ ủng hộ Reagan năm 1984, và đến năm 1986 thì ông ta trở thành người theo đảng Cộng hòa. Anh trai của ông ta, Witt vẫn thuộc phe Dân chủ và ủng hộ tôi, nhưng Jack là người điều hành cơ sở trái phiếu. Và Frank White là người của ông ta. Trong nhiều năm, Stephens kiểm soát kinh doanh trái phiếu của cả tiểu bang. Khi tôi tăng cao số lần phát hành trái phiếu, tôi khăng khăng đề nghị chúng tôi phải để cho tất cả các công ty kinh doanh trái phiếu cấp quốc gia tham dự đấu thầu, và chúng tôi phải để cho thêm nhiều công ty của Arkansas có cơ hội bán trái phiếu. Công ty của Stephens cũng được phần nhiều, nhưng nó không còn kiểm soát tất cả các lần phát hành nhưng trước đây hoặc trong tương lai nếu White thắng cử. Một trong những công ty của Arkansas có được phần trong việc kinh doanh này nằm dưới quyền điều hành của Dan Lasater, người gầy dựng được một công ty trái phiếu nhỏ nhưng thành công ở Little Rock trước khi mất tất cả vì nghiện cocaine. Lasater là ủng hộ viên của tôi và là bạn em trai tôi, hai người từng la cà tiệc tùng với nhau khi cả hai nghiện cocaine, giống như nhiều thanh niên khác trong thập niên 80.

        Khi Betsey Wright và tôi chuẩn bị cho cuộc tranh luận trên truyền hình với White, chúng tôi được biết ông ấy sẽ thách tôi đi xét nghiệm ma túy cùng với ông ấy. Lý do chính thức là để tạo ra một tấm gương tốt, nhưng tôi biết White hy vọng tôi sẽ không dám thử. Trong hàng đống tin đồn khi Lasater rơi đài có một tin đồn tôi cũng nằm trong đám bạn tiệc tùng của Dan. Không đúng như vậy. Betsey và tôi quyết định đi xét nghiệm ma túy trước cuộc tranh luận. Khi White lên truyền hình và tung ra lời thách, tôi mỉm cười và nói Betsey và tôi đã đi xét nghiệm, bây giờ White và viên quản lý chiến dịch tranh cử của mình - Darrell Glascock cũng nên làm theo. Glascock cũng bị đồn là có liên quan đến ma túy. Thế là chiêu thức thông minh của họ bị phản tác dụng.

        White làm nóng chuyên bằng một đoạn quảng cáo truyền hình gớm ghiếc nhất tôi từng thấy. Ông ấy chiếu cảnh văn phòng của Lasater với những vệt cocaine, còn người thuyết minh nói rằng tôi nhận tiền đóng góp cho chiến dịch vận động từ một tên tội phạm sử dụng cocaine, rồi còn cho hắn ta làm ăn trong lĩnh vực trái phiếu. Hàm ý rõ ràng là tôi đã ưu ái Lasater trong khi ít nhất tôi đã biết anh ta nghiên ma túy. Tôi mời tờ Arkansas Gazette xem lại hồ sơ của Cơ quan Tài chính Phát triển, và tờ báo này viết một bài trang nhất cho thây số lượng công ty kinh doanh trái phiếu làm ăn với tiểu bang trong thời của tôi đã tăng lên bao nhiêu so với thời Thống đốc White. Con số tăng từ 4 lên 15, và Stephens vẫn được số trái phiếu trị giá hơn 700 triệu đôla, hơn gấp đôi bất kỳ công ty kinh doanh trái phiếu nào khác ở Arkansas. Tôi còn đáp trả bằng một quảng cáo truyền hình, mở đầu bằng việc hỏi mọi người đã xem quảng cáo của White chưa và còn trích vài giây đoạn quảng cáo đó. Rồi đoạn phim đưa ra một bức ảnh của công ty Stephens và người thuyết minh nói cả Stephens lẫn bất cứ ai khác đều không kiểm soát việc kinh doanh trái phiếu của tiểu bang, nhưng họ sẽ kiểm soát nếu White lại trở thành thống đốc. Đó là một trong những quảng cáo hiệu quả nhất tôi từng tung ra, vì nó là một lời đáp trả mạnh mẽ trước một cú đánh dưới thắt lưng, và vì các sự kiện tự nó đã nói lên tất cả.

        Tôi cũng mừng là Roger và mẹ không quá đau đớn vì chuyện White lôi ra vụ nghiện ma túy của Roger. Sau khi ra khỏi tù, Roger làm việc sáu tháng ở một trạm trung chuyển cho người nghiện ở Texas, rồi chuyển đến bắc Arkansas làm việc cho một người bạn tôi trong một trạm dịch vụ nhanh. Nó chuẩn bị chuyển đến Nashville, Tennessee, và đủ mạnh mẽ để không cho chuyện cũ kéo nó xuống trở lại. Mẹ thì hạnh phúc với Dick Kelley, và đến lúc bấy giờ đã biết rằng chính trị là một trò chơi không dễ dàng, và câu trả lời duy nhất đối với kiểu tấn công bẩn thỉu đó là phải thắng.

        Tháng 11, tôi thắng với 64% số phiếu, gồm cả 75% số phiếu ở Little Rock. Tôi thật cảm kích vì chiến thắng đó cho tôi cơ hội đập tan ý tưởng cho rằng tôi đã lạm dụng chức vụ thống đốc cũng như ngụ ý cho rằng việc lạm dụng có liên quan đến ma túy. Dù chiến dịch tranh cử có khó khăn, tôi lại không giỏi giữ định kiến lắm. Nhiều năm sau này, tôi bắt đầu thích Frank White và vợ ông, Gay, và cũng thích tham gia các chương trình cùng với ông ấy. Ông ấy có óc hài hước tuyệt vời, yêu quý Arkansas, và tôi buồn khi ông ấy mất năm 2003. Thật may mắn là tôi cũng đã làm hòa với Jack Stephens.
Đối với tôi, chiến dịch chống lại Faubus và White là cuộc chiến chống lại quá khứ của Arkansas và chống lại nền chính trị mới nổi lên nhắm vào chuyện tiêu diệt cá nhân. Tôi muốn tập trung mọi người vào các vấn đề và tương lai, bằng cách bảo vệ các cải cách giáo dục của chúng tôi cũng như khuếch trương các sáng kiến kinh tế. Tờ Memphis Commercial Appeal viết rằng "những bài phát biểu trước bầu cử của Clinton nghe vừa có vẻ như các tham luận về kinh tế vừa có vẻ như lời thỉnh nguyên xin phiếu bầu và phần lớn các nhà phân tích chính trị đều nhất trí rằng chiến lược đó là có hiệu quả".

        Tôi thường kể chuyện lần tôi đến thăm nhà máy hóa chât Arkansas Eastman ở hạt Independence vùng nông thôn. Trong lúc tham quan, người giới thiệu liên tục nói các thiết bị chống ô nhiễm là do máy tính điều khiển và ông ta muốn tôi gặp người điều khiển. Ông ta mô tả người này đến mức đến khi tôi bước vào phòng điều khiển máy tính, tôi trông đợi được gặp một người có trình độ khoảng giữa Albert Einstein và phù thủy. Thay vào đó, người điều khiển máy tính lại đi giày cao bồi, mặc quần jean, thắt lưng có gắn một cái khóa bạc to đùng của dân cưỡi bò, đầu đội mũ bóng chày. Anh ta đang nghe nhạc đồng quê và nhai thuốc lá. Điều đầu tiên anh ta nói với tôi là "Vợ chồng tôi sẽ bầu cho ông, vì chúng ta cần thêm nhiều việc làm như thế này". Anh chàng nuôi bò và ngựa - đúng là dân Arkansas chính hiệu - nhưng anh ta biết chuyện thịnh vượng của anh ta phụ thuộc vào kiến thức của mình hơn là vào những gì anh ta có thể làm bằng tay chân. Anh ta đã nhìn thấy tương lai và muốn đi đến đó.

        Vào tháng 8, khi Liên đoàn Thống đốc Quốc gia nhóm họp ở Hilton Head, Nam Carolina, tôi trở thành chủ tịch và ăn mừng sinh nhật lần thứ 40. Tôi đã đồng ý làm chủ tịch của ủy ban các tiểu bang về giáo dục, một nhóm chuyên thu nhặt các ý tưởng hay và các hình mẫu tốt về giáo dục để nhân rộng ra khắp toàn quốc. Lamar Alexander còn bổ nhiệm tôi làm đồng chủ tịch của phe Dân chủ trong nhóm đặc nhiệm của các thống đốc về cải cách an sinh để làm việc với Nhà Trắng và quốc hội để đưa ra một đề nghị của hai đảng nhằm cải thiên hệ thống an sinh sao cho nó thúc đẩy công ăn việc làm, tăng cường gia đình và đáp ứng nhu cầu cơ bản của trẻ em. Dù tôi có tăng được chút ít các khoản phúc lợi an sinh hàng tháng vốn còm cõi của Arkansas vào năm 1985, tôi muốn an sinh phải trở thành một trạm nghỉ trên con đường dẫn đến đời sống tự lập.

