Những cuộc đời gắn với xe lăn 
(Thanh tra - điện tử) Trong nắng vàng tháng 7 miền trung, chúng tôi tìm về trung tâm điều dưỡng thương binh Nghệ An (xã Nghi Phong, huyện Nghi Lộc)– nơi có những con người đã một thời từng cống hiến tuổi trẻ, máu xương cho sự nghiệp bảo vệ tổ quốc.
Trung tâm điều dưỡng thương binh Nghệ An được thành lập ngày 19 .11.1974. Đầu những năm 80 của thế kỷ trước, trung tâm là nơi tập trung đông thương bệnh binh, thời điểm lúc đông nhất có hơn 700 người. Thời gian đã lùi xa, cũng như những thay đổi trong chính sách của nhà nước, hiện trung tâm đang quản lý 73 thương bệnh binh, trong đó có 7 phụ nữ, con số có mặt thường xuyên tại trung tâm là 36. Người cao tuổi nhất là bác Phan Huy Phác 83 tuổi – thương binh trong kháng chiến chống Pháp. Người thấp tuổi nhất là 40 tuổi. Trung tâm hiện có 28 thương bệnh binh, đã và đang gắn liền cuộc đời với những chiếc xe lăn, quê quán chủ yếu ở 2 tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh, gặp trực tiếp các bác các cô tại đây, trong những ngày này thật là xúc động.
Ra đi vì lí tưởng Từ những miền quê khác nhau, bước vào tuổi trưởng thành là lúc cuộc kháng chiến chống Mỹ đang diễn ra ác liệt, các bác các cô đã lên đường tòng quân, vì sự nghiệp chống Mỹ, giải phóng miền Nam thống nhất đất nước, vì sự nghiệp bảo vệ tổ quốc và nhiệm vụ quốc tế cao cả.
Với tinh thần “không có gì quý hơn độc lập tự do” những thế hệ thanh niên học sinh Việt Nam như các bác các cô ngày đó ra đi vì lý tưởng của Đảng, của dân tộc. Có người đã học xong phổ thông, trung cấp nghề, có người bỏ dở cả bút nghiên, khai thêm tuổi để được nhập ngũ. Ra đi, chiến đấu trên các chiến trường, bị thương họ trở về gặp nhau trong các trại thương binh.
Tiếp chuyện chúng tôi trong những căn phòng riêng của mỗi người, các bác các cô thương binh, bồi hồi nhớ lại những ngày tuổi trẻ “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”.
Bác Trần Quốc Tế 62 tuổi, thương binh hạng 1/4, quê Kỳ Ninh, Kỳ Anh, Hà Tĩnh vốn là chiến sĩ trinh sát. Bác nhập ngũ tháng 4.1970, huấn luyện tại tiểu đoàn đặc công D31, biên chế qua nhiều đơn vị, thuộc sư 341- quân khu 4. Bác từng tham gia nhiều trận đánh ở Chơn Thành, Định Quán, La Ngà, Xuân Lộc, cùng đồng đội đánh chiếm bộ tổng tham mưu ngụy sáng ngaỳ 30.4,1975 trong chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử. Sau đó làm nhiệm vụ quân quản, chiến đấu bảo vệ biên giới tây nam, tham gia truy quét lực lượng Pôn Pốt ở Cam Pu Chia và bị trọng thương trong lúc đi trinh sát địa bàn tại tỉnh Công Pông Chpư ngày 20.3.1979.
Thương binh Trần Quốc Tế
Bác Đặng Đình Hồng 57 tuổi – thương binh hạng 1/4, quê Hà Trung, Thạch Hà, Hà Tĩnh với tính cách điềm đạm, cẩn thận của một người đã từng là chiến sĩ thông tin. Bác nhập ngũ tháng 12.1974, huấn luyện xong được biên chế về sư 341, đã từng tham gia tiến đánh Xuân Lộc, Biên Hòa, Đồng Nai, làm nhiệm vụ quốc tế ở Cam Pu Chia và bị thương trong lúc đi trinh sát đặt đài quan sát tại tỉnh Công Pông Chnăng tháng 4. 1980.
