Bộ Tổng tham mưu những năm chiến đấu trong vòng vây

[macbupda]

Nội dung Nghị quyết về dùng đơn vị đại đội hoạt động trong từng địa phương phản ánh kinh nghiệm hoạt động của lực lượng vũ trang Nha Trang và Thừa Thiên. Tại mặt trận Nha Trang hồi đầu năm 1946, khi địch đánh rộng ra, bộ đội chủ lực xây dựng phòng tuyến để phòng ngự ngăn địch nhưng không đủ sức đối mặt với xe tăng, pháo binh của chúng. Theo gợi ý của phái viên Chính phủ Võ Nguyên Giáp⁽¹⁾, Bộ Chỉ huy Mặt trận Nha Trang - Khánh Hòa cho phần lớn bộ đội chủ lực lui về phía sau để củng cố, chỉ để lại một số đơn vị tổ chức thành những đội vũ trang nhỏ (cao nhất là đại đội) bí mật luồn vào vùng sau lưng địch, hòa vào dân, phát động chiến tranh du kích, tiếp tục duy trì sức chiến đấu và đã chiến đấu có hiệu quả. Trong hội nghị quân sự lần này, được biết ở vùng tạm bị chiếm Bắc Ninh (khu 12) cũng có trường hợp như vậy. Đồng chí Tổng Chỉ huy cho rằng đây là một vấn đề mới, cần được nghiên cứu chu đáo và rút ra kết luận cả về thực tiễn và lý luận sử dụng lực lượng và phương thức tác chiến.

Sau hội nghị, vào những ngày cuối tháng 9, đầu tháng 10, một vài cán bộ tham mưu theo Tổng Chỉ huy Võ Nguyên Giáp xuống Nhã Nam. Sau khi làm việc với Bộ Chỉ huy Khu 12 và với Tỉnh đội Bắc Ninh, những kinh nghiệm về hoạt động của Đại đội Hồng Hà trong vùng tạm chiếm Nam phần Bắc Ninh đã được sáng tỏ. Bài học tổng quát là đưa lực lượng nhỏ Vệ quốc đoàn luồn vào vùng địch kiểm soát, “thường dân hóa”, dựa vào nhân dân để xây dựng và củng cố cả hai lực lượng chính trị và quân sự, duy trì sức chiến đấu, vận dụng cách đánh du kích, nhỏ lẻ, phân tán, rộng khắp…

Từ kinh nghiệm của Bắc Ninh, lúc này ý tưởng lấy đại đội làm đơn vị hoạt động trên từng địa phương đã xuất hiện trong tư duy quân sự của Tổng Chỉ huy Võ Nguyên Giáp, nhưng chưa được định hình cụ thể. Điều đó lý giải vì sao trong mệnh lệnh đề ngày 4-10-1947 Bộ Tổng chỉ huy chỉ viết rất chung: “Ngoài bộ đội chủ lực đánh vận động, các bộ đội hoạt động trên chiến trường lấy đại đội làm đơn vị”, mà chưa chỉ ra phương thức hoạt động cụ thể. Dù sao, ngay hồi đó cũng đã manh nha một cách dùng binh đem lại hiệu quả chiến lược quan trọng, đó là phương châm đại đội độc lập - tiểu đoàn tập trung.

Sau hội nghị quân sự, vấn đề tồn tại đối với Bộ Tổng tham mưu vẫn là quy mô tác chiến của bộ đội chủ lực đánh vận động, nên dùng cỡ đại đội, tiểu đoàn hay lớn hơn? Qua nhiều lần thảo luận, do chưa có thực tế nên mọi người đều thấy quy mô tác chiến tùy thuộc tính chất của từng trận đánh, điều kiện địa hình và nhất là trình độ của từng đơn vị. Mệnh lệnh ngày 4-10 của Bộ Tổng chỉ huy cũng chỉ nêu lên phương hướng và nhiệm vụ tác chiến chung cho từng khu. Phương hướng đó đề ra trên cơ sở Nghị quyết Hội nghị quân sự lần thứ tư: Nếu địch tiến công lên Việt Bắc, hướng chính của chúng là Phúc Yên, Thái Nguyên, Phú Thọ, Vĩnh Yên, Tuyên Quang, hướng kiềm chế hay phối hợp: phía tây là vùng Hòa Bình, Sơn La, phía đông là vùng Bắc Giang, Lạng Sơn. Do đó, nhiệm vụ tác chiến đề ra trong mệnh lệnh ngày 4-10 của Bộ Tổng chỉ huy cho bộ đội chủ lực là:

- Đại đoàn độc lập (chủ lực của Bộ đang trong quá trình xây dựng) vòng sang mạn Nhã Nam, phối hợp với Khu 1;

- Chủ lực Khu 10 đánh vào Vĩnh Yên, Việt Trì;

- Chủ lực Khu 1 để ở chân Tam Đảo, đánh vòng xuống Phúc Yên;

- Khu 12 đánh vào bên cạnh hoặc phía sau địch hoặc phối hợp Khu 1 đánh phía nam Thái Nguyên, Phúc Yên, Bắc Giang và trên đường số 4;

- Khu 3 đánh mạnh trên đường số 5 và các cứ điểm ở vùng trung châu;

- Khu 2 và khu 11 đánh thọc vào Hà Đông hay Hà Nội;

- Các chiến trường Trung và Nam Bộ: đẩy mạnh tác chiến phối hợp.

Cũng trong mệnh lệnh ngày 4-10, Bộ Tổng chỉ huy quyết định tổ chức lại chiến trường Bắc Bộ thành những liên khu lâm thời. Nhớ lại hồi tháng 7, do dự kiến chiến trường có thể bị chia cắt, Chính phủ đã ra sắc lệnh thành lập Phân khu Bình - Trị Thiên (18-7) và Khu 14 (25-7). Khu 14 gồm Lai Châu, Sơn La, một phần Hòa Bình và Phú Thọ. Mục đích việc thành lập các liên khu lâm thời lần này là nhằm thống nhất chỉ đạo, chỉ huy trong thu đông sắp tới. Với tổ chức mới này, dù chiến trường có bị chia cắt, việc phối hợp tác chiến vẫn có thêm điều kiện thực hiện thuận lợi hơn. Theo mệnh lệnh trên, chiến trường Bắc Bộ được chia thành ba liên khu lâm thời:

- Khu A: Gồm hai khu 12 và 1, cộng thêm hai tỉnh Vĩnh Yên và Tuyên Quang. Liên khu trưởng: đồng chí Chu Văn Tấn, Liên khu phó: đồng chí Lê Hòa; Chính trị viên: đồng chí Nguyễn Vĩnh.

- Khu B: Gồm Khu 10 và Khu 14, bớt hai tỉnh Vĩnh Yên, Tuyên Quang. Liên khu trưởng: đồng chí Bằng Giang; quyền Liên khu phó: đồng chí Lê Trọng Tấn; Chính trị viên: đồng chí Song Hào.

- Khu C: Gồm Khu 3, Khu 2 và Khu 11. Liên khu trưởng: đồng chí Hoàng Sâm; Chính trị viên: đồng chí Lê Hiến Mai; các ủy viên: Hoàng Minh Thảo, Vũ Hiển, Lê Quang Hòa.

Mệnh lệnh trên đây chưa kịp triển khai thì ba ngày sau, cuộc tiến công mùa khô của địch lên căn cứ địa Việt Bắc bắt đầu.

⁽¹⁾ Khi đó là Bộ trưởng Nội vụ - Bí thư Quân sự ủy viên hội, vào thị sát chiến trường miền Nam.

[macbupda]

CHƯƠNG VII

MÙA KHÔ ĐẦY THỬ THÁCH

I

Thị xã Bắc Kạn, sáng sớm ngay 7-10-1947, một ngày thứ ba bình thường.

Sau khi tập thể dục, đồng chí Hoàng Văn Thái chuẩn bị đến làm việc với Tỉnh đội và sau đó đến thăm một đơn vị Vệ quốc đoàn trong thị xã.

Dưới bầu trời sương đang tan nhanh, tiếng máy bay trinh sát của địch từ xa vọng về khiến đồng chí chú ý. Máy bay địch bay sớm là một hiện tượng không bình thường. Khoảng 8 giờ, tiếng ì ầm nặng dần, rồi từng tốp máy bay địch xuất hiện trên bầu trời thị xã. Sau mấy đợt bom và súng bắn phá, những chiếc dù từ máy bay tung ra, lơ lửng trên không trung. Địch nhảy xuống nhiều nơi trong thị xã. Lần đầu tiên anh Thái được hứng kiến một cuộc đổ bộ đường không với số dù nhiều như vậy.

Tổng Tham mưu trưởng tự thấy mình bị bất ngờ. Trong những lần thảo luận kế hoạch tác chiến thu đông, đã từng có ý kiến về khả năng địch đánh sâu vào căn cứ kháng chiến. Nhưng anh không hề nghĩ rằng vào thời điểm này, địch bắt đầu cuộc tiến công thu đông của chúng ngay tại thị xã trung tâm Việt Bắc. Núp mình dưới lùm cây bên đường, nơi ngã ba cửa ngõ phía tây thị xã, anh theo dõi những chiếc dù từ từ chạm đất. Không nghe thấy tiếng súng của quân ta. Anh biết trong thị xã lúc này chỉ có một đơn vị Vệ quốc đoàn đang huấn luyện. Phần lớn là tân binh. Có thể anh em cũng bị bất ngờ nên đối phó bị động.