[Giangtvx]

        Tôi phấn khích với những trách nhiệm mới này. Tôi vừa là một chính trị gia vừa là một người ham tìm hiểu chính sách, luôn muốn gặp nhiều người mới và khảo cứu những ý tưởng mới. Tôi cho rằng công việc đó sẽ làm tôi trở thành một thống đốc tốt hơn, tăng cường hệ thống quan hệ toàn quốc của tôi, và giúp tôi hiểu rõ hơn nền kinh tế toàn cầu đang nổi lên và nước Mỹ phải làm thế nào để đáp ứng các thách thức của nó.
 
        Khi năm 1986 dần kết thúc, tôi đi hai chuyến ngắn đến Đài Loan để phát biểu tại Hội nghị thường niên lần thứ 10 của Lãnh đạo Mỹ - Đài về quan hệ song phương trong tương lai. Người Đài Loan là khách hàng tốt của đậu nành và hàng loạt các sản phẩn khác của Arkansas, từ động cơ điện cho đến máy tính tiền đậu xe. Nhưng thâm thủng mậu dịch của Mỹ là lớn và ngày càng tăng, và cứ 10 người Mỹ thì có bốn người phải chịu thu nhập giảm đi trong vòng năm năm trước. Thay mặt cho tất cả các thống đốc, tôi nhìn nhận trách nhiệm của nước Mỹ phải giảm bớt thâm thủng mậu dịch nhằm giảm lãi suất và kích cầu nội địa, tái cơ cấu và giảm nợ cho các láng giềng Mỹ Latinh, nới lỏng kiểm soát xuất khẩu với các sản phẩm công nghệ cao, và cải thiện giáo dục cũng như năng suất của lực lượng lao động. Sau đó tôi thách thức người Đài Loan bỏ bớt các rào chắn thương mại của họ và đầu tư nhiều hơn từ các dự trữ tiền khổng lồ của họ ở Mỹ. Để có bài diễn văn này, tôi buộc phải suy nghĩ xem chính xác là tôi muốn những gì được thực hiện và ai sẽ thực hiện những điều đó.

        Đến cuối năm 1986, tôi đã hình thành được một số suy nghĩ cơ bản về bản chất của thế giới hiện đại, sau này phát triển lên thành cái gọi là triết lý Tân Dân chủ được dùng như cái khung của chiến dịch tranh cử tổng thống của tôi năm 1992. Tôi tóm tắt các suy nghĩ này trong một bài nói ở cuộc gặp cuối năm các quản lý ở Gannett, tập đoàn báo chí vừa mới mua lại tờ Arkansas Gazette.

        ... đây là những luật lệ mới tôi tin rằng sẽ tạo ra bộ khung để chúng ta đưa ra chính sách ngày hôm nay:

        (1)   Thay đổi có lẽ là hằng số duy nhất trong nền kinh tế nước Mỹ hiện nay. Cách đây ba tháng tôi dự lễ kỷ niệm 150 năm thành lập ở một nhà thờ cổ ở Arkansas. Có khoảng 75 người, tất cả đều đứng chật ních trong nhà thờ gỗ. Sau lễ, chúng tôi ra ngoài đứng dưới các cây thông để ăn trưa mà mỗi người tự đem đến góp, và tôi nói chuyện với một cụ già rõ ràng là còn rất minh mẫn. Cuối cùng, tôi hỏi ông, "Ông ơi, ông bao nhiêu tuổi rồi?". Ông ta nói, "Tôi 82". "Ông tham gia nhà thờ này khi nào?", "năm 1916", ông ta nói. "Nếu ông có thể nói tóm gọn trong một câu, tiểu bang hiện nay khác tiểu bang năm 1916 ở chỗ nào?". Ông ấy im lặng một lúc, rồi nói, "Thống đốc à, dễ lắm. Năm 1916 khi sáng thức dậy tôi biết chuyện gì sẽ xảy ra, nhưng bây giờ mỗi sáng thức dậy tôi không biết được". Giải thích trong một câu như thế thì đến Lester Thurrow cũng khó mà hơn được...

        (2)   Nguồn vốn về con người bây giờ có lẽ quan trọng hơn nguồn vốn tiền bạc...

        (3)   Mối quan hệ đối tác xây dựng giữa doanh nghiệp và chính quyền quan trọng hơn nhiều chuyện hoặc bên này hoặc bên kia nắm quyền thống trị.

        (4)   Khi chúng ta nỗ lực giải quyết các vấn đề phát sinh từ quá trình quốc tế hóa đời sống Mỹ và những đổi thay trong dân số của chúng ta, hợp tác ở tất cả các lĩnh vực quan trọng hơn nhiều so với sự đối đầu... Chúng ta phải chia sẻ trách nhiệm và cơ hội - chúng ta cùng lên hoặc cùng xuống.

        (5)   Thói lãng phí sẽ bị trừng phạt... có vẻ như chúng ta đang chi hàng tỷ đôla vốn đầu tư nhằm tăng số nợ của các tập đoàn mà không tăng được hiệu năng của chúng lên. Nợ nhiều hơn phải song hành với tăng hiệu năng, tăng trưởng và lợi nhuận. Hiện nay thường là nó đi đôi với giảm công ăn việc làm, giảm đầu tư cho nghiên cứu và phát triển, cũng như tái cơ cấu bắt buộc để trả nợ...

        (6)   Một nước Mỹ mạnh đòi hỏi phục hồi tinh thần cộng đồng, tinh thần tương trợ lẫn nhau mạnh mẽ, và niềm tin rằng chúng ta không thể theo đuổi lợi ích cá nhân mà không đếm xỉa đến nhu cầu của các đồng bào khác... nếu chúng ta muốn giữ cho giấc mơ Mỹ tồn tại đối với dân chúng của chúng ta và giữ vững vai trò của nước Mỹ trên thế giới, chúng ta phải chấp nhận những luật lệ mới để có được đời sống kinh tế, chính trị và xã hội thành công. Và chúng ta phải hành động theo các quy luật đó.

        Trong vòng năm năm kế tiếp, tôi tinh lọc lại các phân tích của mình về toàn cầu hóa và sự phụ thuộc lẫn nhau, đưa ra các sáng
kiến mới để đáp ứng những điều này, xoay xở hết sức với ước muốn làm thống đốc giỏi và tạo ra tác động tích cực lên chính sách quốc gia.

        Năm 1987, nghị trình của tôi cho kỳ họp quốc hội tiểu bang, mang tên "Khởi đầu tốt, Trường học tốt, Việc làm tốt", là nhất quán với công việc tôi thực hiện ở Hiệp hội Thống đốc Quốc gia dưới chủ đề "làm cho nước Mỹ hoạt động hiệu quả". Ngoài các đóng góp dựa trên nỗ lực trước đó của chúng tôi trong giáo dục và phát triển kinh tế, tôi còn yêu cầu quốc hội tiểu bang giúp tôi tạo ra khởi đầu vào đời tốt cho ngày càng nhiều trẻ em nghèo bằng cách tăng mức y tế cho các bà mẹ và trẻ em nghèo, bắt đầu bằng chăm sóc trước khi sinh để giảm tỷ lệ tử vong sơ sinh và giảm khuyết tật đối với trẻ mới sinh; tăng cường giáo dục dạy làm mẹ cho các bà mẹ của trẻ em có nguy cơ cao; cung cấp thêm giáo dục đặc biệt ở lứa tuổi nhỏ cho trẻ em thiểu năng; tăng các nhóm trẻ giá cả phải chăng; và đẩy mạnh các biện pháp bảo vệ và hỗ trợ trẻ em.

        Từ Hillary tôi đã học được phần lớn những gì tôi biết về sự phát triển thời kỳ đầu của tuổi thơ và tầm quan trọng của nó đối với cuộc đời sau này. Từ khi tôi biết cô ấy, cô ấy đã quan tâm đến chuyện này, và đã dành năm thứ tư ở trường Luật Yale để làm việc về các vấn đề của trẻ em tại Trung tâm nghiên cứu trẻ em Yale cũng như bệnh viện Yale-New Haven. Cô ấy nỗ lực nhằm áp dụng cho Arkansas một chương trình mẫu giáo cải tiến xuất xứ từ Israel gọi là HIPPY, viết tắt của Home Instruction Programs for Preschool Youngsters - Chương trình Giới thiệu tại nhà cho Trẻ trước khi đi học, để phát triển kỹ năng làm cha mẹ và khả năng học tập của trẻ. Hillary thiết lập HIPPY ở khắp nơi trong tiểu bang. Cả hai chúng tôi đều thích đến dự các bài tập tốt nghiệp, xem bọn trẻ trình diễn và thấy các phụ huynh tự hào về con và về chính mình. Nhờ Hillary, Arkansas có được chương trình lớn nhất toàn quốc, phục vụ cho 2400 bà mẹ, và con cái họ cho thấy tiến bộ rõ rệt.

