Bình Định - Lịch sử chiến tranh nhân dân 30 năm (1945-1975)

[macbupda]

Đồi Kiên Cường (Hòn Chè, Cát Sơn) nơi tiêu diệt nhiều lính Mỹ và Nam Triều Tiên
bảo vệ an toàn cho cơ quan lãnh đạo của tỉnh



Các đồng chí trong Thường vụ Tỉnh ủy Bình Định nghiên cứu chỉ đạo
chiến dịch tiến công tổng hợp Xuân Hè 1972



Đồng bào Hoài Nhơn xuống đường đấu tranh chính trị (1972)



Các chiến sĩ Sư đoàn Sao Vàng phối hợp với các lực lượng vũ trang địa phương
bảo vệ vùng giải phóng bắc Bình Định trước ngày kí Hiệp định Pa-ri

[macbupda]

DIỄN BIẾN CHIẾN DỊCH XUÂN HÈ 1972
CHIẾN TRƯỜNG BÌNH ĐỊNH (TỪ 8-4 ĐẾN 10-7-1972)

[macbupda]

Chương VIII

ĐÁNH ĐỊCH PHÁ HOẠI HIỆP ĐỊNH PA-RI - TỔNG TIẾN CÔNG
VÀ NỔI DẬY, GIẢI PHÓNG TOÀN TỈNH
(1973-1975)

1 - KIÊN QUYẾT ĐÁNH ĐỊCH NỐNG LẤN, BẢO VỆ VÙNG GIẢI PHÓNG

Trong khi trên chiến trường miền Nam và cả nước liên tục sôi động trong khí thế đánh Mỹ từ sau cuộc tổng tiến công chiến lược năm 1968 thì ở Pa-ri, cuộc Hội nghị thương lượng về hòa bình ở Việt Nam vẫn kéo dài. Tính đến tháng 10 năm 1972, Hội nghị Pa-ri đã kéo dài bốn năm, do sự lật lọng và ngoan cố của đế quốc Mỹ.

Trong thế thua phải chịu ngồi vào bàn Hội nghị, Mỹ - ngụy vẫn cố tìm một thắng lợi trên chiến trường để giành thắng lợi trong Hội nghị với những điều khoản có lợi cho chúng. Nhưng tất cả những nỗ lực cao nhất của chúng, kể cả dùng B.52 ném bom rải thảm vào Hà Nội, Hải Phòng đều bị quân dân ta đánh bại. Ngày 27 tháng 1 năm 1973, đế quốc Mỹ và ngụy quyền Sài Gòn buộc phải hạ bút kí vào Hiệp định Pa-ri với nội dung:

- Mỹ phải tôn trọng độc lập, chủ quyền và thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Việt Nam.

- Mỹ phải rút hết quân Mỹ và chư hầu, cam kết không dính líu quân sự hoặc can thiệp vào nội bộ miền Nam Việt Nam, nhân dân miền Nam sẽ tự quyết định tương lại của mình.

- Mỹ và ngụy quyền Sài Gòn phải công nhận Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam, công nhận trên thực tế ở miền Nam có hai chính quyền, hai quân đội, hai vùng kiểm soát.

- Mỹ phải bồi thường chiến tranh.

Với Hiệp định này, điều cay cú nhất đối với Mỹ - ngụy là thừa nhận quân đội miền Bắc không rút khỏi miền Nam, công nhận sự tồn tại và địa vị hợp pháp của Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam.

Với Cách mạng Việt Nam, Hiệp định Pa-ri được kí kết là thắng lợi rực rỡ của đồng bào và chiến sĩ trên cả hai miền đất nước gần hai chục năm qua. Với thắng lợi của Hiệp định Pa-ri về Việt Nam, cách mạng miền Nam, trong đó có phong trào cách mạng ở Bình Định đã bước sang một giai đoạn mới. Một cục diện mới đã xuất hiện ở miền Nam, một sự thay đổi hết sức quan trọng để so sánh lực lượng cả thế về lực đã làm nghiêng hẳn cán cân giữa ta và địch, tạo điều kiện thuận lợi cho nhân dân miền Nam tiến lên hoàn thành cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân.

Đế quốc Mỹ buộc phải chấp nhận giải pháp chính trị, nhưng chúng vẫn chưa chịu từ bỏ âm mưu bám giữ miền Nam. Ý đồ chiến lược của đế quốc Mỹ là chấm dứt sự tham chiến trực tiếp về quân sự của quân viễn chinh Mỹ và chư hầu, đồng thời giữ vững và tăng cường ngụy quân, ngụy quyên, tìm mọi cách làm cho cách mạng dần dần yếu đi, tiếp tục thực hiện “Việt Nam hóa chiến tranh”, thực hiện chủ nghĩa thực dân mới lâu dài trên đất nước ta.

Trước khi Hiệp định được kí kết và trước ngày ngừng bắn có hiệu lực (28-1-1973), Mỹ - Thiệu tập trung lực lượng dồn sức phản kích quyết liệt, cố giành lại trạng thái chiến trường trước khi cuộc tiến công chiến lược 1972 mở ra, đồng thời chuẩn bị kế hoạch “tràn ngập lãnh thổ”, cắm cờ lấn đất, hòng lấn chiếm vùng giải phóng, giành lợi thế khi Hiệp định có hiệu lực.

Từ ngày 5 đến 10 tháng 1, địch tập trung hai trung đoàn 40 và 47 với hỏa lực yểm tối đa mở hành quân pháo kích (lần thứ 9) định chiếm lại quận lị Hoài Ân. Nhưng cuộc hành quân của địch bị sư đoàn 3 và lực lượng địa phương bắc Bình Định đánh quyết liệt gây thiệt hại nặng cho chúng. Quận lị Hoài Ân được giữ vững.

Song song với đánh bại cuộc hành quân phản kích của địch, ta tổ chức tiến công đồng loạt vào các chốt điểm, khu dồn, “ấp chiến lược” dọc quốc lộ 1, các cửa biển, chiếm lĩnh nhiều địa bàn trọng yếu: Bồng Sơn - Phủ Cũ, Bồng Sơn - Tam Quan, Vạn An - Bình Dương. Trong đợt hoạt động này ta vừa chống đánh địch hành quân phản kích, giữ vững vùng giải phóng, vừa tiêu diệt sinh lực địch, mở thêm vùng làm chủ, giành thêm dân, tạo điều kiện thuận lợi đưa phong trào tiến lên.

