Địa đạo Củ Chi
- Địa đạo Củ Chi có từ bao giờ, ở đâu? Địa đạo Củ Chi có từ năm 1946, đầu tiên ở 2 xã Tân Phú Trung và Phước Vĩnh An, cách trung tâm Sài Gòn 25 - 30km… lúc này, chi bộ Tân Phú Trung có 20 đảng viên do đồng chí Đặng Văn Hai làm bí thư. Hàng ngày đa số đảng viên trú ở ngoài bưng Bến Đò, đến 5 giờ chiều tụ tập vào nhà ông Ba Hồ (Trần Văn Hồ) để hội họp. Tại đây, chi bộ đã đào được 4 hầm bí mật ở 4 góc vườn. Sau, các hầm này được nối với nhau.
Đầu năm 1947, ở gốc Cây Đa, lực lượng dân quân làm nòng cốt cùng khoảng 200 người bắt đầu đạo địa đạo. Cuối năm đó, một hệ thống địa đạo ra đời nối liền ấp Bàu Sim - Cây Đa (Tân Phú Trung) với Bình Giã (Phước Vĩnh An) có độ dài chừng 5000m.
- Mỹ - ngụy đã thực hiện bao nhiêu lần cuộc càn quét vào vùng căn cứ địa Củ Chi? Năm 1960 (mở đầu giai đoạn “chiến tranh đặc biệt”) cho đến khi kết thúc cuộc chiến tranh chống Mỹ (tháng 4 năm 1975), Mỹ - ngụy đã thực hiện 5000 cuộc hành quân càn quét vào vùng căn cứ cách mạng Củ Chi. Trung bình mỗi năm có khoảng 330 trận càn với đủ sắc lính, các cấp hành quân, các loại hình chiến thuật. Trong đó gần phân nửa các cuộc hành quân có phối hợp với các binh chủng xe tăng thiết giáp, pháo binh, không quân, công binh, hóa học… Hoặc bộ binh có tàu thuyền chiến đấu trên sông Sài Gòn, Rạch Tra… Có hàng trăm cuộc hành quân đánh sâu vào vùng căn cứ và càn phá dài ngày. Những cuộc hành quân lớn có phối hợp cả “pháo đài bay” B52 đánh phá dữ giội, hủy diệt trước khi tiến hành tàn phá.
Ngoài ra còn vô số cuộc hành quân, cảnh sát ruồng bố truy bắt trong vùng ấp chiến lược nhằm “tảo thanh” lực lượng đối phương “nằm vùng”.
- Về danh hiệu “Củ chi đất thép thành đồng” Kể từ năm 1966-1967, qua 2 cuộc đọ sức cực kỳ ác liệt với quân xâm lược Mỹ, quân và dân Củ Chi đã tỏ rõ tinh thần chiến đấu bất khuất kiên cường, bất chấp mọi gian khổ hy sinh và lập được nhiều chiến công xuất sắc, ý chí sắt thép của Củ Chi chiến đấu “vì độc lập tự do” đã góp phần khẳng định khả năng đánh Mỹ và thắng Mỹ của quân và dân ta. Với thế trận chiến tranh nhân dân rộng lớn, tinh thần bám trụ “một tấc không đi, một ly không rời”, chiến đấu dũng cảm, sáng tạo, mưu trí, phát huy khí thế toàn dân đánh giặc mạnh mẽ. Củ Chi trở thành một trong những lá cờ đầu diệt Mỹ của toàn miền Nam và được Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam tặng danh hiệu “Chủ Chi đất thép thành đồng” ngày 17 tháng 9 năm 1967 cùng với 2 địa phương khác là Long An và Quảng Nam - Đà Nẵng.
Từ đó danh hiệu vẻ vang này trở thành niềm tự hào to lớn, động viên khích lệ quân và dân Củ Chi tiếp tục tiến lên lập nhiều thành tích, chiến công trong chiến đấu cũng như trong xây dựng chủ nghĩa xã hội hôm nay và ngày mai.
- Củ Chi được giải phóng ngày nào? Vào cuối tháng 4 năm 1975, các cánh quân của ta từ 4 hướng đã khép chặt Sài Gòn.
Quân đoàn 3 thuộc cánh quân hướng tây bắc có xe tăng và pháo binh yểm trợ mở cuộc tấn công vào căn cứ Đồng Dù (căn cứ của sư đoàn 25 ngụy đóng trên đất Củ Chi) lúc 5 giờ 30 phút ngày 29 tháng 4. Trong 2 giờ liền pháo của ta bắn cấp tập vào cứ điểm Đồng Dù và chế áp trận địa pháo của địch. Đúng 10 giờ 30 phút ta đã đánh chiếm và làm chủ toàn bộ căn cứ Đồng Dù, 3000 quân địch bị bắt và tiêu diệt. Ta thu toàn bộ vũ khí, trang bị, phương tiện, kho tàng. Tên đại tá sư đoàn phó bị bắt sống, tên chuẩn tướng sư đoàn trưởng chạy thoát, nhưng sáng hôm sau y bị bắt sống cùng toàn bộ ban chỉ huy chiến đoàn 46 và 1860 tên tại đồng bưng An Hạ.
Trong trận chiến đấu ác liệt cuối cùng này, hơn 100 cán bộ, chiến sĩ Quân đoàn 3 đã anh dũng hy sinh trước giờ toàn thắng của dân tộc.
Căn cứ Đồng Dù, điển hình của tội ác Mỹ - ngụy trên đất Củ Chi tồn tại 10 năm bị tan tành thảm hại trong ngày 29 tháng 4 năm 1975.
Đúng 13 giờ ngày 29 tháng 4, ta đã cắm cờ giải phóng trên các cơ sở chỉ huy của bọn bảo an. Bà Nguyễn Thị Lánh ở xã Tân Thông Hội xông vào đồn cảnh sát hạ cờ ngụy, rồi giương cao ngọn cờ giải phóng. Toàn huyện Củ Chi được giải phóng. Trong cuộc tấn công và nổi dậy cuối cùng này, quân và dân Củ Chi vừa chiến đấu khắp trên địa bàn vừa phối hợp với quân chủ lực thu dọn căn cứ Đồng Dù đã diệt 47 tên địch, bắt 347 tù binh, thu 597 khẩu súng cỡ lớn cùng 10.795 khẩu súng các loại. Ngày hôm sau, 12.600 binh sĩ ngụy ra trình diện chính quyền cách mạng Củ chi.