Điều khiến anh Thái băn khoăn là tình hình phía dưới thế nào, ở Định Hóa, nơi đứng chân của các cơ quan Trung ương và Bộ Tổng chỉ huy. Điều gì đã diễn ra ở phía đó. Tổng Tham mưu trưởng cùng đồng chí thư ký lên ngựa, đi nhanh về phía Chợ Đồn. Dọc đường, anh biết có nhiều cơ sở sản xuất của quân giới, quân y ở ngay gần đường cái. Anh tranh thủ tạt qua, thông báo tình hình và chỉ thị cho các kho tàng, công xưởng chuyển sâu hơn nữa vào trong rừng. Đài phát thanh cũng cần di chuyển ngay. Việc phát tin không bị gián đoạn vì đã có đài chính đặt ở bàn Vài đảm nhiệm.

Ngồi trên lưng ngựa, đi trên mặt đường rải đá, Tổng Tham mưu trưởng suy nghĩ nhiều về công tác phá hoại. Sớm hôm qua, anh vừa từ cơ quan đi ngược đường số 3 lên đây. Từ Thái Nguyên lên hướng bắc, con đường hầu như còn nguyên vẹn, nguyên vẹn như những ngôi nhà gạch trong thị xã Bắc Kạn. Nhớ lại ý kiến của anh Nguyễn Sơn hôm thảo luận về cách đánh của địch tại hội nghị quân sự cuối tháng trước, anh thấy thấm thía trước sự chủ quan, sai lầm trong việc phán đoán âm mưu địch. Rõ ràng là chúng đã mạo hiểm, đã tận dụng những sơ hở do thiếu kinh nghiệm của ta. Còn ta, ít nhiều cũng phải trả giá cho những sơ hở, những thiếu sót. Vấn đề làm làm sao hạn chế đến mức thấp nhất những khó khăn và tổn thất.

Vừa đi, Tổng Tham mưu trưởng vừa trao đổi ý kiến với Nguyễn Văn Ngạn, người thư ký giúp việc gần gũi nhất và cũng là người thông cảm với những băn khoăn của anh lúc này.

Hai người về đến Đông Viên - một xã sát đường cái - khi trời đã xế chiều. Sau khi làm việc với Ủy ban kháng chiến xã, anh ra nói chuyện với đồng bào trong cuộc mít tinh được triệu tập cấp tốc. Các đồng chí địa phương đề nghị anh nói cho bà con biết tình hình và hướng dẫn những việc làm cần thiết để ổn định tư tưởng nhân dân. Địa phương này vốn là nơi hoạt động trước đây của anh. Bà con địa phương không mấy người không biết mặt đồng chí Khang thời kỳ trước khởi nghĩa. Bằng những lời chân tình và dễ hiểu, anh Thái nói với đồng bào về chiến sự vừa diễn ra trong tỉnh nhà.

Địch đánh lên Việt Bắc là đánh vào căn cứ địa cách mạng, căn cứ địa kháng chiến, nơi có cơ quan lãnh đạo của Đảng và Nhà nước. Kẻ địch tỏ ra rất chủ quan và mạo hiểm. Chúng ỷ vào vũ khí hơn ta, đánh sâu vào hậu phương ta, xa nguồn tiếp tế của chúng. Các điều kiện thời tiết, khí hậu, địa hình và cơ sở chính trị đề không lợi cho địch. Chúng không đủ quân để rải ra trên một địa bàn rộng lớn như Việt Bắc. Càng phân tán mỏng lực lượng trên vùng rừng núi xa lạ, khó hành quân cơ động, càng thuận lợi cho bộ đội và dân quân du kích đánh trả.

Đồng chí Hoàng Văn Thái đặt vấn đề: làm thế nào để đánh thắng được địch, bảo vệ được làng bản? Đồng chí đề nghị đồng bào cần bình tĩnh, cảnh giác trước mọi tình hình, không để người lạ, kẻ xấu làm cho hoang mang, mất tin tưởng. cần đoàn kết, cùng nhau làm tốt công tác chuẩn bị đánh địch; sơ tán người già, trẻ em, đưa thóc lúa trâu bò vào sâu phía trong, càng xa đường cái càng tốt, không để của cải rơi vào tay địch; dân quân du kích phải được bổ sung súng đạn, bổ sung mọi thứ vũ khí thô sơ có trong địa phương, thường xuyên cảnh giác, đề phòng kẻ gian, người lạ lọt vào địa phương dẫn đường cho địch, sẵn sàng chiến đấu khi có địch và cũng sẵn sàng giúp các cơ quan, công binh xưởng di chuyển máy móc, tài sản…

Tối hôm đó, anh Thái biên thư cho người mang gấp đến Huyện ủy Chợ Đồn, dặn dò những điều cần thiết, cán bộ sẵn sàng đánh quân địch có thể nhảy dù xuống thị trấn trong mấy ngày không xa. Rồi anh họp với Ban Chỉ huy Xã đội Đông Viên, hướng dẫn công tác chuẩn bị đánh địch khi chúng nhảy xuống thị trấn Chợ Đồn và nối liền đường Bắc Kạn - Chợ Đồn. Việc thực hiện vườn không nhà trống và phá hoại đường sá là những việc cần được triển khai ngay.

Mờ sáng hôm sau, Tổng Tham mưu trưởng lên đường về cơ quan. Từ Đông Viên, hai người đi tắt qua bản Điểng, Đèo So. Mặc dù mới qua một đêm ít ngủ, anh Thái vẫn không dứt dòng suy nghĩ về công việc, nhất là công tác chuẩn bị chiến đấu của bộ đội ở vùng căn cứ địa, và việc bố trí các trung đoàn chủ lực. Hơn mười trung đoàn đã dồn cả xuống phía trung du. Các đại đội độc lập được dự kiến đưa về đứng chân ở các huyện để hỗ trợ cho phong trào chiến tranh du kích chắc chưa kịp tới nơi, nhất là các huyện phía bắc vì mệnh lệnh mới gửi đi ngày 4-10.

Vừa đi vừa suy nghĩ, anh càng thấm thía vì việc chỉ đạo chuẩn bị chiến đấu tỏ rõ nhiều điểm sơ khoáng, nhất là công tác phá hoại. Các thị xã như Bắc Kạn, Cao Bằng, các thị trấn như Chợ Đồn, Chợ Rã, các đường số 3 (phía trên Thái Nguyên), số 2 (phía trên Tuyên Quang) và cả con đường số 13 (đoạn nối liền hai thị xã Tuyên Quang và Thái Nguyên) đều chưa được phá hoại tới mức có thể ngăn chặn địch. Làm thế nào bổ khuyết ngay trong những thiếu sót này. Không thể để cho địch lợi dụng được những sơ hở của ta để phục vụ cho việc trú quân và chuyển quân cơ động của chúng.

[macbupda]

Chặng đường 40 kilômét cuối cùng cũng kết thúc, Chiều ngày 8-10, Tổng Tham mưu trưởng về đến cơ quan ở Yên Thông thì biết tin Tổng Chỉ huy Võ Nguyên Giáp đi kiểm tra tình hình chuẩn bị chiến đấu ở Chiêm Hóa cũng vừa về tới nơi.

Không khí trong cơ quan thật khẩn trương. Theo chỉ thị của Tổng Chỉ huy, việc bảo đảm liên lạc để nắm tình hình Bắc Kạn là việc hàng đầu. Một số phái viên đã được cử lên phía trên. Anh em ở lại người nào làm việc nấy, nét mặt trang nghiêm, tư lự, tập trung vào việc đột xuất lúc này là nắm cho được tình hình địch, nắm việc chuyển quân của chủ lực mà Bộ Chỉ huy đã ra lệnh điều từ phía trung du lên hướng Bắc Kạn, Chợ Mới. Trong từng phòng, bàn, ba lô và thùng sắt đựng tài liệu đã được chuẩn bị. Mọi công tác vấn tiến hành khẩn trương nhưng mọi người ai cũng đã sẵn sàng cơ động di chuyển hoặc đi nhận nhiệm vụ đột xuất khi có lệnh. Điều trông đợi của Phòng Tác chiến là tin bộ đội nổ súng ở Bắc Kạn, Chợ Mới. Nhưng chỉ mới có tin thêm về địch mới nhảy dù xuống Chợ Đồn sáng này.

Trước khi sang gặp đồng chí Tổng Chỉ huy, anh Thái nói với anh Trần Văn Lư, Tham mưu chủ nhiệm triệu tập các trưởng phòng để nắm lại tình hình. Trưởng phòng Tác chiến Đào Văn Trường báo cáo những nét mới nhất về địch. Ngày đầu, chúng nhảy xuống Bắc Kạn, Chợ Mới, xe cơ giới từ Lạng Sơn qua Đồng Đăng lên Na Sầm. Hôm nay, 8-10, có tin chúng nhảy dù chiếm Chợ Đồn. Trên hướng đường số 4, cánh quân cơ giới tiếp tục qua Thất Khê lên hướng Cao Bằng.

Chợt có điện thoại từ bên Văn phòng Trung ương gọi sang. Nghe tin anh Thái mới ở Bắc Kạn về, anh Hoàng Quốc Việt hỏi có gặp anh Trường Chinh trên đó hay không? Đêm 6-10, đồng chí Tổng Bí thư từ Đại Từ lên thẳng Bắc Kạn. Anh lên giảng bài cho Trường võ bị Trần Quốc Tuấn ở gần thị xã, sau đó sẽ làm việc với Tỉnh ủy.

Như sau này anh Thái kể lại, nghe anh Việt hỏi, anh cố nhớ lại buổi sáng hôm đó ở thị xã Bắc Kạn, nơi anh được chứng kiến cuộc nhảy dù của địch. Vào giờ đó, buổi lên lớp có thể chưa bắt đầu, nhất là có hiện tượng lạ do máy bay địch đến sớm khiến mọi người chủ ý. Nhưng rõ ràng là vào giờ đó, đồng chí Tổng Bí thư đang ở trong thị xã. Nỗi lo của Tổng Tham mưu trưởng tăng lên, anh quyết định sang gặp anh Văn sớm hơn dự kiến.

