Các loại tên lửa phòng không (SAM) và xe PK tự hành (ZSU) của Liên Xô và Nga

[daibangden]

Buk-M1-2

Tháng 12 năm 1992, tổng thống Liên bang Nga đã ký lệnh về thực hiện nâng cấp tổ hợp “Buk” – chế tạo tổ hợp tên lửa, và không chỉ một lần được trưng bày tại các triển lãm quốc tế khác nhau dưới tên gọi “Ural”.

Sự liên kết của các xí nghiệp trong đó đứng đầu là “Viện nghiên cứu khoa học thiết bị mang tên V.V.Tikhonravov” trong những năm 1994 – 1997 đã thực hiện việc chế tạo tổ hợp tên lửa phòng không “Buk-M1-2. Theo kết quả tiếp nhận tên lửa mới 9M317 và nâng cấp các khí tài khác trong tổ hợp, lần đầu tiên có khả năng tiêu diệt tên lửa đạn đạo mẫu “Lans” và các tên lửa phóng từ máy bay trên tầm xa 20km, các phần tử vũ khí chính xác cao được dẫn bắn từ tàu chiến trên tầm xa 25km và trên bộ (máy bay trên sân bay, thiết bị phóng, các sở chỉ huy lớn) trên tầm xa 15km. Tăng cường hiệu quả tiêu diệt máy bay, trực thăng và tên lửa có cánh. Giới hạn khu vực hoạt động hiệu quả tăng lên 45km theo tầm xa và 25km theo chiều cao. Trong tên lửa mới đã sử dụng hệ thống điều khiển quán tính – hiệu chỉnh với đầu đạn tự dẫn đường bán chủ động bằng ra đa định vị theo phương pháp dẫn đường đối xứng. Khối lượng khởi động của tên lửa: 710 – 720kg, khối lượng đầu đạn: 50 – 70kg.

Tên lửa mới 9M317 bên ngoài khác với 9M38 bởi chiều dài dây cung của cánh ngắn hơn.



Tên lửa phòng không 9M317 được thiết kế như một loại tên lửa dùng chung cho phòng không thuộc Lục quân và Hải quân.

[daibangden]

9K35 “Strela-10 (SA-13 “Gopher”)

Tổ hợp tên lửa phòng không tầm gần dành cho việc che chắn trực tiếp cho các quân đoàn và công trình khỏi sự tấn công của các thiết bị tấn công đường không tầm thấp của kẻ thù.

Lịch sử chế tạo

Tổ hợp được chế tạo tương ứng với Quyết định của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô và Hội đồng Quốc phòng Liên bang Xô viết từ ngày 24 tháng 7 năm 1969 theo hướng hiện đại hóa mang tính tiếp nối tổ hợp tên lửa phòng không hiện tại “Strela-1”. Trong công việc thiết kế tổ hợp tên lửa phòng không có sự tham gia: Phòng thiết kế chế tạo vũ khí chính xác thuộc Cục Công nghiệp Quốc phòng (lãnh đạo – Tổng công trình sư A.E.Hudelman với việc thiết kế toàn bộ tên lửa, thiết bị phóng và xe kiếm tra – kiểm soát), Phòng Thiết kế Trung ương “Geografika” thuộc Cục Công nghiệp Quốc phòng (Tổng công trình sư D.M.Khorol, đầu đạn tự dẫn đường cho tên lửa 9M37, đầu đạn không tiếp xúc), Viện nghiên cứu khoa học thiết bị điện tử (NIIEP) Minmasha, xưởng máy kéo Khacov Minselkhozmasha, xưởng thiết bị Saratov, Viện nghiên cứu khoa học “Poisk” và Liên hiệp cơ khí – quang điện Leningrad thuộc Cục Công nghiệp Quốc phòng. Sự sản xuất hàng loạt xe chiến đấu “Strela-10” trong mọi biến thể được thực hiện tại xưởng quân khí Saratov, còn tên lửa 9M37 và 9M33 – các xưởng cơ khí Kovrov thuộc Cục Công nghiệp Quốc phòng.

