Lịch sử Bình Phước kháng chiến (1945-1975)

[macbupda]

Từ ngày 7 đến ngày 13 tháng 4 năm 1972, trong lúc quân chủ lực ta bao vây thị xã An Lộc, bộ đội huyện, tỉnh liên tục pháo kích tiểu khu Bình Long, chi khu An Lộc, sở chỉ huy nhẹ sư đoàn 5 ngụy… Du kích và bộ đội Hớn Quản tiếp tục tấn công bọn bảo an và dân vệ ở các ấp ven thị xã.

Ngày 13 tháng 4 năm 1972, ta bắt đầu tiến công thị xã Bình Long. Trong suốt 32 ngày đêm chiến đấu giằng co quyết liệt giữa ta và địch. Pháo, đạn, bom kể cả bom B52 cày nát mặt đất, giết hại hàng ngàn thường dân vô tội, hủy diệt nhiều tài sản của nhân dân. Dã man nhất là trận Mỹ ném bom vào bệnh viện Bình Long giết chết gần 3.000 người trong đó có bệnh nhân, binh sĩ ngụy bị thương đang nằm viện và thường dân⁽¹⁾. Trước hành động điên cuồng của giặc, tỉnh ủy Bình Long chủ trương tổ chức sơ tán hơn 20.000 dân vào vùng căn cứ.

Với quyết tâm chiếm lại An Lộc, các sư đoàn thiện chiến của địch kết hợp bộ binh với cơ giới và phi pháo tổ chức đột kích mạnh nhưng đều bị thất bại. Có ngày địch dùng tới cả chục phi vụ B52, 60 phi vụ máy bay chiến thuật ném bom vào khu vực Tàu Ô - Xóm Ruộng. Các sư đoàn 18, 21, 25 cùng nhiều đơn vị bộ binh, cơ giới bị ta đánh thiệt hại nặng.

Trong khi đại bộ phận quân chủ lực ngụy bị giam chân tại An Lộc, ở Chơn Thành cán bộ của các mũi công tác cùng với du kích xã Minh Hòa, Minh Thạnh, Sóc 5… đánh diệt bọn dân vệ ác ôn, giải phóng hoàn toàn các xã. Lợi dụng tinh thần quân ngụy đang hoang mang trước sức tấn công mạnh mẽ của ta, ta vận động gia đình binh sĩ kêu gọi chồng, con, em bỏ ngũ trở về với gia đình, vận động đồng bào quyên góp lương thực, thực phẩm, thuốc men ủng hộ bộ đội.

Ngày 15 tháng 5 năm 1972, địch tăng thêm quân để mở đợt phản kích. Để tránh tổn thất ta rút khỏi thị xã An Lộc, lập điểm chốt chặn ở Tàu Ô, Tân Khai đánh địch càn quét giải tỏa đường 13.

Đường 13 chiến lược cùng với bức tường thép năm 1972 trong chiến dịch Nguyễn Huệ mãi mãi đi vào lịch sử oai hùng trong cuộc chiến tranh 30 năm trên chiến trường Bình Long. Với những trận đánh ác liệt diễn ra trên con đường này thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp, giờ đây trở thành con đường khủng khiếp nhất đối với bọn xâm lược và tay sai. Chúng thường ví con đường 13 là “con đường không vui”, “con đường máu và nước mắt”.

Ở Phước Long, từ ngày 1 tháng 4 đến giữa tháng 7 quân và dân địa phương đã loại khỏi vòng chiến đấu 1500 tên địch. Khi được tin Lộc Ninh thất thủ, tỉnh trưởng Phước Long cho trực thăng đến hốt bọn ngụy quân, ngụy quyền cùng một số giáo dân Bù Đốp về cao điểm 296 phía nam Phước Tín lập căn cứ mới gọi là “Bù Đốp lưu vong”. Bù Đốp giải phóng nối liền với Bù Gia Mập và Lộc Ninh, hình thành vùng căn cứ rộng, tiếp giáp vùng giải phóng Campuchia. Lộc Ninh trở thành thủ phủ của Chính phủ lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam, giải phóng hoàn toàn khu vực Bù Đốp và Bù Gia Mập. Lực lượng vũ trang của ta đánh vào tiểu khu quân sự Phước Long, trung tâm truyền tin trên đỉnh núi Bà Rá, Phước Bình, Đồng Xoài, Bù Đăng để tiêu diệt địch và kìm chân địch không cho chúng ứng cứu bọn ngụy ở Bình Long. Mặt khác, ta tiếp tục tuyên truyền, giáo dục, vận động gia đình binh sĩ kêu gọi chồng, con, em của họ bỏ ngũ trở về sum họp với gia đình, tạo điều kiện thuận lợi để đồng bào ở các ấp chiến lược về vùng giải phóng làm ăn.

Sau khi ta giải phóng Lộc Ninh, Bù Đốp, các đơn vị địa phương cùng quân dân du kích khắp nơi trong tỉnh cùng với nhân dân đánh phá bình định, phá rã nhiều ấp chiến lược được mở rộng từ Kiến Đức, Phước Long, Bình Long, Bến Cát, Chiến khu Đ… Lộc Ninh trở thành thủ phủ của Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam. Lúc này, con đường chiến lược độc đáo của Đảng ta được mở từ tháng 5 năm 1959 đã được thông suốt từ Bắc vào đến Lộc Ninh. Lộc Ninh trở thành nơi tập kết sức người, sức của từ hậu phương miền Bắc chuyển vào chi viện cho tiền tuyến miền Nam.

Bị thất bại, địch cay cú, bắn phá vùng giải phóng, dã man nhất ngày 3 tháng 6 năm 1972, chúng ném bom khu vực trung tâm chợ Lộc Ninh làm chết, bị thương trên 300 dân.

Trước tình hình mới, Trung ương Cục quyết định chuyển Phân khu Bình Phước thành tỉnh Bình Phước, bao gồm Bình Long, Phước Long, tách Kiến Đức, giao lại cho Khu 6. Tỉnh Đảng bộ Binh Phước trực thuộc Khu ủy T1.

Ở khu vực Bình Long, địch co cụm lại khu vực tiểu khu, chi khu An Lộc, chi khu Chơn Thành. Địch ở Tống Lê Chân rút về Bình Long. Ta bao vây Bình Long.

Đến tháng 10 năm 1972, Hội nghị bốn bên ở Pari về vấn đề Việt Nam đã tiến hành gần 4 năm nhưng vẫn bế tắc. Ngày 8 tháng 10 năm 1972, Chính phủ Việt Nam dân chủ cộng hòa, với sự nhất trí của Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam đã chủ động đưa ra bản dự thảo “Hiệp định về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam”.

Ngày 22 tháng 10 năm 1972, Chính phủ Việt Nam dân chủ cộng hòa ra tuyên bố vạch trần thái độ ngoan cố, lật lọng của Níchxơn. Mỹ lại tiếp tục cung cấp vũ khí trang bị cho Chính quyền Thiệu. Quân dân Bình Phước lại chiến đấu bảo vệ vùng giải phóng, bảo vệ thành quả đã giành được.

Đầu năm 1973 trong khi Hội nghị Pari về Việt Nam đang tiến tới giải pháp hòa bình, đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai ra sức thực hiện âm mưu “giành dân, giữ dân” nhằm tạo một thế chính trị, quân sự trước lúc hiệp định có hiệu lực. Nhưng âm mưu này đã bị quân dân miền Nam đập tan.

Trong tình thế tuyệt vọng ở cả chiến trường lẫn trên bàn hội nghị, từ ngày 18 tháng 12 đến ngày 29 tháng 12 Níchxơn ra lệnh cho một lực lượng lớn máy bay và tàu chiến liên tiếp ngày đêm đánh phá với quy mô lớn và mức độ tàn ác chưa từng thấy, hủy diệt nhiều vùng ở Hà Nội, Hải Phòng… để tạo ra một ưu thế trên bàn hội nghị. Nhưng chúng đã bị thất bại thảm hại. Thấy không thể giành chiến thắng bằng quân sự, ngày 27 tháng 1 năm 1973 đế quốc Mỹ buộc phải ngồi vào bàn hội nghị và ký kết Hiệp định Pari, chấp nhận rút quân về nước chấm dứt Chiến tranh xâm lược miền Nam Việt Nam.

Từ sau cuộc Tổng tiến công và nổi dậy đồng loạt Tết Mậu Thân 1968, Đảng bộ và quân dân Bình Phước đã vượt qua khó khăn, chiến đấu đầy hy sinh, gian khổ, quyết liệt đã đánh bại âm mưu “bình định” của giặc, mở rộng vùng giải phóng, hình thành hành lang chiến lược áp sát sào huyệt địch ở Sài Gòn trên hướng chủ yếu.

Quân dân trong tỉnh đã tham gia tích cực chiến dịch Nguyễn Huệ, góp phần đánh tan nhiều sư đoàn quân chủ lực Mỹ, ngụy, bẻ gãy “xương sống” của chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh”. Tạo điều kiện cùng quân dân cả nước giải phóng miền Nam.

⁽¹⁾ Ngày nay, nơi đây được Bộ Văn hóa - Thông tin công nhận là di tích lịch sử - ghi lại tội ác của giặc Mỹ đối với nhân dân ta (T.G).