Ngay trong ngày ngừng bắn có hiệu lực (28-1-1973), Tỉnh ủy Bình Định nhận rõ kẻ thù không thi hành Hiệp định nên đã điện xin Khu ủy tiếp tục tiến công địch, chống “bình định”, càn quét nống lấn nhưng không được chấp nhận. Cũng trong ngày hôm ấy, Ban cán sự tỉnh đội gồm các đồng chí Kim Anh tỉnh đội trưởng, Đinh Bá Lộc chính trị viên, Nguyễn Trưng tỉnh đội phó, Võ Phi Hồng tham mưu trưởng, Nguyễn Hữu Dụng chính trị viên phó tỉnh đội họp ra quyết định: “khẩn trương hình thành thế đứng chân vững chắc, cảnh giác cao độ, kiên quyết đánh trả mọi sự nống lấn, khiêu khích của địch, bảo vệ và giữ vững vùng ta, đồng thời tranh thủ thời gian xây dựng về mọi mặt, giữ vững ý chí chiến đấu làm hậu thuẫn cho nhân dân đấu tranh…”.

Thực hiện Hiệp định, ngày 29 tháng 3, quân Mỹ làm lễ cuốn cờ rút những đơn vị Mỹ cuối cùng về nước. Cũng trong ngày 29, sư đoàn “Mãnh Hổ” Nam Triều Tiên rút khỏi địa bàn tỉnh Bình Định. Việc quân Mỹ và quân Nam Triều Tiên rút khỏi miền Nam, chấm dứt sự có mặt của quân đội xâm lược trên đất nước ta. Quân dân ta đã “đánh cho Mỹ cút” và đang tiếp tục “đánh cho ngụy nhào”.

[macbupda]

Hiệp định Pa-ri đã có hiệu lực, nhưng chiến trường Bình Định chưa một ngày ngưng bắn. Ngay từ sáng 28 tháng 1, Thiệu ra lệnh cho quân ngụy ồ ạt thực hiện chiến dịch “tràn ngập lãnh thổ” nhằm lấn chiếm vùng giải phóng và tiếp tục thực hiện chương trình “bình định”. Chúng mở nhiều cuộc hành quân vừa và nhỏ trên nhiều khu vực. Thực hiện lấn chiếm và “bình định” với nhiều thủ đoạn tàn bạo, trọng điểm nhằm vào vùng đồng bằng đông dân, nhiều của, các trục đường chiến lược số 1, số 19, quanh các căn cứ và bến cảng. Ở những nơi ta có lực lượng mạnh chúng có lính dựng “nhà hòa hợp”, sẵn sàng tiếp xúc với ta, gắng giữ không để xảy ra tác chiến ở những khu vực đó.

Với âm mưu và hành động trên, địch phản kích lấn chiếm các vùng Mỹ Tài, Mỹ Cát, Mỹ Lợi, Mỹ Đức, Mỹ Chánh (Phù Mỹ), Cát Khánh, Cát Chánh, Cát Tài (Phù Cát), đông - bắc Bình Khê, khu vực đông và nam Bồng Sơn, khu vực Núi Chéo. Ở phía bắc, chúng lấn chiếm các xã Hoài Châu, Hoài Hảo, nhưng bị ta chặn đánh quyết liệt nên chỉ chiếm được Đồi Chín, Đồi Mười xã Hoài Châu và thôn Thiện Chánh, Tam Quan Bắc. Sau đó, chúng lấn chiếm tiếp hai xã Hoài Hương, Hoài Mỹ, dùng phi pháo san bằng nhiều thôn, ta tổ chức đánh lui nhiều đợt tiến công của địch giữ vững trận địa.

Đi đôi với tiến công lấn chiếm, chúng sử dụng bảo an, dân vệ, cảnh sát tiến hành “bình định” vùng kiểm soát cũ và các vùng mới lấn chiếm bằng những thủ đoạn thanh lọc, cải cấy gián điệp, bôi nhọ quần chúng, mua chuộc, bắt vào đảng dân chủ của Thiệu… Nhằm tiêu diệt cơ sở chính trị ở thôn xã. Chúng dồn mọi sức lực, lấy “bình định”, lấn chiếm làm biện pháp chiến lược chủ yếu, thực hiện một cuộc “chiến tranh giành dân” cực kì tàn khốc. Chúng thực hiện đánh phá có trọng điểm, dùng chiến thuật chốt điểm kết hợp với quân trài làm thủ đoạn cơ bản, tiến tới xóa vùng lõm, đẩy lực lượng ta ra xa. Âm mưu nham hiểm của Mỹ - Thiệu trong thời kì này là: “Trên hòa bình, dưới chiến tranh, bên ngoài hòa hoãn, bên trong bình định”.

Không thể để Mỹ - ngụy chà đạp Hiệp định - cái gì có lợi thì chúng thực hiện, cái gì không có lợi thì phá hoại - quân dân Bình Định kiên quyết đánh trả, trừng trị chúng đích đáng. Lực lượng vũ trang ta liên tục chiến đấu đánh địch phản kích ở Cát Khánh (Phù Cát), khu vực Phù Mỹ. Ngày 6 tháng 2, tiểu đoàn 50 phục kích diệt một đại đội biệt động quân ở khu vực Đề Gi - Chánh Lợi thu một đại liên, một cối 60, sau đó, tiếp tục đánh địch phản kích từ 6 đến 9 tháng 2, diệt 116 tên. Ngày 11 tháng 4, lực lượng vũ trang địa phương diệt một đại đội thám báo ở khu vực phía bắc Phù Mỹ. Ngày 22 tháng 5, tiểu đoàn 50 đánh địch lấn chiếm ở Vạn Ninh xã Mỹ Tài, diệt 37 tên. Tiểu đoàn 53 bộ đội huyện và du kích Hoài Nhơn liên tục đánh địch phản kích nống lấn các vùng ven đường số 1. Lực lượng sư đoàn 3 đánh địch phản kích ở khu vực núi Lại Khánh, Cầu Dợi, giành đi giật lại với địch ở điểm cao 200 v.v…

Trong lúc những trận đánh ác liệt đang diễn ra ở nhiều khu vực trong tỉnh thì ở Đồi Chín, Đồi Mười (Hoài Nhơn), Núi Chéo, Du Tự (Hoài Ân) diễn ra những cuộc tiếp xúc giữa ta và địch. Ở đây, chiến sĩ và đồng bào đã dùng pháp lí của Hiệp định đấu tranh với địch, thuyết phục được binh lính địch. Chỉ sau một thời gian ngắn, trước chính nghĩa và lẽ phải, bọn lính chốt ở những khu vực trên ngán ngẩm, bỏ bê công việc. Bọn chỉ huy địch lo lắng, vội vã đổi các đơn vị khác lên thay.

Khắp nơi trong tỉnh, song song với đánh phản kích lấn chiếm, nhân dân dựa vào cơ sở pháp lí của Hiệp định tiến hành đấu tranh chính trị và binh vận, đòi địch thi hành Hiệp định, đòi quyền dân sinh, dân chủ, tự do đi lại làm ăn giữa hai vùng, chống cướp bóc, hãm hiếp, chống bắn pháo vào làng v.v… hằng ngày có từ 10 đến hàng trăm lượt quần chúng trực diện đấu tranh với địch. Qua đấu tranh, ta đã giành được một số thắng lợi, giữ thế đấu tranh hợp pháp của quần chúng. Để hỗ trợ cho mũi đấu tranh chính trị, nhiều hệ thống truyền thanh được đưa lên phía trước, thường xuyên phát đi tiếng nói chính nghĩa của nhân dân.