Anh Văn cho biết, sau khi lên lớp ở trường ngoại ngữ ở Văn Lãng, ngày 6 anh Trường Chinh xuống dự hội nghị văn nghệ ở Đại Từ, rồi từ đó, anh lên thẳng Bắc Kạn. Sau khi địch nhảy dù, trong cuộc hội ý đêm 7-10, Bác và các anh rất lo vì chưa có tin tức gì của anh Trường chinh. Văn phòng đã cử người lên Bắc Kạn để nắm tình hình. Về việc chỉ đạo tác chiến, Thường vụ Trung ương và Bác đã gửi điện đi các địa phương, động viên tinh thần chiến đấu của bộ đội và dân quân đồng thời chỉ thị cho cấp ủy các địa phương những công việc cấp bách trước mắt. do sự phán đoán của ta trước đây có nhiều điểm không sát đúng với hoạt động hiện nay của địch nên Bộ Tổng chỉ huy cũng vừa gửi mệnh lệnh cho các địa phương và đơn vị hướng dẫn về tác chiến và bổ khuyết những thiếu sót về công tác chuẩn bị chiến đấu.

Để chuẩn bị cho cuộc họp của Thường vụ Trung ương, các anh trao đổi ý kiến để thống nhất nhận định về tình hình chiến sự mới nhất. Quả là còn thiếu nhiều tin tức để có thể đánh giá chính xác tình hình, nhưng những hoạt động đầu tiên của địch đã cho phép rút ra những kết luận cần thiết. Anh Văn nói lại với Tổng Tham mưu trưởng những điều suy nghĩ mấy ngày qua và những gợi ý chỉ đạo đầu tiên của Bác Hồ trong cuộc hội ý đêm 7-10.

Nhảy dù vào trung tâm căn cứ địa, địch giành được bất ngờ nhưng rõ ràng là chúng hoạt động mạo hiểm. Vì sao chúng dám và phải mạo hiểm? Chúng dám mạo hiểm vì ít nhiều nắm được những sơ khoáng của ta. Chúng phải mạo hiểm vì hòng đánh đòn quyết định, giành một thắng lợi quân sự “vang dội”, tạo điều kiện ép ta chấp nhận những điều kiện thương lượng để kết thúc chiến tranh. Gần một năm qua chứng tỏ nước Pháp không đủ sức theo đuổi một cuộc chiến tranh kéo dài. Để thực hiện được ý đồ chiến lược mạo hiểm này, địch có thể huy động bao nhiêu lực lượng? Ngoài cánh quân cơ giới trên hướng đường số 4, liệu còn có hướng phối hợp ở hướng tây, hướng đường số 2 - sông Lô? Dù lực lượng địch huy động có lên tới 1 - 2 vạn tên, thì trên địa bàn Việt Bắc rộng lớn, nhất định chúng phải căng mỏng lực lượng, quân có thể đông nhưng không tạo được sức mạnh. Trong cuộc hội ý đêm 7-10, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã vạch ra cho quân và dân ta một phương hướng hành động. Với phong cách hết sức bình thản, Bác bảo: Kẻ địch muốn tạo thành một cái ô chụp xuống Việt Bắc. Chúng hy vọng cụp ổ lại, trên đánh xuống, dưới đánh lên, sẽ phá được cơ quan đầu não kháng chiến. Rồi Bác chỉ ra phương hướng hành động: Chúng mạnh ở hai gọng kìm. Nếu ta bẻ gãy gọn kìm thì cái ô của địch cụp xuống sẽ trở thành ô rách.

Hai anh thống nhất nhận định: Đường số 4 là một gọng kìm. Địch sẽ nối liền Cao Bằng với Bắc Kạn. Nhưng từ Bắc Kạn, chúng sẽ loang rộng ra hướng nào? Có thể là hướng nam, nơi có cơ quan lãnh đạo kháng chiến. Cần bám sát động tĩnh của địch để phán đoán cho chính xác, kịp thời. Trước mắt và là điều cần quan tâm hàng đầu là công tác bảo vệ cơ quan lãnh đạo kháng chiến. Kinh nghiệm nước ngoài cũng như thực tế của ta (những năm 1945-1946 ở Nam Bộ và hồi tháng 3 vừa qua khi cơ quan lãnh đạo kháng chiến đang trên đường di chuyển lên Việt Bắc) cho thấy, chộp bắt cơ quan đầu não của đối phương luôn là một thủ đoạn của địch, nhằm giành thắng lợi với giá rẻ nhất. Cần nghiên cứu trường hợp địch từ Bắc Kạn tiến xuống phía nam hay nhảy dù thẳng xuống Chợ Chu thì cơ quan lãnh đạo sẽ chuyển đi hướng nào? Hai là tuy còn quá sớm để khẳng định về thủ đoạn tiếp theo của cuộc hành quân của địch, nhưng rõ ràng là bộ đội chủ lực không có mục tiêu ở trung du. Phải điều lực lượng lên chủ động đánh địch trên đường số 4 và đường số 3, đánh vị trí địch mới chiếm đóng, đánh giao thông, không cho địch củng cố vị trí mới chiếm và tự do cơ động đi lùng sục và tiếp tế tăng viện. Nếu địch mở thêm một gọng kìm trên hướng đường số 2 - sông Lô thì hướng đó cũng sẽ thành một mặt trận. Tham mưu cần nghiên cứu và đề đạt kế hoạch điều động lực lượng cho từng hướng. Ba là, đôn đốc việc chấp hành các chỉ thị bổ sung của Bộ về các mặt công tác chuẩn bị cần thiết, nhất là công tác phá hoại đường sá, phân tán và bảo vệ kho tàng, công xưởng, sơ tán nhân dân, làm vườn không nhà trống. Bốn là, căn cứ vào diễn biến thực tế trên chiến trường, cần nghiên cứu bổ sung bản mệnh lệnh ngày 4-10. Thực tế cho thấy, do phán đoán về địch có những điểm chưa thật đúng, thậm chí có những điểm sai, cho nên bảnh mệnh lệnh có những nội dung không còn phù hợp…

[macbupda]

II

Đồng chí Tổng Tham mưu trưởng trở về cơ quan thì trời đã rất khuya. Anh đang suy nghĩ trên những trang ghi chép trong buổi làm việc vừa qua với anh Văn thì trực ban tác chiến vào báo tin ban chỉ huy một đơn vị Vệ quốc đoàn ở phía Bắc Kạn báo cáo về: đã gặp đồng chí Tổng Bí thư Trường Chinh ở phía nam Chợ Đồn. Anh Thái mừng khôn xiết. Anh gọi điện sang cho anh Văn và anh Việt để báo cáo với Bác, rồi ra lệnh cho một tiểu đội vệ binh chuẩn bị sáng sớm hôm sau lên đường. Anh Thái quyết định đích thân đi đón Tổng Bí thư.

Tổng tham mưu trưởng cùng anh em vệ binh lên đến Thành Cóc thì gặp một đơn vị địa phương Chợ Đồn cùng anh Trường Chinh đang nghỉ chân ở bờ suối. Đồng chí Tổng Bí thư nóng lòng mong sớm trở về cơ quan nên đã cùng các chiến sĩ Chợ Đồn đi bảo vệ hành quân từ trước khi trời sáng. Sau khi cho anh em bộ đội trở lại đơn vị, mang theo thư khen của Tổng Tham mưu trưởng, anh Thái cùng anh Trường Chinh lên đường trở về cơ quan. Dọc đường, anh tranh thủ báo cáo với đồng chí Tổng Bí thư tình hình chiến sự đã nắm được, những chỉ thị và mệnh lệnh bổ sung, những dự kiến điều động lực lượng và tổ chức mặt trận sắp tới. Anh cũng báo cáo về sự lo lắng của Bác Hồ và Thường vụ Trung ương khi chưa nhận được tin tức về anh Trường Chinh…

Nghe xong, anh Trường Chinh đem những suy nghĩ và những ý kiến mà anh phác thảo để trao đối với anh Thái⁽¹⁾.

Âm mưu chiến lược của địch là trong cuộc hành quân đánh vào căn cứ địa chính của kháng chiến là:

- Tìm chủ lực của ta để tiêu diệt.

- Tập kích các cơ quan, bắt cán bộ và tài liệu, phá kho tàng và xưởng máy, phá hoại mùa màng, cướp thóc lúa, triệt đường ngoại thương tiếp tế.

- Bao vây vùng Việt Bắc và cản trở việc giao thông liên lạc tiếp tế giữa Việt Bắc với miền xuôi.

- Giành thắng lợi quân sự để tập hợp bọn tay sai, lập chính quyền bù nhìn toàn quốc.

- Chiếm đóng vùng biên giới để câu kết với bọn phản động Quốc dân Đảng Trung Hoa…

Chỗ mạnh của chúng là dựa vào ưu thế về binh khí kỹ thuật, đánh đòn bất ngờ vào sau lưng ta, làm cho cục diện chiến tranh không còn phân rõ rệt tiền tuyến và hậu phương, đường giao thông liên lạc của ta dễ bị đứt đoạn, cuộc chiến đấu của ta sẽ gay go quyết liệt hơn. Nhưng cuộc hành binh sớm làm lộ những nhược điểm lớn của địch. Lực lượng của chúng có hạn, lại rải ra trên một chiến trường quá rộng, xa căn cứ tiếp tế, nên chỉ ồ ạt lúc đầu. Đưa quân lên Việt Bắc, phía sau địch sơ hở, ta càng có điều kiện đánh mạnh ở miền xuôi. Chúng lại buộc phải cơ động để tiếp tế tăng viện cho một lực lượng lớn vừa tung lên Việt Bắc, ta càng có điều kiện đánh địch trong lúc chúng cơ động trên đường bộ và đường thủy.