[macbupda]

CHƯƠNG TÁM

ĐẤU TRANH CHỐNG ĐỊCH VI PHẠM HIỆP ĐỊNH
GIẢI PHÓNG PHƯỚC LONG, GIẢI PHÓNG TOÀN TỈNH
(1973-1975)

I. GIỮ VỮNG VÀ PHÁT TRIỂN VÙNG GIẢI PHÓNG, TẠO THẾ TẠO LỰC MỚI
CHUẨN BỊ CHO CUỘC TỔNG TIẾN CÔNG VÀ NỔI DẬY

Ngày 27 tháng 1 năm 1973, Hiệp định Pari về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam được ký kết. Theo tinh thần của Hiệp định: Mỹ và các nước khác tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của nước Việt Nam; Mỹ sẽ không tiếp tục dính líu quân sự hoặc can thiệp vào công việc nội bộ của miền Nam Việt Nam; Mỹ cam kết tôn trọng những nguyên tắc thực hiện quyền tự quyết của nhân dân miền Nam Việt Nam sau đây:

- Quyền tự quyết của nhân dân miền Nam Việt Nam là thiêng liêng, bất khả xâm phạm và phải được tất cả các nước tôn trọng.

Nhân dân miền Nam Việt Nam tự quyết định tương lai chính trị của miền Nam Việt Nam thông qua tổng tuyển cử thật sự tự do và dân chủ.

Hiệp định Pari, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong sự nghiệp chống Mỹ cứu nước của nhân dân ta, đây là một chiến thắng to lớn trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc Việt Nam, tạo điều kiện cho nhân dân ta tiếp tục tiến lên giành thắng lợi hoàn toàn, hoàn thành cách mạng dân tộc dân chủ trong cả nước.

Sau một ngày Hiệp định được ký kết (28-1-1973), Ban Chấp hành Trung ương Đảng và Chính phủ đã ra Lời kêu gọi nhân dân cả nước: “Với việc Hiệp định Pari được ký kết, cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của nhân dân ta đã giành được thắng lợi vẻ vang. Đây là thắng lợi rất to lớn của cuộc kháng chiến oanh liệt nhất trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc ta”. Tuy nhiên: “Cuộc đấu tranh của nhân dân ta ở miền Nam còn phải vượt qua nhiều khó khăn, trở ngại. Những thế lực quân phiệt, phát xít, công cụ của chủ nghĩa thực dân mới, đi ngược lại nguyện vọng của dân tộc ta vẫn chưa từ bỏ âm mưu phá hoại hòa bình, ngăn trở con đường độc lập, tư do của nhân dân ta…”⁽¹⁾

Hưởng ứng lời kêu gọi của Trung ương, nhân dân ta đã nghiêm chỉnh thi hành Hiệp định và kiên quyết đòi Mỹ - ngụy cũng phải làm như vậy.

Song, đế quốc Mỹ vẫn hết sức ngoan cố, chúng tiếp tục thi hành chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh” nhằm duy trì chủ nghĩa thực dân ở miền Nam Việt Nam, chia cắt lâu dài đất nước ta, biến miền Nam thành thuộc địa kiểu mới dưới sự thống trị của một chính quyền tay sai lệ thuộc Mỹ.

Chính quyền Nguyễn Văn Thiệu, được đế quốc Mỹ tiếp sức và chỉ huy đã vi phạm hết sức trắng trợn Hiệp định Pari ngay sau khi ký, phá hoại hòa bình, ngăn trở con đường hòa giải và hòa hợp dân tộc, thống nhất đất nước. Ở Bình Phước từ đầu năm 1973 địch ồ ạt đưa quân đi càn quét và giành giật quyết liệt với ta khắp hơi các nơi trong tỉnh. Khi Hiệp định Pari vừa ký, chúng triển khai ngay chiến dịch “tràn ngập lãnh thổ” để chiếm giữ vùng tranh chấp và lấn sâu vào vùng giải phóng.

Ở những vùng tranh chấp chúng đưa quân chủ lực sư đoàn 5, sư đoàn 18, 2 chiến đoàn biệt động biên phòng cùng với ban biệt kích thủ đô, lính bảo an đóng chốt nhiều nơi trên trục lộ giao thông và các vùng tiếp giáp với các căn cứ cách mạng. Chúng tiến hành củng cố lại phòng vệ dân sự, tề, cảnh sát, chiến tranh tâm lý, tiến hành Chiến dịch cờ (bán cờ, sơn cờ, cắm cờ), điều chỉnh thế bố trí lại quân: bảo an, dân vệ, cảnh sát ruồng kích trong ấp; quân chủ lực phân tán từng tiểu đoàn, đại đội xây dựng công sự đóng vòng ngoài ấp để thực hiện mưu đồ tràn ngập lãnh thổ.

Ở vùng giải phóng, vùng căn cứ chúng tăng cường máy bay, kể cả máy bay B52, đạn pháo đánh thẳng vào dân kết hợp với bọn biệt kích, “thiên nga”, “phượng hoàng” trà trộn với dân để ra vùng giải phóng dò la tin tức. Chúng đẩy mạnh lấn chiếm ở các lõm căn cứ và lõm du kích xen kẽ ở vùng nông thôn phía trước để xóa thế “da beo”; gắn chặt bình định với lấn chiếm, lấn chiếm đến đâu bình định đến đó, tạo thế đứng chân để tiếp tục lấn chiếm rộng ra; kết hợp với lấn chiếm phía trước với ổn định và củng cố phía sau. Ra sức tăng cường ngụy quyền xã, ấp; ra sức tổ chức phân chi khu quân sự để thống nhất điều khiển các lực lượng bình định ở xã, ấp; tăng cường tổ chức cảnh sát, đẩy mạnh công tác “quân sự hóa”, “bình định hóa” quần chúng; gây nghi ngờ, chia rẽ trong nội bộ nhân dân, đồng thời ráo riết đánh phá cơ sở ta ở xã, ấp. Ra sức vơ vét lúa gạo, đôn quân bắt lính để tăng cường tiềm lực chiến tranh, giải quyết khó khăn về quân sự, kinh tế. Tăng cường lực lượng cơ động của tiểu khu, chi khu, yểm trợ đồn bốt bung ra hoạt động phản kích tác chiến, từng bước cải thiện lại thế bố trí ở nông thôn.

Nhìn chung, từ sau ngày 28-1-1973 ở Bình Phước, Mỹ ngụy phải sử dụng lại một số chính sách đã từng bị đánh bại nhiều lần làm nội dung biện pháp chiến lược chủ yếu trong điều kiện lực lượng so sánh trên chiến trường đã có sự thay đổi về căn bản bất lợi cho chúng. Điều đó nói lên con đường phá sản tất yếu của chúng.

⁽¹⁾ Những sự kiện lịch sử Đảng, Nxb. Thông tin lý luận, 1985, t.III, tr.679.

[macbupda]

Về phía ta, trải qua nhiều năm đấu tranh dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhân dân và các lực lượng vũ trang Bình Phước đã được rèn luyện, vượt qua mọi khó khăn đánh địch. Lợi thế của ta là từ tháng 4-1972 ta đã giải phóng Lộc Ninh, Bù Đốp. Lộc Ninh đã trở thành “thủ đô” của Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam. Tuy trước mắt ta có khó khăn nhưng lực lượng vũ trang, du kích vẫn bám trụ địa bàn, đánh tiêu hao địch. Tỉnh ủy, các huyện ủy tổ chức nhiều đội vũ trang công tác để tuyên truyền giải thích ý nghĩa thắng lợi, phát động tổ chức nhân dân dựa vào pháp lý của Hiệp định đấu tranh chống địch vi phạm.

Sau khi có Hiệp định Pari, Trung ương Cục và Bộ chỉ huy Miền đã có cuộc họp thảo luận về việc di chuyển căn cứ cho phù hợp với tình hình mới. Sau khi bàn bạc Trung ương Cục quyết định trở lại căn cứ Chàng Riệc (Bắc Tây Ninh), còn Quân ủy và Bộ chỉ huy Miền thì về Sóc Tà Thiết (Lộc Ninh). Từ ngày 4 đến ngày 7-3-1973, Trung ương Cục có cuộc họp với Tỉnh ủy Bình Phước, đã nhất trí trước mắt tập trung toàn lực lượng xây dựng căn cứ địa Bình Phước, trên cơ sở 3 huyện giải phóng (Lộc Ninh, Bù Đốp, Bù Gia Mập), trong đó Lộc Ninh là điểm trọng tâm. Việc chọn Tà Thiết làm căn cứ của Bộ chỉ huy Miền vì Tà Thiết vẫn thuộc khu vực B, có những lợi thế của khu B; nó gần đoạn cuối đường mòn Hồ Chí Minh, thuận lợi cho việc tiếp nhận hậu cần chiến lược, có thế rừng giải phóng rộng lớn, đồng thời có điều kiện nắm bắt nhanh mọi diễn biến về chính trị, quân sự.

Tháng 2 năm 1973, đại bộ phận cơ quan Bộ chỉ huy Miền đều về ở tại căn cứ Tà Thiết.