Càng về sau, các cuộc đấu tranh được tổ chức quy mô, liên tục như những vụ đấu tranh chống địch đánh phá, xúc tác dân và bao vây kinh tế ở Hoài Nhơn, Phù Mỹ, đông An Nhơn, Tuy Phước, thị xã Quy Nhơn, buộc ngụy quyền quận phải chấp thuận để đồng bào cày cấy và mua gạo, hàng hóa từ vùng địch sang vùng ta.

Về tác chiến, tính từ đầu năm đến giữa tháng 6 năm 1973, lực lượng vũ trang trong tỉnh đã đánh hơn 1.000 trận, diệt gần sáu nghìn tên địch, diệt gọn 2 đại đội, 32 trung đội, đánh thiệt hại nặng một tiểu đoàn, 9 đại đội, 14 trung đội, thu 275 súng, phá hủy 129 xe quân sự. Điểm nổi bật là các đơn vị đã kiên chường trụ bám đánh địch phản kích nống lấn từ tháng này sang tháng khác. Nhiều đơn vị vận dụng khá tốt binh vận, như các tiểu đoàn 50, 53, 55, 405, công binh 2 và lực lượng vũ trang huyện Hoài Nhơn, Phù Cát, Bình Khê. Phong trào ở phía nam, tuy bị đánh phá, nhưng cán bộ ta vẫn bám trong dân, tạo được khí thế đấu tranh. Bộ đội tỉnh, huyện được bổ sung, du kích một số nơi phát triển.

Thời gian này ta cũng bộc lộ khá rõ nhiều khuyết điểm. Do chưa nhận rõ âm mưu địch, nên phần lớn lực lượng ta chỉ chiến đấu tự vệ, chống đỡ. Địch đánh nơi nào, nơi đó đánh trả, chiến đấu phòng giữ lúng túng, ít hiệu quả, nặng tiêu hao, phòng giữ đơn thuần, nhẹ tiến công tiêu diệt và trừng trị địch ngay nơi xuất phát hành quân của chúng. Mặt khác, trong một số cán bộ, địa phương xuất hiện tư tưởng tư tưởng hòa bình chủ nghĩa, muốn hòa hoãn, không dám tiến công, sợ vi phạm Hiệp định, sợ căng thẳng ác liệt. Trong cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang cũng có những biểu hiện hòa bình chủ nghĩa, lỏng lẻo ý chí chiến đấu, muốn nghỉ ngơi, xả hơi, mức độ có khác nhau nhưng phổ biến là ý thức tổ chức kỉ luật lỏng lẻo, tự do tùy tiện… Điều chi phối lớn nhất là cán bộ các cấp chưa lường hết âm mưu, thủ đoạn thâm độc, tính chất quyết liệt của địch nên chủ trương đối phó chưa phù hợp, lúng túng về phương châm, phương thức hoạt động, thiếu chủ động trong kế hoạch đánh bại âm mưu, thủ đoạn địch. Đặc biệt nghiêm trọng là trong lúc quân địch đang âm mưu xóa thế “da báo” thì ta lại chủ trương rút lực lượng ở vùng sâu và vùng tranh chấp ra vùng giải phóng và vùng căn cứ để xây dựng củng cố.

[macbupda]

*   *
*

Ngày 1 tháng 6 năm 1973, Quân ủy Trung ương đề ra nhiệm vụ quân sự trong giai đoạn cách mạng mới. Về tác chiến, Nghị quyết nhấn mạnh: “Giữ vững và phát triển chiến tranh nhân dân địa phương ở những vùng địch tiếp tục hành động lấn chiếm, chủ yếu là đồng bằng Khu 5… Tập trung lực lượng, chuẩn bị tốt đánh địch những đòn tương đối giòn giã ở những nơi có điều kiện. Những địa phương khác thì duy trì và phát triển tác chiến du kích”⁽¹⁾.

Tiếp tục Nghị quyết Quân ủy Trung ương và trước tình hình diễn biến phức tạp, Ban cán sự tỉnh ra chỉ thị về công tác chính trị tư tưởng trong lực lượng vũ trang. Do đặc điểm, tính chất của giai đoạn cách mạng mới, vừa hòa bình, vừa chiến tranh, vừa thi hành Hiệp định, vừa tích cực trừng trị ngoan cố lấn chiếm, tư tưởng cán bộ có những diễn biến phức tạp. Phải thường xuyên, liên tục giáo dục cho đơn vị về tình hình nhiệm vụ mới, kiên định đường lối, đồng thời nhận rõ bản chất âm mưu xảo quyệt của kẻ thù, không ngừng nâng cao giác ngộ giai cấp, không lợi lỏng mất cảnh giác đối với kẻ địch. Nắm vững chức năng, nhiệm vụ của lực lượng vũ trang, quán triệt và tận dụng tốt phương châm, phương thức, tư tưởng chỉ đạo tác chiến v.v…

Qua sáu tháng hoạt động, trừng trị quân địch “bình định”, lấn chiếm, các đơn vị trong tỉnh được củng cố, kiện toàn về mọi mặt, công tác Đảng - công tác chính trị được đẩy mạnh. Những biểu hiện tư tưởng hòa bình chủ nghĩa, cầu an, sa sút ý chí chiến đấu, tự do tùy tiện được phân tích, phê chuẩn. Đi đôi với công tác bổ sung biên chế⁽²⁾, công tác chính trị tư tưởng, công tác bảo đảm hậu cần cũng được xúc tiến mạnh mẽ nhằm nâng cao chất lượng mọi mặt cho bộ đội tiếp tục hoạt động. Mặt khác, thời gian này tỉnh được Trung ương chi viện một khối lượng lớn hàng các loại bao gồm vũ khí, đạn dược, thuốc men. Từ sự chi viện hết lòng của hậu phương lớn, các đơn vị tỉnh, huyện và du kích được tăng cường binh khí kĩ thuật, cải tiến một phần trang bị, đáp ứng yêu cầu tác chiến ngày càng cao.

Lực lượng du kích, tự vệ được xây dựng, củng cố, lực lượng du kích ở vùng sâu phát triển khá. Bốn chế độ quy định của du kích, tự vệ gồm: chế độ sẵn sàng chiến đấu, chế độ huấn luyện, chế độ quản lí vũ khí, trang bị, chế độ công tác, sinh hoạt được ban hành và thực hiện có nền nếp trong toàn tỉnh.