[Giangtvx]

        Tâm điểm chú ý của các nỗ lực phát triển kinh tê của tôi là tăng đầu tư và cơ hội cho người nghèo cũng như các khu vực khó khăn, phần lớn là ở vùng nông thôn Arkansas. Đề nghị quan trọng nhất là cấp thêm vốn cho những ai có tiềm năng điều hành các doanh nghiệp nhỏ có lợi nhuận nhưng không thể vay tiền để khởi sự. Ngân hàng South Shore Development ở Chicago đóng vai trò đầu tàu trong việc trợ giúp các thợ mộc thất nghiệp và thợ điện khởi sự kinh doanh ở phía nam của thành phố để đại tu các toà nhà bỏ hoang sắp bị đập bỏ. Kết quả là, cả khu vực đó đã phục hồi lại.

        Tôi biết đến ngân hàng này vì có một nhân viên, Jan Piercy, là một trong những người bạn tốt nhất của Hillary ở Wellesley. Jan kể với chúng tôi rằng South Shore lấy ý tưởng cấp vốn cho thợ thủ công lành nghề nhưng không đủ tín dụng theo các chuẩn mực thông thường từ công trình của ngân hàng Grameen của Bangladesh, được thành lập bởi Muhammad Yunus, người từng học kinh tế ở Đại học Vanderbilt trước khi về lại quê nhà để giúp đồng bào mình. Tôi dàn xếp để mời ông ấy cùng ăn sáng ở Washington, và ông ấy giải thích chương trình "tín dụng vi mô" của mình hoạt động ra sao. Những phụ nữ trong làng, vốn khéo léo và nổi tiếng lương thiện nhưng không có tài sản gì, được tổ chức thành các tổ. Khi người vay đầu tiên trả hết số nợ nho nhỏ của mình, người tiếp theo được vay, và cứ thế tiếp tục. Khi tôi gặp Yunus lần đầu, ngân hàng Grameen đã cho vay hàng trăm ngàn khoản vay nhỏ, với tỷ lệ trả nợ cao hơn tỷ lệ trả nợ của các ngân hàng cho vay thương mại ở Bangladesh. Tới năm 2002, Grameen đã cho hơn 2,4 triệu người vay, 95% trong số đó là phụ nữ nghèo.

        Nếu ý tưởng này thành công ở Chicago, tôi cho rằng nó cũng sẽ thành công ở các vùng nông thôn kinh tế khó khăn của Arkansas. Như Yunus nói trong một cuộc phỏng vấn: "Bất cứ ở đâu có người bị hệ thống ngân hàng từ chối, bạn có chỗ cho chương trình kiểu Grameen". Chúng tôi thành lập Tập đoàn Ngân hàng Phát triển miền Nam ở Arkadelphia. Cơ quan Tài chính phát triển đổ vào một chút tiền ban đầu, nhưng phần lớn tiền đến từ các tập đoàn mà tôi và Hillary thuyết phục đầu từ vào.

        Khi là tổng thống, tôi đạt được sự chấp thuận của quốc hội đối với một chương trình cho vay toàn quốc dựa theo ngân hàng Grameen, và đưa ra một vài trường hợp thành công ở một sự kiện trong Nhà Trắng. Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ cũng cấp vốn cho hai triệu khoản vay tín dụng vi mô một năm cho các làng nghèo ở châu Phi, Mỹ Latinh và Đông Á. Năm 1999, khi tôi đi Nam Á, tôi thăm Muhammad Yunus và vài người nhờ ông mà thành đạt trong kinh doanh, trong đó có các phụ nữ dùng tiền được vay mua điện thoại di động để cho dân làng thuê gọi điện thoại cho người thân và bạn bè ở Mỹ và châu Âu. Muhammad Yunus lẽ ra phải được giải Nobel Kinh tế từ nhiều năm trước.

        Mối quan tâm chính còn lại của tôi là cải cách an sinh. Tôi đề nghị quốc hội tiểu bang đòi hỏi những người nhận tiền an sinh xã hội có con từ ba tuổi trở lên phải ký một hợp đồng cam kết học một khóa tự lập, xóa mù chữ, học nghề và làm việc. Tháng 2, tôi lên Washington cùng nhiều thống đốc khác để điều trần trước ủy ban Thuế khóa và Ngân sách hạ viện về biện pháp ngăn không nảy sinh thêm người phải nhận an sinh và các cải cách. Chúng tôi đề nghị quốc hội cho chúng tôi những công cụ để "thúc đẩy việc làm chứ không tăng thêm an sinh; sự độc lập chứ không phải sự phụ thuộc". Chúng tôi lập luận rằng cần phải làm nhiều hơn để dân chúng khỏi phải dựa vào an sinh ngay từ đầu, bằng cách giảm mù chữ, tỷ lệ mang thai vị thành niên, tỷ lệ bỏ học cũng như thói rượu chè ma túy. về cải cách an sinh, chúng tôi ủng hộ một hợp đồng ràng buộc giữa người nhận tiền an sinh và chính quyền, ghi rõ quyền và trách nhiệm của các bên. Người nhận an sinh sẽ cam kết cố gắng tự sống để được tiền trợ cấp, còn chính quyền thì cam kết giúp họ bằng giáo dục đào tạo, chăm sóc y tế, chăm sóc trẻ em và tạo việc làm. Chúng tôi còn yêu cầu những người nhận tiền an sinh có con từ ba tuổi trở lên phải tham dự một chương trình làm việc do các tiểu bang lập ra, mỗi người nhận an sinh phải tìm một công việc tạm thời nhằm giúp họ chuyển sang tự lập về tài chính; phải tăng nỗ lực thu tiền để trợ giúp trẻ em, và phải đưa ra một công thức mới để tính tiền trợ giúp phù hợp với mức sổng của mỗi bang. Luật liên bang cho phép các tiểu bang tự do đặt ra mức trợ cấp hàng tháng miễn là mức này không thấp hơn hồi đầu thập niên 70, và mức trợ cấp của các bang thì đủ loại.

        Tôi đã dành đủ thời gian nói chuyện với những người nhận tiền an sinh và những người làm việc tạm ở Arkansas để biết rằng đại đa số họ muốn làm việc để nuôi sống gia đình. Nhưng họ gặp phải những cản trở lớn, ngoài những cản trở rõ ràng khác là trình độ thấp, thiếu kinh nghiệm làm việc, không đủ khả năng để trả tiền gửi trẻ. Nhiều người tôi gặp không có xe hơi hay không đi được phương tiện giao thông công cộng. Nếu họ nhận làm công việc lương thấp, họ sẽ mất đi quyền nhận phiếu lương thực và bảo hiểm y tế trong chương trình Medicaid. Cuối cùng, nhiều người trong số họ chỉ đơn giản là không tin họ có thể thành công trong thế giới việc làm và không biết bắt đầu từ đâu.

        Tại một trong số các cuộc họp của thống đốc ở Washington, cùng với đồng chủ tịch dự án cải cách an sinh của tôi là Thống đốc bang Delaware Mike Castle, tôi tổ chức một cuộc họp cho các thống đốc khác về đề tài cải cách an sinh. Tôi dẫn theo hai phụ nữ ở Arkansas, những người đã thôi không nhận tiền an sinh để đi làm, đến tham dự. Một phụ nữ trẻ ở Pine Bluff trước chuyến đi này chưa từng được đi máy bay hay đứng trên cầu thang cuốn. Cô ấy phát biểu chừng mực nhưng thuyết phục về tiềm năng người nghèo có thể tự nuôi sống mình và con cái. Người phụ nữ còn lại khoảng hơn 35 tuổi. Cô ấy tên Lillie Hardin, mới tìm được một chân đầu bếp. Tôi hỏi cô ấy liệu cô ấy có cho rằng những người lành lặn khỏe mạnh đang nhận tiền an sinh có nên bị buộc phải nhận việc làm nếu có hay không. "Tất nhiên là có", cô ấy đáp. "Nếu không chúng tôi lại suốt ngày nằm ườn ra xem phim nhảm nhí mất". Rồi tôi hỏi Lillie điều gì hay nhất khi không phải nhận tiền trợ cấp an sinh nữa. Không do dự, cô ấy trả lời, "Khi con tôi đi học và người ta hỏi nó, "mẹ con làm gì?" nó có thể trả lời được". Đó là lập luận hay nhất tôi được nghe về cải cách an sinh xã hội. Sau cuộc điều trần ấy, các thống đốc đối xử với cô ấy như một ngôi sao nhạc rock.

        Khi tôi giải quyết cải cách an sinh với tư cách tổng thống, tôi luôn thấy lý thú khi nghe một số nhà báo mô tả chuyện đó như một dề xuất của phe Cộng hòa, cứ như thể coi trọng việc làm là điều chỉ có những người bảo thủ làm vậy. Đến năm 1996, khi quốc hội thông qua dự luật cho tôi ký, tôi đã làm việc về cải cách an sinh trong hơn 15 năm. Nhưng tôi không coi đó là một đề xuất của đảng Dân chủ, hay thậm chí của các thống đốc. Cải cách an sinh là vì những người như Lillie Hardin và con trai cô ấy.

[Giangtvx]

       
        24

        Sau nhiệm kỳ bốn năm, sự tận tuỵ và khả năng của nhân viên cũng như nội các của tôi, nhờ mối quan hệ làm việc tốt với quốc hội tiểu bang, sức mạnh của tổ chức chính trị của tôi, tôi có được không gian để tiến vào vũ đài chính trị quốc gia.