Trong suốt thời gian Bộ chỉ huy Miền đóng tại đây, Đảng bộ và nhân dân Bình Phước đã bảo vệ và giữ bí mật tuyệt đối khu vực này mà nhân dân thường gọi là “rừng chính phủ”. Cách gọi đó chứng tỏ nhân dân hiểu rõ đây là một căn cứ đầu não quan trọng.

Cuối tháng 2-1973, Trung ương Cục phát hành tài liệu “Huyện xã phải làm gì khi có ngừng bắn” và các tài liệu về văn bản pháp lý của Hiệp định Pari để các Đảng bộ tổ chức học tập trong cán bộ đảng viên và phổ biến rộng rãi trong nhân dân. Đồng bào sống trong vùng địch kiểm soát đấu tranh đòi được lên nương rẫy sản xuất để có điều kiện ra vùng giải phóng tiếp xúc với cách mạng, xin gia nhập bộ đội. Không khí mừng chiến thắng rất sôi nổi, đặc biệt ở Lộc Ninh nơi đặt trụ sở làm việc của ta trong Phái đoàn liên hợp quân sự bốn bên. Tại đây, đồng bào các dân tộc trong huyện được vinh dự thay mặt đồng bào và chiến sĩ cả nước tiếp đón những chiến sĩ từ nhà tù đế quốc chiến thắng trở về. Trong tình hình cơ sở vật chất còn rất khó khăn, Chính phủ cách mạng lâm thời cộng hòa miền Nam Việt Nam, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân đã tập trung chăm sóc anh chị em từ miếng cơm, manh áo, từng viên thuốc… để anh chị em phục hồi sức khỏe và tiếp tục chiến đấu.

Chiều ngày 12-2-1973, cuộc trao trả tù binh gồm các sĩ quan và binh lính của chúng, do ta bắt giữ được diễn ra tại Lộc Ninh dưới sự kiểm soát và giám sát của các sĩ quan Ba Lan, Hunggarri, Inđônêxia, Canada trong tổ quốc tế và các sĩ quan giải phóng, sĩ quan quân đội nhân dân Việt Nam, sĩ quan Sài Gòn trong Ban Liên hợp quân sự 4 bên. Trong buổi trao trả này có 27 nhân viên quân sự và dân sự Hoa Kỳ được trả tự do, trong đó có 4 quân nhân Mỹ bị ta bắt ở sân bay Lộc Ninh trong trận giải phóng Lộc Ninh tháng 4-1972. Các tù binh Mỹ đã cảm ơn bộ đội ta đã giúp họ thoát chết và được trở về đoàn tụ với gia đình.

Sau cuộc trao trả tù binh, đế quốc Mỹ liều lĩnh cho bọn ngụy tiếp tục gây thêm tội ác với nhân dân. Ngày 8-3-1973, chúng bắn hàng ngàn quả đạn pháo vào khu vực Chơn Thành. Tháng 4-1973 bọn biệt kích của tiểu đoàn 81 nhảy dù xuống Lộc Hòa.

Trước tình hình địch liên tiếp trắng trợn vi phạm hiệp định, Trung ương Cục ra chỉ thị 02/CT-73, Khu ủy gửi điện bổ sung chỉ đạo các địa phương nhận rõ bản chất và âm mưu, thủ đoạn mới của địch tiến công đánh bại các cuộc hành quân lấn chiếm. Chấp hành chỉ thị của Trung ương Cục và Khu ủy, Tỉnh ủy Bình Phước và các huyện ủy tăng cường công tác cán bộ, đảng viên, đấu tranh trước những biểu hiện chủ quan, thỏa mãn thắng lợi, ảo tưởng về hòa bình hoặc sợ đánh địch sẽ vi phạm hiệp định.

Ở các thị xã, thị trấn, ta vận động quần chúng đấu tranh đòi địch bỏ lệnh giới nghiêm, tố cáo địch vi phạm hiệp định.

[macbupda]

Về công tác binh vận, Hiệp định Pari có hiệu lực ở Bình Phước, đa số binh lính và sĩ quan cấp dưới cả chủ lực lẫn địa phương quân ngụy rất mừng khi thấy hòa bình được lập lại, chán ghét chiến tranh, không muốn đánh nhau nữa, muốn hòa hợp dân tộc. Những nơi ta kịp thời vận động hoặc tiếp xúc, tích cực tranh thủ thuyết phục thì họ có những biểu hiện hưởng ứng hoặc tham gia hành động.

Những ngày đầu ngừng bắn hầu hết các đồn bốt trong tỉnh đều tê liệt, chấp nhận cờ của ta cắm quanh đồn bốt. Nhiều đơn vị đại đội, tiểu đoàn bảo an, chủ lực bị thúc ép hành quân giải tỏa, lấn chiếm thì tiêu cực. Sĩ quan, nhất là sĩ quan cấp úy chỉ huy đơn vị đại đội, tiểu đoàn đang phân hóa rõ rệt. Bọn ngụy quyền, tề xã, tề ấp và lực lượng kìm kẹp ở cơ sở, nhiều nơi bỏ việc hoặc nghỉ việc, một số ít chạy về thú tội với nhân dân và cách mạng.

Rõ ràng là Hiệp định mang lại hòa bình chấm dứt chiến tranh, đáp ứng đúng nguyện vọng vô cùng bức thiết của đông đảo binh sĩ ngụy và nhân viên ngụy quyền, hòa hợp hòa giải dân tộc đã mở lối ra cho họ. Diễn biến trên đây quả là một bước phát triển lan rộng và ngày một thấm sâu hơn vào hàng ngũ địch.

Với kế hoạch chuẩn bị, nhân thời cơ thuận lợi ta đã đưa lực lượng quần chúng, giáo dục binh sĩ, lực lượng vũ trang tấn công binh vận đã thu được nhiều kết quả. Cụ thể là ở Bình Long, Phước Long có gần 400 binh sĩ bỏ súng trở về với gia đình. Ở Bù Đăng, ta đã xây dựng được 12 tổ tuyên truyền về Hiệp định Pari. Ở phía đường 10 có 5 tổ, ở Hòa Đồng có 3 tổ và phía Bù Na có 4 tổ. Các tổ công tác này đều do X1 phụ trách và quản lý. Qua tuyên truyền nội dung Hiệp định Pari, chính sách 10 điểm hòa hợp dân tộc đã có 20 lính và sĩ quan địch dự nghe. Ta đã đưa vào bên trong vùng địch được 130 quyển sách 10 điểm, 655 bản Hiệp định và Nghị định thư, rải 5720 truyền đơn các loại kêu gọi binh lính, sĩ quan địch; gửi 10 lá thư tay cho ngụy quyền cấp quận trở xuống. Từ nội dung những lá thư trên đã có tác dụng làm hạn chế sự hung hăng của địch đối với quần chúng và đã có một số tề, xã, ấp đồng tình với dân, đoàn kết đấu tranh buộc quận thực hiện theo ý dân. Cờ mặt trận tung bay bao quanh quận, khích lệ được quần chúng nổi dậy cùng binh lính chống địch với khí thế mới.

Ở Đồng Xoài quần chúng bung ra khỏi các ấp chiến lược với nhiều hình thức sáng tạo để thoát khỏi sự kìm kẹp của địch. Trong vùng đồn điền cao su Thuận Lợi công nhân đòi tăng lương và dựa vào hợp đồng giữa chủ sở và chính quyền cách mạng đòi bảo đảm đời sống, không được bắt công nhân vào lực lượng phòng vệ dân sự. Do quần chúng có những lý lẽ chính đáng, buộc địch phỉ cho nhân dân ra ngoài làm ăn nhưng chúng bí mật cài bọn tình báo, gián điệp trà trộn trong nhân dân để nắm bắt tin tức hoạt động của ta. Tuy nhiên, nhờ cảnh giác cao nên bọn tình báo gián điệp không lấy được tin tức nào của ta. Trong hai năm 1973-1974 không tháng nào không có binh sĩ bỏ hoặc chống lệnh hành quân.

Về hoạt động vũ trang, sau một thời gian ngắn, lúng túng do không đánh giá đúng âm mưu và thủ đoạn mới của địch, các địa phương đã từng bước giành lại thế chủ động, kiên quyết phản công ngăn chặn các cuộc hành quân lấn chiếm của địch. Trong 6 tháng đầu năm 1973, lực lượng vũ trang đã đánh 144 trận, làm thương vong hơn 700 tên, thu và phá hủy nhiều phương tiện chiến tranh, chặn đứng các cuộc hành quân, lấn chiếm của quân ngụy.

Vùng giải phóng ngày càng mở rộng và củng cố. Tỉnh ủy và chính quyền cách mạng các cấp đã vận động nhân dân thực hiện một trong 3 công tác trọng tâm của vùng giải phóng là sản xuất lương thực, thực phẩm để vừa bảo đảm đời sống nhân dân, vừa dự trữ lương thực cho bộ đội. Nhiều nơi ở Lộc Ninh, Bù Đốp, Bình Long, Phước Long nhân dân bắt đầu dựng lại nhà ở, trường học, trạm xá, đường giao thông… Trẻ em được cắp sách đến trường, người bệnh được khám và điều trị, nhân dân đã có cái ăn, cái mặc.