Đồng chí Tổng Bí thư trao đổi với Tổng Tham mưu trưởng những dự kiến mà đồng chí sẽ đề đạt với Chủ tịch Hồ Chí Minh và Thường vụ trong cuộc họp sắp tới. Đó là phương hướng nhiệm vụ đặt ra cho toàn Đảng, toàn quân, toàn dân, nhằm đánh bại cuộc hành binh mạo hiểm của địch. Về tổ chức và cách làm việc của cơ quan kháng chiến các cấp phải theo nguyên tắc quân sự hóa cho thích hợp với tình thế mới. Phải giữ vững chính quyền kháng chiến, phá âm mưu lập chính quyền bù nhìn của địch. Phải phát động chiến tranh du kích rộng rãi, phối hợp giữa chủ lực với dân quân du kích đánh địch rộng khắp đi đôi với triệt để làm vườn không nhà trống, phòng gian giữ bí mật, bảo vệ lực lượng dự trữ về người và của của kháng chiến. Các ngành cung cấp trong quân đội phải bảo vệ cơ sở vật chất quốc phòng đồng thời phải tìm mọi cách tự cấp tự túc, bảo đảm cho lực lượng vũ trang duy trì cuộc chiến đấu lâu dài. Ngành tham mưu phải cải thiện việc tình báo nắm địch và việc thông tin liên lạc, phải nghiên cứu chỉ đạo cách đánh của bộ đội, nhằm đạt hai yêu cầu: tiêu hao, tiêu diệt địch đi đôi với bảo vệ và phát triển lực lượng của ta. Cách đánh của ta cần nhằm vào chỗ yếu của địch trong cuộc hành binh này. Những chỗ yếu đó là gì? Là địa hình rừng núi hiểm trở, khiến chúng vận động khó khăn, lại dễ bị bao vây khi đóng quân, dễ bị phục kích ngang đường khi chuyển quân; là sự thiếu hụt quân số, binh lực bị phân tán, mà lực lượng càng bị dàn mỏng thì càng dễ bị tiêu diệt; là yêu cầu liên lạc, tiếp tế, tăng viện giữa phía sau và phía trước, giữa các cứ điểm, vị trí. Ta phải nhân những cuộc vận chuyển của địch trên các trục đường bộ và đường sông mà tổ chức những trận phục kích các đoàn quân địch cơ động…

Câu chuyện say sưa làm cho chặng đường Thành Cóc - Kim Lung như rút ngắn lại. Khuya ngày 9-10, đồng chí Tổng Bí thư đã về đến cơ quan Trung ương. Anh Thái được chứng kiến giây phút vui mừng khi anh Trường Chinh và anh Hoàng Quốc Việt ôm nhau, nghẹn ngào, xúc động.

Dù đã rất khuya, anh Thái vẫn cùng tiễn đội vệ binh trở về Yên Thông. Trên đường, anh suy nghĩ và nhớ lại những điều đã nghe anh Trường Chinh nói về phương hướng chỉ đạo làm đảo lộn thế cờ, giành lại chủ động trong thế bất ngờ bị động ban đầu. Như sau này anh Thái kể lại, “bài học trên đường” hôm đó là một trong những bài học sâu sắc khó quên trong suốt những năm dài chiến đấu sau này. Phong cách thư thái, bình tĩnh và cách đặt vấn đề, giải quyết vấn đề khúc chiết của đồng chí Tổng Bí thư để lại cho Tổng Tham mưu trưởng một ấn tượng sâu sắc. Dù trong lúc địch tỏ ra hung hăng, tiến quân ồ ạt, chúng vẫn không tránh khỏi bộc lộ những “chỗ yếu chí tử”. Người lãnh đạo, chỉ huy phải bình tĩnh tìm ra những nhược điểm của địch để khoét sâu, từ đó đảo lộn thế cờ, chuyển khó khăn thành thuận lợi, chuyển bại thành thắng.

⁽¹⁾ Năm 1979, khi kể lại với Ban tổng kết và viết sử Bộ Tổng tham mưu, anh Thái nhận thấy những điểm suy nghĩ ban đầu của Tổng Bí thư Trường Chinh chính là nội dung chủ yếu trong bản Chỉ thị ngày 15-10 của Thường vụ Trung ương gửi đến các địa phương về phương hướng đánh bại cuộc tiến công thu đông của địch.

[macbupda]

III

Ngày 13-10, khi chiến sĩ Nguyễn Danh Lộc đến trạm liên lạc của Bộ Tổng tham mưu ở Quán Vuông thì trời đã gần tối. Người mệt lả, anh chỉ kịp yêu cầu trạm trưởng gọi vào Bộ báo cáo rằng có một tài liệu rất quan trọng từ Cao Bằng gửi về cần được giao ngay cho Tổng Tham mưu trưởng. Sau đó anh ôm chặt túi tài liệu vào lòng và ngủ thiếp đi, không kịp húp bát cháo nóng mà đồng chí hỏa thực⁽¹⁾ của trạm bưng lên. Lộc vừa qua một chặng đường đi liên tục 4 ngày 3 đêm hầu như không nghỉ. Anh không hề biết nội dung tập tài liệu quan trọng như thế nào đối với cuộc chiến đấu nóng bỏng đang diễn ra. Chỉ biết sau khi chiếc máy bay JU-52 của quân Pháp bị hạ ở Cao Bằng, anh được giao nhiệm vụ mang tài liệu này về Bộ, “sớm giờ nào tốt giờ ấy”.

Được tin, anh Thái cử ngay thư ký ra trạm Quán Vuông. Nhận tài liệu xong, Nguyễn văn Ngạn lập tức quay trở về cơ quan sau khi dùng điện thoại báo cáo trước rằng đó là bản kế hoạch hành binh của quân Pháp lên Việt Bắc. Giờ đây, khi tập tài liệu quý giá đã được đặt lên bàn Tổng Tham mưu trưởng, một số cán bộ chủ trì của các phòng Tình báo và Tác chiến đã có mặt. Tổng Tham mưu trưởng thấy cần nghiên cứu và khai thác gấp nội dung bản tài liệu ngay trong đêm nay. Các anh vừa đọc, vừa dịch và ghi trên bản đồ, vừa trao đổi ý kiến. ý đồ hành quân của địch dần dần hiện rõ trên tấm bản đồ Việt Bắc trải rộng. Kế hoạch của địch gồm hai bước:

Bước 1: một cuộc hành quân mang mật danh “Lêa” ở vùng Chợ Đồn, Bắc Kạn, Chợ Mới.

- Ngày 7-10 - Binh đoàn Xôvanhắc (Sauvagnac) nhảy dù xuống Bắc Kạn, Chợ Mới; ngày 8 xuống Chợ Đồn và càn quét xung quanh; ngày 9 hai cánh quân ở Bắc Kạn - Chợ Đồn gặp nhau ở bản Pei (cách Bắc Kạn 20km trên hướng Bắc Kạn - Chợ Đồn).

- Ngày 10-10 - Binh đoàn Bôphrơ (Beaufre) từ Lạng Sơn lên chiếm Cao Bằng, rồi từ Cao Bằng tiến xuống Bắc Kạn - Chợ Đồn (dự kiến vào ngày 12), sau đó từ Chợ Đồn tiến ra Đài Thị vào ngày 13, hợp điểm với cánh quân hướng tây, tức Binh đoàn Commuynan (Communal) - theo hướng đường số 2 - sông Lô lên.

- Sau khi củng cố vị trí mới chiếm đóng ở Chợ Mới (dự kiến vào ngày 11), sẽ bắt đầu kế hoạch càn quét và tuần tiễn trên quốc lộ 3 và đường Chợ Mới - Phố Bình Gia.

Bước 2: Một cuộc hành quân mang mật danh “Clô-Clô”, chiếm Chợ Chu (dự kiến vào ngày 14), từ nhiều hướng: Bắc Kạn, Chợ Mới tiến về; nhảy dù trực tiếp xuống Chợ Chu (1 đại đội) và nhảy xuống phía nam Chợ Chu (khóa đường Chợ Chu - Phú Minh - Đại Từ - Thái Nguyên).

- Sau đó càn quét trong vùng, tùy theo tin tình báo.

Qua những nét phác thảo trên bản đồ, các anh nhận thấy: hướng tiến quân của địch trên phía các đường số 4 và số 3 đã rõ:

1. Chúng từ Lạng Sơn tiến lên Cao Bằng (kết hợp nhảy dù xuống thị xã Cao Bằng), rồi từ Cao Bằng tiến xuống Bắc Kạn (do quân dù đã chiếm mấy hôm trước, hình thành một gọng kìm lớn ở phía đông bắc;

2. Một cánh khác, theo đường số 2 hoặc dọc theo các sông Thao, sông Lô, sông Gâm, từ Việt Trì lên chiếm Tuyên Quang. Hướng tiến quân này không ghi rõ trong hai kế hoạch Lêa hoặc Clô-Clô, nhưng tin tức về địch tiến quân trên hướng Việt Trì (11-10), Đoan Hùng (12-10) và Tuyên Quang (13-10) cho phép khẳng định: một gọng kìm quan trọng mà điểm nút của nó là nơi hội quân với gọng kìm hướng đông từ Chợ Đồn sang hướng tây từ Tuyên Quang, Chiêm Hóa lên. Nút đó là Đài Thị, một làng sát ngay tả ngạn sông Gâm, đông bắc Chiêm Hóa chừng 10 kilômét đường chim bay. Lúc này tin tức cho biết địch mới đổ bộ lên thị xã Tuyên Quang. Như vậy là kế hoạch hợp điểm ở Đài Thị đã không thực hiện được đúng hẹn;

3. Việc càn quét và lùng sục tập trung vào vùng biên giới Bắc Kạn - Chợ Chu - Chợ Mới về phía đông bắc đường số 3, trên trục Chợ Mới - Phố Bình Gia;

4. Nhìn đại thể, gọng kìm hướng đông dài chừng 420 kilômét, gọng kìm hướng tây chừng 250 kilômét. Khu tứ giác Tuyên Quang - Đài Thị - Bắc Kạn - Thái Nguyên rộng chừng 3.600 kilômét vuông, trong đó trọng điểm càn quét lùng sục (Bắc Kạn - Chợ Chu - Chợ Mới) là một địa bàn có diện tích chừng 300 kilômét vuông. Lực lượng địch sẽ bị căng mỏng nếu phải rải ra một vùng rừng núi rộng như vậy;

5. Cơ quan lãnh đạo kháng chiến tập trung phía tây nam Chợ Chu, sát trung tâm càn quét của địch. Dù đã lui vào sâu, xa đường lớn, nhưng khó bảo đảm an toàn. Cần đề đạt hướng di chuyển ra ngoài trung tân càn quét của địch.