[daibangden]

Trong sự tương ứng với những yêu cầu kỹ - chiến thuật (được thiết kế bởi các chuyên gia của Viện hợp pháo – tên lửa quốc gia, 3 Viện nghiên cứu khoa học thuộc Bộ Quốc phòng và Tư lệnh lực lượng phòng không Lục quân), phạm vi hoạt động hiệu quả của tổ hợp tên lửa với các loại mục tiêu cơ động có sức chịu quá tải 3 – 5 đơn vị gia tốc từ 800 đến 5000 mét theo tầm xa nghiêng, 25 – 3500 mét độ cao và 3000 mét theo tham số vòng. Khi đó, tốc độ của mục tiêu tại giao điểm hoặc trong các hướng bắn đuổi một cách tương ứng với giới hạn 415m/s và 310m/s. Xác suất tiêu diệt mục tiêu cơ động bằng một tên lửa duy nhất theo sự chỉ thị mục tiêu từ đài điều khiển phòng không trung đoàn khi không có nhiễu là 0,5 – 0,6. Tổ hợp phải có khả năng sử dụng các loại tên lửa ngoài 9M37 còn có 9M31, 9M31M tương ứng của các tổ hợp “Strela-1” và “Strela-1M”. Ngoài ra, “Strela-10SV” với khối lượng không quá 12,5 tấn có thể vận chuyển bằng đường không, có thể bơi và có khả năng tấn công mục tiêu trong bất kỳ hương nào trong tình trạng bối cảnh khác nhau từ vị trí cố định, trạng thái dừng ngắn, khi “bơi” và trong lúc đang di chuyển.

[daibangden]

Sa-13 trong biên chế quân đội Cộng hòa Séc

Từ tháng 1 năm 1973 đến tháng 5 năm 1974, tổ hợp tên lửa “Strela-10SV” (xe chiến đấu 9A35 với thiết bị ra đa định hướng thụ động và xe chiến đấu 9A34 không có ra đa định, tên lửa 9M37 và xe kiểm tra – kiểm soát) đã trải qua các thí nghiệm đồng bộ trên trường bắn Donguzsk, sau đó đã có những ý kiến khác nhau về sự hợp lý khi tiếp nhận tổ hợp “Strela-10SV” vào lực lượng vũ trang. Theo một hướng ý kiến (các nhà thiết kế, đại diện của Viện Pháo – tên lửa quốc gia và 3 Viện nghiên cứu khoa học thuộc Bộ Quốc phòng) đã tính toán rằng, tổ hợp tên lửa đã đạt yêu cầu đề ra, còn ý kiến khác (Chủ tịch Hội đồng L.A.Podkopaev, các đại biểu của trường bắn và Tư lệnh phòng không Lục quân) cho rằng tổ hợp không đáp ứng đầy đủ hàng loạt các yêu cầu kỹ thuật của binh chủng. Đầu tiên là xác xuất tiêu diệt mục tiêu bằng một tên lửa với sự sử dụng kênh hồng ngoại (trong mọi phạm vi hoạt động hiệu quả) và kênh hình ảnh tương phản (trong khu vực giao điểm trong mọi độ cao, bắn đuổi trên độ cao 100 mét và hơn 2000 mét), độ tin cậy về khả năng của xe chiến đấu (9A34, 9A35) và tên lửa 9M37, khả năng bắn khi đang “bơi”, sự thuận lợi trong việc bố trí khí tài và thực hiện hoạt động chiến đấu của kíp xe. Một quyết định mang tính thỏa hiệp đã được đền nghị rằng tổ hợp tên lửa “Strela-10SV” sẽ được tiếp nhận vào lực lượng vũ trang  sau khi khắc phục các nhược điểm đã được phát hiện. Sau khi khắc phục chúng và kiểm tran trên trường bắn năm 1976, tổ hợp đã được tiếp nhận vào lực lượng vũ trang.