Ngành giáo dục nhiều nơi ở vùng giải phóng đã cố gắng khắc phục các khó khăn về trường lớp, về sách giáo khoa, về giáo viên, đưa hoạt động giáo dục vào nề nếp. Phụ huynh học sinh thấy được tác dụng của việc đưa con em vào học không chỉ để biết chữ mà còn học được đạo đức cách mạng. Nhân dân đã tích cực đóng góp vào việc xây dựng trường học, đưa con em vào học mỗi ngày một đông. Phong trào bình dân học vụ phát triển sôi nổi, nhiều người nhất là thanh, thiếu niên đã tự giác cắp sách đến các điểm để học tập vào ban đêm. Nhờ vậy, nhiều người đã biết đọc, biết viết, có người từ các lớp học này đã trở thành giáo viên, cán bộ y tế, cán bộ lãnh đạo trong các cơ quan, các đơn vị bộ đội.

Từ ngày 6 tháng 4 năm 1973 đến 12 tháng 4 năm 1973, Thường vụ Khu ủy miền Đông đã triệu tập Hội nghị Khu uy mở rộng để nghiên cứu triển khai chỉ thị 03 của Trung ương Cục và bàn nhiệm vụ công tác đến tháng 6 năm 1973. Sau khi quán triệt chỉ thị 03, Hội nghị Khu ủy đã đề ra chủ trương và những biện pháp thực hiện nhiệm vụ của trên giao: “Kiên quyết củng cố và phát huy thế chiến lược mới, tích cực chuyển hướng phương châm, phương thức chỉ đạo, tập trung mọi cố gắng của các cấp, các ngành, lực lượng đưa cho phong trào công tác binh vận kết hợp với pháp lý Hiệp định và dựa vào lực lượng vũ trang làm hậu thuẫn, liên tục tấn công bẻ gãy các cuộc hành quân lấn chiếm của địch; tăng cường công tác thâm nhập vào dân và nắm các khối dân, giữ vững, mở rộng và không ngừng nâng cao quyền làm chủ ở vùng tranh chấp; phát triển thực lực và các phong trào đấu tranh của giai cấp từ thấp đến cao ở các vùng sâu, yếu; giữ vững và xây dựng từng bước nhưng vững chắc vùng căn cứ giải phóng…”.

[macbupda]

Bình Phước có vùng giải phóng rộng lớn tạo điều kiện thuận lợi cho lực lượng vũ trang, các cơ quan của tỉnh và là một địa bàn chiến lược có vị trí quan trọng trong công tác chuẩn bị tạo thế, tạo lực cho toàn Miền. Bình Phước còn là nơi có dự trữ chiến lược của cả chiến trường B2 nên quân và dân trong tỉnh thường nhận những chủ trương lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp, nhanh chóng. Nhiều đơn vị chủ lực Miền đứng chân trên địa bàn tỉnh đã hỗ trợ nhiều cho nhân dân và các lực lượng vũ trang đấu tranh đấu tranh với địch.

Để đưa sự nghiệp cách mạng tiến lên theo tinh thần Nghị quyết của trên, Tỉnh ủy đề ra những chủ trương sát hợp, tập trung vào ba nhiệm vụ:

- Ra sức phát động quần chúng, xây dựng vùng giải phóng vững mạnh về kinh tế và quốc phòng.

- Các cấp ủy Đảng, các ban ngành, đoàn thể quần chúng phải coi việc xây dựng lực lượng vũ trang là nhiệm vụ trung tâm, coi trọng xây dựng chất lượng đi đôi với phát triển số lượng.

- Kiện toàn các ban chỉ huy xã, ấp; bồi dưỡng cán bộ chỉ huy cấp trung đội, đại đội và cơ quan chỉ huy quân sự tỉnh, huyện, xã. Phấn đấu đến cuối năm 1973, số lượng dân quân du kích ở các huyện giải phóng chiếm 15% dân số⁽¹⁾, được giáo dục, huấn luyện cơ bản, sẵn sàng chiến đấu cùng bộ đội chủ lực giải phóng toàn tỉnh. Trong 6 tháng cuối năm 1973, tỉnh có 3.784 dân quân du kích trong đó có gần một nửa là dân tộc ít người. Cơ quan chỉ huy quân sự các cấp, đặc biệt là ở xã, được củng cố, Cán bộ ấp, xã được bồi dưỡng về chính trị, quân sự qua các lớp tập trung.

Bộ đội địa phương tỉnh, huyện được củng cố về tổ chức và nâng cao sức mạnh chiến đấu. Tỉnh có tiểu đoàn bộ binh 203, 1 đại đội hỏa lực và 2 đại đội đặc công. Các huyện đều có từ 1 đến 2 đại đội bộ binh, 1 trung đội trợ chiến và tiểu đoàn trinh sát.

Đặc biệt, Tỉnh ủy cũng chú trọng xây dựng lực lượng vũ trang trong công nhân cao su để bảo vệ vùng giải phóng. Ở các vùng giải phóng, nhiệm vụ xây dựng lực lượng bảo vệ để chống giặc, bảo vệ sản xuất và đời sống nhân dân là một trong những nhiệm vụ trọng tâm. Do đó, phong trào du kích chiến tranh được phát động trong đội ngũ công nhân cao su. 1.500 công nhân cao su của tỉnh đã tình nguyện lên đường gia nhập lực lượng vũ trang của các huyện, tỉnh và trung ương. Số công nhân còn lại vừa sản xuất, vừa tham gia du kích, dân quân tự vệ tại các đồn điền.

Tại thị trấn Lộc Ninh, trong tổng số 2.784 công nhân từ 16 tuổi trở lên đã có 655 người gia nhập du kích, dân quân tự vệ. Ngoài thời gian lao động ngoài lô cạo mủ, trong nhà máy, công nhân cao su còn được huấn luyện về quân sự, nâng cao tinh thần sẵn sàng chiến đấu.

Dân quân tự vệ, du kích đồn điền cùng các đơn vị vũ trang thường xuyên tuần tra ngoài lô cao su và bắt giữ nhiều lính ngụy lẩn trốn không ra trình diện với chính quyền cách mạng, truy bắt nhiều toán biệt kích thám sát do địch thả dù xuống phá hoại vùng giải phóng.

Tháng 10-1973, bộ đội địa phương tỉnh Bình Phước được thành lập, lấy phiên hiệu tiểu đoàn 203 (D203). Nòng cốt của đơn vị là Đại đội 31, 32 Lộc Ninh, Đại đội 70 Bình Long, Đại đội 16 Bù Đốp, các chiến sĩ đa số là công nhân cao su.

Cùng với việc xây dựng, phát triển lực lượng vũ trang, cấp ủy, chính quyền các cấp ở vùng giải phóng nêu khẩu hiệu “đoàn kết, sản xuất, chiến đấu, cải thiện đời sống” xây dựng vùng giải phóng vững mạnh về chính trị, kinh tế, xã hội. Ba phần tư số xã xây dựng được chính quyền cách mạng, một phần sáu số xã bầu cử được Hội đồng nhân dân. Thị trấn Lộc Ninh huyện Lộc Ninh và huyện Bù Đốp tổ chức chính quyền cấp huyện và thị trấn. Chính quyền cách mạng cùng nhân dân tích cực đấu tranh chống gián điệp, tình báo, phản động. Dựa vào nhân dân, lực lượng an ninh đã phát hiện và bắt nhiều toán, nhiều tên thám báo, gián điệp như toán “Trường sơn”, “Lôi hổ”, “Biệt đội sưu tầm”, toán gián điệp biệt kích C1. Có lần ta bắt 3 tên tình báo ở An Lộc với đầy đủ chứng cứ tài liệu, vũ khí, điện đài. Nhờ lực lượng an ninh hoạt động tốt nên đã hạn chế bọn tình báo, gián điệp len lỏi vào vùng giải phóng, ngăn chặn hành động phá hoại của địch. Cũng trong thời gian này, ta đã có kế hoạch đưa linh mục Vitơ người Pháp nđằm ở nhà thờ Tích Thiện (Lộc Quang, Lộc Ninh) ra vùng địch và không cho trở lại.

Song song với công tác đấu tranh chống gián điệp, tình báo, lực lượng vũ trang của tỉnh và các địa phương tập trung đánh địch.

Ngày 7-7-1973, địch tập trung lực lượng trung đoàn 9, sư đoàn 5 có xe tăng yểm trợ chia làm hai hướng từ Phú Phú Giáo lên và từ Phước Long xuống để giải tỏa đường 14, mở đường tiếp tế cho đồng bọn ở Phước Long. Lực lượng ta theo dõi các hoạt động của địch và liên tiếp trong 3 ngày (từ ngày 7 đến ngày 10-7-1973) lực lượng của trung đoàn 141 sư đoàn 7 cùng bộ đội địa phương và du kích các xã đánh nhiều trận, diệt 315 tên, bắt sống 85 tên, thu 115 súng các loại, bắn cháy 3 xe tăng M113, bắn hạ một máy bay lên thẳng và bức rút nhiều đồn bốt trên đường 14 buộc địch phải rút quân về án ngữ ở Đồng Xoài và Phước Vĩnh.

⁽¹⁾ Có tài liệu nói 13,5% dân số (T.G).