Dù đã khuya, anh Thái vẫn thấy cần báo cáo ngay với Tổng Chỉ huy. Sau khi cho người mang gấp tài liệu sang Văn phòng Bộ, anh dùng điện thoại báo cáo trước với anh Văn những điểu, mà tham mưu đã nghiên cứu và rút ra kết luận về bản kế hoạch của địch. Tổng Chỉ huy dặn anh sáng sớm hôm sau, 14-10, sang làm việc, mang theo kế hoạch đề nghị điều động và bố trí lực lượng, cả bộ đội tập trung và các đơn vị (đại đội) Vệ quốc đoàn dự kiến phân phối về các địa phương. Anh Văn cũng không quên nhắc Tổng Tham mưu trưởng đề nghị với bên Chính trị tặng thưởng huân chương cho đơn vị trợ chiến của Trung đoàn 74 về thành tích hạ chiếc JU.52 của địch và về ý thức thu lượm bản kế hoạch, kịp thời đưa về Bộ.

Đồng chí Tổng chỉ huy vui vẻ nói:

- Đây là chiếc huân chương đầu tiên trong thu đông này. Mong rằng sẽ còn nhiều huân chương khác nữa, từ nay đến khi chiến dịch kết thúc…

⁽¹⁾ Sau này ta gọi là “anh nuôi”.

[macbupda]

IV

Cuộc họp chỉ có ba người: Tổng Bí thư Trường Chinh, Tổng Chỉ huy Võ Nguyên Giáp và Tổng Tham mưu trưởng Hoàng Văn Thái. Các anh đánh giá lại toàn bộ tình hình làm cơ sở góp ý kiến vào bản dự thảo chỉ thị mà đồng chí Trường Chinh đã trình bày trước hội nghị Thường vụ chiều nay.

Nghiên cứu kế hoạch hành quân của địch, các anh nhận thấy chúng huy động một lực lượng lớn (chừng 1,5 - 2 vạn quân), gồm cả lực lượng bộ binh, cơ giới và công binh, pháo binh, máy bay cùng phương tiện vận tải trên sông. Ý đồ của địch đã rõ. Chúng triệt để lợi dụng ưu thế về phương tiện kỹ thuật, mạo hiểm đánh sâu và hậu phương kháng chiến, bất ngờ bao vây căn cứ địa, chộp bắt Chính phủ kháng chiến và tiêu diệt chủ lực ta, giành thắng lợi về quân sự, nhằm phục vụ cho mục tiêu chính trị, lập chính quyền tay sai trong cả nước.

Sau khi phân tích rõ chỗ mạnh, chỗ yếu của địch trong cuộc hành binh này, các anh nhất trí với bản dự thảo, đề đạt với Thường vụ những nhiệm vụ cụ thể sau đây nhằm đánh bại cuộc tiến công của địch:

- Động viên các chiến trường trong cả nước phối hợp với Việt Bắc, làm cho địch không còn lực lượng để đưa thêm lên Việt Bắc; phát động chiến tranh du kích rộng rãi, phối hợp giữa Vệ quốc đoàn với lực lượng vũ trang địa phương đánh địch, buộc chúng phải phân tán lực lượng đối phó khắp nơi. Phương châm tác chiến đề ra là đánh những trận tiêu diệt đi đôi với giữ gìn chủ lực để kháng chiến lâu dài.

- Triệt để làm vườn không nhà trống, phân tán nhà máy, kho tàng, bệnh viện, lui sâu vào xa đường cái, bảo vệ không cho địch phá hoại cướp cơ sở vật chất kháng chiến.

- Phá hoại triệt để các thị xã, thị trấn, các đường giao thông, chặt đứt đường liên lạc giữa các cứ điểm của địch và đánh mạnh trên các đường giao thông nhằm triệt đường tăng viện, tiếp tế của chúng từ miền xuôi lên.

- Ngành quân giới đẩy mạnh việc sản xuất rộng rãi các loại vũ khí thô sơ để trang bị phổ cập cho dân quân du kích, theo phương châm động viên toàn dân - vũ trang toàn dân. Các ngành cung cấp quốc phòng (quân nhu - quân giới - quân y) đều phải tiến tới chỗ “Việt hóa”, gắng tìm vật liệu trong nước mà chế tạo nhằm đáp ứng nhu cầu quốc phòng trong mọi tình huống.

- Củng cố căn cứ địa về mọi mặt hành chính, dân vận, quân sự, kinh tế, giao thông liên lạc, bảo đảm sự liên hệ mật thiết giữa các căn cứ địa trong toàn quốc, giữa Việt Bắc với miền xuôi.

- Quân sự hóa các cơ quan trong bộ máy kháng chiến theo phương châm gọn, nhẹ, cơ động; phòng gian giữ bí mật, phong tỏa tin tức, tăng cường việc canh gác bảo vệ các cơ quan trọng yếu…

Đồng chí Tổng chỉ huy báo cáo với đồng chí Tổng Bí thư dự kiến đề đạt với Thường vụ về ý định tổ chức thành ba mặt trận (đường số 4, đường số 3 và sông Lô - đường số 2). Các đồng chí Võ Nguyên Giáp, Hoàng Văn Thái và Trần Tử Bình sẽ phân công xuống các mặt trận này để trực tiếp chỉ huy dưới sự chỉ đạo chung của Thường vụ và Tổng Quân ủy. Bộ Tổng tham mưu sẽ cử các phái viên đi các khu ở Việt Bắc và đồng bằng, Khu 4 để đôn đốc việc tác chiến phối hợp theo kế hoạch chung. Về bố trí lực lượng, anh Văn cho biết sẽ ra lệnh điều chỉnh bộ đội Vệ quốc đoàn thành hai lực lượng: đại đội độc lập - tiểu đoàn tập trung. Chủ trương này đã được Bác và Thường vụ nhất trí sau khi anh Văn đi Nhã Nam về hồi đầu tháng nhưng chưa kịp thực hiện. Trước mắt, triển khai thí điểm ở Việt Bắc để lấy kinh nghiệm chỉ đạo các chiến trường khác. Cụ thể là, trong các khu 1, 10 và 12 sẽ rút ra khoảng 30 đại đội độc lập, có khả năng độc lập tác chiến, phân tán về hỗ trợ du kích tại các huyện; 18 tiểu đoàn tập trung hoạt động chủ yếu trên các hướng trong địa bàn ba mặt trận nói trên.

Về hướng cơ động của cơ quan lãnh đạo kháng chiến, các anh nhất trí đề đạt với Thường vụ, khi cần sẽ di chuyển lên phía bắc, giữa khu tam giác Chợ Chu - Yên Sơn và Chiêm Hóa, một bộ phận sang hướng Tràng Xá, Võ Nhai, để tránh các mũi hành quân lùng sục của địch. Thời điểm di chuyển sẽ căn cứ vào diễn biến của chiến sự.

Kết thúc cuộc họp, như vừa tự chỉ trích, như vừa rút kinh nghiệm với các đồng chí lãnh đạo quân sự, đồng chí Tổng Bí thư nói, đại ý:

- Trong việc chuẩn bị chiến dịch thu đông này, chúng ta chủ quan, đánh giá thấp kẻ địch, không phán đoán đúng mưu mô của chúng hoặc phán đoán không đến nơi. Chính vì vậy địch lợi dụng triệt để ưu thế và trang bị kỹ thuật của chúng để đánh mạnh vào nhược điểm của ta là chủ quan sơ hở. Rõ ràng cuộc tiến công của địch lần này và những thất bại đầu tiên của ta ở Bắc Kạn, Cao Bằng, Chợ Đồn, Tuyên Quang, sẽ giúp cho cán bộ ta thấy rõ bệnh chủ quan cho rằng địch không dám tiến công táo bạo, rằng chúng chưa dám đánh Việt Bắc, không dám nhảy dù hay đổ bộ xa căn cứ. Bài học đối với cán bộ chúng ta là không sợ địch nhưng không khinh địch. Sắp tới, chiến tranh sẽ gay go, quyết liệt hơn. Chúng ta phải vừa đánh, vừa học, kể cả học cái hay của địch để sửa chữa sai lầm của ta, phát triển những ưu điểm của ta, lợi dụng triệt để những nhược điểm và sai lầm của địch, nhằm trúng chỗ yếu của chúng mà đánh, mà chuyển bại thành thắng, chuyển bị động thành chủ động, làm cho địch thiệt hại nặng, buộc chúng phải kết thúc cuộc hành binh này mà không đạt kết quả mong muốn.

