Kinh tế Ukraine và tình hình kinh doanh của người Việt Nam tại đâyĐến thời điểm này, chính quyền mới của Ukraine đã tồn tại được 1 tháng. Nền kinh tế chính trị của Ukraine vẫn đang tiếp tục khủng hoảng, tuy nhiên cũng đã có một số chuyển biến nhất định. Vậy tình hình kinh tế Ukraine hiện tại ra sao? Cuộc sống và hoạt động kinh doanh của hơn 10 ngàn người Việt Nam ở đây sẽ thế nào? Bài Viết của ông Hoàng Công Bảo Đàm chủ tịch hội doanh nghiệp Việt Nam tại thủ đô Kiev, báo doanh nghiệp Odessa xin giới thiệu để bạn đọc tham khảo:Bài toán của nền kinh tế UkraineChính quyền mới lên nắm quyền trong hoàn cảnh kinh tế Ukraine bi khủng hoảng trầm trọng. Ngân sách nhà nước bị thất thoát và trống rỗng, tham nhũng tràn lan, đồng tiền mất giá, dự trữ ngoại tệ gần hết, nợ nước ngoài tăng cao đến mức báo động …
Thực tế 23 năm độc lập đã chứng minh, mô hình kinh tế cũ của Ukraine đã không còn có thể tiếp tục tồn tại được nữa. Hiện nay có 3 vấn đề thách thức lớn đối với Ukraine, về ngắn hạn, trung hạn và dài hạn - Vấn đề thâm hụt ngân sách trầm trọng, nguy cơ vỡ nợ. Vấn đề hiệu quả hoạt động của các xí nghiệp công nghiệp vốn yếu kém và lạc hậu. Vấn đề cấu trúc toàn bộ nền kinh tế không hợp lý và không hiệu quả, triền miên sử dụng vốn vay để chi tiêu thay vì đầu tư và nâng cấp.
Vậy chính phủ mới dự tính giải quyết các vấn đề nghiêm trọng trên như thế nào?
Chính phủ mới của Ukraine đã đề ra một số biện pháp sau –- Hợp tác với quỹ tiền tệ quốc tế IMF để nhận được sự giúp đỡ của nước ngoài.
- Ổn định tình hình tài chính. Cân bằng ngân sách, tiết kiệm chi tiêu. Ổn định tỷ giá đồng grivna và hệ thống ngân hàng, kiềm chế lạm phát
- Ký hiệp định liên kết với EU. Thành lập các thị trường mậu dịch tự do với EU và các nước khác. Bãi bỏ các hệ thống rào cản thương mại.
- Đấu tranh chống tham nhũng. Hoạt động của chính quyền và chi tiêu nhà nước minh bạch và chịu sự quản lý của người dân
- Loại bỏ kiểm soát kinh tế từ phía nhà nước, đơn giản hóa luật kinh doanh- nâng cao thứ hạng đánh giá môi trường hấp dẫn kinh doanh đầu tư của Ukraine để thu hút đầu tư nước ngoài. Loại bỏ độc quyền kinh tế. Tư hữu hóa phần lớn các xí nghiệp nhà nước
- Tìm cách thoát khỏi sự phụ thuộc năng lượng vào Nga, bỏ bù lỗ giá năng lượng để cho Tổng công ty Naftogaz giảm thiểu thua lỗ.
Vậy 1 tháng qua chính phủ đã và chưa làm được gì?
Về đối ngoại:Đã ký phần chính trị của Hiệp định Liên Minh với EU, trong đó Ukraine cam kết thực hiện cải cách chính trị. Phần kinh tế được hứa hẹn ký sau khi bầu tổng thống mới.