Ban chỉ huy tỉnh đội còn dồn sức cho công tác thiết bị chiến trường, trước hết là xây dựng tuyến đường cơ giới nối liền với hành lang chiến lược của Quân khu và Trung ương, làm thêm các tuyến đường ngang, nhất là một chặng đường chiến dịch trên tuyến Quân khu như An Lão - Kim Sơn, An Lão - Hoài Nhơn. Ngoài ra còn tham gia xây dựng tuyến đường từ Kim Sơn ra tây - nam Quảng Nam.

Cùng với xây dựng củng cố về mặt quân sự, công tác xây dựng thực lực cách mạng trong toàn tỉnh cũng đạt kết quả. Phong trào khai hoang, phục hóa, làm thủ lợi tăng gia sản xuất được đẩy mạnh. Mặc dù hạn hán, bão lụt, địch đánh phá liên tiếp, nhân dân trong tỉnh vẫn giữ vững thế mạnh về sản xuất nông nghiệp, đời sống nhân dân được ổn định. Tình trạng đói, đau, lạt muối ở một số vùng được giải quyết. Việc giữ vững và mở thêm cửa khẩu giao thông hàng hóa giữa hai vùng mang lại hiệu quả lớn. Công tác giáo dục, y tế, xã hội có bước phát triển mới, an ninh, trật tự được giữ vững. Uy tín chính quyền cách mạng ngày càng cao. Các đoàn thể quần chúng được củng cố thêm một bước. Thế và lực của ta ngày càng vững mạnh. Vùng giải phóng có nhiều biến đổi, ngày càng có sức hấp dẫn đối với nhân dân vùng địch còn tạm thời kiểm soát.

Tháng 10 năm 1973, Hội nghị Trung ương lần thứ 21 họp và ra Nghị quyết về “Thắng lợi vĩ đại của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước và nhiệm vụ của cách mạng miền Nam trong giai đoạn mới”.

Trung ương nhất trí với nhận định Quân ủy Trung ương về hai khả năng: hoặc do đấu tranh tích cực của ta trên ba mặt chính trị, quân sự, ngoại giao mà ta có thể từng bước buộc địch phải thi hành Hiệp định, hòa bình được lập lại hoặc ta phải tiến hành chủ trương cách mạng gay go, quyết liệt để đánh bại địch, giành thắng lợi hoàn toàn. Trung ương khảng định: “Con đường cách mạng của miền Nam là con đường bạo lực cách mạng. Bất kể trong tình hình nào ta cũng phải nắm vững thời cơ, giữ vững đường lối chiến lược tiến công”⁽³⁾. Về phương châm hoạt động quân sự, Trung ương vạch rõ: “Phải kiên quyết tiến công và phản công, giữ vững và phát huy thế chủ động về mọi mặt của ta nhằm đánh bại kế hoạch “bình định” và lấn chiếm của địch, đặc biệt là vùng đồng bằng và vùng giáp ranh”.

⁽¹⁾ Nghị quyết Quân ủy Trung ương, tháng 6 năm 1973
⁽²⁾ Tiếp thu nguồn bổ sung anh em chiến thắng trở về được 2.126 đồng chí, bổ sung cho đơn vị chiến đấu 1.326 đồng chí số còn lại bổ sung cho các đơn vị, cơ quan phía sau.
⁽³⁾ CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG MỸ, CỨU NƯỚC 1954-1975 - NHỮNG SỰ KIỆN QUÂN SỰ, Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân - Hà Nội trang 270-271.

[macbupda]

Hội nghị Trung ương lân thứ 21 là một trong những hội nghị có ý nghĩa lịch sử quan trọng. Trên cơ sở tổng kết và rút ra những quy luật chủ yếu để giành thắng lợi sau 18 năm kháng chiến, Trung ương đã đề ra quyết tâm lớn hoàn thành cuộc cách mạng dân tộc, dân chủ ở miền Nam. Nó có giá trị chỉ đạo rất cơ bản làm chuyển biến tình hình và cục diện chiến tranh ở miền Nam nước ta.

Quán triệt Nghị quyết Trung ương lần thứ 21, Tỉnh ủy quyết định triệu tập Đại hội Đại biểu Đảng bộ lần thứ năm họp tại Bình Sơn, Ân Nghĩa, Hoài Ân (11/1973) để kiểm điểm, đánh giá sự lãnh đạo của Đảng bộ và đề ra nhiệm vụ trong những năm tới. Trong báo cáo chính trị, Đại hội đã khái quát lại tình hình trong 19 năm qua và đi sâu đánh giá phong trào cách mạng trong lịch sử cuối năm 1971 đến tháng 10 năm 1973. Sau khi nêu ưu, khuyết điểm của Đảng bộ trong lãnh đạo, Đại hội đã đề ra nhiệm vụ: “Ra sức đánh bại chiến lược “bình định”, giành dân, giữ dân, mở rộng quyền làm chủ, phát triển lực lượng ta”. Về nhiệm vụ quân sự Nghị quyết chỉ rõ: “Ra sức xây dựng, củng cố ba thứ quân ngày càng vững mạnh làm hậu thuẫn cho quần chúng đấu tranh, tham gia xây dựng căn cứ, vận động quần chúng làm kinh tế, đồng thời đánh bại địch nếu chúng liều lĩnh gây chiến tranh trở lại”.

Đại hội bầu ra Ban chấp hành Đảng bộ mới gồm 15 đồng chí, do đồng chí Nguyễn Trung Tín làm Bí thư.

Sau Đại hội một khí thế mới đầy hào hứng phấn khởi được dấy lên trong toàn tỉnh.

Từ tháng 8 đến cuối năm 1973, quân địch vẫn tiếp tục thực hiện âm mưu “bình định” các vùng mới lấn chiếm, tiếp tục đánh phá các lõm giải phóng và hành quân nống lấn vùng giải phóng. Trong kế hoạch “bình định” mới, chúng ráo riết thực hiện quy trình bảy bước gồm: Đánh phá hạ tầng cơ sở của ta; củng cố, xây dựng bộ máy ngụy quyền cơ sở; đánh bật, tiêu diệt lực lượng ta; phát triển tình báo gián điệp; phát hiện, thu, phá hủy vũ khí của ta, đôn quân bắt lính; phòng thủ, bảo vệ và kiến thiết xây dựng nông thôn. Chúng đã hành quân nống lấn ở vùng đông Phù Mỹ, đông, tây Hoài Nhơn. Chúng lấn được một số nơi như Mỹ Châu, Mỹ Lợi, Mỹ Lộc (Phù Mỹ), Hoài Hương, Hoài Thanh, Hoài Mỹ và một phần Hoài Hảo, Hoài Châu (Hoài Nhơn), một số thôn ở đông An Nhơn, đông - bắc Tuy Phước và hai xã đông - bắc Bình Khê. Địch tăng cường biệt kích, gián điệp sâu vào vùng giải phóng, vùng giáp ranh và căn cứ.

Thời gian này sư đoàn 3 đã có thể đứng khá vững chắc trên địa bàn phòng ngự ở Hoài Ân và các vùng giải phóng bắc Bình Định (trung đoàn 21 được giải thể và thay bằng trung đoàn 141).