[macbupda]

Trước khi chia tay, anh Văn dặn anh Thái cần làm cho cán bộ quán triệt chủ trương tổ chức ba mặt trận và cách đánh của hai lực lượng tại chỗ (đại đội độc lập và dân quân du kích) và lực lượng cơ động (tiểu đoàn tập trung), quán triệt tầm quan trọng của việc giúp đỡ lực lượng vũ trang địa phương…

Trên đường trở về cơ quan (khi đó đã lùi sâu vào bản Piềng, sát chân Núi Hồng hơn trước), Tổng Tham mưu trưởng suy nghĩ nhiều về mấy trận đầu đánh địch vừa qua. Bộ đội đã không thực hiện được nhiệm vụ tập kích vào Chợ Chu theo mệnh lệnh của Bộ. Tổ chức biên chế nặng nề, trang bị kém, hành quân chậm, tổ chức chiến đấu thiếu khẩn trương, tất cả đều không phù hợp với yêu cầu đánh một kẻ địch trang bị mạnh hơn, có phương tiện cơ động nhanh hơn. Làm thế nào để hạn chế chỗ mạnh của địch, khắc phục chỗ yếu của ta? Chỗ dựa của bộ đội là gì? Là nhân dân, là địa hình rừng núi, là kinh nghiệm đánh du kích ở căn cứ địa Việt Bắc những ngày tiền khởi nghĩa, vận dụng vào điều kiện quân đội đông hơn, trang bị khá hơn so với năm 1945… Anh Thái nhớ lại: đồng chí Tổng Bí thư có nêu ra mấy yêu cầu là: phải cắt đứt đường liên lạc tiếp tế của địch; phải cô lập chúng trong các vị trí như trong những đảo nhỏ cô lập giữa biến cả; bảo vệ cơ sở vật chất của kháng chiến. Tất cả chỉ có thể thực hiện được nếu phát huy vai trò của lực lượng đại đội độc lập trong từng địa phương, của tiểu đoàn tập trung trên từng địa bàn, từng mặt trận.

Số cán bộ mà anh Thái điện trước về triệu tập họp đã có mặt ở Phòng Tác chiến. Số lượng không đông lắm, vì thành phần tập trung vào mấy phòng liên quan đến việc giúp trên chỉ đạo tác chiến. Ngoài Tham mưu chủ nhiệm Trần Văn Lư, Phòng Tình báo có các anh Lê Thủy Thọ, Bùi Huy Bê; Phòng Tác chiến có các anh Đào Văn Trường, Bùi Văn Phú (Tuấn Kiệt), Nguyễn Bình Chuẩn, Đặng Văn Việt, Hồ Quang Hóa, Nghiêm Xuân Hiếu…

Vấn đề mà Tổng Tham mưu trưởng đặt ra để mọi suy nghĩ và thảo luận là đánh giá tình hình địch và đề đạt cách đánh cụ thể.

Có ý kiến cho rằng địch đánh lên Việt Bắc, chiếm Bắc Kạn như một mũi dao cắm vào lưng ta. Ngược lại cũng có người cho rằng đó chỉ là một cái gai nhọn, nó không giết được ta, nhưng làm cho ta nhức nhối. Địch buộc phải rút quân ra đóng đòn, vị trí nó cách vị trí kia hàng chục kilômét. Lực lượng đồn trú và lực lượng tung đi càn quét đều mỏng. Địch muốn càn quét, nhưng khả năng lực lượng huy động cho mỗi hướng, mỗi mũi là bao nhiêu? Mỗi ngày đi được bao nhiêu kilômét, với vai vác nặng, hành quân bộ, đường dốc? Chúng có thể thọc sâu vào phía trong đường cái bao xa, trong điều kiện rừng núi, khó tìm ra đường sá trên bản đồ, khó phát huy được hỏa lực yểm trợ, lại rất dễ bị phục kích, đánh lén, bắn tỉa, nếu ta khéo tổ chức. Mũi tiến quân không mạnh, thọc không sâu thì sao gọi là mũi dao đâm vào sau lưng căn cứ địa kháng chiến được?...

Tổng Tham mưu trưởng nhắc lại những vấn đề đã từng trao đổi và nhất trí, nói rằng địch chủ quan, mạo hiểm, rằng chúng ỷ lại vào binh khí kỹ thuật, rằng chúng sớm bộc lộ những nhược điểm mà ta cần và có thể khoét sâu để đánh bại chúng, v.v. Nhưng vấn đề đặt ra là chọn cách đánh thế nào, vận dụng nguyên tắc bố trí binh lực với hai lực lượng cơ động và tại chỗ như thế nào?

Có ý kiến cho rằng chỉ cần đánh mạnh trên hai hướng sông Lô và đường số 4, tức là đánh vào gốc, khiến cho hướng Bắc Kạn (ngọn) không phải đánh, địch cũng buộc phải rút. Thậm chí phải làm sao chi địch không rút vội khỏi Chợ Đồn, Chợ Rã, Bắc Kạn… khiến chúng phải giam chân ở đó một phần lực lượng, chúng phải huy động phương tiện tiếp tế vận tải lớn, làm cho binh lực địch càng phân tán, dàn mỏng, mà ta thì có thêm điều kiện phục kích khi chúng cơ động trên đường. Ngược lại, cũng có ý kiến nên dồn sức đánh mấy đòn vang dội ở vùng Bắc Kạn và lân cận. Phải nhổ Bắc Kạn - “cái gai” địch cắm vào lưng ta.

Tổng Tham mưu trưởng nói lại quyết tâm sử dụng binh lực và nguyên tắc tác chiến mà các đồng chí lãnh đạo đã bàn. Làm thế nào phát huy hết tác dụng của 30 đại đội được phân phối về các huyện thuộc mấy tỉnh trọng điểm của Việt Bắc (Thái Nguyên, Tuyên Quang, Bắc Kạn, Cao Bằng, Lạng Sơn), với nhiệm vụ dìu dắt lực lượng vũ trang địa phương chiến đấu, bảo vệ làng bản, phát động chiến tranh du kích rộng khắp. Các đại đội này sẽ dựa vào dân mà chiến đấu cho đến khi lực lượng vũ trang địa phương đã trưởng thành và chiến tranh du kích tại chỗ đã phát triển. Làm thế nào tìm ra cách đánh tốt, nhằm phát huy hết sức mạnh của 18 tiểu đoàn tập trung sẽ hoạt động trên các mặt trận sắp hình thành? Quy mô tác chiến phổ biến lúc này là tiểu đoàn. Với điều kiện tổ chức, trang bị và chỉ huy của ta hiện nay, quy mô đó là phù hợp. Phải làm sao thực hiện được chỉ thị của Bác Hồ: bẻ gãy gọng kìm của địch, làm cho chúng không thể nối liền hướng đường số 4 với hướng Sông Lô và bọn địch trên đường số 3 không đủ sức lùng sục sâu vào khu trung tâm căn cứ của ta.

Để sớm có kinh nghiệm về đại đội độc lập, Tổng Tham mưu trưởng giao cho anh Nguyễn Bình Chuẩn lên Bắc Sơn, nắm một đại đội độc lập, giúp đỡ phong trào du kích tại địa phương. Nhiệm vụ cụ thể là tổ chức cho dân quân du kích, cho nhân dân địa phương đánh địch rộng rãi, bảo vệ và xây dựng làng bản về các mặt, làm bàn đạp phát triển trên hướng Bình Gia. Anh Thái nhấn mạnh: điều quan trọng là phải kịp thời báo cáo kinh nghiệm về Bộ để nghiên cứu chỉ đạo hoạt động của đại đội độc lập ở các địa phương khác.

Anh Bình Chuẩn phấn khởi chuẩn bị lên đường. Sau này kể lại, anh chưa quên những suy nghĩ riêng tư của một cán bộ cơ quan được thỏa mãn nguyên vọng là ra đơn vị, xuống địa phương đúng lúc chiến sự đang sôi động. Anh cũng thấy sự tin cậy của cấp trên trao cho anh nhiệm vụ thử nghiệm một chủ trương có ý nghĩa chiến lược; quan hệ đến cả xây dựng và tác chiến, chủ lực và địa phương, quân sự và các mặt khác của cuộc kháng chiến trong địa bàn một huyện.

[macbupda]

Ngày 15-10, nhiều vấn đề được khẳng định trong huấn lệnh của Bộ Tổng chỉ huy: nguyên tắc bố trí lực lượng, nhiệm vụ tác chiến, cách đánh chiến dịch… Huấn lệnh quy định đại đội độc lập là đơn vị bố trí ở từng địa phương (châu, huyện) có nhiệm vụ dìu dắt và phối hợp với dân quân du kích trong địa phương và lực lượng vũ trang địa bàn bên cạnh, quấy rối, tiêu hao, tiêu diệt từng bộ phận nhỏ của địch; đôn đốc và tham gia việc phá hoại nhà cửa kiên cố, đường sá, tiến hành vũ trang tuyên truyền, phối hợp và giúp đỡ bộ đội chủ lực lưu động (tiểu đoàn tập trung) đánh những trận lớn. Bản huấn lệnh nhấn mạnh tầm quan trọng của hai nhiệm vụ được nêu lên trong mệnh lệnh ngày 4-10 là giúp đỡ dân quân du kích và triệt để phá hoại. Tiểu đoàn tập trung là đơn vị chủ lực, bố trí ở những nơi cơ động hoặc gần đường giao thông quan trọng, hoạt động tập trung trong từng khu vực, từng mặt trận, có nhiệm vụ phối hợp với lực lượng vũ trang địa phương (đại đội độc lập và dân quân du kích) tiêu diệt quân địch trong vị trí hay quân địch cơ động trên các đường giao thông thủy bộ.

Riêng đối với bộ đội Khu 1, do tầm quan trọng của địa bàn trung tâm đang có chiến sự sôi động, mệnh lệnh ngày 16-10 của Bộ đã chỉ rõ những khu vực phải triển khai 2 lực lượng cơ động và tại chỗ của các trung đoàn:

Trung đoàn 121. Tiểu đoàn tập trung hoạt động từ Thái Nguyên đến Phúc Yên; một đại đội độc lập ở Đông Anh, Đa Phúc; một đại đội ở Kim Anh, Yên Lãng; năm đại đội ở năm huyện Phú Bình, Võ Nhai, Chợ Chu, Đại Từ, Đồng Hỷ.