[daibangden]

Nhiệm vụ

Tổ hợp tên lửa phòng không “Strela-10SV” (9K35) tầm gầm được sử dụng cho việc che chắn một cách trực tiếp các quân đoàn trong toàn bộ các trận đánh hiệp đồng binh chủng tại vị trí cố định hoặc trong khi đang di chuyển khỏi các cuộc tập kích của thiết bị bay tầm thấp xuất hiện bất ngờ có thể quan sát bằng mắt thường bao, các máy bay, trực thăng, tên lửa có cánh, thiết bị bay điều khiển từ xa (DPLA). Tổ hợp tên lửa “Strela-10SV” với tên lửa phòng không 9M37 bảo đảm tiêu diệt mục tiêu với tham số vòng 3km trong khu vực tầm xa 0,8 – 5km và 0,025 – 3,5km tầm vào với xác suất 0,1 – 0,5 bằng một tên lửa. Tốc độ tối đa của mục tiêu: 415/310m/s khi tại giao điểm/bắn đuổi, thời gian phản ứng của tổ hợp: 5 – 7 giây, khối lượng tên lửa: 40kg, khối lượng đầu đạn: 3kg.

Tổ hợp bảo đảm khả năng bắn khi đang di chuyển, tốc độ tối đa khi hoạt động trên đường: 60km/h, trên mặt nước: 5km, kíp xe: 3 người.

[daibangden]

Đặc điểm và thành phần

Xe chiến đấu của tổ hợp, yếu tố chính của tổ hợp phòng không “Strela-10SV” khác với nguyên mẫu xe chiến đấu “Strela-1” bởi gầm xe, được tăng cường khả năng mang theo cơ số đạn (4 tên lửa trong thùng phóng – vận tải và trong 4 trong thân xe tự hành), khí tài truyền động điện dẫn bắn của thiết bị phóng tới mục tiêu, súng máy 7,62mm để tự phòng thủ, khí tài đánh giá khu vực (AOZ) 9S86 và nhận dạng quốc gia sở hữu mục tiêu trên không trên tầm xa 12km trong phạm vi 25 – 5000 mét tầm cao, đồng thời thiết bị phóng tên lửa phòng không, bảo đảm sự chuẩn bị trước khi phóng của tên lửa trong chế độ bằng tay hoặc tự động, phóng khẩn cấp và có thể huấn luyện kíp xe. Tên lửa mới 9M37 với đầu đạn tự dẫn bắn hai kênh (ảnh tương phản và kênh hồng ngoại) tăng cường khả năng của tên lửa khi bắn mục tiêu trong các điều kiện nhiễu, còn đầu đạn cơ bản được tăng cường hiệu quả với ngòi nổ tiếp xúc và không tiếp xúc – xác suất bắn mục tiêu với tốc độ cao hơn tại giao điểm và tầm bắn đuổi, mở rộng khu vực tầm xa và tầm cao, đồng thời bảo vệ khỏi nhiễu tự nhiên và một phần của nhiễu quang học.

Trong thành phần tổ hợp bảo gồm xe chiến đấu 9A35 với ra đa định hướng thụ động (PRP) 9S16 hoặc xe chiến đấu 9A34 (không có ra đa định hướng), tên lửa 9M37 trong các thùng phóng – vận tải, xe kiểm tra – kiểm soát trong vai trò các khí tài bảo đảm kỹ thuật.

[daibangden]

Tên lửa phòng không 9M37

Tên lửa phòng không 9M37 – tên lửa phòng không một tầng nhiên liệu rắn được thiết kế theo sơ đồ khí động học “con vịt” với đầu đạn tự dẫn đường hai kênh, bảo đảm dẫn bắn tới mục tiêu theo phương pháp dẫn đường đối xứng. Kênh hồng ngoại bảo đảm bắn theo phương pháp giao điểm và bắn đuổi trong các điều kiện thường và bị nhiễu. Kênh ảnh tương phản được sử dụng trong vai trò phương pháp dự bị. Giới hạn của vận tốc góc quay của tên lửa sẽ được thực hiện bằng các cánh lái lắp sau cánh một cách tương đối với trục dọc.

Trong sự khác biệt với tên lửa 9M31 (tổ hợp “Strela-1”), trên tên lửa 9M37 để tấn công mục tiêu có lắp ngòi nổ mới, hiệu quả hơn theo sự tác động tới mục tiêu của kiểu cơ sở với ngòi nổ tiếp xúc và không tiếp xúc khối lượng 3kg. Trong khi vẫn duy trì các chỉ số về kích thước giới hạn, chiều dài tăng từ 1,8 lên 2,19 mét, việc bảo quản tên lửa được thực hiện một cách trực tiếp trong thùng phóng – vận tải. Khi trượt mục tiêu, tên lửa sẽ tự hủy.