Để hỗ trợ cho Ukraine, EU đơn phương bỏ thuế nhập khẩu cho hơn 90% hàng từ Ukraine từ tháng 5/2014- theo dự đoán việc này sẽ đem lại cho Ukraine 500 triệu USD/năm
Thỏa thuận được với IMF (quỹ tiền tệ quốc tế) vay 14-18 tỷ trong 2 năm, bắt đầu từ tháng 4/2014. Đổi lại Ukraine cam kết thực hiên nhiều cải cách rất khó khăn (cụ thể ở phần sau). Ngoài ra, Mỹ sẽ cho vay 1 tỷ USD và viện trợ 125 triệu USD. EU viện trợ và cho vay 11 tỷ Euro. Nhật cho vay 1,5 tỷ USD. Các tổ chức tài chính và ngân hàng Thế giới và châu Âu- chừng 10 tỷ USD…
Tất cả các khoản vay này, trừ khoản 1,125 tỷ USD của Mỹ và 1.65 tỷ USD của Châu Âu là vay vô điều kiện, sẽ được cho vay sau khi chính phủ Ukraine đạt thỏa thuận với IMF. Điều đó có nghĩa là việc cho vay tiền được đặt dưới sự kiểm soát chặt chẽ theo chương trình nhất định và Ukraine phải có trách nhiệm thực hiện các cam kết của mình.
Nga ngừng cho vay tiền và bãi bỏ việc giảm giá gas. Giá gas của Nga từ tháng 4 trở đi sẽ tăng lên không ít hơn 380-390 USD hoặc thậm chí có thể lên đến 500 usd/1 ngàn m3. Tức là sẽ vào mức đắt nhất Châu Âu.
Xuất nhập khẩu với Nga, tuy có 1 số trục trặc nhất định, nhưng tạm thời vẫn đang tiến triển bình thường. Tuy nhiên Nga có thể gây khó khăn bất cứ lúc nào. Tỷ trọng thương mại của Ukraine và Nga hơn 30 tỷ USD/năm, trong đó Nga xuất siêu. Chiến tranh kinh tế xảy ra thì 2 bên sẽ thiệt hại nặng, đặc biệt Ukraine sẽ khó khăn.
Chính phủ thỏa thuận với EU va Mỹ truy tìm tài sản của các quan chức chính phủ cũ đã tẩu tán ra nước ngoài (dự đoán khoảng 70 tỷ USD).
Về đối nộiTheo thỏa thuận với IMF, chính phủ đề nghị và Quốc hội thông qua luật sửa đổi ngân sách 2014 và thông qua gói luật chống khủng hoảng, cụ thể là: cắt giảm rất mạnh thâm hụt ngân sách, tăng thu, giảm chi, ngân sách mới cân bằng và khả thi hơn. Tăng giá năng lượng cho người dân 50% (kèm theo việc trợ cấp cho người có thu nhập thấp) nhằm giảm thua lỗ của Naftogaz, tăng biểu thuế thu nhập cho người có thu nhập khá, đánh thuế VAT dược phẩm 7%, đánh thuế mua ngoại tệ 0,5% , không giảm thuế VAT và lợi tức như dự tính trước đây, tăng thuế bất động sản, tăng thuế tiêu thụ cho rượu và thuốc lá, cắt giảm chi tiêu và nhiều chương trình xã hội, ngừng tăng lương và lương hưu, tăng ngân sách quốc phòng, căt giảm 10% nhân viên công chức, bán bớt 50% xe cộ, bán nhà cửa, tài sản của nhà nước…
Nhiều chuyên gia chỉ trích rằng các biện pháp kinh tế này chủ yếu đánh vào người nghèo và doanh nghiệp làm ăn chân chính, các sơ đồ làm ăn gây thất thu ngân sách lớn, lien quan đến nhiều đại gia (rửa tiền, nhập khẩu lậu, trả lương bằng phong bì, ưu đãi thuế ở 1 số lãnh vực…) vẫn chưa được đụng đến. Có thể là chính phủ đã gặp phải lobby lớn ở Quốc hội và ngay trong nội bộ của mình.
