Cám ơn bác Linhsinhvien1972!
Đúng là nó rồi đấy, chỉ tiếc là không có hình chụp mà chỉ có hình vẽ. Nhưng không sao, hiện tại chúng ta có cái để hình dung và từ từ mình lôi hình chụp trực tiếp để mọi người có cái chiêm ngưỡng về tính sáng tạo trong lao động sản xuất của Tổ Tiên người Việt chúng ta.
Theo BY nhớ thì cái guồng đạp nước bằng chân được làm bằng gỗ, loại gỗ tốt không cong vênh và rất mỏng cho nhẹ, một cái thân hộp gồm 3 cạnh được ốp bằng gỗ, 2 thành và đáy còn 2 đầu và nóc thì để trống, thêm bộ guồng quay với các lá gỗ vừa khít với 2 thành, khi chuyển động thì nước sẽ bị các lá gỗ kéo ngược lên cao và di chuyển trong khe của 2 thành gỗ. Trước khi thao tác cũng cần sự chuẩn bị khá kỹ, đầu tiên là chọn điểm đặt "máy", 1 đầu ghếch lên miệng ruộng, 1 đầu chìm dưới nước vừa đủ để các lá gỗ "quạt" nước lên, không nên để sâu quá vì để sâu đạp sẽ rất nặng chân, để nông quá thì lượng nước được guồng lên ruộng sẽ ít, để vừa đủ và vừa lực của người làm việc mà vẫn bảo đảm lượng nước lên ruộng cao, điều đó tùy thuộc ở người chuẩn bị. Tiếp theo sẽ là dựng bộ "salon" ngồi làm việc, với 5 thanh tre, buộc thành 2 bộ hình chữ X cắm ở 2 bên đầu guồng, cắm cho chắc vì sức chịu của nó sẽ là 2 người ngồi và thêm lực đạp nữa, sau đó buộc thanh "ghế ngồi " vào góc chữ X, cẩn thận chút nữa thì làm cái mái che nắng cho người lao động, bộ chân đạp nước được thiết kế với 2 người đạp ở 2 đầu trục và có 4 bàn đạp bằng gỗ cho mỗi người, thấy là đạp lùi đẩy lực về phía sau và các lá gỗ guồng nước sẽ chạy lùi ở phần trên, có như vậy thì nước mới được kéo ngược từ điểm thấp lên điểm cao. Thế là xong, 2 "ông kễnh" có thể vắt vẻo ngồi trên đó mà đạp nước lên ruộng, vừa làm việc vừa giao lưu, tâm sự với nhau thoải mái, thuốc lào thuốc lá vô tư mà không lo ảnh hưởng tới năng suất lao động.
Người thợ mộc VN xưa cũng rất chú ý tới thẩm mỹ của cái guồng đạp nước, cho dù là vật dụng sản xuất nông nghiệp được làm bằng gỗ nhưng cũng rất được quan tâm về mỹ thuật, cái guồng đạp nước được làm rất đẹp với đường nét khá thanh mảnh nhưng chắc chắn, vừa bảo đảm nhẹ nhất khi mang vác di chuyển, vừa tạo lên cảm giác "hứng thú" cho người lao động, các góc chốt khóa của thước thợ mộc cũng được vê cạnh, sửa góc tạo lên những đường nét hài hòa rất Việt và cũng rất tinh tế.
Nếu chúng ta được chiêm ngưỡng cái máy guồng nước thì sẽ thấy từ thời xa xưa, các Cụ người Việt chúng ta cũng đã từng liên doanh liên kết giữa các "BỘ" chủ quản để áp dụng trong sản xuất nông nghiệp cùng công năng, hiệu quả sử dụng và cả mỹ thuật "công nghiệp". Từ đó sẽ thấy từ tầng lớp lao động lên tới đỉnh cao nét văn hóa riêng như chùa chiền, miếu mạo, đền đài cung điện từ thời xa xưa đã được người Việt chúng ta rất chú trọng tới thẩm mỹ và mỹ thuật, văn hóa người Việt cũng rất phong phú. Các bác có thể cho rằng BY "tự sướng" như thế, nhưng cũng đáng để "tự sướng" đấy chứ.