Đầu tháng 8, địch đơn phương tuyên bố cắt đứt tiếp xúc với ta ở Hoài Nhơn. Qua phân tích, ta kết luận; địch bỏ tiếp xúc khu vực nào là chúng chuẩn bị lấn chiếm khu vực ấy. Ở Hoài Ân, toàn bộ quân chủ lực ngụy đang chốt giữ được lệnh rút ra, giao cho bọn bảo an và tập trung về căn cứ Đệ Đức. Máy bay trinh sát hằng ngày bay lượn trên bầu trời bắc Hoài Nhơn. Rõ ràng là chúng đang chuẩn bị nống lấn khu vực bắc Hoài Nhơn.

Sáng ngày 7 tháng 8, trung đoàn 41 và thiết đoàn 14 mở cuộc phản kích lên Quy Thuận xã Hoài Hâu để giải tỏa thị trấn Tam Quan, tạo bàn đạp đánh bật trung đoàn 12 sư đoàn 3 ra khỏi tây - bắc Hoài Nhơn. Trong những ngày đó, chúng mở nhiều đợt tiến công, tăng cường bom pháo, nhưng vẫn không đánh bật được lực lượng ta khỏi Quy Thuận, trái lại chúng bị tổn thất rất nặng nề. Chỉ một thô Quy Thuận, chúng sử dụng hàng ngàn quả pháo, hàng chục tấn bom nhưng vẫn không mang lại hiệu quả. Cuộc chiến đấu kéo dài đến tháng 9, trung đoàn 41 quá rệu rã, chúng phải điều trung đoàn 47 vào thay. Lần này chính Nguyễn Văn Thiệu ra Bồng Sơn, Tam Quan trực tiếp ra lệnh và động viên quân ngụy chiếm cho được nhà thờ Quy Thuận. Nhưng một tháng nữa trôi qua, với 860 tên chết và bị thương mà nhà thờ Quy Thuận - dù chỉ còn một bức tường - vẫn do bộ đội và du kích làm chủ.

Trung đoàn 47 không làm nên trò trống gì, liên đoàn biệt động số 4 được điều vào thay trong tâm trạng lo sợ trước tinh thần chiến đấu dũng cảm kì lạ và thế trận chiến tranh nhân dân thành đồng vách sắt của đối phương ở tây - bắc Hoài Nhơn. Thời gian này Hoài Nhơn mưa lụt lớn, nước tràn về ngập các cánh đồng. Đồng bào Quy Thuận, Gia An quyết sống chết, trụ bám cùng bộ đội và du kích bảo vệ từng thước đất của quê hương. Đồng bào đã huy động đến cây tre và tấm ván cuối cùng trong nhà cho bộ đội và du kích xây dựng trận địa, hầm hào, quyết “một tấc không đi, một li không rời”.

Trong những ngày cuối tháng 10, liên đoàn biệt động số 4, đã ba lần thay đổi hướng tiến công nhưng vẫn không sao tiến lên được, mà số thương vong ngày càng lớn, số đào rã ngũ ngày càng nhiều. Giữa lúc tinh thần binh lính ngụy rệu rã, Huyện ủy Hoài Nhơn quyết định đánh bồi bằng mũi đấu tranh chính trị và binh vận. Theo kế hoạch, nhiều toán đồng bào các xã Hoài Châu, Hoài Hảo, Hoài Thanh đi sâu vào thị trấn Tam Quan, căn cứ Đệ Đức, dọc đường số 1 chặn xe chở lính, chở thương binh, tuyên truyền vận động phản chiến. Tinh thần đang ngao ngán lại được các mẹ, các chị dùng tình cảm thuyết phục, bọn sĩ quan, binh lính càng thêm chán nản. Chỉ trong mười ngày đầu tháng 10 đã có 56 binh lính, sĩ quan ngụy mang súng trở về với nhân dân, hàng trăm tên khác bỏ trốn hoặc tự thương. Sự xuất hiện đúng lúc, kịp thời của đội quân chính trị và binh vận có tác dụng như một mũi vu hồi lợi hại.

[macbupda]

Sau ba tháng không mang lại kết quả, sư đoàn 22 ngụy lặng lẽ lui quân. Vùng giải phóng bắc Hoài Nhơn được bảo vệ. Đây là thắng lợi của sự phối hợp chiến đấu giữa bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương và dân quân du kích, giữa tiến công quân sự với đấu tranh chính trị và binh vận, sự đùm bọc gắn bó hết lòng của nhân dân đối với bộ đội. Trong cuộc chiến đấu ở Quy Thuận, các chiến sĩ Sao Vàng đã xác định: Đồng bào ở bên cạnh chúng ta, dẫu có chết cũng nằm lại chiến hào mà chết”. Còn đồng bào thì nói với nhau rằng: “Trận địa còn, bộ đội còn thì đồng bào vẫn còn, quê hương còn”. Một quân đội như vậy, một nhân dân như vậy, làm sao không đánh bại được quân địch.

Qua việc đánh bại cuộc hành quân lấn chiếm của sư đoàn 22 ngụy ở Quy Thuận, nhân dân Bình Định có thể khẳng định: Giai đoạn khó khăn nhất đã qua rồi, từ đây, quân dân Bình Định có đủ khả năng đánh bại những cuộc phản kích lớn của địch, bảo vệ quê hương, tiến lên giành thắng lợi mới.

Phối hợp với đánh phản kích thắng lợi ở phía bắc, ngày 27 tháng 9 năm 1973, một bộ phận của tiểu đoàn 50 tập kích quân địch tại trụ sở xã Nhơn An huyện An Nhơn diệt gọn một trung đội dân vệ, một trung đội thanh niên chiến đấu và 60 tên ác ôn, cảnh sát, thu một đại liên, bốn máy PRC 25. Ngày 22 tháng 10, đại đội 2 tiểu đoàn 50 tập kích diệt hai trung đội vệ ở Trung Lý (An Nhơn). Ngày 24 tháng 10, quân địch dùng máy bay trực thăng đổ quân xuống Cát Chánh (Phù Cát) định chụp lực lượng ta. Với phương án chiến đấu tại chỗ, đơn vị đánh trả quân địch, diệt 30 tên, bắn rơi hai trực thăng.