        Nhờ sự khá nổi tiếng mà tôi có được từ các nỗ lực về giáo dục, kinh tế, và cải cách an sinh, cũng như việc tôi làm chủ tịch của Hiệp hội Thống đốc Quốc gia và ủy ban Giáo dục của các tiểu bang, tôi nhận được nhiều lời mời đi diễn thuyết ở các bang khác năm 1987. Tôi nhận lời đi diễn thuyết ở 15 tiểu bang. Chỉ có bốn buổi diễn thuyết trong các sự kiện của đảng Dân chủ, những buổi này đều giúp mở rộng các mối quan hệ của tôi cũng như làm tăng thêm lời đồn đại rằng tôi có thể tham gia vào cuộc đua tranh cử tổng thống.

        Tôi mới 40 tuổi vào mùa xuân năm 1987, tôi quan tâm đến việc tham dự cuộc đua này, vì ba lí do. Thứ nhất, xét về mặt lịch sử những người phe Dân chủ có cơ hội tuyệt vời để chiếm lại Nhà Trắng. Có vẻ như rõ ràng rằng Phó tổng thống Bush sẽ là ứng cử viên của đảng Cộng hòa và cho đến thời điểm đó thì Phó tổng thống thứ nhất được bầu làm Tổng thống trực tiếp là Martin Van Buren, vào năm 1836, người đã kế tục Andrew Jackson trong kỳ bầu cử cuối cùng trong đó không có sự thách thức thực sự nào từ phía đảng Dân chủ. Thứ hai, tôi cảm thấy rất mạnh mẽ rằng đất nước cần phải đổi hướng. Sự tăng trưởng của chúng tôi chủ yếu nhờ vào việc tăng chi phí quốc phòng, giảm thuế một cách không đồng đều có lợi cho những ngựời Mỹ giàu nhất và đẩy mức thâm thủng lên cao. Mức thâm thủng lớn dẫn tới lãi suất cao, khi chính quyền phải cạnh tranh với những người vay tiền tư nhân, và điều đó đến lượt nó lại làm tăng giá trị đồng đôla, làm cho các sản phẩm nhập khẩu rẻ hơn và các sản phẩm xuất khẩu của Mỹ đắt tiền hơn. Vào thời điểm Mỹ bắt đầu cải thiện năng suất và tính cạnh tranh của mình, chúng tôi vẫn phải chịu mất đi nhiều việc làm trong lĩnh vực sản xuất hàng loạt và nông trại. Hơn nữa, vì thâm thủng ngân sách, chúng tôi cũng không đầu tư đầy đủ vào giáo dục, đào tạo, và các công tác nghiên cứu cần có để duy trì mức lương cao và tỷ lệ thất nghiệp thấp trong nền kinh tế toàn cầu. Vì thế 40% người Mỹ phải chịu giảm thu nhập thực tế từ giữa thập niên 70.

        Lý do thứ ba tôi nghiêm túc xem xét việc tham gia cuộc chạy đua vì tôi cho rằng tôi hiểu điều gì đã xảy ra và có thể giải thích nó cho người dân Mỹ. Hơn nữa, vì tôi có thành tích hoạt động tốt trong các lĩnh vực chống tội ác, cải cách an sinh, có uy tín trong giáo dục, và trách nhiệm về mặt tài chính. Tôi không nghĩ rằng phe Cộng hòa có thể đưa ra hình ảnh tôi như một người phe Dân chủ cấp tiến cực đoan không coi trọng các giá trị chính thống và nghĩ rằng đối với bất kỳ vấn đề nào cũng đều có thể có một chương trình của chính phủ. Tôi tin rằng nếu chúng tôi có thể thoát khỏi hình ảnh "người ngoài hành tinh" mà đảng Cộng hòa đã gán cho chúng tôi từ năm 1988, ngoại trừ có sự thành công của Tổng thống Carter năm 1976, chúng tôi có thể giành lại được Nhà Trắng.

        Đây là một việc khá phức tạp, vì làm cho mọi người thay đổi thái độ chính trị của mình thật không dễ, nhưng tôi nghĩ tôi có thể làm được điều đó. Vài người bạn trong lớp tôi cũng nghĩ như vậy. Khi tôi đi thăm cuộc đua 500 Indiana Police vào mùa xuân, tôi tình cờ gặp thống đốc Bob Kerrey của bang Nebraska. Tôi rất thích Bob và nghĩ rằng anh ấy cũng sẽ có thể là một ứng viên tổng thống tốt- Anh ấy đã từng được huân chương danh dự ở Việt Nam, và cũng giống như tôi, là người có quan điểm bảo thủ về mặt tài chính và tiến bộ về mặt xã hội, từng được bầu vào chức vụ một ở tiểu bang thiên về đảng Cộng hòa hơn nhiều so với Arkansas. Thật là ngạc nhiên, Bob khuyến khích tôi tranh cử và nói rằng anh ấy sẽ làm Chủ tịch ủy ban Vận động ở cấc tiểu bang miền trung tây.

        Trong nội bộ có một cản trở đối với việc tôi tranh cử tổng thống: Dale Bumpers cũng nghiêm túc xem xét việc tranh cử. Trước đây tôi từng khuyến khích ông ấy ra tranh cử từ cuối năm 1974. Năm 1984 suýt nữa ông ấy cũng làm như vậy, và ông ấy có cơ hội tốt để có thể thắng cử lần này. Ông ấy từng phục vụ thủy quân lục chiến trong Thế chiến hai, là một thống đốc tuyệt vời, và là chủ tịch tốt nhất trong thượng viện. Tôi biết Dale có thể là một tổng thống tốt và ông ấy sẽ có cơ hội tốt hơn để chiến thắng hơn tôi. Tôi sẵn lòng ủng hộ ông ấy. Tôi muốn phe chúng tôi chiến thắng và thay đổi phương hướng của đất nước.

        Ngày 20 tháng 3, khi tôi đang chạy bộ dọc theo Phố Chính ở Little Rock, một nhà báo địa phương chạy theo tôi và nói rằng Thượng nghị sĩ Bumpers vừa ra một tuyên bố nói rằng ông ấy sẽ không ra tranh cử tổng thống. Đơn giản là ông ấy không muốn làm như vậy. Trước đó, Thống đốc Mario Cuomo của bang New York cũng đưa ra một quyết định tương tự. Tôi dạo với Hillary và Betsey rằng tôi muốn xem xét cuộc đua này một cách nghiêm túc.

        Chúng tôi gây một ít quỹ để làm các hoạt động thăm dò, và Betsey gửi một số người xuống làm việc ở Iowa, New Hampshire và một số tiểu bang phía nam khác mà sang năm sẽ bỏ phiếu như một khối vào ngày "Siêu Thứ Ba", không lâu sau bầu cử sơ bộ ở New Hamsphire. Vào ngày 7.5, cuộc bầu cử sơ bộ có vẻ càng dễ thắng hơn khi Thượng nghị sĩ Gary Hart, người suýt nữa thắng Phó tổng thống Mondale vàọ năm 1984, rút lui khỏi cuộc đua khi quan hệ của ông với Donna Rice bị phát giác. Tôi cho rằng Gary đã phạm sai lầm khi thách thức giới báo chí bươi móc ông để xem thử họ có thể moi ra được điều gì không, nhưng tội nghiệp ông ấy. Ông ấy là một chính trị gia thông minh và luôn luôn nghĩ về các thách thức lớn của nước Mỹ và giải pháp đối với các thách thức đó. Sau vụ việc của Hart, những người trong nhóm chúng tôi, những người mà đời sông riêng tư không phải là hoàn hảo không thể nào biết được các tiêu chuẩn soi mói của báo chí là như thế nào nữa. Cuôi cùng tôi cũng kết luận rằng bất cứ ai tin anh ta có thể phục vụ thì cứ việc tranh cử đối phó với bất cứ cáo buộc xảy đến và tin vào nhân dân Mỹ. Nếu không có sức chịu đựng tốt, bạn cũng không thể nào trở thành tổng thống thành công.

[Giangtvx]

        Tôi đặt ngày 14.7 là hạn chót để đưa quyết định, nhiều người bạn tôi từ các trận chiến chính trị trong quá khứ cũng xuống Little Rock, trong đó có Micky Kantor, Carl Wagner, Steve Cohen, John Holum, Kevin O'Keefe, Jim Lyons, Mike Driver và Sandy Berger. Tất cả bọn họ đều nghĩ tôi nên ra tranh cử; đây là cơ hội quá tốt không nên bỏ qua. Dù vậy tôi vẫn do dự. Tôi biết tôi đã sẵn sàng trở thành ứng cử viên tốt nhưng tôi không chắc chắn rằng tôi đã trải đời đủ lâu để có được sự thông thái và óc phán đoán cần thiết để trở thành một tổng thống tốt. Nếu được bầu, tôi ở tuổi 42, xấp xỉ tuổi của Theodore Roosevelt khi ông ấy tuyên thệ nhậm chức sau khi Tổng thống McKinley bị ám sát và nhỏ hơn Kennedy một tuổi khi ông ấy được bầu. Nhưng cả hai người đó đều xuất thân từ những gia đình giàu có và nổi bật về mặt chính trị, và đã trưởng thành trong một môi trường làm cho họ cảm thây thoải mái với quyền lực. Hai người tổng thống yêu thích nhất của tôi, Lincoln và FDR đều 51 tuổi khi họ nhậm chức, hoàn toàn chín chắn và có thể kiểm soát được bản thân cũng như trách nhiệm của họ. Vào ngày sinh nhật thứ 51 của tôi, AI Gore tặng tôi một vài mô tả quan điểm về lứa tuổi của người Chero¬kee. Người Cherokee tin rằng một người đàn ông chưa thể chm chắn hoàn toàn cho đến khi anh ta 51 tuổi.