Điều liên quan nhiều đến người VN ở đây là tỷ giá đồng grivna. Cũng theo thỏa thuận với IMF, ngân hàng trung ương thả nổi hoàn toàn đồng grivna, sau 4 năm tiêu hao gần 20 tỷ usd dự trữ ngoại tệ để kiềm chế ở mức giá 8grv/usd. Hiện nay tỉ giá đồng grivna/USD đã vượt 11,00, chủ yếu vì doanh nghiệp và người dân hoang mang, nguy cơ chiến tranh vẫn còn cao. Chính phủ và IMF nhận định là mất giá 30% là mức độ “hợp lý” đối với nền kinh tế hiên nay , tuy nhiên không loại trừ khả năng mất giá đến 50%. Dự đoán thì sau khi nhận được tiền của IMF vào giữa tháng 4 thì thị trường sẽ ổn định trở lại. Bộ tài chính dự báo tỷ giá trung bình grivna/USD sẽ chừng 10,5 trong năm 2014. Các dự tính bi quan hơn là 11-11,20 grv/usd. Đây là vấn đề nan giải của nước Ukraine. Phá giá đồng tiền thì sẽ hỗ trợ xuất khẩu nhưng sẽ tăng lạm phát và gây khó khăn cho hệ thống ngân hàng yếu ớt.
Ngoài ra, chính phủ còn bỏ trợ cấp cho quan chức đi lại công tác bằng phương tiện nhà nước. Đích thân thủ tướng đi công tác nước ngoài bằng chuyến bay hạng phổ thông.. Đây chẳng qua cũng chỉ là PR thôi nhưng từ trước tới nay chưa có chính phủ nào thực hiện.
Việc mất Crimea không ảnh hưởng nhiều đến kinh tế Ukraine. Ngược lại sẽ giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước, giảm khoản trợ cấp 1 tỷ USD/năm. Tuy nhiên, các ngân hàng bị mất 16 tỷ grivna cho vay ở Crimea, bù lại ngân hang cũng nắm giữ 1 số lượng tương đương tiền gửi tiêt kiệm ở Crimea.
Sau 1 thời gian ngắn sống trong hoang mang, việc đưa và nhận hối lộ lại bắt đầu được phục hồi, tuy nhiên với mức giá rẻ hơn 2-3 lần. Khi chưa có cải tổ hành chính và hoạt động của người dân và doanh nghiệp vẫn phải phụ thuộc vào quan chức thì việc đưa và nhận hối lộ không thể tránh khỏi.
Về đấu tranh chống tham nhũng và thất thoát ngân sách thì có các nguồn thất thoát chính sau: Tham nhũng bằng việc mua sắm bằng ngân sách không minh bạch, nhập khẩu lậu, các hệ thống công ty “ rửa tiền” (конвертация), tham nhũng từ các công ty nhà nước. Hiện tại tình hình trở nên như sau:
Quốc hội thông qua đạo luật về minh bạch hóa hệ thống mua bán của nhà nước (госзакупка) –. Đây là 1 bước tiến, vì việc dùng ngân sách nhà nước để chi tiêu là lỗ hổng tham nhũng lớn nhất của Ukraine, lên đến hàng chục tỷ USD/năm.
Chính phủ tách bộ thu nhập (Миндоходов) ra thành Tổng cục hải quan và Tổng cục thuế . Thời chính phủ trước, đây là bộ tham nhũng số 1 của Ukraine. Tổng cục Thuế mới do 1 chuyên gia ngân hàng nắm giữ, còn tổng cục Hải quan do 1 cán bộ cũ của hải quan lãnh đạo. Hiện nay chưa có thay đổi gì lớn trong các hệ thống này. Cũng không nên hi vọng gì lớn cả vì hải quan và thuế vẫn được giao nhiệm vụ hàng đầu là bằng mọi giá thu tiền càng nhiều càng tốt cho ngân sách trống rỗng hiện nay.