Bằng những trận đánh nhỏ lẻ, du kích trong toàn tỉnh đã chủ động tiến công địch điều khắp. Ngày 25 tháng 10, du kích thôn Ngọ Sơn đánh bọn thám báo ở đồi 192, diệt một tên, bắt sáu tên. Đêm 3 tháng 11, du kích tập kích một trung đội bảo an gần đường xe lửa ở ga Ngọc An, diệt 20 tên, thu bảy súng, một PRC 25. Ngày 20 tháng 11, du kích Hoài Hỏa đánh bọn bảo vệ trài ở Chợ Cát diệt 13 tên. Trong đánh địch nống lấn, du kích Hoài Hảo diệt năm trung đội, đánh thiệt hại nặng một đại đội cộng hòa, bắn cháy bốn xe tăng v.v…

Chỉ trong vòng bốn thắng, nhất là hai tháng cuối năm 1973, lực lượng vũ trang toàn tỉnh đã đánh 413 trận, loại khỏi vòng chiến đấu 4.193 tên, diệt gọn hai đại đội, 29 trung đội, đánh thiệt hại nặng bốn đại đội, thu 226 súng. Nhìn chung những tháng cuối năm, bộ đội địa phương nhất là du kích chiến đấu đạt hiệu suất khá, tỉ lệ thương vong thấp, vận dụng phương châm, phương thức có nhiều tiến bộ, kết hợp chặt hai chân ba mũi giáp công trong chiến đấu, cài được thế, chủ động tiến công, từng bước đánh bại các cuộc hành quân lấn chiếm, “bình định” của địch, buộc chúng phải rút bỏ một số chốt điểm ở vùng giải phóng.

Về đấu tranh chính trị, quần chúng vẫn giữ được thế đấu tranh thường xuyên, buộc địch phải thi hành Hiệp định Pa-ri. Hằng ngày, có hàng chục đến hàng trăm đồng bào kéo đến đồn bót đấu tranh đòi địch không được càn quét khủng bố, đòi về làng cũ làm ăn, v.v… Qua đấu tranh, đồng bào đã giữ được thế trụ bám “một tấc không đi, một li không rời” như Hoài Nhơn, Mỹ Trinh, Mỹ Lộc, Mỹ Châu, Mỹ Lợi, Mỹ Tài, Mỹ Hiệp, Mỹ Chánh (Phù Mỹ), Cát Hanh (Phù Cát). Quân địch càng tàn ác thì những cuộc đấu tranh nổ ra càng lớn như ở Phù Cát, Bình Khê, động An Nhơn, Tuy Phước. Ngay trong thị xã Quy Nhơn, nhân dân lao động, học sinh, thương phế binh cũng xuống đường đấu tranh đòi tự do, dân chủ, đòi hạ giá gạo, v.v… Nổi nhất là sau khi ta đánh trụ sở Nhơn An, hàng ngàn đồng bào trong đó có gia đình binh sĩ kéo đến trụ sở ngụy quyền tố cáo địch vi phạm Hiệp định, đòi chồng con, đòi về làng cũ. Cuộc đấu tranh kéo dài ba ngày liền. Trước sức đấu tranh mạnh mẽ của quần chúng, địch buộc phải chấp nhận yêu sách.

Nhân dân Quy Nhơn xuống đường đấu tranh chống Mỹ - Thiệu phá hoại Hiệp định Pa-ri (1973)

Trong năm 1973, ta đã giáo dục và phát động 25.000 quần chúng, trong đó có 10.000 gia đình binh sĩ tham gia tiến công binh vận. Kết quả, quần chúng đã phá rã 15 trung đội cả dân vệ, thanh niên chiến đấu, phòng vệ dân sự và 252 tên gồm cộng hòa, bảo an, mang về ba súng, 1.000 lựu đạn. Phong trào binh vận có tiến bộ, nhưng không đều, mảng phía nam còn yếu.

Cho đến cuối năm 1973, riêng lực lượng vũ trang tỉnh đã đánh 1.693 trận lớn nhỏ, loại khỏi vòng chiến đấu 12.800 tên, thu 622 súng. Ngoài những chốt điểm bị ta tiêu diệt, bức hàng, bức rút, tổng số chốt điểm nống lấn trái phép của địch trong tỉnh là 130 chốt và 44 vị trí trài trong dân.

Thắng lợi của quân dân Bình Định trong năm 1973 tuy lớn, nhưng còn nhiều vấn đề đặt ra để giải quyết trong năm 1974.

[macbupda]

Cửa hàng mậu dịch Vĩnh Thạnh trong vùng căn cứ giải phóng



Nông dân vùng giải phóng Hoài Ân khai hoang, phục hóa



Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ 9 (11/1973 tức lần thứ 5 trong kháng chiến chống Mỹ)



Đồng chí Nguyễn Trung Tín, Bí thư Tỉnh ủy (từ 1973-1975)

[macbupda]

2 - ĐẨY MẠNH TÁC CHIẾN TIÊU DIỆT ĐỊCH, TẠO THẾ, TẠO LỰC
CHO BƯỚC PHÁT TRIỂN MỚI CỦA CHIẾN TRANH - CHIẾN DỊCH HÈ - THU 1974

Tháng 12 năm 1973, thực hiện cuộc vận động “Nâng cao chất lượng chiến đấu và trình độ sẵn sàng chiến đấu” do Quân khu ủy phát động, các đơn vị bộ đội tỉnh, huyện để lại một bộ phận cùng du kích hoạt động giữ thế chiến trường, thay phiên nhau ra vùng giải phóng xây dựng, rèn luyện kĩ năng chiến đấu, tích cực hưởng ứng cuộc vận động với phương châm vừa chiến đấu, vừa xây dựng. Cuộc vận động nhanh chóng trở thành phong trào quần chúng mạnh mẽ, góp phần tạo nên sức mạnh chiến đấu mới trong các lực lượng vũ trang toàn tỉnh.

Trong giai đoạn giữ thế chiến trường, lực lượng địa phương tỉnh đã đánh một số trận xuất sắc: Đêm 22 tháng 3, đội đặc công nước 598 đánh chìm một tàu quân sự trọng tải 10.000 tấn tại khu vực cảng quân sự Quy Nhơn. Ngày 25 tháng 3, đại đội 1 Phù Cát dùng chiến thuật vận động phục kích diệt trung đội dân vệ số 53 ở Liêm Trì xã Cát Nhơn, thu chín súng. Ngày 27 tháng 3, tiểu đoàn 19 (công binh tỉnh) phục kích đánh giao thông trên đường 19, phá hủy 19 xe chở đầy vũ khí, đạn dược, lương thực. Đêm 29 tháng 3, Đ30 đặc công tập kích đồi 79 trên bán đảo Phương Mai, diệt gọn hai trung đội bản an, một trung đội cối 81, làm chủ trận địa, thu vũ khí. Ngày 30 tháng 3, du kích xã Mỹ Chánh phục kích diệt gọn một trung đội bảo an ở An Hoan, thu tám súng. Đêm 31 tháng 3, chỉ sáu du kích xã Hoài Hảo đã tập kích diệt một trung đội bảo an ở chốt đường sắt Phụng Du.