        Điều thứ hai làm tôi áy náy là những khó khăn của một cuộc vận động tranh cử tổng thống sẽ gây ra cho nhiệm kỳ thống đốc của tôi. Năm 1987 là hạn chót để áp dụng các tiêu chuẩn về trường học. Tôi đã triệu tập một kỳ họp đặc biệt để gây quỹ dành cho các trường học và các nhà tù quá tải. Đúng là một cuộc tranh cãi căng thẳng làm cho mối quan hệ của tôi với nhiều thành viên quốc hội tiểu bang trở nên căng thẳng, và suýt nữa thất bại trước khi chúng tôi thu lượm được đủ số phiếu vào phút chót để làm những điều cần làm. Tôi biết rằng, rất có thể tôi sẽ phải triệu tập thêm một kỳ họp đặc biệt nữa vào đầu năm 1988. Tôi quyết tâm áp dụng hoàn toàn những tiêu chuẩn trường học và phát triển thêm các tiêu chuẩn này. Đó là cơ hội duy nhất mà phần lớn những trẻ em nghèo trong tiểu bang của tôi có được để vươn tới một tương lai tốt hơn. 60% học sinh trong trường tiểu học của Chelsea là học sinh da đen, và hơn một nửa số học sinh đến từ các gia đình có thu nhập thấp. Tôi còn nhớ có một chú nhóc khi được mời đến dự tiệc sinh nhật ở dinh thự thống đốc suýt nữa đã không đến được vì chú nhóc không đủ tiền để mua quà cho Chelsea. Tôi quyết tâm cho bé trai đó một cơ hội tốt hơn mà cha mẹ nó từng có.
Tờ Arkansas Gazette, vẫn luôn ủng hộ tôi trong mọi chiến dịch tranh cử, viết một bài bình luận nói rằng tôi không nên ra tranh cử vì hai lý do mà chính tôi cũng cảm thấy lo lắng. Dù công nhận tiềm năng mạnh mẽ của tôi trong việc có thể lãnh đạo quốc gia, tờ báo này viết "Bill Clinton chưa sẵn sàng để làm tổng thống" và "Arkansas vẫn cần thống đốc Clinton".

        Tham vọng là một lực hút rất mạnh và tham vọng trở thành tổng thống đã khiến nhiều ứng cử viên làm ngơ những hạn chê của chính ông ta cũng như trách nhiệm công việc ông ta đang làm. Tôi luôn luôn nghĩ rằng tôi có thể vượt qua bất cứ tình huống nào, chịu đựng được những thử thách khắc nghiệt nhất, và làm hai hoặc ba việc cùng một lúc. Năm 1987 tôi đã có thể đưa ra một quyết định dựa trên sự tự tin và có động lực là lòng tham vọng, nhưng tôi đã không làm như vậy. Điều cuối cùng đưa ra giải pháp cho tôi là một phần của đời tôi mà chính trị không thể chạm tới: đó là Chelsea. Carl Wagner, người cũng có một cô con gái, nói'với tôi rằng tôi phải miễn cưỡng chấp nhận sự vắng mặt của Chelsea trong hầu hết 16 tháng tới. Mickey Kantor đang nói với tôi về chuyện đó thì Chelsea hỏi tôi chúng tôi sẽ đi nghỉ hè ở đâu. Khi tôi nói có thể tôi sẽ không nghỉ hè được nếu tôi ra tranh cử tổng thông thì Chelsea nói "thế thì mẹ và con sẽ đi mà không có ba". Như thế là đã rõ câu trả lời.

        Tôi đi vào phòng ăn của dinh thự thống đốc, nơi các bạn tôi đang ăn trưa, và bảo họ rằng tôi sẽ không ra tranh cử, và xin lỗi đã mời họ đến đây. Sau đó tôi tới tòa tiền sảnh để đưa ra thông báo của mình trước vài trăm ủng hộ viên. Tôi cố gắng hết sức để giải thích tại sao tôi đã đến gần quyết định như vậy nhưng lại lùi lại:

        Tôi cần thời gian dành cho gia đình, tôi cần thời gian dành cho riêng tôi. Các chính trị gia cũng là con người. Tôi nghĩ đôi khi chúng ta quên mất điều này nhưng thực sự họ cũng là con người. Điều duy nhất mà tôi hay bất kỳ ứng cử viên nào khác đưa ra quyết định ứng cử chức tổng thống là động lực bên trong. Đó chính là điều truyền lửa cho mọi người và đạt được độ tin cậy cũng như các lá phiếu của họ, cho dù họ ở Wisconsin hay Montana hay New York. Trong đó cuộc đời tôi cần phải được làm mới lại. Lý do kia và là lý do quan trọng hơn đối với quyết định của tôi là việc tham dự chiến dịch tranh cử tổng thống chắc chắn sẽ có ảnh hưởng đến con gái của chúng tôi. Cách duy nhất để tôi có thể thắng được khi tham dự cuộc đua vào Nhà Trắng muộn thế này sau khi những người khác đã chuẩn bị từ hai năm trước sẽ là phải đi thực tế toàn thời gian từ lúc này cho đến cuối cuộc vận động, và phải nhờ Hillary cũng làm như vậy... Tôi từng chứng kiến rất nhiều trẻ em phải lớn lên dưới những sức ép như vậy và đã từ rất lâu tôi đã tự hứa với mình rằng nếu tôi may mắn có một đứa con, con tôi sẽ không bao giờ phải lớn lên mà luôn phải tự hỏi cha mình là ai.

        Mặc dù cô ấy đã nói cô ấy sẽ ủng hộ tôi cho dù tôi có quyết định như thế nào, Hillary vẫn cảm thấy nhẹ nhõm. Cô ấy nghĩ tôi nên kết thúc phần công việc tôi đã mở đầu ở Arkansas và tiếp tục xây dựng một nền tảng ủng hộ mạnh mẽ trên toàn quốc. Và cô ấy biết rằng đây chưa phải là thời điểm tốt tôi có thể xa gia đình. Mẹ đang gặp rắc rối trong công việc gây mê của bà, Roger mới ra khỏi tù được một vài năm, và cha mẹ của Hillary chuyển đến Little Rock. Vào tháng 1 năm 1983 trong khi tôi đọc bài diễn văn nhậm chức của tôi trước quốc hội tiểu bang, Hugh Rodham đã ngã sụm trên ghế. Ông ấy bị một cơn đau tim nặng và được chở ngay đến Trung tâm Y tế Đại học để phẫu thuật. Khi tỉnh dậý tôi ở bên cạnh ông ấy. Khi biết chắc chắn ông ấy đã tỉnh táo, tôi nói "Bài diễn văn đâu hay đến mức để người ta bị đau tim!". Năm 1987, ông ấy lại bị một cơn đột quỵ nhẹ. Hugh và Dorothy không cần phải sống một mình ở Park Ridge. Chúng tôi muốn họ sống bên cạnh và họ cũng mong được chuyển về gần chúng tôi, chủ yếu là để gần đứa cháu duy nhât của mình, dù vậy, điều đó khiến họ phải thay đổi nhiều thứ.

[Giangtvx]

        Cuối cùng, Hillary rất vui khi tôi không ra tranh cử vì cô ấy không đồng ý với suy nghĩ thông thường rằng những người phe Dân chủ có nhiều khả năng thắng cử vào năm 1988. Cô ấy không cho rằng cuộc Cách mạng Reagan đã đi hết và tin rằng dù có vụ Iran- Contra, George Bush vẫn thắng cử với tư cách là một phiên bản ôn hòa hơn của Reagan. Bốn năm sau khi triển vọng chiến thắng tăm tối hơn rất nhiều, khi tỷ lệ ủng hộ Tổng thống Bush đạt hơn 70%, Hillary lại khuyến khích tôi ra tranh cử. Như thường lệ, cô ấy đều đúng trong cả hai lần.

        Sau khi tuyên bố quyết định, tôi cảm thấy gánh nặng của cả thế giới được nhấc khỏi vai tôi. Tôi lại được tự do để làm cha, chồng, và một thống đốc và làm việc cũng như phát biểu về các vấn đề tầm vóc toàn quốc mà không phải bận rộn về những tham vọng.