Trung đoàn 72. Tiểu đoàn tập trung hoạt động từ Bắc Kạn, Nguyên Bình đến Cao Bằng. Năm đại đội độc lập trên năm huyện Chợ Rã, Chợ Đồn, Ngân Sơn, Nà Rì, Phủ Thông.

Trung đoàn 74. Tiểu đoàn tập trung hoạt động từ Cao Bằng đến Đông Khê. Năm đại đội độc lập hoạt động trên năm huyện Nguyên Bình, Sóc Giang, Hòa An, Quảng Uyên, Phục Hòa.

Cũng trong những ngày 15 - 16-10-1947, việc phân chia thành ba mặt trận được Bộ quyết định:

Hướng sông Lô - đường số 2 do đồng chí Trần Từ Bình, Tổng Thanh tra quân đội, phụ trách. Nhiệm vụ của mặt trận này làm đánh địch hành quân trên bộ và trên sông, ngăn chặn việc tiếp tế tăng viện của địch, tiến tới bẻ gãy gọng kìm phía tây.

Hướng đường số 3 do đồng chí Hoàng Văn Thái phụ trách. Nhiệm vụ của mặt trận Bắc Kạn - Đường số 3 là tiêu hao, tiêu diệt quân địch cơ động trên đường Cao Bằng - Bắc Kạn và giữa các vị trí xung quanh Bắc Kạn, đồng thời bảo đảm an toàn cho các cơ quan lãnh đạo trong khu vực trung tâm căn cứ địa.

Hướng đường số 4 do đồng chí Võ Nguyên Giáp trực tiếp theo dõi và chỉ đạo. Nhiệm vụ đề ra cho mặt trận Cao Bằng - đường số 4 là tiêu hao, tiêu diệt địch cơ động trên đường số 4, ngăn chặn việc tiếp tế tăng viện của chúng từ Lạng Sơn đến Cao Bằng, hạn chế sức mạnh cơ giới của địch trên gọng kìm phía đông.

Cùng tham gia bộ máy chỉ đạo, chỉ huy các mặt trận có các đồng chí Tạ Xuân Thu (hướng Tuyên Quang), Lý Thủy Thọ (hướng đường số 3), Đào Văn Trường, Đặng Văn Việt (hướng đường số 4). Một số phái viên tham mưu được thường xuyên cử xuống các mặt trận này, giúp cho sự chỉ đạo, chỉ huy của Bộ được sát hơn trong điều kiện phương tiện thông tin hạn chế, đồng thời giúp cho các cấp chỉ huy trung đoàn, tiểu đoàn thực hiện chủ trương tác chiến của Bộ. Với các phái viên, đây còn là một dịp tự bồi dưỡng và nâng cao trình độ trong thực tế chiến đấu và công tác.

Các phái viên được phân công xuống các khu đồng bằng và vào Khu 4 cũng khẩn trương chuẩn bị lên đường.

Số cán bộ còn lại của Bộ Tổng tham mưu được chia làm hai bộ phận: A và B. Bộ phận A gọn nhẹ, sẵn sàng cùng bộ phận nhẹ của Bộ Tổng chỉ huy di chuyển sang phía đông đường số 3, vùng Tràng Xá. Bộ phận B, gồm phần lớn các bộ phận còn lại của Bộ Tổng tham mưu, cùng với Văn phòng Bộ Tổng chỉ huy ở lại vùng từ Bảo Biên, bản Cái, bản Mù, bản Piềng (sát chân Núi Hồng). Cục Chính trị ở vùng Khao Ry. Bộ phận B do Tham mưu chủ nhiệm Trần Văn Lư và Cục trưởng Cục Chính trị Văn Tiến Dụng phụ trách, lấy mật danh là C.101, có nhiệm vụ tổ chức trạm thông tin liên lạc và đón tiếp cán bộ các nơi về làm việc với Bộ (trạm liên lạc đặt ở yên Thông); giữ liên lạc thường xuyên, thông báo và báo cáo tin tức nhận được của bộ phận A và các mặt trận, nhằm phục vụ cho sự chỉ đạo, chỉ huy chiến trường toàn quốc. Ngoài ra còn có tác dụng nghi binh, đánh lạc hướng địch (làm cho chúng tin rằng cơ quan chỉ huy tối cao vẫn còn ở phía tây đường số 3).

Địch đã chiếm đóng ba điểm trong tam giác Bắc Kạn - Chợ Đồn - Chợ Mới. Chợ Mới là một vị trí địch chiếm ngay từ đầu, chỉ cách khu vực cơ quan Bộ Tổng chỉ huy chừng ba chục kilômét đường chim bay. Anh Thái nhấn mạnh với bộ phận ở lại: cần đề phòng bọn gián điệp đánh hơi thấy một bộ phận cơ quan lãnh đạo kháng chiến còn ở trong khu vực từ tây nam Chợ Chu đến chân Núi Hồng, là khu vực sát ngay vùng trung tâm càn quét đã được ghi trong kế hoạch hành binh của địch. Yêu cầu đặt ra với anh Trần Văn Lư là thường xuyên liên lạc với anh Văn Tiến Dũng ở Khao Ry, để cùng Cục Chính trị tổ chức phòng tránh, sẵn sàng chiến đấu và di chuyển, nhằm bảo vệ bộ phận B được an toàn khi địch càn quét, lùng sục.

Hai ngày 16 và 17 không khí trong cơ quan thật nhộn nhịp. Các phái viên và bộ phận A chuẩn bị lên đường. Bộ phận còn lại cũng thu xếp chuyển sâu vào phía sát chân Núi Hồng. Những cái bắt tay, những câu chúc tụng, những lời hứa hẹn hoàn thành nhiệm vụ… Ai cũng biết rằng cơ quan đang cùng toàn quân bước vào một cuộc thử thách lớn, với quyết tâm đánh bại cuộc hành binh mùa khô của địch.

[macbupda]

V

Theo kế hoạch Clô-Clô, đáng lẽ địch đã nhảy dù xuống Chợ Chu từ ngày 14 để bắt đầu cuộc càn quét. Nhưng phải chăng vì hai gọng kìm chưa hội quân được ở Đài Thị theo đúng kế hoạch (13-10) nên việc đánh chiếm Chợ Chu chưa xảy ra? Tổng Tham mưu trưởng quyết định cứ chủ động di chuyển cơ quan tham mưu sang phía đông đường số 3. Khi quân ta đánh mạnh trên các hướng thì địch cũng có thể đối phó hòng hạn chế hoạt động của ta. Cuộc càn quét từ vùng tây nam Chợ Chu vào phía chân Núi Hồng có thể xảy ra bất cứ lúc nào.

Việc di chuyển cơ quan phải tiến hành hết sức bí mật. Chào hỏi chia tay với đồng bào địa phương, anh em hẹn đi chiến đấu, ít ngày sẽ trở về. Tình cảm quân dân lưu luyến sau nửa năm trú quân trong sự đùm bọc giúp đỡ của đồng bào xã Yên Thông thể hiện trên nét mặt của từng người. Anh em dặn dò bà con nên tạm lánh sâu vào phía núi, đề phòng địch bất có thể bất thình lình hành quân qua.

Bộ phận A rời khu vực bản Piềng - Yên Thông lên đường sang Tràng Xá chiều 20-10. Qua Quán Ông Già, rẽ vào Kê Tâm thì trời vừa tối. Đó là thời cơ vượt đường số 3 đi về hướng Võ Nhai, dưới sự hướng dẫn của bộ phận tiền trạm. Tháng chín âm lịch, ánh sáng đầu tuần trăng không đủ soi cho cuộc hành quân đường rừng. Có lệnh cấm dùng đèn pin hoặc đuốc. Đã qua nửa năm không hành quân đường dài, nhất là hành quân đêm, nhưng do quán triệt yêu cầu của nhiệm vụ, lại được sự chuẩn bị đón trên mỗi chặng đường của bộ phận tiền trạm do anh La Tuynh phụ trách khá chu đáo nên mỗi chặng đều đi đúng thời gian quy định. Vất vả nhất vẫn là bộ phận quản lý của anh Nguyễn Văn Trang. Bắt đầu từ Kê Tâm rẽ vào là đường rừng hẹp, dốc, trời tối, ngựa thồ rất dễ bị thụt lầy. Mỗi lần như vậy là một lần phải bốc hàng xuống, kéo ngựa ra khỏi bãi lầy. Chính vì vậy mà bộ phận này phải mất hơn hai ngày mới đến Nà Chế.

Việc ổn định nơi ở và làm việc ở địa điểm mới diễn ra rất khẩn trương. Từng bộ phận phân công nhau đi vừa dựng lán, vừa tiếp tục nắm tình hình chiến sự, bảo đảm thông tin liên lạc, chuyển đạt mệnh lệnh và thông báo tình hình cho các đơn vị, địa phương. Dù biết rằng chỉ tạm dừng ở bên này một thời gian, nhưng nhiều phòng vẫn cố gắng tạo cho mình một nơi ở và làm việc khá tươm tất.

Một buổi tối cuối tháng 10, khi các bộ phận đã tạm ổn định nơi ăn chống ở và làm việc, Tổng Tham mưu trưởng triệu tập cuộc họp mặt toàn thể cán bộ Bộ phận A. Anh Thái vừa ở hướng Bắc Kạn về. Mọi người tập trung trong một hang đá ven rừng Tràng Xá, xung quanh một chiếc bàn nhỏ trên có đặt chiếc đèn dầu hỏa. Không khí trong hang lạnh giá, mặc dù thời tiết mới chớm đông.