Hệ thống hải quan vẫn làm việc theo sơ đồ cũ, tuy nhiên tiền hối lộ đòi ít hơn. Đối với các sơ đồ nhập khẩu không chính thức thì giá cả thấp hơn vì có nhiều nguồn cạnh tranh. Các doanh nghiệp nhập khẩu chính thức thì vẫn bị tiếp tục hành hạ vì vấn đề “ giá nhập khẩu tối thiểu”. Nói chung chưa có gì thay đổi và những gương mặt lãnh đạo vẫn là người cũ.
Nhập khẩu vào Ukraine tháng 3 giảm hơn 15% so với cùng kỳ năm ngoái. Tuy nhiên tiền thuế thu được lại tăng hơn, có lẽ là vì buôn lậu đã giảm xuống .
Viện kiểm sát đã bắt được một số quan chức chính phủ cũ vì lý do tham nhũng, đặc biệt liên quan đến bộ năng lượng và tổng công ty Naftogaz.
Vấn đề tham nhũng từ Tổng cục thuế, đặc biệt là chuyện hoàn thuế VAT ( thuế giá trị gia tăng) thì hiện nay chưa thấy đả động gì đến.
Về việc “ rửa tiền” thì Ngân hàng nhà nước rút giấy phép của 1 số ngân hàng và tuyên bố là tìm ra 12 ngân hàng đã rửa tiền 114 tỷ grivna năm ngoái. Tuy vậy các kênh khác vẫn tiếp tục hoạt động, giá “ rửa tiền” so với thời chính quyền cũ thì giảm từ 11-12% xuống còn 7-8%.
Trong số các quan chức được bổ nhiệm mới thì có 1 số gương mặt cũ và tai tiếng của ngày xưa.
1 điều đáng lưu ý là chính quyền đã để ý hơn đến ý kiến của báo chí và doanh nghiệp, người dân. Một số quan chức được bổ nhiệm bị tai tiếng từ trước, 1 số chính sách, hoạt động mang tính tham ô bị lên tiếng phản đối, lập tức có phản ứng từ chính quyền. Nhiều doanh nghiệp lên tiếng quyết tâm không đưa hối lộ.
Dự đoán kinh tế Ukraine năm 2014Sụt giảm kinh tế không ít hơn 3%, lạm phát 12%. Năm 2014 sẽ rất khó khăn. Nếu có ổn định thì ít nhất cũng sang 2015, và sau khi có tổng thống và quốc hội mới.
Thời gian 1 tháng quá là ít để rút ra kết luận, nhất là trong bối cảnh chính quyền mới mang tính tạm thời và non yếu, tình hình kinh tế chính trị Ukraine khủng hoảng trầm trọng, quan hệ với Nga ở tình trạng “chiến tranh không tuyên chiến”.
Rất nhiều chính sách vĩ mô cấp thiết vẫn chưa được động đến, nhưng 1 số chính sách của chính phủ đáng khích lệ, bên cạnh đó, 1 số hoạt động gây lo ngại, vì nó tiếp tục con đường sai lầm trước kia.
Tình hình kinh doanh của người Việt Nam:Trong suốt thời gian cuộc cách mạng diễn ra, tuy tình hình có nhiều biến động nhưng may mắn là chưa có người Việt Nam nào bị thiệt hại trực tiếp về tính mạng .
Về kinh tế, có lẽ đây là thời gian khó khăn nhất của cộng đồng VN trong mấy chục năm qua. Trước 2008 thì tiền kiếm quá dễ, từ 2008 đến nay tuy khó khăn nhưng đa số ít nhiều vẫn kiếm được. Bây giờ mới là thời kỳ khó khăn thực sự.
Gần 90% người Việt Nam ở Ukraine kinh doanh nhập khẩu và bán hàng ở chợ và các dịch vụ đi kèm. Khủng hoảng kinh tế chính trị, nguy cơ chiến tranh dẫn đến các hệ quả sau:
- Đồng grivna mất giá
- Sức mua kém do thu nhập giảm sút, hàng hóa tăng giá.