[macbupda]

Phối hợp nhịp nhàng với các trận tiến công lớn, từ tháng 7 đến tháng 10-1973 quân và dân Phước Long tổ chức nhiều trận phục kích đánh địch càn quét lấn chiếm, tiêu hao sinh lực địch, thu hẹp phạm vi kiểm soát của chúng. Cùng với hoạt động vũ trang, phong trào đấu tranh chính trị, binh vận của quần chúng phát triển mạnh.

Về binh vận, Tỉnh ủy chỉ đạo bằng mọi cách thực hiện đạt các yêu cầu sau:

+ Ở vùng địch kiểm soát:

- Tuyên truyền phổ biến sâu rộng đường lối chính sách của ta và vạch trận những luận điệu Chiến tranh tâm lý của địch cho binh sĩ và gia đình họ, làm cho họ hiểu ta, thật tin ta và sẵn sàng đi với ta.

- Kích động phong trào đấu tranh của binh lính có sự tham gia của gia đình họ, chống các cuộc hành quân lấn chiếm, bình định, chống thanh lọc, chống đôn quân bắt lính và đấu tranh đòi cải thiện đời sống.

- Xây dựng cơ sở trong lính và tề để nắm lính, nắm tề diệt ác, từng bước mở rộng quyền làm chủ vững chắc ở cơ sở.

- Đánh phá hậu cứ, kho tàng, phương tiện chiến tranh và diệt sinh lực cao cấp của địch.

+ Ở vùng địch lấn chiếm và tranh chấp cũ.

- Tổ chức lực lượng 3 mũi bao vây tấn công đồng bốt để vận động binh sĩ đào ngũ, bức rút, bức hàng hoặc trung lập các chốt chưa thể bức rút được.

- Tuyên truyền tấn công mạnh mẽ vào binh sĩ để hạn chế, ngăn chặn sự đánh phá, khủng bố của địch, tôn trọng việc tự do đi lại làm ăn và trao đổi hàng hóa giữa hai vùng.

- Nhanh chóng xây dựng cơ sở trong lính và tề để diệt ác, phá tề, phá phòng vệ dân sự, khi có điều kiện thì phát động binh lính nổi lên làm binh biến, khởi nghĩa.

- Tổ chức tuyên truyền, học tập chính sách cho quần chúng và gia đình binh sĩ.

+ Ở vùng giải phóng:

- Giáo dục tốt cho quần chúng và các lực lượng vũ trang về chính sách binh vận và công tác binh vận.

- Có lực lượng nòng cốt, bám trụ cùng quần chúng vận động binh lính địch khi chúng càn đến.

Phước Long là địa phương thực hiện tốt công tác chính trị, binh vận. Nổi nhất là phong trào đấu tranh của nhân dân các xã Bù Nho, Đa Kia, Sơn Giang, Phước Bình và ở các ấp xung quanh thị trấn Phước Bình… đòi địch thi hành Hiệp định Pari, chống càn quét lấn chiếm, chống bắn phá bừa bãi, đòi tự do đi lại sản xuất. Do đường 14 bị ta cắt nên hàng hóa, nhất là gạo ở Phước Long rất khan hiếm. Lợi dụng tình trạng thiếu lương thực, nhân dân trong các ấp chiến lược đấu tranh quyết liệt đòi địch cho ra đồng làm rẫy. Trước thực tế đó, địch buộc phải để nhân dân ra vùng giải phóng sản xuất. Thời gian đầu còn sáng đi chiều về nhưng về sau nhiều người cất chòi ở luôn ngoài rẫy. Nhiều người được ta tổ chức đã tìm cách móc nối binh lính địch ra vùng giải phóng tiếp súc với cán bộ cách mạng. Qua tuyên truyền, giáo dục những chính sách của Đảng đối với những người lầm đường, lạc lối, một số binh sĩ đã bỏ súng trở về làm ăn, hoặc phản chiến chống lại các cuộc đi càn.

Đầu tháng 8-1973, địch đưa tiểu đoàn 97 biệt động quân từ Biên Hòa về Phước Long thay vị trí chốt của tiểu đoàn 73 trên đường 14 và đưa tiểu đoàn 88 về Phước Long. Đến cuối tháng thì đưa luôn tiểu đoàn 84 biệt động quân ở Bù Na về Phước Bình Long; các đơn vị bảo an luôn thay đổi vị trí, đưa 2 đại đội bảo an ở Phước Long lên tăng viện Bù Đăng để chốt giữ đoạn đường 14, bảo vệ các đoàn xe vận tải từ Buôn Mê Thuột về Phước Long.

Để giải tỏa sân bay Phước Bình, trong tháng 7 và tháng 8, chúng bắn hàng trăm trái pháo và thực hiện nhiều phi vụ vào khu vực tây Phước Bình (từ Sơn Hà đến Suối Minh, Bửu Hiệp).

Trên trục đường 14, chúng cho từng đại đội thường xuyên mở đường, có lúc đi sâu vào khu vực rẫy ở hai bên đường để phát hiện ta, đề phòng ta tấn công. Trong một số cuộc nống ra, chúng thường bắt dân đi trước để phá mìn.

Bọn an ninh ở Chơn Thành, dùng thủ đoạn đưa tiền cho một số người vào vùng giải phóng thu mua nhôm về bán cho chúng, qua đó chúng khai thác tin tức của ta.

Bước vào mùa khô 1973-1974, thực hiện quyết tâm của Trung ương Đảng, trên địa bàn Sông Bé nói chung và địa bàn Bình Phước nói riêng, Bộ Tư lệnh Miền sử dụng một bộ phận chủ lực sư đoàn 9 và sư đoàn 7 mở đợt hoạt động tập trung tiến công tuyến phòng thủ trung gian của địch. Bị thiệt hại nặng, quân ngụy tập trung lực lượng chống trả quyết liệt. Địch tiếp tục tăng cường lực lượng, lấn và đóng thêm nhiều chốt mới để kiểm soát dân, củng cố tuyến phòng thủ từ xa bảo vệ Sài Gòn.

Ở các vùng nông thôn, nhất là vùng giải phóng địch mở chiến dịch càn quét để cướp lương thực của nhân dân vừa thu hoạch. Trước tình hình trên, cuối năm 1973 các tỉnh ủy, huyện ủy mở hội nghị chuyên đề và lập Ban chỉ đạo bảo vệ nhân dân thu hoạch lúa. Được bộ đội địa phương và du kích bảo vệ, nhiều nơi dân tranh thủ thu hoạch nhanh và lập tức trở về nhà mà không kê khai cho địch. Các đảng bộ địa phương bố trí du kích và bộ đội giúp dân thu hoạch nhanh gọn từng thửa ruộng. Lúa thu hoạch xong vận chuyển vào rừng đào hầm cất giấu hoặc lúa được cho vào bao, để rái rác trên đồng, đậy rơm che mắt địch, tìm cách báo cáo cho các tổ thu mua ban đêm tổ chức đến vận chuyển.

[macbupda]

Qua vụ mùa 1973-1974 nhân dân trong tỉnh đã đóng góp và bán cho cách mạng gần 1.000 tấn lúa. Trong khi đó, ở trong vùng căn cứ và vùng giải phóng nhân dân và các cơ quan, đơn vị vũ trang cũng tổ chức trồng lương thực và rau màu các loại để bổ sung cho du kích, bộ đội. Bộ đội địa phương tích cực tháo gỡ bom mìn, giải phóng đất, giúp dân khai hoang, vỡ đất… Cấp ủy, Ủy ban nhân dân Lộc Ninh, Bù Đốp cung cấp cho nhân dân các giống khoai mì, hạt bắp… Cán bộ các cơ quan, ban ngành, bộ đội và nhân dân đều tham gia lao động trong các “tổ đoàn kết sản xuất”. Công nhân các đồn điền cao su xưa nay chỉ quen việc trồng và cạo mủ cao su, nay cũng thay đổi tập quán, tích cực tham gia sản xuất lương thực. Trên vùng đất mới trải qua chiến sự ác liệt, bom đạn địch còn vung vãi khắp nơi, làm ra cân gạo, hạt bắp, củ khoai là vấn đề khó khăn, nan giải đôi khi phải đổi bằng máu; nhưng với tấm lòng yêu nước và căm thù giặc nhân dân ta đã quyết tâm làm ra nhiều lương thực, thực phẩm góp phần ổn định đời sống của nhân dân và giúp đỡ bộ đội.

Về hoạt động quân sự, phối hợp với bộ đội chủ lực, quân dân các huyện trong tỉnh đã đánh bại nhiều cuộc hành quân lấn chiếm của địch. Du kích Đồng Xoài đã đánh bọn địch nống ra chiến đấu hàng chục trận, diệt nhiều sinh lực địch không cho chúng chiếm đất, giành dân, tạo điều kiện cho quần chúng đấu tranh góp phần làm biến đổi tình hình chiến trường Đông Nam Bộ. Ở Bù Đăng, địch liên tiếp mở các cuộc hành quân đánh phá, có lúc cao điểm ta phải huy động lực lượng cơ quan chiến đấu. Kết hợp với khí thế chung, du kích xã 11 đã bao vây cầu 38 (trên đường 14) tiêu diệt 11 tên địch. Sau khi bị trừng trị, địch co cụm không còn hung hăng như trước.