        Vào tháng 7, Hillary, Chelsea và tôi đến Hội nghị mùa hè các thống đốc ở thành phố Traverse, bang Michigan để kết thúc năm chủ tịch của tôi. Người kê nhiệm tôi là John Sununu, thống đốc bang New Hamsphire, người đã hứa sẽ tiếp tục công cuộc cải cách an sinh và có quan hệ tốt với tôi. Sau khi chúng tôi kết thúc kỳ họp, các thống đốc Dân chủ đến đảo Mackinaw, nơi thống đốc Jim Blanchard họp chúng tôi lại để gặp tất cả các ứng viên tổng thống, trong đó có Thượng nghị sĩ AI Gore, Thượng nghị sĩ Paul Simon, Thượng nghị sĩ Joe Biden, dân biểu Dick Gephardt, mục sư Jesse Jackson, cựu thống đốc Burce Babbitt của bang Arizona và thống đốc Mike Dukakis. Tôi nghĩ chúng tôi có một đội ngũ tốt nhưng tôi vẫn thích Dukakis hơn. Ở Massachusetts, ông ấy đã quản lý để có được một nền kinh tế công nghệ cao thành công, ngân sách cân bằng và thúc đẩy cải cách giáo dục lẫn cải cách an sinh. Ông ấy lãnh đạo theo phong cách một "người Dân chủ Mới" và ông ấy biết không ngại gì những lời tân công bôi nhọ và quay trở lại thành công là như thế nào. Một phần lớn người Mỹ cho rằng bang Massachusetts là bang cấp tiến, tôi tin chúng tôi có thể làm cho mọi người ủng hộ ông ấy vì ông ấy là một thống đốc thành công và sẽ tránh được những lỗi lầm nhân chìm đảng của chúng tôi trong cuộc bầu cử lần trước. Ngoài ra, chúng tôi còn là bạn bè. Mike thấy nhẹ nhõm khi tôi không tham gia cuộc đua và tặng tôi một món quà sinh nhật sớm, một chiếc áo pull có ghi dòng chữ "Mừng sinh nhật lần thứ 41 Bill Clinton năm 1996. Anh chỉ mới 49 tuổi thôi!".

        Vào cuối buổi gặp, Jim Blanchard sẽ tổ chức một buổi hòa nhạc rock and roll tuyệt vời với các nghệ sĩ của hãng Motown từ thập niên 60, trong đó có nhóm Four Tops, Martha Reeves và nhóm Vandellas, và Jr. Walker, một người chơi kèn saxo huyền thoại có thể khiến cây kèn chơi một quãng tám cao hơn phần lớn người phàm chúng tôi có thể làm. Gần đến cuối buổi hòa nhạc, một phụ nữ trẻ đến gần và mời tôi chơi kèn saxo bài hát quen thuộc của Motown "Khiêu vũ trên đường phố" cùng với tất cả ban nhạc. Đã ba năm tôi chưa đụng đến cây kèn. "Thế có bản nhạc không?". Tôi hỏi. "Không", cô ấy nói. "Thế bài này chơi theo giọng nào?". Cô ấy trả lời: "Tôi cũng chẳng biết". "Cho tôi vài phút để dợt lại được không?". Lại một lần nữa, "không". Thế là tôi đành trả lời "OK, tôi sẽ chơi". Tôi lên sân khấu. Họ đưa kèn cho tôi, nhanh chóng gắn một chiếc micro vào chiếc kèn, và   âm nhạc bắt đầu. Tôi thổi khe khẽ cho đến khi tôi bắt đầu hòa nhập được và nhận ra tông và giai điệu. Sau đó, tôi hòa vào và chơi cũng khá hay. Tôi vẫn còn giữ một bức   hình Jr. Walker và tôi đang cùng   song tấu với nhau.

        Tháng 9 là một tháng bận rộn. Năm học mới bắt đầu và tôi xuất hiện trên mục Meet the Press - Gặp gỡ báo chí của truyền hình NBC cùng với Bill Bennett, người đã thành công đưa Terrel Bell làm Bộ trưởng Giáo dục của Tổng thống Reagan. Tôi có quan hệ tốt với Bennett, người đánh giá cao sự ủng hộ của tôi với việc tăng uy tín của ngành giáo dục cũng như dạy cho trẻ em các giá trị cơ bản của trường học, và ông ấy cũng không phản đối khi tôi nói rằng các tiểu bang cần được liên bang giúp đỡ nhiều hơn để có thể chi trả cho các chương trình trẻ em nhỏ. Khi Bennett phê bình Hiệp hội Giáo dục Quốc gia là một cản trở đối với việc tăng uy tín và giáo dục, tôi nói tôi cho rằng Hiệp hội Giáo dục Quốc gia có thể làm nhiều việc khá hơn như thế và nhắc nhở ông ấy rằng AI Shanker, lãnh đạo của nghiệp đoàn giáo viên lớn khác, Liên đoàn giáo viên Mỹ, ủng hộ cả việc tăng uy tín giáo dục lẫn các giá trị giáo dục.

        Thật không may, quan hệ của tôi với Bill Bennett không còn tốt đẹp nữa sau khi tôi trở thành tổng thống và ông ấy đi rao giảng đạo đức để kiếm sống. Mặc dù ông ấy viết tặng tôi vào cuốn sách với những dòng chữ "Tặng riêng Clinton, người đảng viên Dân chủ có lý", rõ ràng là ông ấy sau này đã tin rằng hoặc ông ấy nhầm hoặc tôi đã mất đi chân lý mà tôi có khi ông ấy viết những dòng chữ đó.

        Cùng khoảng thời gian phỏng vấn của mục Meet the Press, Thượng nghị sĩ Joe Biden, Chủ tịch ủy ban Tư pháp, đề nghị tôi ra làm chứng cho thẩm phán Robert Bork, người được Tổng thống Reagan bổ nhiệm làm thẩm phán của Tòa án tối cao Hoa Kỳ. Tôi biết Joe muôn tôi ra điều trần vì tôi Ịà một thống đốc da trắng miền Nam, sự thực tôi từng là sinh viên của Bork môn Luật hiến pháp chỉ là một phần phụ thêm. Trước khi tôi đồng ý, tôi đọc phần lớn các bài báo do Bork viết, những quyết định tư pháp quan trọng và những bài diễn văn đã được công bố của ông ấy. Tôi kết luận thẩm phán Bork không nên trở thành một thành viên của Tòa án tối cao. Trong một tuyên bố dài tám trang tôi nói tôi thích và kính trọng Bork với tư cách là một người thầy và nghĩ Tổng thống Reagan được quyền tương đối tự do trong việc bổ nhiệm ông ấy, nhưng tôi vẫn tin thượng viện nên từ chối đề cử này. Tôi lập luận rằng những phát ngôn của Bork cho thấy ông ấy là người phản hành động chứ không phải là người bảo thủ chính thống. Ông ấy lên án phần lớn mọi quyết định của Tòa án tối cao nhằm mở rộng dân quyền ngoại trừ trường hợp Brown V. Board of Education - Brown chống lại ban giáo dục. Trên thực tế, Bork là một trong hai luật sư, cùng với William Rehnquist khuyên Barry Goldwater bỏ phiếu chống lại đạo luật dân quyền năm 1964. Với tư cách là người miền Nam, tôi biết tầm quan trọng của việc không làm tái phát vết thương của chủng tộc, bằng cách đụng chạm đến quyết định đó. Trong số những người từng được đề cử vào Tòa án tối cao trong nhiều thập niên thì Bork là người có quan điểm hạn chế nhất về tầm hoạt động của Tòa án tối cao để bảo vệ quyền cá nhân. Ông ấy cho rằng hàng chục quyết định của tòa án cần phải đảo ngược. Ví dụ như, quyền sử dụng thuốc tránh thai của đôi vợ chồng cũng không đáng được bảo vệ riêng tư khỏi các hành động của chính quyền hơn quyền của một công ty năng lượng làm ô nhiễm không khí. Trên thực tế phán quyết của ông chống lại bang Arkansas, chống lại Grand Gulf, ông ấy cho rằng các công ty năng lượng và các quyền lợi doanh nghiệp khác thậm chí còn cần phải bảo vệ nhiều hơn các công dân khỏi các hành động của chính quyền mà ông ấy không đồng tình. Tuy nhiên, về vấn đề bảo vệ các lợi ích của doanh nghiệp, thì quan điểm hạn chế tư pháp của ông ấy lập tức bị ném qua cửa sổ để ủng hộ cho hành động. Thậm chí ông ấy còn nói rằng các tòa án liên bang không nên chế tài các đạo luật chống tờ rớt vì các đạo luật này dựa trên các lý thuyết kinh tế sai lệch. Tôi đề nghị thượng viện không chấp nhận nguy cơ rằng thẩm phán Bork sẽ hành động theo những suy nghĩ đã có từ lâu chứ không theo những lời bảo đảm rằng ông ấy sẽ trung dung hơn mà ông ấy đưa ra trong quá trình được đề cử vào chức vụ này.

