Hệ thống trinh sát phòng không S-25
Tổ hợp ra-đa cảnh giới không phận Pamir P-90
Trạm ra-đa Pamir
Trong kế hoạch hạ tầng vô tuyến kỹ thuật phòng không giai đoạn 1950-1960, Liên Xô ưu tiên phát triển các tổ hợp ra-đa trinh sát phòng không đa chiều, đa năng và có công suất phát lớn.
Đề án phát triển tổ hợp ra-đa Pamir P-90/П-90 "Памир" (còn có tên gọi là tổ hợp Dal-1/Даль-1" 5Н21) được Hội đồng bộ trưởng Liên Xô thông qua ngày 24/3/1955. Theo đề xuất của Viện nghiên cứu khoa học số 244 (NII244), tính năng kỹ thuật của tổ hợp P-90 như sau:
- Cung cấp tình báo 3 chiều (góc tà-cự li, phương vị-cự li và tốc độ) về máy bay ném bom của đối phương cỡ loại Tu-16 theo độ cao/khoảng cách là 5km/160 km và tối đa 20km/300km, tốc độ bay từ 1000 km/giờ tới 2000 km/giờ.
- Điều khiển đồng thời 10 đạn tên lửa có đầu dẫn bán chủ động theo quãng đường bay từ 12 km tới 15 km tới tấn công 10 mục tiêu khác nhau trong giới hạn điều kiện thời tiết tốc độ gió mặt dưới 25m/giây và phông nhiệt độ từ - 40oC tới +50oC.
Như vậy, đề xuất kỹ thuật của NII244 là P-90 là tổ hợp ra-đa đa năng (vừa phát hiện vừa điều khiển hoả lực tiêu diệt mục tiêu), đa chiều (góc tà-cự li, phương vị-cự li và tốc độ) để chống lại các loại máy bay ném bom siêu âm của Mỹ. Tuy nhiên, đề xuất kỹ thuật của NII244 không giải quyết được một số vấn đề mang tính sống còn của tổ hợp P-90 là: khả năng bảo vệ trạm phát khi có quá nhiều an-ten đồ sộ trên một tháp phát, khả năng kháng nhiễu trước thiết bị tác chiến điện tử của đối phương, khả năng đồng bộ phần tử giữa các đài nhìn vòng, đài đo cao, đài điều khiển và các cấu phần khác của tổ hợp. Vì những vấn đề chưa được giải quyết này, đề xuất kỹ thuật P-90 của NII244 đã không cạnh tranh được với khuynh hướng chuyên biệt hoá chức năng của các đài cảnh giới, đài điều khiển, đài đo cao đang được NII108 thuộc CB-1 phát triển trong chương trình Hệ thống S-25. Chính vì vậy mà ngày 17/3/1956, Hội đồng bộ trưởng Liên Xô đã quyết định phê chuẩn điều chỉnh chức năng kỹ thuật của P-90 thành đài cảnh giới đa năng, đa chiều kiêm dẫn đường cho lực lượng máy bay tiêm kích phòng không.
Tháp an-ten của tổ hợp P-90
Tổ hợp P-90 sử dụng sóng đề-xi-mét (dải tần từ 19,3 cm tới 27,3 cm) cho đài nhìn vòng 3 thông số (cự li, phương vị và độ cao). Hai cánh an-ten hình e-líp (2 an-ten lớn nhất của tổ hợp) của đài nhìn vòng có đường kính trục lớn 18 m, đường kính trục nhỏ 15 m, mắc đối xứng chiều ngang quanh tháp tổ hợp. Hai an-ten máy hỏi SAZO/САЗО sử dụng sóng xen-ti-mét (dùng để phân biệt ta-địch trong dẫn đường tiêm kích phòng không) được gắn tiếp tuyến bên cánh trái của 2 an-ten đài nhìn vòng. Nhằm tránh nhiễu chủ động, tổ hợp P-90 sử dụng đài nhìn vòng sóng xen-ti-mét với 2 an-ten pa-ra-bôn gắn đối chiếu trên đỉnh tháp. Các an-ten đài nhìn vòng bổ trợ này có cùng tốc độ quay và góc quét với an-ten đài đề-xi-mét.
Phòng trực ban (КП) của tổ hợp P-90
Trung tâm điều khiển tổ hợp P-90 được đặt ngầm dưới đất gồm phòng hiện sóng, phòng trực ban trạm, phòng tính toán và phòng chờ kíp trực. Phần tử thu được từ hệ thống được xử lý qua hệ thống máy tính tại phòng tính toán rồi truyền tín hiệu sang phòng hiện sóng. Tại phòng hiện sóng, kíp trắc thủ gồm trắc thủ màn hiện sóng nhìn vòng, trắc thủ góc tà, trắc thủ phương vị và trắc thủ độ cao kiểm tra tín hiệu rồi tổ hợp thành tình báo phòng không để lính tiêu đồ, lính thông tin tại phòng trực ban xử lý trước khi phát lên mạng tình báo quốc gia. Bên cạnh hệ thống bảng tiêu đồ, phòng trực ban còn có tổ hợp màn hiện sóng tương tự các màn hiện sóng tại phòng hiện sóng để sĩ quan trực ban trạm kiểm chứng tình báo khi cần.
Phòng hiện sóng của tổ hợp P-90 (thứ tự các màn hiện sóng phương vị V/В-индикатор; màn hiện sóng độ cao N/Н-индикатоp; màn hiện sóng góc tà E/Е-индикатор)
Màn hiện sóng nhìn vòng IKO/ИКО
Thang độ cự li của màn hiện sóng nhìn vòng tương ứng với tầm quét của tổ hợp P-90 (0-300km; 50-350km; 50-500km)