Bác Nguyễn Thị Lượng 63 tuổi – thương binh hạng 1/4, quê Thanh Ngọc, Thanh Chương, Nghệ An, vẫn nhiệt huyết như thời thanh niên trong từng kỷ niệm. Tốt nghiệp trung cấp y , đầu 1971, bác tình nguyện đi chiến trường B, đầu quân cho ban dân y khu 5, phòng hậu cần 773 – đoàn xây dựng kinh tế, đã từng ra bắc học thêm và vượt tây Trường Sơn để trở lại đơn vị. Do tình hình nhiệm vụ, đơn vị di chuyển thường xuyên, bác đã bị tai nạn chấn thương cột sống trên đường đi công tác từ Gia Lai về Đắc Tô – Tân Cảnh tháng 6.1976. Hiện bác là 1 trong 2 nữ thương binh đi xe lăn không lập gia đình…..
Thương binh Nguyễn Thị Lượng
Mỗi thương binh có những hoàn cảnh dẫn đến thương tật khác nhau. Từ các chiến trường miền nam trong kháng chiến chống Mỹ, trong chiến tranh biên giới tây nam, biên giới phia bắc, chiến trường Lào, Cam Pu Chia, thuyên chuyển qua nhiều bệnh xá, bệnh viện, đoàn an dưỡng khác nhau, cuối cùng các bác các cô được đưa về trung tâm điều dưỡng thương binh Nghệ An.
Phần lớn các thương binh dùng xe lăn ở đây, bị trúng thương bom đạn hoặc ngoại lực tác động gây chấn thương vùng cột sống, dẫn đến tê liệt nửa thân phần dưới, không thể đi lại được bằng đôi chân của mình.
Những năm đầu sau khi bị thương, do điều kiện lúc bấy giờ cũng như tình hình thương tật chưa ổn định, thương binh như các bác phải nằm một chỗ, sau này mới có xe lăn và từ đó cuộc đời của các bác gắn liền với những chiếc xe lăn. Bác Tế cho biết: “ hai năm sau mình mới có xe lăn”. Đôi tay đã thay đôi chân, ngoài những công việc đời thường, đôi tay của các bác còn phải điều khiển xe lăn để di chuyển bản thân trong quá trình sinh hoạt.
Những thương binh phải dùng xe lăn thì việc sinh hoạt thật là khó khăn. Đơn cử như việc di chuyển từ xe lăn lên giường hoặc ngược lại, đã rất vất vả. Sau khi trườn được phần thân trên lên giường, các bác phải dùng hai tay nâng phần dưới lên, rồi khiêng từng chiếc chân một. Việc vệ sinh cá nhân lại càng khó khăn hơn. Bác Hồng tâm sự: “mặc dù tất cả còn nguyên vẹn nhưng không cử động được, nó trở nên nặng nề cho cơ thể”. Cũng có bác vừa bị liệt vừa bị cụt chân. Bác Hồng cho biết thêm: “nhà tắm, nhà vệ sinh của các bác cũng thiết kế khác thường, để phù hợp với những thương bệnh binh nửa thân dưới không vận động được”. “Do phức tạp trong việc vệ sinh cá nhân nên chuyện ăn uống cũng phải kiêng khem, thận trọng, nhiều lúc vì công việc phải ra ngoài, đi xa, chứ không thuận tiện. Những khi lễ tết, giỗ trạp, về thăm nhà ít ngày rồi lại đến trung tâm, chứ ở nhà cũng làm phiền mọi người”.