- Tâm lý lo âu của tiểu thương người Ukraine và người tiêu dùng, không dám kinh doanh và mua sắm.
Hàng hóa người Việt Nam không bán được, cộng thêm năm ngoái 2013 thời tiết tốt, kinh doanh cũng tiến triển hơn nên năm nay bà con ùn ùn đánh hàng sang. Hậu quả là bây giờ các chủ hàng đau khổ nhìn hàng chất đống trong kho, chủ nợ thì gây sức ép.
Một khi hàng hóa của người VN và Trung Quốc và các chợ hoạt động kém thì các hệ thống dịch vị đi kèm cũng chìm theo luôn. Nhìn chung tình hình tại các chợ Odessa, Kharkov và Kiev khá là bi đát. Đây là điều đáng lo cho cộng đồng hơn cả nguy cơ chiến tranh.
Doanh nghiệp nhập khẩu cá basa, một trong những lĩnh vực quan trọng của xuất khẩu VN- thời chính quyền cũ họ bị cản trở, 1 thời gian còn bị cấm nhập. Nay thì về chính trị đã ổn định hơn, đã nhập được hành, người dân càng nghèo thì nhu cầu mua cá basa giá rẻ càng nhiều hơn. Tuy nhiên đồng grivna mất giá là 1 vấn đề nghiêm trọng ảnh hưởng đến giá bán.
1 số doanh nghiệp VN tại Ukraine hoạt động sản xuất trong nước cũng bị ảnh hưởng với mức độ ít hơn.
Các doanh nghiệp xuất khẩu hàng hóa Ukraine về Việt Nam thì ok hơn vì đồng nội tệ mất giá. Tuy nhiên số lượng này không nhiều và tỷ trọng không lớn lắm.
Tập đoàn Rollton chuyên sản xuất và xuất khẩu mỳ ăn liền thì được hưởng lợi vì đồng grivna mất giá. Tuy nhiên thị trường Nga phật phù không biết đóng cửa lúc nào nên cũng căng thẳng.
Vậy người Việt Nam và các Doanh nghiệp nên làm gì?Trong khuôn khổ kiến thức giới hạn, tác giả bài này không dám đưa ra phương thuốc nào. Mỗi người một hoàn cảnh, quan trọng nhất là phải cứu lấy chính mình chứ không thể chờ đợi ở 1 ai đó được.
Ngoài ra có 1 số ý tưởng sau, có thể có ích với ai đó:
Tập trung bảo vệ tài sản và sự tồn tại của công việc. Thu gọn các business có tính mạo hiểm cao.
Đây là thời điểm lý tưởng để cắt giảm chi phí, giảm nhân viên, tối ưu hoạt động.
Tình hình Ukraine chưa phải là tính huống bất khả kháng (force majeur), nhưng cũng là tình trạng không bình thường. Có thể sử dụng lý do để đàm phán với chủ nợ để tái cấu trúc nợ, giảm lãi xuất tiền vay…
Xem xét các phương hướng đầu tư an toàn hơn. Tìm cơ hội trong khủng hoảng. Ví dụ như hiện nay ai có tiền mặt thì làm vua. Giá nhà đất giảm rất nhiều, kể cả những vị trí đắc địa ở Kiev.
Xem xét lại mô hình kinh tế chợ của đa số người Việt Nam. Vì về lâu dài mô hình này kiểu gì cũng sụt giảm.
Từ bỏ hẳn business ở Ukraine cũng không nên. Nếu mọi chuyện ổn định, ở lại đất nước 45 triệu dân và đang hội nhập EU này vẫn còn khá hấp dẫn.
Bây giờ là lúc bán USD để tiêu tiền tốt nhất. Nếu bạn đang có tiền thì tranh thủ mua sắm, các cửa hàng hầu hết vẫn để giá cũ vì sợ không bán được hàng ).
Hoàng công Bảo Đàm
http://doanhnghiepodessa.com/modules.php?name=News&op=viewst&sid=2056346