Ở Phước Long, đầu năm 1974 toàn bộ lính chủ lực ngụy thuộc sư đoàn 5 đã rút khỏi tỉnh, thay vào đó là các tiểu đoàn biệt động quân. Quân bảo an, dân vệ qua thời gian chiến đấu với ta, một số bị ta tiêu diệt, số khác đào rã ngũ, vì thế chúng tích cực bắt lính đôn quân, tinh thần binh lính sa sút, tỏ ra ngao ngán chiến tranh trừ bọn ngoan cố hiếu chiến. Chúng tổ chức nhiều cuộc hành quân nống ra vùng ven, dùng máy bay oanh kích nhằm tạo ra một vành đai trắng phân cách giữa hai vùng. Trên trục đường 14, chúng cũng tăng cường càn quét bắn phá để khai thông đường vận chuyển tiếp tế cho bọn lính ở tiểu khu, chi khu đang bị cô lập. Có lúc, bị ta tấn công mạnh, không vận chuyển được bằng đường bộ, buộc chúng phải vận chuyển tiếp tế bằng máy bay vận tải. Riêng bộ máy kìm kẹp ở xã, ấp được chúng thay thế bằng những tên ác ôn hiếu chiến để kìm kẹp nhân dân. Trong 6 tháng đầu năm 1974, các đại đội độc lập của tỉnh và lực lượng huyện, xã đánh 55 trận, diệt 251 tên. Trong đó có những trận đánh thu được kết quả lớn như trận giải phóng Hồng Tâm, diệt địch tại khu vực hành chính Phước Bình. Du kích mật ở các xã, ấp đánh 7 trận, tiêu diệt một số tên ác ôn, qua đó đã có tác động tâm lý đến những tên ác ôn còn lại và làm cho bộ máy địch bị yếu đi.

Lợi dụng tình hình đó, các đội công tác, các tổ trinh sát cùng bộ đội địa phương, dân quân du kích các xã, ấp, tổ chức móc nối cơ sở đột nhập vào các ấp chiến lược để xây dựng phong trào. Qua một thời gian hoạt động, ở Phước Long không còn vùng trắng. Nơi nào cũng có từ 1 đến 2 chi bộ với vài đảng viên, các đoàn thể quần chúng cũng được thành lập và đi vào hoạt động.

Ở Phước Long, nhân dân vùng giải phóng tích cực sản xuất, xây dựng trạm xá, trường học, lập các đội chiếu phim lưu động để phục vụ nhân dân. Song song với việc phát triển kinh tế - văn hóa - xã hội, các cấp ủy đảng và chính quyền đẩy mạnh việc tuyên truyền giáo dục, vận động thanh niên tự nguyện đứng vào hàng ngũ du kích, lực lượng vũ trang: mỗi xã có từ một đến hai trung đội du kích, mỗi ấp có một tiểu đội du kích và một trung đội dân quân ngày đêm luyện tập sẵn sàng chiến đấu.

Nhìn chung, vào mùa khô 1973-1974, quân dân Bình Phước đã phối hợp với bộ đội chủ lực, lực lượng vũ trang giữ vững địa bàn, đánh 87 trận, diệt 387 tên địch. Trước thế chủ động và sức tiến công mạnh mẽ đều khắp của ta, địch càng lâm vào thế bị động và suy yếu nhanh chóng. Cục diện các tỉnh miền Đông nói chung và Bình Phước nói riêng đã xuất hiện thời cơ chiến lược mới.

Về phía ta, lực lượng vũ trang trong tỉnh gồm 3 thứ quân đã lớn mạnh không ngừng về số lượng, chất lượng, đã bẻ gãy kế hoạch “bình định” lấn chiếm của địch. Đường vận tải chiến lược 559, đường dây thông tin đã nối từ Hà Nội đến Lộc Ninh, tạo điều kiện về vật chất, vũ khí cho lực lượng vũ trang của tỉnh và lực lượng vũ trang của trên đóng trên địa bàn tỉnh tiến công quân địch. Trước tình hình mới, tháng 10 năm 1974, Bộ Chính trị quyết định kế hoạch chiến lược hai năm (1975-1976). Bộ Chính trị nhận định:

“Ngụy quyền Sài Gòn ngày càng suy yếu cả về quân sự, chính trị, kinh tế do sự tiến công mạnh mẽ của quân và dân miền Nam và do viện trợ của Mỹ ngày càng giảm bớt. Ở miền Nam, lực lượng ta đã mạnh hơn địch. Mỹ ngày càng gặp khó khăn cả ở trong nước và trên thế giới…”.

Trên cơ sơ đó Bộ chính trị quyết định:

“Động viên nỗ lực lớn nhất của toàn Đảng, toàn dân ở cả hai miền, trong thời gian 1975-1976, đẩy mạnh đấu tranh chính trị, kết hợp với đấu tranh ngoại giao, làm thay đổi nhanh chóng và toàn diện so sánh lực lượng trên chiến trường miền Nam theo hướng có lợi cho ta, tiến hành rất khẩn trương và hoàn thành công tác chuẩn bị mọi mặt, tạo điều kiện chín muồi tiến hành tổng công kích, tổng khởi nghĩa, tiêu diệt và làm tan rã ngụy quân, đánh đổ ngụy quyền từ trung ương đến địa phương, giành chính quyền về tay nhân dân, giải phóng miền Nam”.

Thực hiện Nghị quyết của Bộ chính trị và Nghị quyết 15 của Trung ương Cục, Tỉnh ủy Bình Phước ra nghị quyết lãnh đạo toàn Đảng bộ ra sức chuẩn bị mọi mặt để phục vụ chiến dịch. Hàng ngàn dân công từ các đồn điền cao su, các buôn làng và các vùng giải phóng ngày đêm nô nức tham gia mở đường, sửa đường làm cầu vượt suối, vận chuyển lương thực, vũ khí, đạn dược đến các khu vực tập kết đã quy định. Nhiều đơn vị chi liên lạc đến các vùng tạm chiếm vận động quần chúng, xây dựng cơ sở chính trị, phát động quần chúng, sẵn sàng nổi dậy phối hợp với các mũi tiến công quân sự.

[macbupda]

II. THAM GIA CHIẾN DỊCH ĐƯỜNG 14 - PHƯỚC LONG
TỈNH PHƯỚC LONG VÀ TỈNH BÌNH PHƯỚC HOÀN TOÀN GIẢI PHÓNG

Từ đầu mùa khô 1974-1975 ta đẩy mạnh hoạt động ở vùng đồng bằng sông Cửu Long và Tây Ninh. Khu vực “nóng nhất” ở phía tây - bắc Sài Gòn là đường 7 ngang, đường 16, đường 14, đường 8 lực lượng nghi binh ta không mở hoạt động nào lớn. Từ đó, Bộ tổng tham mưu và các cơ quan tình báo của địch thăm dò để xác định hướng tấn công chủ yếu của bộ đội ta và tìm cách đối phó. Quân ngụy cho rằng nếu ta không có khả năng đánh lớn vào mùa khô thì đó là cơ hội để chúng giành lại thế chủ động, lấn chiếm vào vùng giải phóng của ta.

Bộ tổng tham mưu ngụy nhận định ta sẽ mở chiến dịch ở vùng đồng bằng sông Cửu Long. Quân đoàn 3 ngụy cho rằng ta sẽ đánh lớn ở Tây Ninh.

Vào những tháng cuối năm 1974, sư đoàn 5 và sư đoàn 25 ngụy dồn sức vào khu vực đường 7 ngang hòng chiếm lại căn cứ Rạch Bắp và lấn sâu vào vùng giải phóng. Trên hướng Phước long tình hình khá yên tĩnh nên quân đoàn 3 ngụy chỉ đưa lên đây 2 đại đội tăng cường phòng thủ đường 14 và từ tháng 8 năm 1974 ở Phước Long địch quay về thế phòng thủ. Chúng xua quân bắt dân đào hào, đắp ụ, rào kẽm gai, xung quanh các khu căn cứ quân sự đề phòng ta tiến công. Trong khi đó, tinh thần quân lính ngụy đang hoang mang dao động manh. Nhiều binh lính địch bỏ trốn, phản chiến xảy ra ở nhiều nơi.

Đến gần cuối năm 1974, vùng giải phóng ở Phước Long được củng cố vững chắc, vùng tạm chiếm thì không còn cơ sở trắng, nơi nào cũng có chi bộ; các tổ chức đoàn thể được thành lập. Ngay trong hàng ngũ địch ta cũng đã tổ chức được một số cơ sở nội tuyến và đã cung cấp cho ta nhiều tin tức quan trọng. Trong khi đó, tháng 10 năm 1974, Tỉnh ủy được trên phổ biến kế hoạch chuẩn bị cho đợt tấn công mùa khô 1974-1975 và hướng hoạt động chủ yếu được xác định là đồng bằng sông Cửu Long và miền Đông Nam Bộ. Mục tiêu chủ yếu của chiến trường Đông Nam Bộ là Đường 14 - Phước Long.