[Giangtvx]

        Tôi phải gửi bản điều trần này chứ không xuất hiện để trực tiếp công bố, vì các cuộc điều trần bị hoãn lại và tôi phải theo phái đoàn thương mại đến châu Âu. Vào cuối tháng 10, thượng viện đã từ chối đề cử của Bork với số phiếu 58/42. Tôi cũng không nghĩ việc điều trần của tôi gây tác động gì đến việc bỏ phiếu. Trước đó Tổng thống Reagan đề cử thẩm phán Antonin Scalia, người cũng bảo thủ như Bork nhưng không tuyên bố và không viết lách nhiều để cho thấy điều đó. Ông ấy được chấp nhận. Vào tháng 12 năm 2000, trong vụ Bush v. Gore - tranh châp giữa Bush và Gore, ông ấy đã viết ý kiến của Tòa án tối cao vào thứ bảy cho phép một hành động chưa từng thấy là ngưng đếm phiếu ở Florida. Ba ngày sau, bằng tỷ lệ phiếu 5/4, Tòa án tối cao đã trao cuộc bầu cử cho George Bush, một phần dựa trên cơ sở các lá phiếu còn tranh chấp còn lại không thể được đếm hết trước nửa đêm của ngày hôm đó theo luật Florida đòi hỏi. Tất nhiên là không thể: Tòa án tối cao đã ra lệnh ngưng đếm phiếu hợp lệ trước đó ba ngày. Đó là một hành động tư pháp mà có lẽ đến Bork cũng phải đỏ mặt.

        Sau chuyến đi với phái đoàn thương mại, Hillary và tôi cùng với John Sununu và thống đốc Ed DiPretre bang Rhode Island gặp các đồng sự người Ý của chúng tôi ở Florence. Đó là chuyến đi đầu tiên đến Ý đôi với Hillary và tôi, và chúng tôi lập tức yêu ngay Florence, Siena, Pisa, San Gimignano và Venice. Tôi rất ngạc nhiên về thành tựu kinh tế của miền bắc nước Ý, ở đây có thu nhập đầu người còn cao hơn cả nước Đức. Một trong những lý do cho sự thịnh vượng của khu vực này có lẽ là sự hợp tác tuyệt vời của giới doanh nghiệp nhỏ trong việc chia sẻ chi phí hành chính, tiếp thị và những tiện nghi, điều mà các nhà thủ công miền bắc nước Ý đã từng làm trong nhiều thế kỷ từ thời kỳ có phường hội thời trung cổ. Một lần nữa tôi đã tìm ra ý tưởng tôi cho là có thể phù hợp ở Arkansas. Khi tôi về nhà, chúng tôi đã trợ giúp một nhóm công nhân cán thép thất nghiệp thành lập các doanh nghiệp và hợp tác trong việc chia sẻ chi phí về tiếp thị mà tôi đã quan sát được ở các thợ làm da và đồ gỗ của Ý.

        Vào tháng 10, nền kinh tế Mỹ rung động mạnh khi thị trường chứng khoán rớt hơn 500 điểm trong một ngày, sự thụt giảm lớn nhất trong một ngày kể từ năm 1929. Thật tình cờ, người giàu nhất ở nước Mỹ là Sam Walton, lại đang ngồi trong văn phòng của tôi khi thị trường đóng cửa. Sam là lãnh đạo của hội đồng doanh nghiệp Arkansas, một nhóm gồm các nhà doanh nghiệp nổi trội được gọi là "Câu lạc bộ quần áo đẹp". Họ cam kết sẽ cải thiện nền kinh tế và giáo dục ở Arkansas. Sam xin phép đứng dậy và đi ra xem tình hình cổ phiếu Wal-Mart. Toàn bộ gia sản của ông ấy gắn liền với công ty đó. Ông ấy vẫn ở mãi trong một căn nhà trong hàng chục năm và vẫn lái mãi một chiếc xe tải pick-up cũ. Khi Sam quay lại, tôi hỏi ông ấy mất bao nhiêu tiền. "Khoảng một tỷ đôla", ông ấy nói. Năm 1987, đó là một khoản tiền rất lớn, ngay cả với Sam Walton. Khi tôi hỏi ông ấy có lo không, ông ấy nói, "Ngày mai tôi sẽ bay tới Tennessee để xem siêu thị Wal-Mart mới nhất. Nếu có nhiều xe trong bãi đậu xe thì tôi không lo lắng. Tôi chỉ tham gia thị trường chứng khoán để gây thêm vốn để mở thêm các cửa hàng mới và cho nhân viên của chúng tôi một cổ phần trong công ty". Phần lớn tất cả nhân viên làm việc cho Wal-Mart đều có cổ phần. Walton là một hình ảnh đối nghịch hoàn toàn với thế hệ điều hành các tập đoàn trẻ hơn, những người lúc nào cũng đòi tăng lương ngay cả khi công ty và nhân viên của họ không làm ăn khá khẩm, và đòi được hạ cánh an toàn khi công ty thất bại. Khi chứng khoán của nhiều công ty sụp đổ vào những năm đầu của thê kỷ mới đã lộ ra một làn sóng mới những sự tham lam và nhũng nhiễu của các cồng ty, tôi đã nghĩ về cái ngày vào năm 1987 khi Sam Walton mất một tỷ đôla. Sam là một người theo đảng Cộng hòa. Tôi nghĩ rằng ông ấy chưa bao giờ bỏ phiếu cho tôi. Tôi không đồng-ý với tất cả mọi thứ Wal-Mart đã làm vào thời điểm đó và hiện nay tôi vẫn không đồng ý với một số chính sách của công ty ngày càng được áp dụng nhiều hơn sau khi ông ấy mất. Như tôi đã nói Wal-Mart không mua hàng của Mỹ nhiều như trước đây. Công ty bị cáo buộc đã sử dụng một lượng lớn những người nhập cư bất hợp pháp. Và tất nhiên, công ty có quan điểm chống nghiệp đoàn, nhưng nước Mỹ sẽ tốt hơn nếu tất cả các công ty của chúng ta được điều hành bởi những con người tận tụy đến mức có thể thấy tài sản của họ lên và xuống cùng với tài sản của nhân viên cũng như các cổ đông.

        Tôi chấm dứt năm 1987 với bài diễn văn thứ ba trong thập niên này tại Đại hội Dân chủ Florida, tuyên bô như mọi khi rằng chúng ta phải đối diện thực tế và thuyết phục nhân dân Mỹ cũng nhìn thực tế như chúng ta. Tổng thông Reagan đã hứa sẽ giảm thuế, tăng chi tiêu quốc phòng, và cân bằng ngân sách. Ông ấy đã làm được hai điều nhưng không thể làm được điều thứ ba vì phần cung của nền kinh tế học không giống như tính toán. Kết quả là, chúng ta đã làm bùng nổ nợ quốc gia, không thể đầu tư vào tương lai và để 40% dân Mỹ bị giảm lương. Tôi biết phe Cộng hòa tự hào về thành tích của họ, nhưng tôi nhìn điều đó từ góc nhìn của hai con chó già ngồi xem bọn trẻ nhảy múa vặn vẹo. Một con chó già nói với con kia "cậu biết không, nếu chúng mình nhảy như thế, bọn nó sẽ tẩy giun chúng mình mất".

        Tôi nói với những người Dân chủ ở Florida, "chúng ta ít ra cũng phải tạo ra được trật tự kinh tế thê giới mới và tìm được chỗ cho người dân Mỹ trong trật tự đó". Các lập luận chính của tôi là "chúng ta phải trả giá ngày hôm nay để có được ngày mai" và "tất cả chúng ta đều cùng can dự".

        Bây giờ nhớ lại, những bài diễn văn của tôi vào cuối thập niên 80 có vẻ rất lý thú đối với tôi vì sự tương đồng của chúng với những điều tôi sẽ nói trong năm 1992 và những điều tôi cô thừa nhận với tư cách là tổng thống.

        Năm 1988, tôi đến 13 tiểu bang và quận Columbia để diễn thuyết về các đề tài chính trị và chính sách. Các bài nói về chính sách chủ yếu nói về giáo dục và nhu cầu cần phải có các điều luật cải cằch an sinh làm chúng tôi hy vọng được quốc hội thông qua vào cuối năm. Nhưng bài diễn văn chính trị quan trọng nhất đối với tương lai của tôi là bài "Chủ nghĩa Tư bản Dân chủ" mà tôi nói trước Hội đồng Lãnh đạo đảng Dân chủ ở Williamsburg, Virginia vào ngày 29 tháng 2. Từ đó trở đi, tôi ngày càng hoạt động tích cực trong Hội đồng Lãnh đạo đảng Dân chủ, vì tôi cho đó là nhóm duy nhất có cam kết phát triển những ý tưởng mới mà đảng Dân chủ cần để thắng các cuộc bầu cử cũng như phục vụ đất nước. Ở Williamsburg, tôi nói về nhu cầu cần phải đưa ra một cách tiếp cận "dân chủ" vào nền kinh tế toàn cầu - nghĩa là làm cho nó trở thành có thể với tới được đối với tất cả các công dân, cộng đồng. Tôi chuyển qua tin vào lập luận của William Julius Wilson được viết trong cuốn sách của ông ấy, The truly Disadvantaged - Kẻ thất thế thực sự rằng không có giải pháp thuần tuý về chủng tộc nào đối với nghèo đói và thất nghiệp. Câu trả lời duy nhất là các trường học, giáo dục đào tạo cho người lớn và công ăn việc làm. Trong khi đó, tại tiểu bang nhà, tôi vẫn tiếp tục vật lộn với các vấn đề trong ngân sách dành cho trường học và nhà tù, khuếch trương chủ trương làm việc của tôi về "khởi đầu tốt, trường học tốt, việc làm tốt" và thúc đẩy cải cách thuế khoá và luật cải cách vận động hành. lang. Sau này, vì quốc hội tiểu bang không chịu thông qua các đạo luật đó, cả hai vấn đề này được đưa ra trong cuộc bầu cử tiếp theo. Các nhóm lợi ích tuyên truyền rất mạnh mẽ chống lại chúng. Cải cách về vận động hành lang đã được thông qua, còn cải cách về thuế khóa không được thông qua.