Đầu tháng 4 năm 1974, Đảng ủy Quân khu 5 họp đánh giá chất lượng chiến đấu của các lực lượng vũ trang sau thời gian củng cố và đề ra nhiệm vụ quân sự của các lực lượng vũ trang năm 1974. Về phương châm chỉ đạo tác chiến lấy tiến công làm chủ yếu, phản công có hiệu quả, phòng ngự là cần thiết nhưng phải vững chắc. Đánh nhỏ, đánh vừa là chủ yếu, có một vài trận tương đối lớn, đánh cả phía trước, phía sau, tạo thế cài, căng kéo, vây ém địch. Kết hợp chặt chẽ ba mũi giáp công ở thôn, xã, kết hợp giữa tác chiến diệt địch và giành giữ dân, giữa tác chiến và xây dựng, phát triển thực lực.

Trong kế hoạch tiến công Hè - Thu, chiến trường Bình Định là một trong những hướng tiến công quan trọng của Quân khu do sư đoàn 3 làm lực lượng nòng cốt.

Để giành thế chủ động và tạo ưu thế về lực lượng trong từng trận chiến đấu, Thường vụ và Tỉnh ủy, Ban chỉ huy tỉnh đội và Bộ Tư lệnh sư đoàn 3 thống nhất chủ trương dùng lực lượng chủ lực kéo địch ra hai phía nam và bắc tỉnh rồi nhanh chóng tập trung lực lượng đánh vào khu trọng điểm.

Lực lượng vũ trang Bình Định mở khu vực tác chiến riêng lấy đông nam huyện Phù Mỹ và bắc Phù Cát làm trọng điểm. Bình Khê - đường 19, Hoài Nhơn, An Nhơn, Tuy Phước, Vân Canh, thị xã Quy Nhơn là khu chiến phối hợp, vừa căng kéo địch trong đợt rộ vừa đánh đệm giữa thế chiến trường khi sư đoàn 3 vận động chiến dịch.

Phương án tiến công và nổi dậy được xác định: Đồng bào trong các khu vực chiến đấu chủ yếu tham gia phục vụ lực lượng vũ trang chiến đấu tại chỗ. Đồng bào các khu vực kế cận thực hành tiến công và nổi dậy kết hợp với binh vận bức rút các chốt điểm, phá “ấp chiến lược”, khu dồn. Đồng bào trong thị trấn, thị xã chủ yếu đấu tranh chính trị, gây rối loạn hậu phương địch.

Chiến dịch tiến công tổng hợp Hè - Thu chia làm hai đọt: đợt Hè 21 tháng 4 đến 10 tháng 6, đợt Thu 17 tháng 7 đến 2 tháng 9. Giữa hai đợt là một đợt đệm. Quân dân Bình Định bước vào chiến dịch Hè - Thu 1974 với một niềm phấn chấn, hào hứng, tin tưởng vào thắng lợi.

Trong khi các đơn vị địa phương tỉnh khẩn trương triển khai chuẩn bị cho ngày N ở khu vực trọng điểm và các khu vực phối hợp thì trung đoàn 2 sư đoàn 3 bí mật rời căn cứ Hoài Ân luồn vào đông Bình Khê theo kế hoạch kéo địch ra hai đầu nam, bắc tỉnh. Dựa vào chiến trường đã được chuẩn bị, lực lượng chủ lực và địa phương bất ngờ nổ súng tiến công một loạt chốt điểm, “ấp chiến lược” chung quanh sân bay Gò Quánh và bắc thị xã Quy Nhơn, nơi được coi là vùng trọng điểm “bình định” của địch. Sân bay Gò Quánh hàn toàn tê liệt bởi những trận pháo kích dồn dập của ta. Tiểu đoàn 52 của tỉnh tập kích diệt cứ điểm Truông Ổi ở Tiên Thuận, xã Bình Giang, diệt một đại đội bảo an, thu vũ khí.

Trước hoạt động này, bọn chỉ huy địch cho là ta đã mở chiến trường ở phía nam nên vội vàng điều liên đoàn biệt động số 4 từ bắc Hoài Nhơn vào đối phó. Nhưng liên đoàn biệt động số 4 vừa rút đi thì khu vực bắc Hoài Nhơn lập tức nổ súng. Lực lượng trung đoàn 12 cùng bộ đội tỉnh, huyện và du kích đồng loạt tiến công, thu hồi toàn bộ tuyến chốt điểm địch đóng trái phép sau Hiệp định từ Cự Tài Đông lên An Phú đến Quy Thuận, áp sát thị trấn Tam Quan, vây chặt Đồi Chín, Đồi Mười, uy hiếp đường số 1 từ Tam Quan đến Bình Đê. Ở Hoài Thanh, ngày 28 tháng 4, bộ đội tỉnh dùng chiến thuật tập kích hiệp đồng binh chủng, diệt gọn một đại đội bản an đóng trái phép ở Đồi A, thu 22 súng các loại. Đội du kích Hoài Châu, với những quả pháo lép của địch, cải tiến thành vũ khí lợi hại, đánh diệt ba trung đội của địch.

[macbupda]

Giữa lúc quân địch bị căng ra ở hai đầu, tiếng súng trên khu vực trọng điểm đông nam Phù Mỹ và bắc Phù Cát của tỉnh bắt đầu nổ dồn dập ở các khu vực Mỹ Tài - Mỹ Chánh, Cát Tài và Mỹ Cát - Cát Minh. Ngay trong đêm 15 tháng 5, tiểu đoàn 50 tổ chức tập kích hiệp đồng binh chủng vào cứ điểm Đồi Tranh, Trung Thư. Cùng đêm, đại đội 3 Phù Mỹ cũng tập kích bí mật tiến công Núi Mun, đại đội 3 tiểu đoàn 55 được cối 82 của tiểu đoàn 73 trợ chiến (mới thành lập) kìm địch ở Núi Dài, đánh địch giải tỏa giữ sườn phía đường và làm dự bị cho tiểu đoàn 50. Trong lúc đó tiểu đoàn 8 và đại đội 2 Phù Mỹ dùng chiến thuật vận động phục kích chặn địch ở Vĩnh Phú (Mỹ Hội) Vạn Lộc, Nhà Đá, Dẹo Hòn Thang.

Chiến sự cùng một lúc diễn ra trên một khu vực rộng ở đông nam Phù Mỹ, bắc Phù Cát.

Ở Gò Dông, sau 35 phút chiến đấu, tiểu đoàn 50 hoàn toàn làm chủ trận địa, đến mờ sáng đã triển khai xong đội hình đánh quân giải tỏa ở Dẹo và Cát Tài sang. Chiều ngày 16 tháng 5, đồng bào ở hai khu dồn Gò Dông và Dẹo đốt khu dồn bung về làng cũ. Sáng ngày 16, cứ điểm Đồi Tranh bị bao vây tiến công phải bỏ chạy. Tiểu đoàn 55 cho một bộ phận chốt lại và triển khai đội hình đánh quân địch giải tỏa ở Trung Thành xuống. Trung đội dân vệ ở Núi Mun bị đánh, bỏ chốt tháo chạy về Trung Thành.