Ra đi vì nhiệm vụ từ những năm đầu tuổi trẻ, có người đã kịp lập gia đình, nhưng có người cũng chưa biết yêu đương. Sau khi bị thương, một số bác không còn nghĩ đến chuyện lập gia đình nữa. Hiện tại trong 28 thương bệnh binh đang dùng xe lăn, có 8 người không lập gia đình, trong đó có 2 phụ nữ. “Thỉnh thoảng, anh em con cháu đến thăm, như vậy cũng vui rồi, chứ sau khi bị thương thì không nghĩ chuyện hạnh phúc lâu dài ” – bác Lượng tâm sự. Trên dưới 30 năm, các bác các cô đã sống những tháng ngày như thế.
Sáng mãi phẩm chất người lính cụ Hồ Mặc dù rất khó khăn trong sinh hoạt cá nhân, chứ chưa nói đến những khi trái gió trở trời, nhưng các bác vẫn giữ vững phẩm chất người lính cụ Hồ, vui vẻ lạc quan, vượt lên số phận.
Qua tìm hiểu được biết, hồi trung tâm còn đông thương bệnh binh thì 3 đến 4 người ở 1 phòng, sinh hoạt chật vật và phức tạp. Nay quân số ít, gần như mỗi người một phòng nên mọi thứ cũng thoải mái hơn. Mỗi người được cấp giường, tủ, bàn ghế, quạt điện, còn các tiện nghi khác, ai thích thì tự mua sắm thêm như tivi, tủ lạnh, bếp ga… Nhìn căn phòng của bác Hồng thật ấm cúng, mọi thứ được sắp xếp gọn gàng. Huy hiệu, bằng khen, ảnh Bác Hồ được bài trí một cách trang trọng…
Thường ngày, các bác vẫn làm việc đều đặn: tắm rửa, giặt giũ, nấu ăn, kể cả việc đi chọn mua thức ăn tại cổng phụ trung tâm… Bác Hồng cho biết: “ trung tâm có bếp ăn nhưng chủ yếu phục vụ những người nằm liệt giường, còn các bác làm việc được thì tự nấu ăn cho hợp khẩu vị của từng người, cũng như tăng cường vận động cho cơ thể khỏe mạnh. Chỉ khi nào ốm đau, mới hoàn toàn nhờ vào anh chị cấp dưỡng”.
Chi bộ thương binh có 4 đảng viên là thương binh đi xe lăn, với hơn 30 – 40 năm tuổi đảng, các bác vẫn tham gia công tác tập thể nhiệt tình. Bác Tế hiện là phó bí thư chi bộ, chủ tịch hội đồng thương binh của trung tâm. Trong những ngày lễ, các bác cũng khởi hành đi xa ,tham dự kỷ niệm thành lập đơn vị, dâng hương tại nghĩa trang liệt sĩ, thăm hỏi đồng đội cũ…
Gặp nhau trong cảnh thương tật, nay về sống dưới mái nhà chung, mọi người sống tình cảm, đoàn kết, vui buồn sớm tối có nhau. Khi nói chuyện quá khứ, ai cũng nhiệt tình sôi nổi với những kỷ niệm hành quân chiến đấu của những ngày mười tám đôi mươi. Trong câu chuyện, qua giọng nói, ánh mắt của các bác vẫn bừng sáng tinh thần lạc quan cách mạng, sự nhiệt huyết của một thời tuổi trẻ “dậy mà đi” giữa Trường Sơn đại ngàn. Bác Lượng san sẻ: “ những ngày đầu cũng buồn vì mình phải nằm trên giường bệnh, nhưng sau rồi quen dần . Bác có nghĩ rằng mình sống được đến hôm nay đâu. Cứ vui lên để sống như những tháng năm vượt núi băng rừng cháu ạ”.
Chiến tranh đã đi qua, vết thương thể xác và vết thương lòng đang còn hiện hữu trong những con người, trên mọi miền tổ quốc chúng ta. Chia tay trung tâm điều dưỡng thương binh Nghệ An, nhưng hình ảnh các bác các cô thương binh vẫn còn đọng mãi trong lòng chúng tôi với bao điều nhắn nhủ về lịch sử và cuộc sống ./.
Huy Thư – Bảo Anh