Để chuẩn bị cho chiến dịch Đường 14 - Phước Long, Trung ương Cục và Quân ủy Miền giao nhiệm vụ cho Đảng bộ Phước Long phải đẩy mạnh hoạt động 3 mũi giáp công để kìm chân, tiêu hao, tiêu diệt sinh lực địch tại chỗ. Đối với vùng căn cứ, Phước Long vừa có nhiệm vụ chuẩn bị lương thực, hậu cần tại chỗ, vừa chuẩn bị địa bàn đứng chân cho các đơn vị chủ lực lớn, mở đợt tiến công tiêu diệt địch. Tỉnh ủy và Tỉnh đội phối hợp với Quân đoàn 4 khẩn trương chuẩn bị các mặt cho chiến dịch, thông qua quyết tâm trước Trung ương Cục, Quân ủy Miền.

Chấp hành mệnh lệnh của cấp trên, quân dân Phước Long khẩn trương chuẩn bị mọi mặt: ở vùng yếu, các đội công tác và các đoàn cán bộ ngày đêm bám địa bàn, xây dựng cơ sở cách mạng, vận động đưa dân ra vùng giải phóng. Ở vùng căn cứ, Tỉnh ủy chỉ đạo nhân dân khẩn trương thu hoạch vụ mùa dự trữ lương thực chuẩn bị chiến đấu, xây dựng hầm, hào tránh bom pháo, xây dựng hệ thống xã chiến đấu, chuẩn bị vùng an toàn ở hướng Tây - Nam Phước Bình, hướng dọc sông Đồng Nai, phía Bù Đăng để đón dân vùng tạm chiếm, phối hợp với hậu cần Miền chuẩn bị các trạm xá để cứu chữa thương binh và nhân dân bị thương, đồng thời chuẩn bị các trại giam giữ tù, hàng binh địch.

Cũng trong tháng 12-1974, Trung ương Cục và Quân ủy Miền giao nhiệm vụ cho Bình Phước dùng lực lượng bộ đội địa phương tiến công tiêu diệt chi khu quân sự “Bù Đốp lưu vong” để mở màn chiến dịch, sau đó phối hợp với bộ đội chủ lực tiến công giải phóng Phước Long.

Nhận nhiệm vụ trên giao, Tỉnh ủy gấp rút tổ chức bố trí lực lượng, và lập Bộ chỉ huy tiền phương do đồng chí Đỗ Văn Nuống (Tư Nguyện) Bí thư Tỉnh ủy, Chính ủy trực tiếp lãnh đạo mũi tiến công này. Các thành viên khác: Lê Hùng Tỉnh đội trưởng - Chỉ huy trưởng, Nguyễn Đôn Kính (Bảy Kính), Năm Nhường, Ba Minh.

Đêm 12 rạng ngày 13 tháng 12 năm 1974, trong khi các đơn vị chủ lực hành quân về hướng Bù Đăng - Đường 14 thì Tiểu đoàn 212 và các đơn vị U11, U13 của Phước Long đồng loạt nổ súng tiêu diệt chi khu “Bù Đốp lưu vong”, ta vừa chiếm giữ trận địa vừa truy quét địch xung quanh, vừa nghi binh kéo địch để tạo điều kiện cho bộ đội chủ lực tập trung vào các hướng tiến công chủ yếu.

Đánh xong căn cứ “Bù Đốp lưu vong”, một đại đội của tiểu đoàn 208 và đại đội địa phương Bù Đốp cùng đại đội cối 82 được giao nhiệm vụ giữ căn cứ, lập trận địa ở đông nam Thác Mơ chờ đánh địch phản kích. Đại đội 1 (tiểu đoàn 208) sau 4 ngày truy quét địch ở khu vực Phước Lộc, trở về đứng chân ở Bù Rạc. Ngày 14 tháng 12 năm 1974 quân ta giải phóng Bù Đăng. Ngày 15 tháng 12 đánh chiếm yếu khu Bù Na.

Ngày 17 tháng 12 năm 1974, địch đưa hai tiểu đoàn thám kích đến tái chiếm lại chi khu “Bù Đốp lưu vong”. Lực lượng ta chiến đấu quyết liệt với địch. Đến ngày 22 tháng 12 ta hoàn toàn làm chủ trận địa và tiêu diệt nốt đồn Thác Mơ, Phước Quả, Phước Tín, Phước Lộc… Sau trận đánh, Tỉnh ủy Bình Phước tập trung các phân đội trực thuộc của tiểu đoàn 208 thành lập đại đội 54, lấy thêm đại đội 14 và đại đội 1 Bù Đốp thành lập tiểu đoàn Bà Rá, do đồng chí Bùi Văn Bạc làm tiểu đoàn trưởng, đồng chí Ngoan làm chính trị viên. Sau khi giải phóng Phước Long, tỉnh thành lập tiểu đoàn Bù Na gồm C54 bộ binh, C14 trợ chiến, 1b trinh sát, C1 và số còn lại của tỉnh xuống Chơn Thành.

Mất chi khu “Bù Đốp lưu vong”, tất cả các đồn bốt ở tiểu khu Phước Long được địch tăng cường đề phòng.

[macbupda]

Ngày 26 tháng 12 năm 1974 ta đánh chiếm chi khu quân sự Đồng Xoài. Tuy vậy, quân địch ở tiểu khu Phước Long vẫn chủ quan cho rằng đó chỉ là những hoạt động nhỏ của ta nhằm phối hợp với các hướng tiến công khác trên toàn miền. Trong cuộc họp ngày 17 tháng 12 tại Vũng Tàu do Thủ tướng ngụy quyền Trần Thiện Khiêm chủ trì, tướng ngụy Dư Quốc Đống, Tư lệnh quân đoàn 3 đã nhận định: “Tình hình Phước Long sôi động, nhưng đó không phải là trọng điểm tiến công của Việt cộng. Trọng điểm vẫn là Tây Ninh”. Còn tên tỉnh trưởng kiêm tiểu khu trưởng Phước Long thì cho rằng: “Lực lượng của đối phương chỉ ở cấp tiểu đoàn kết hợp với lực lượng địa phương nhưng do bị tấn công bất ngờ nên ta thua”. Từ những nhận định đó, quân đoàn 3 ngụy không tăng viện lực lượng lên Phước Long. Nhưng sau khi ta diệt chi khu Đức Phong (Bù Đăng), yếu khu Bù Na thì làm chủ tình hình trên đoạn đường 14 và đang tiếp tục truy quét địch, bức rút trên 50 đồn bốt, chiếm 2 chi khu, 1 yếu khu. Kết thúc giai đoạn 1 của chiến dịch.

Sau một thời gian ngắn chuẩn bị, đêm 20 rạng 21-12-1974 chiến dịch chuyển sang giai đoạn 2, bộ đội chủ lực cùng với địa phương Phước Long đánh tiêu diệt chi khu “Bù Đốp lưu vong” lần thứ 2 từ ngày 7 tháng 12, các đồn bốt trên tuyến đường từ Phước Bình đến ngã ba Đức Liễu đều bị ta tấn công.

Ngày 26-12 bộ đội ta tiến công diệt chi khu quân sự Đồng Xoài. Đồng Xoài bị thất thủ, Phước Long và quận lỵ Phước Bình bị bao vây cô lập.

Rạng sáng ngày 31 tháng 12 năm 1974, sau loạt pháo mở đường, lực lượng ta gồm Tiểu đoàn BB4, Tiểu đoàn BB5 (Trung đoàn 165), Tiểu đoàn BB3 (Trung đoàn 141) kết hợp cùng lực lượng địa phương từ các hướng đồng loạt nổ súng tiến công vào tiểu khu Phước Long, quận lỵ Phước Bình, sân bay Phước Bình, trung tâm viễn thông Bà Rá. Chiều ngày 31 tháng 12 các vị trí xung yếu của Phước Bình đều bị ta tiêu diệt. Đêm 31-12 ta chiếm núi Bà Rá. Cùng lúc đó bộ đội địa phương kết hợp với bộ đội chủ lực bao vây các mục tiêu của địch.

Sáng ngày 1 tháng 1 năm 1975, hai cánh quân từ Thác Mơ và Phước Quả của ta thọc sâu, tiến công địch tại cầu Suối Dung và Tư Hiền. Các cánh quân khác tiến công các ấp chiến lược, xung quanh các đồn bốt phòng thủ của địch. Vòng vây thị xã Phước Long ngày càng khép chặt.

Ngày 2 tháng 1 năm 1975, quân ngụy sau 3 ngày bị mất chi khu Phước Bình, sân bay, cao điểm núi Bà Rá, ngã ba Tư Hiền 1, 2, 3 cửa ngõ thị xã bị uy hiếp có nguy cơ bị mất, quân đoàn 3 ngụy dự kiến tăng viện lực lượng biệt kích dù với ý định tăng thêm sức phòng thủ thị xã, cầm cự kéo dài thời gian để đổ thêm lực lượng đến cứ nguy cho Phước Long.

Về phía ta, sau 3 ngày chiến đấu ta phát triển thuận lợi, đánh chiếm được các mục tiêu mà kế hoạch đề ra, tạo bàn đạp, đưa đội hình bộ binh, xe tăng, pháo binh áp sát mục tiêu hình thành thế bao vây tiểu khu Phước Long.

Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương chủ động từng ngày từng giờ. Ta bắt đầu nổ súng tiến công vào thị xã Phước Long tiêu diệt từng mục tiêu của địch. Được nhân dân tiếp tế lương thực, đạn dược, thuốc men kịp thời đầy đủ và chuyển tải thương binh về tuyến sau, bộ đội chiến đấu quyết liệt, giành nhau với địch từng góc phố, ngả đường, từng công sự, căn nhà. Cuộc chiến đấu diễn ra quyết liệt đến trưa ngày 6-1-1975 lá cờ chiến thắng tung bay trên nóc dinh tỉnh trưởng Phước Long. Lúc này thị xã Phước Long hỗn loạn. Binh lính địch, số tháo chạy, số bỏ ngũ, số đầu hàng. Nhân dân hướng dẫn bộ đội ta truy quét tàn binh địch và nổ súng tiêu diệt các mục tiêu còn lại. Đến 19 giờ ngày 6 tháng 1 năm 1975 Phước Long hoàn toàn giải phóng.

Sau 25 ngày đêm chiến đấu liên tục bộ đội chủ lực và quân dân Bình Phước đã diệt và bắt sống toàn bộ ngụy quân, ngụy quyền ở Phước Long thu 5.000 súng các loại, 10.000 đạn đại bác và nhiều phương tiện chiến tranh, bắn rơi 5 máy bay, giải phóng hơn 50.000 dân.

Sau giải phóng, các đơn vị chủ lực và quân dân Bình Phước đã phá hủy các trụ sở làm việc, chiếm giữ các hệ thống phòng thủ sẵn sàng đánh địch phản kích; đồng thời sơ tán dân ra vùng giải phóng, cấp phát lương thực, thực phẩm cho dân. Mặt khác, phát động phong trào nhân dân đào hầm tránh bom, pháo, cắm chông ở các trảng trống để chống máy bay đổ bộ.

Quyết không để giặc tái chiếm Phước Long, ta tổ chức Ban chỉ huy phòng thủ gồm một số đồng chí ở quân đoàn. Đồng chí Lê Hùng làm Phó chỉ huy. Ban quân quản có Lê Hùng, Bảy Kính.

Mất Phước Long, ngụy quyền Sài Gòn rất hoang mang. Thiệu lên đài truyền hình kêu gọi “toàn quốc dành 3 ngày để cầu nguyện cho Phước Long” và hắn tuyên bố “sẽ tái chiếm Phước Long”.

[macbupda]

Sáng ngày 10 tháng 1 năm 1975 địch dùng trực thăng đổ quân để giải tỏa, tái chiếm Phước Long. Nhưng khi máy bay vừa hạ độ cao để đổ quân xuống đồi 230, lập tức các đơn vị cao xạ của ta nổ súng bắn rơi một số máy bay. Số còn lại hoảng hốt bay thẳng về Sài Gòn. Ở hướng gần cầu Đăk Lung địch cũng dùng máy bay lên thẳng đổ quân. Khi máy bay còn quần thảo trên cao đã bị cao xạ của đơn vị phòng không ta bắn rơi 2 chiếc. Số còn lại bay về.

Kế hoạch giải tỏa Phước Long bị thất bại, địch chạy về hướng Quảng Đức trưa ngày 6 tháng 1 năm 1975 giặc điên cuồng dùng máy bay ném bom xung quanh khu vực Phước Long và căn cứ Đăk Lung giết chết hàng trăm thường dân vô tội. Quân dân Phước Long được sự hỗ trợ của bộ đội chủ lực đã anh dũng đập tan âm mưu giải tỏa của địch, giữ vững thành quả đã giành được.

Lần đầu tiên trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, trên toàn miền, quân dân ta đã giải phóng hoàn toàn một tỉnh ở ngay cửa ngõ phía bắc Sài Gòn. Phước Long đã trở thành bàn đạp chiến lược quan trọng ở miền Đông Nam Bộ, một địa bàn đứng chân của khối chủ lực cơ động Miền. Chiến thắng Đường 14 - Phước Long có ý nghĩa nhiều mặt: chiến thuật, chiến dịch, chiến lược, tạo thế và xây dựng lực lượng ở chiến trường B2; là một thực tiễn lớn để đánh giá khả năng phản ứng của ngụy và khả năng can thiệp trở lại của Mỹ, góp phần hạ quyết tâm chiến lược giải phóng hoàn toàn miền Nam.

Chiến thắng Phước Long, quân dân miền Đông Nam Bộ đã phá tan vành đai phòng thủ kiên cố, tiền đồn án ngữ của quân đội ngụy, cửa ngõ vào Sài Gòn - sào huyệt cuối cùng của ngụy. Qua đó đã phơi bày uy lực của binh khí, kỹ thuật hiện đại Mỹ và khả năng chống đỡ tuyệt vọng của đội quân chủ lực tay sai đang dao động trước quả đấm sấm sét của bộ đội chủ lực cùng quân dân Phước Long.

Giải phóng hoàn toàn tỉnh Phước Long đã đánh dấu cuộc đọ sức giữa ta và địch, giữa chính nghĩa và phi nghĩa, tạo được một hậu phương mới, một bàn đạp tiến công, một binh trạm dừng chân cho xe tăng, pháo và các đơn vị vũ trang. Từ chiến thắng này đã động viên, cổ vũ, thôi thúc tinh thần quần chúng và toàn quân ta trên mọi miền đất nước tiến lên giải phóng; thế và lực của ta trên chiến trường miền Nam nói chung và miền Đông Nam Bộ nói riêng càng lớn mạnh hơn bao giờ hết. Tiền đề thắng lợi trong cuộc chiến tranh cách mạng, giải phóng miền Nam càng rõ nét.

Sau chiến thắng Phước Long, ngày 8 tháng 1 năm 1975, Bộ Chính trị Trung ương Đảng đã ra nghị quyết nêu rõ: “Chiến thắng Phước Long mở ra khả năng giành tháng lợi theo phương án dự kiến 2 năm 1975-1976 và quyết tâm kết thúc chiến tranh sớm trong năm 1975 khi thời cơ đến. Ta có đầy đủ quyết tâm và điều kiện thắng địch, hoàn thành cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân ở miền Nam, tiến tới hòa bình thống nhất Tổ quốc”.

Ngày 31-1 nhân dân Phước Long hân hoan đón đoàn đại biểu Ủy ban Mặt trận giải phóng và Ủy ban nhân dân cách mạng tỉnh Bình Phước do đồng chí Đỗ Văn Nuống (Tư Nguyện) dẫn đầu đến thăm đồng bào Phước Long, Phước Bình và dự mít tinh chào mừng Phước Long giải phóng. Trong buổi lễ long trọng này, thay mặt Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân, Ủy ban Mặt trận giải phóng Bình Phước, đồng chí đã biểu dương những đóng góp to lớn của quân dân Phước Long đã góp phần làm nên chiến thắng. Đồng thời đồng chí cũng nhắc nhở Đảng bộ và nhân dân luôn đề cao cảnh giác, sẵn sàng chiến đấu chống phản kích để giữ vững thành quả cách mạng, sớm ổn định đời sống nhân dân và tích cực tham gia mọi hoạt động để góp phần cùng cả nước tiến lên giành thắng lợi cuối cùng.

Thực hiện chỉ đạo của Tỉnh ủy, quân dân Phước Long hứa quyết tâm đoàn kết gắn bó với dảng, chính quyền và Mặt trận cùng nhau ra sức bảo vệ chính quyền cách mạng, xây dựng cuộc sống mới và tích cực tham gia mọi hoạt động cách mạng để góp phần cùng cả nước tiến lên giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc.

Sau khi ta giải phóng hoàn toàn tỉnh Phước Long (6-1-1975) bọn địch ở An Lộc (Bình Long) ngày đêm cố thủ dưới các chiến hào, trong lúc đó ngày 20-3, hai sư đoàn ngụy  lại bị cầm chân ở Tây Ninh. Không có khả năng tiếp viện cho nhau, và biết chắc sẽ bị tiêu diệt, ngày 22-3-1975 địch rút chạy về Chơn Thành kết hợp với bọn ngụy ở Chơn Thành trấn giữ cửa ngõ vùng Tây Bắc Sài Gòn.

Trước diễn biến mới, ngày 20 tháng 3 năm 1975, theo chỉ đạo của Bộ Chỉ huy Miền, lực lượng vũ trang tỉnh Bình Phước tạm dừng hành quân ra giải phóng Gia Nghĩa (nhiệm vụ đã giao ban đầu) và cấp tốc quay lại, từ hướng Bù Đốp, hành quân xuống bao vây Bình Long để lực lượng Bình Long xuống bao vây Chơn Thành. 8 giờ tối ngày 23 tháng 3 năm 1975, nhận được thông báo của Miền về việc trong đêm địch ở Bình Long rút chạy xuống Chơn Thành để tiếp tục xuống Lai Khê, đồng thời bàn với Bí thư Huyện ủy Năm Phong, các đồng chí Huyện đội (Út Trơn, Ba Liệt) đưa đại đội địa phương tổ chức bao vây phía nam, nghi binh là trung đoàn để cầm chân địch. Trưa 24 tháng 3 năm 1975 lực lượng tỉnh phối hợp lực lượng Quân đoàn 4 đánh Chơn Thành.