Bị mất liền ba cứ điểm Gò Dông, Đồi Tranh và Núi Mun, nhưng chúng chưa điều chỉnh được lực lượng iể giải tỏa, chỉ dùng quân tại chỗ thăm dò vì chúng rất sợ ta đánh chiếm để câu viện ra diệt. Ở Núi Mun, địch dùng bom pháo đánh phá dữ dội kế hợp cho bộ binh tiến công. Quân ta giành đi giật lại với địch chốt điểm này. Đên 14 giờ ngày 20 tháng 5, địch chiếm lại Núi Mun thì 2 giờ đêm ngày 22, đại đội 2 Phù Mỹ tiến công chiếm lại.

Lúc này, Ban chỉ huy tiền phương tỉnh do các đồng chí Vũ Tấn Hạt tỉnh đội trưởng, Đinh Bá Lộc chính trị viên, đồng chí Lê Đình Thọ phó tham mưu trưởng, đồng chí Mai Xuân Diễn phó tham mưu trưởng trực tiếp chỉ huy, nhận định: Do mâu thuẫn giữa cơ động và chốt giữ, rút quân để cơ động thì thiếu quân chốt giữ, mặt khác đi giải tỏa sợ ta diệt gọn, nhưng do bị mất một mảng lớn, nên địch sẽ phản kích chiếm lại, hướng chủ yếu là trục Trà Quang, Mỹ Chánh. Từ nhận định trên, kết hợp với thế chiến trường đang phát triển thuận lợi cả hai mũi chính trị và binh vận, Ban chỉ huy tiền phương điều chỉnh lại đội hình và sẵn sàng đánh quân địch giải tỏa.

8 giờ sáng ngày 25, địch chia làm 2 cánh xuống Trung Thành, Mỹ Hội và thọc lên sườn Thu Me nhưng đều bị quân ta chặn đánh, diệt một số, phải dừng lại. Đêm 25, tiểu đoàn 55 nổ súng tiến công trụ sở ngụy quyền xã Mỹ Chánh, tiêu diệt toàn bộ quân địch và nhân viên ngụy quyền, sau đó phát triển sang Thái An, Chánh An quét tàn binh địch. Bọn địch ở Núi Dài bị ta pháo kích bỏ chốt tháo chạy. Ta đưa lực lượng chốt giữ Núi Dài.

1 giờ đêm ngày 27, đại đội 2 tiểu đoàn 50 tiêu diệt chốt Hòa Hiệp, Đ10 diệt chốt Thái Thuận, đại đội 1 và đại đội 2 Phù Cát hình thành thế bao vây tiến công trụ sở xã Cát Tài. 8 giờ sáng ngày 28, tên đại úy Thuận quận phó Phù Cát chỉ huy ba trung đội từ Chợ Gồm xuống giải tỏa bị tiểu đoàn 50 khép chặt đội hình diệt gọn toàn bộ quân địch, cả tên Thuận quận phó. Bọn địch ở Cát Tài khiếp sợ bức chạy về Cát Minh bị đại đội 3 tiểu đoàn 50 tiêu diệt một số. Quân ta hoàn toàn làm chủ khu vực Cát Tài.

Trước sức tiến công dồn dập của quân dân ta, địch ở Cát Minh, Mỹ Cát dao động. Được Thường vụ Tỉnh ủy và Sở chỉ huy cơ bản tỉnh chỉ đạo, Sở chỉ huy tiền phương tỉnh lệnh cho tiểu đoàn 8 diệt địch ở Trinh Khánh, phát triển ra An Mỹ, một mũi thọc ngang Xuân An không cho địch ở Cát Minh rút chạy. Tiểu đoàn 55 đứng ở Đồi Trung Thứ chặn đánh quân địch từ Trà Quang xuống. Tiểu đoàn 50 và đại đội 1 Phù Cát từ Cát Tài dùng hai mũi thọc thẳng vào tiêu diệt địch ở Cát Minh.

Các trận đánh diễn ra đúng như mệnh lệnh của Sở chỉ huy tiền phương: trụ sở Trinh Khánh bị diệt, chốt An Mỹ rút chạy, xã Mỹ Cát hoàn toàn giải phóng. Quân địch ở Gia Lạc vượt đồi 338 chạy về Cát Khánh, 12 giờ ngày 30 tháng 5, xã Cát Minh được giải phóng. Năm xã vùng đông - nam Phù Mỹ - bắc Phù Cát hoàn toàn giải phóng.

Trong đợt một ở trọng điểm chiến dịch tiến công tổng hợp Hè - Thu của tỉnh nổi lên gương chiến đấu 31 ngày đêm chốt giữ kiên cường ở Núi Mun của đại đội 2, bộ đội địa phương huyện Phù Mỹ như một ngôi sao sáng của quân dân Bình Định.

Núi Mun là vị trí tiền tiên, một điểm cao án ngữ phía đông - nam chi khu quận lị Phù Mỹ và căn cứ trung đoàn 41 ngụy ở Trà Quang. Đêm 19 tháng 5, hiệp đồng chiến đấu trong chiến dịch, bộ đội địa phương huyện Phù Mỹ tiến công diệt Núi Mun. Địch phản kích chiếm lại. Qua đêm sau, ta tiến công đánh bật địch ra ngoài và xây dựng trận địa, kiên quyết giữ Núi Mun.

Mất Núi Mun là mối đe dọa nặng nề đối với chi khu quân sự Phù Mỹ và căn cứ Trà Quang. Do đó, quân địch tập trung lực lượng với sự yểm trợ tối đa của phi pháo để chiếm lại Núi Mun. Trung bình mỗi ngày có 12 chiếc máy bay thay nhau ném bom, bắn rốc két, còn pháo binh thì liên tục bắn suốt ngày đêm vào chốt. Bộ binh địch đã dùng mọi thủ đoạn, đánh ban ngày không được, chuyển sang đánh ban đêm, nhưng đều bị đại đội 2 Phù Mỹ chỉ với 12 chiến sĩ đã đánh lui hết đợt này đến đợt khác.

Trong trận đánh chốt giữ 31 ngày đêm này nổi lên tấm gương chiến đấu anh dũng ngoan cường của tiểu đội trưởng Nguyễn Văn Trung, một mình một súng vẫn tiến công địch. Trong gian khổ, ác liệt, đồng chí vẫn lạc quan, tin tưởng, vừa đánh địch vừa ca hát, động viên anh em cùng chiến đấu. Khi bị thương, đơn vị cử người thay, đồng chí xin được ở lại cùng anh em tiếp tục chiến đấu và đồng chí đã hi sinh anh dũng để lại một tấm gương sáng ngời về chủ nghĩa anh hùng cách mạng và niềm tiếc thương vô hạn của động đội và nhân dân Phù Mỹ. Liệt sĩ Nguyễn Văn Trung được trên truy tặng huân chiến công giải phóng hạng hai.