[daibangden]

Khí tài đánh giá khu vực

Khí tài đánh giá khu vực (AOZ – ra đa đo xa phạm vi milimet và thiết bị tính toán – giải quyết) của việc phóng được sử dụng để xác định vị trí mục tiêu và tự động lựa chọn góc ngắm đón để phóng tên lửa. Trên tầm xa 430 – 10 3000 mét từ xe chiến đấu, sai số xác định của tầm xa và tốc độ hướng tâm của mục tiêu tương ứng không quá 100 mét và 30m/s, giới hạn (tầm xa và tầm gần) khu vực phóng – 300 – 600 mét, góc ngắm đón cho việc phóng tên lửa trung bình: 0,1 – 0,2 độ. Sự khai thách sử dụng xe chiến đấu trong binh chủng được thực hiện trong thành phần trung đội tên lửa phòng không (một xe 9A35 và 3 xa 9A34), được biên chế trong thành phần đại đội pháo – tên lửa thuộc tiểu đoàn phòng không trong trung đoàn bộ binh cơ giới (xe tăng). Để tập trung điều khiển và cung cấp sự chỉ thị mục tiêu cho các tổ hợp “Sterla-10SV”, sử dụng trạm chỉ huy cấp đại đội kiểu PU-12 (12M). Xe chiến đấu “Strela-10SV” có thể chống lại các mục tiêu trên không theo các số liệu chỉ thị mục tiêu bên ngoài hoặc tự động. Theo các thông tin để khắc phục các nhược điểm là giảm hiệu quả chung của tổ hợp, năm 1977, đã sự hiện đại hóa đã được thực hiện và sau các cuộc thí nghiệm (tháng 1 đến tháng 5 năm 1978), tổ hợp nâng cấp “Strela-10M” đã được tiếp nhận vào lực lượng phòng không Lục quân.

[daibangden]

Tổ hợp tên lửa phòng không “Strela-10M”

Tổ hợp phòng không “Strela-10M” (9K35M) khác biệt ở sự nâng cấp đầu đạn tự dẫn đường (9M37M) và khí tài khởi động tên lửa của xe chiến đấu 9A34 và 9A35. Đầu đạn tự dẫn đường mới theo đặc điểm quỹ đảo, bảo đảm chọn lọc mục tiêu và bẫy nhiễu nhân tạo, làm giảm hiệu quả của dải nhiễu. Trong thông tin về sự mở rộng khả năng của tổ hợp theo việc dẫn bắn trong nhiễu, thời gian hoạt động của tổ hợp tăng gấp 2 - 3 lần. Các tính năng cơ bản khác của tổ hợp 9K35M cũng tương tự với tổ hợp “Strela-10SV”.

[daibangden]

Tổ hợp tên lửa phòng không “Strela-10M2”

Tổ hợp “Strela-10M2” (9K35M2) được chế tạo nhằm tăng cường khả năng tự động hóa của hoạt động tác chiến trong tổ hợp và nâng cấp một vài tính năng khác được thực hiện bởi Viện tổng hợp pháo – tên lửa quốc gia và Cục Công nghiệp Quốc phòng năm 1979 – 1980. Theo quyết định của Hội Đồng Chủ tịch Hội đồng Quốc phòng theo các câu hỏi về công nghiệp quân sự từ ngày 31 tháng 6 năm 1978. Quyết định đã được thông qua với sự tham gia của xưởng vô tuyến Penzen thuộc Bộ Công nghiệp vô tuyến, xưởng máy kéo Kharcov thuộc Bộ Nông nghiệp và xưởng thiết bị Saratov thuộc Cục Công nghiệp Quốc phòng. Hướng làm việc chính nhằm bảo đảm tiếp nhận tự động hóa và thiết kế xe chiến đấu 9A34M và 9A35M với các số liệu chỉ thị mục tiêu từ đài chỉ huy phòng không binh chủng hợp thành và trung đoàn tăng, đồng thời có khả năng vượt chướng ngại vật nước (không mang theo đạn tên lửa dự trữ).