Mở đầu cuộc họp, anh Thái tóm tắt tình hình chiến sự hai tuần qua. Hai gọng kìm của địch ôm lấy trung tâm Việt Bắc sau khi quân dù nhảy xuống chiếm Bắc Kạn, Chợ Mới, Chợ Đồn. Do những thiếu sót về tổ chức chỉ huy và chuyển quân, nắm địch, nên bộ đội đã lỡ thời cơ tiến công địch ở Chợ Mới trước khi chúng kịp củng cố vị trí mới chiếm được. Hiện nay, quân ta đã được điều động lên các hướng, hình thành ba mặt trận đường số 4, đường số 3 và sông Lô - đường số 2, với nhiệm vụ chủ yếu là đánh địch vận động trên bộ và trên sông, tiêu hao tiêu diệt lực lượng địch đi đôi với ngăn chặn việc tiếp tế của chúng. Các trận đánh ở km 7 đường số 2 (Tuyên Quang - Hà Giang) ngày 22-10, trận phục kích tàu địch ở Đoan Hùng ngày 24-10 là những trận đánh hiệu suất cao, mở đầu cho cách đánh này. Các đại đội độc lập đã được đưa về nhiều huyện trọng điểm của Việt Bắc để hỗ trợ phong trào chiến tranh du kích. Trải qua hai tuần, các đại đội đã làm quen với địa bàn hoạt động. Được nhân dân ủng hộ và giúp đỡ, anh em đã nắm vững tình hình địa phương, nắm vững địa hình trong khu vực được phân công, đó là những điều kiện quan trọng hàng đầu để các đại đội độc lập hoàn thành nhiệm vụ bám trụ địa phương, cùng nhân dân đánh địch. Sau đó, anh Thái thông báo những tin tức của các phái viên tham mưu xuống các địa phương, đơn vị. Báo cáo của các phái viên chưa nhiều, nhưng một vài báo cáo đầu tiên cho thấy anh em phái viên đã nắm tình hình khá vững và giúp Bộ thấy được nhiều vấn đề cần giải quyết trong chỉ đạo, chỉ huy. Về tình hình và nhiệm vụ của bộ phận A ở Tràng Xá, trước hết Tổng Tham mưu trưởng biểu dương kết quả cuộc di chuyển khẩn trương, vượt đường số 3 an toàn. Trong điều kiện vừa ổn định nơi làm việc, anh em bộ phận A đã bước đầu giúp trên nắm được tình hình chung trên nhiều hướng trong cả nước, đồng thời sẵn sàng chiến đấu bảo vệ cơ quan, trong điều kiện sinh hoạt thiếu thốn sau khi chuyển sang đây. Anh Thái động viên mọi người đoàn kết, củng nhau vượt qua mọi khó khăn ban đầu, nắm vững thông tin chỉ huy, nắm vững tình hình bộ đội, kịp thời nghiên cứu và đề xuất những ý kiến cân thiết phục vụ cho việc chỉ đạo, chỉ huy. Cuộc tiến công thu đông của địch là một thử thách đối với nhân dân và quân đội ta, trong đó có Bộ Tổng tham mưu. Chính qua cuộc thử thách đó mà mỗi người chúng ta trưởng thành lên một bước, cả về tinh thần, tư tưởng và trình độ nghiệp vụ…

Đúng lúc đó, đồng chí Tổng Chỉ huy cùng một số cán bộ từ ngoài đi vào, trước sự ngỡ ngàng của mọi người. Không mấy ai biết các anh mới ở Bình Ca về. Đó là nơi anh và một số cán bộ tham mưu đặt cơ quan chỉ huy theo dõi và chỉ đạo mặt trận đường số 4. Hôm nay, y hẹn với Tổng Tham mưu trưởng, anh đến thăm cơ quan Bộ Tổng tham mưu.

[macbupda]

Bằng giọng ấm áp, anh Văn phân tích ba mục đích chiến lược của cuộc hành binh lên Việt Bắc của địch, và triển vọng của hành binh đó.

Từ đầu tháng 3-1947, khi chúng ta đang trên đường di chuyển lên Việt Bắc, địch đã có ý định chộp bắt cơ quan lãnh đạo kháng chiến ngay phía tây sông Đáy, chỉ cách Hà Nội vài chục kilômét. Địa hình đồng bằng, địch lại có máy bay cơ giới, chúng hy vọng tóm gọn cơ quan đầu não kháng chiến. Hồi đó, lực lượng của ta, kể cả lực lượng bảo vệ cơ quan Trung ương, chưa nhiều, chưa mạnh. Nhưng dựa vào sự che chở của dân, do tổ chức phòng gian, giữ bí mật tốt, do biết cơ động gọn nhẹ, chúng ta đã làm thất bại ý định trên đây của địch. Bằng cuộc hành binh thu đông này, với quân đông, phương tiện nhiều, chúng hy vọng đạt được mục tiêu thứ nhất của cuộc tiến công là bắt gọn cơ quan lãnh đạo kháng chiến, tạo điều kiện kết thúc nhanh chóng cuộc chiến tranh. Nhưng tình hình đã khác. Sự trưởng thành về nhiều mặt của bộ đội ta sau 10 tháng thử thách vừa qua, sự đùm bọc của đồng bào các dân tộc Việt Bắc vốn có truyền thống cách mạng, địa hình hiểm trở của núi rừng… Tất cả tạo thành những yếu tố thất bại trong mục tiêu đầu tiên của địch trong cuộc hành quân này. Thứ đến là địch hy vọng đối mặt hòng tiêu diệt bộ đội chủ lực của ta, một đối thủ mà chúng đã không tiêu diệt được sau mấy tháng chiến đấu trong thành phố và suốt mùa hè vừa qua khi chúng đánh rộng ra vùng đồng bằng. Trong thời gian đó, không những chủ lực ta đã thực hiện thành công phương châm tác chiến của Trung ương là diệt địch đi đôi với bảo vệ mình mà chúng ta còn nhanh chóng xây dựng bộ đội chủ lực trưởng thành về nhiều mặt trong suốt mấy tháng hè thu. Mặc dù vậy, trong mùa khô này, các trung đoàn chủ lực của ta sẽ không trực tiếp đối mặt với các mũi tấn công mạnh của cơ giới địch. Điều kiện trang bị và trình độ tổ chức chỉ huy chiến đấu của cán bộ, kinh nghiệm tác chiến của bộ đội, không cho phép ta làm như vậy, không cho phép dùng lực lượng lớn, dàn thành tuyến, be bờ ngăn chặn địch. Chúng ta dùng lực lượng vừa phải, các tiểu đoàn tập trung, bí mật bất ngờ, dựa vào địa hình rừng núi, lấy cách đánh phục kích quân địch cơ động ngoài trời là chủ yếu, để tiêu diệt từng cánh quân nhỏ của địch. Bằng cách đánh này, chủ lực của ta không những không bị địch tiêu diệt mà bằng kết quả của từng trận đánh vừa và nhỏ, quân ta sẽ làm suy yếu, tiến tới bẻ gãy từng gọng kìm của địch, góp phần quyết định làm thất bại cuộc hành binh mạo hiểm của chúng. Phải nhận rằng, do lợi dụng được sơ hở của ta, quân địch đã đạt được một phần trong mục tiêu thứ ba của cuộc hành binh là phá cơ sở vật chất của ta trong căn cứ địa. Một số kho tàng, cơ sở sản xuất ở vùng Bắc Kạn, Chợ Đồn, Chợ Mới, vùng bản Thi, Đầm Hồng, do chưa kịp phân tán, đã bị tổn thất. Ở những nơi đó, khi địch đến, ta bị bất ngờ, không có lực lượng sẵn sàng đánh địch vì không dự kiến và đề phòng chúng có thể tiến vào sâu như vậy. Đó là một trong những bài học quan trọng đầu tiên mà cơ quan chỉ huy chúng ta phải rút ra trong chiến dịch thu đông này. Những ngày thử thách đầu tiên đã qua. Lực lượng của ta đã được điều chỉnh và bố trí lại. Các mặt trận đã hình thành. Chúng ta đã tìm được cách đánh và quy mô tác chiến thích hợp. Qua mấy trận đầu tiên, cách đánh đó đã bắt đầu phát huy sức mạnh của lực lượng cơ động, của các tiểu đoàn tập trung. Địch đã thất bại trong ý đồ hợp điểm ở Đài Thị vào ngày 13-10. Đó là thất bại đầu tiên, nói lên tính mạo hiểm của kế hoạch hành binh. Rồi đây, chỉ một thời gian ngắn nữa, cục diện chiến trường sẽ chuyển biến và có thể chuyển biến nhanh nếu các tiểu đoàn tập trung phát huy mạnh mẽ sức chiến đấu của mình, nếu các đại đội độc lập hoạt động có hiệu quả, phong trào chiến tranh du kích được đẩy lên đều tay, rộng khắp…

Cuối cùng, anh Văn động viên mọi người bình tĩnh, thận trọng, nắm vững tình hình, đồng thời suy nghĩ, đề đạt biện pháp chỉ đạo làm sao cho bộ đội đánh tốt, tiêu hao tiêu diệt nhiều sinh lực địch. Mọi người phải sẵn sàng kiêm nhiệm được công việc của nhau để sẵn sàng thay thế khi có người được cử xuống đơn vị, ra mặt trận. Như vậy, công việc của cơ quan chỉ huy phía sau mới không bị ảnh hưởng. Trước mắt, rõ ràng là còn không ít khó khăn. Nhưng rồi các đồng chí sẽ thấy, chỉ trong một vài tháng nữa, tình hình sẽ thay đổi, thậm chí có thể thay đổi mau lẹ. Chúng ta dám nói như vậy, vì địch có rất ít nhân tố để giành được thắng lợi trong cuộc hành binh này.