[Giangtvx]

        Thống đốc Dukakis đang cố gắng tìm kiếm sự đề cử của đảng Dân chủ để tranh cử tổng thống. Một vài tuần trước khi đại hội của chúng tôi khai mạc ở Atlanta, Mike đề nghị tôi đề cử ông ấy. Ông ấy và các lãnh đạo và chiến dịch vận động của ông nói với tôi rằng dù ông ấy vẫn đang dẫn trước phó Tổng thống Bush trong các cuộc thăm dò, người dân Mỹ không biết ông ấy rõ lắm. Họ đã quyết định bài diễn văn đề cử là một cơ hội để giới thiệu ông ấy như một người lãnh đạo có phẩm chất cá nhân, quá trình làm việc, và các ý tưởng làm ông ấy xứng đáng cho chức vụ tổng thống. Vì tôi là đồng nghiệp, là bạn của ông ấy và là người miền nam, họ muốn tôi đọc bài diễn văn đó và sử dụng toàn bộ thời gian cho phép, khoảng 25 phút. Đây rõ ràng không phải là cách làm việc thông thường, vốn thường là ba người đại diện cho ba nhóm khác nhau trong đảng của chúng tôi mỗi người đọc một bài diễn văn đề cử trong năm phút. Không ai để ý nhiều đến các bài diễn văn, nhưng chúng làm cho các diễn giả cũng như các cử tri của họ cảm thấy hạnh phúc.

        Tôi rất vui sướng vì được mời nhưng cảm thấy lo lắng. Như tôi đã nói các đại hội thường là dịp gặp gỡ chào hỏi mà những lời phát biểu trên diễn đàn thường chỉ là nhạc đệm trừ những bài phát biểu chính và bài phát biểu chấp nhận đề cử vào chức vụ tổng thống và phó tổng thống. Tôi cũng đã đi dự nhiều đại hội đủ để biết rằng nếu phát biểu dài sẽ không có lợi trừ khi các đại biểu hay giới truyền thông đại chúng đã được chuẩn bị sẵn cho bài phát biểu đó và tình hình trong khán phòng thích hợp. Tôi giải thích cho những người của Dukakis rằng bài diễn văn này chỉ có thể thành công nếu tôi phát biểu mà đèn trong khán phòng phải được giảm xuống và những người hoạt động của Dukakis phải làm sao để các đại biểu yên lặng. Thêm nữa, họ cũng không được vỗ tay nhiều quá nếu không sẽ làm cho bài phát biểu kéo dài. Tôi bảo họ rằng tôi biết như vậy sẽ rất khó khăn, và nếu họ không muốn như vậy thì tôi sẽ chỉ phát biểu một bài ủng hộ kéo dài năm phút thật hay.

        Vào ngày phát biểu, 20.7, tôi đem một bản bài diễn văn của tôi đến phòng của Mike và cho ông ấy và người của ông ấy xem. Tôi bảo họ, theo bài viết, nó kéo dài 25 phút, và nếu không có vỗ tay nhiều quá thì chúng ta có thể giữ được trong vòng đúng 25 phút. Tôi chỉ cho họ thấy nếu cần cắt đi 25% hoặc 50%, hoặc 75% thì tôi sẽ cắt đoạn nào, nếu họ muốn như vậy. Vài giờ sau tôi điện thoại lại để xem ý họ ra sao. Họ bảo tôi cứ nói hết bài. Mike muốn nước Mỹ biết ông ấy như tôi mô tả.

        Đêm hôm đó tôi được giới thiệu và bước ra sân khâu trong tiếng nhạc mạnh mẽ. Khi tôi bắt đầu nói, đèn trong phòng được giảm xuống. Nhưng rồi mọi việc trở nên tồi tệ. Tôi chưa nói hết ba câu đèn lại sáng lên. Thế rồi mỗi lần tôi đề cập đến tên của Mike đám đông lại ầm ĩ. Tôi biết ngay lúc đó tôi nên bỏ bài diễn thuyết dài và kéo xuống chỉ còn năm phút, nhưng tôi đã không làm vậy. Những thính giả thực sự đang xem truyền hình. Nếu tôi có thể phớt lờ sự phân tán trong khán phòng, tôi vẫn có thể nói với những người đang xem tivi tại nhà điều mà Mike muốn họ nghe:

        Tôi muốn nói về Mike Dukạkis. Ông ấy đã đi một quãng đường dài, và tiến nhanh đến mức tất cả mọi người đều muốn biết ông ấy là người như thế nào, ông ấy là một thống đốc như thế nào, và ông ấy sẽ trở thành một tổng thống như thế nào.

        Ông ấy là bạn cũ tôi từ lâu. Tôi muốn mọi người biết câu trả lời của tôi cho những câu hỏi đó, và tại sao tôi lại tin rằng chúng ta nên đề cử Mike Dukakis thành vị Tổng thống Mỹ đầu tiên có cha mẹ là người nhập cư kể từ thời Andrew Jackson.

        Khi tôi tiếp tục trả lời những câu hỏi đó, đại hội lại quay trở lại nói chuyện với nhau, ngoại trừ khi nào tên Mike xướng lên thì họ dừng lại để cổ vũ. Tôi cảm thấy bài diễn văn đó như thể một tảng đá 100 ký mà tôi phải đẩy ngược lên dốc. Sau này tôi đùa rằng tôi biết ngay là mình gặp rắc rối khi mới vào phút thứ 10 của bài diễn văn, và giai điệu của samoa thuộc Mỹ bắt đầu nếu có theo.

        Một vài phút sau, truyền hình ABC và NBC bắt đầu nướng tôi, đưa lên những hình ảnh về một khán phòng đại hội phân tán và hỏi rằng khi nào tôi kết thúc bài diễn văn. Chỉ có CBS và các đài phát thanh là phát đi toàn bộ bài diễn văn mà không có phê phán. Giới báo chí ở đại hội rõ ràng không được nói trước là tôi sẽ nói dài bao lâu, hoặc tôi đang làm gì. Hơn nữa, cách tôi viết bài diễn văn là hoàn toàn sai. Trong khi cố gắng kể lại câu chuyện của Mike để không bị ngắt quãng bởi các lần vỗ tay, tôi làm bài diễn văn vừạ có vẻ quá thông thường vừa có vẻ quá dạy đời. Việc suy nghĩ tôi có thể nói chuyện với những người chỉ theo dõi diễn văn trên truyền hình mà không cần biết tác động đến các đại biểu thật là một sai lầm lớn.

        Tôi cũng có một vài câu hay, nhưng thật trớ trêu lần vỗ tay lớn nhất tôi được nhận lại là khi gần kết thúc bài diễn văn đau khổ đó, khi tôi nói để kết thúc "Để kết thúc...". Đấy là 32 phút thảm họa. Tôi đùa với Hillary sau đó rằng tôi không chắc chắn mình đã tệ hại như thế nào cho đến khi chúng tôi đang bước ra khỏi đại hội và cô ấy bắt đầu đến gặp mấy người lạ và nói tôi là người chồng trước của cô ấy.
May thay, Mike Dukakis không bị thiệt hại nhiều vì lỗi lầm của tôi. Ông ấy nhận được nhiều nhận xét tốt vì đã đề cử Lloyd Bentsen làm người đứng chung liên danh; họ đều đưa ra những bài diễn văn hay; và đề cử này sau đại hội Atlanta đã có những số điểm dẫn đầu lớn trong các cuộc trứng cầu. Nhưng tôi như người chết rồi.

        Vào ngày 21.7, Tom Shales viết một bài viết kinh khủng trên tờ Washington Post tóm gọn lại phản ứng của báo chí đối với bài diễn văn của tôi: "Sau khi Jesse Jackson truyền điện cho khán phòng vào ngày thứ ba, thống đốc bang Arkansas Bill Clinton lại vôi hóa khán phòng vào tối thứ tư". Ông ấy gọi bài diễn văn là "bài than vãn kinh điển của Bill Clinton", và mô tả một cách chi tiết những gì các phương tiện truyền thông phải làm để bù vào thời gian cho đến khi tôi nói xong.

        Khi chúng tôi thức dậy vào sáng ngày hôm sau, Hillary và tôi biết rằng tôi đã rơi vào cái hố mà tôi phải tự kéo mình ra. Tôi không biết bắt đầu như thế nào, ngoại trừ việc tự cười mình. Lời tuyên bố công khai đầu tiên của tôi là: "Đấy không phải là giờ phút tốt đẹp nhất của tôi. Thậm chí cũng không phải là một tiếng rưỡi đẹp nhất của tôi". Tôi vẫn giữ khuôn mặt cứng cỏi, nhưng tôi tự nói với mình là tôi sẽ không bao giờ từ bỏ những linh cảm của mình về một bài diễn văn nữa. Và ngoại trừ một khoảnh khắc ngắn trong bài diễn văn của tôi trước quốc hội về y tế năm 1994, tôi đã không bao giờ làm như vậy.