Phim Mùi Cỏ Cháy
Tác giả kịch bản bộ phim là nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm. Tên phim lấy ý tưởng từ bài thơ
Phương ấy của anh, viết về sự hi sinh của bộ đội trong cuộc chiến khốc liệt tại Thành cổ Quảng Trị 1972.
Năm 2009, các ccb 6/9/71 họp mặt kỉ niệm ngày nhập ngũ tại Quán Gió, Hoàng Nhuận Cầm có thông báo đang triển khai làm bộ phim này. Hôm đó khá đông, phòng thì nhỏ nên ồn ào như ong vỡ tổ. Phùng Huy Thịnh, một ccb-sv ĐHTH cổ xúy đọc bài thơ như gào lên mà anh em cũng không thể nghe hết được bài thơ Phương ấy.
Câu chuyện xuyên suốt trong phim là 4 bạn sinh viên cùng lớp nhập ngũ 6/9/71, những ngày huấn luyện gian khổ khẩn trương ở ngoài Bắc, vừa hành quân đi B vừa huấn luyện, rồi vào chiến trường Quảng Trị chiến đấu tại Thành Cổ; 3 bạn hi sinh còn 1 chiến đấu vào đến tận giải phóng Sài gòn 30/4/1975.
Câu chuyện không phức tạp, gay cấn li kì nhưng mạch chuyện nhanh và hấp dẫn bằng những hành động và các tiểu cảnh giàu chất lính. Cảnh bộ đội vượt sông Thạch Hãn, cảnh chiến đấu dũng cảm, ác liệt nơi chiến hào, điểm chốt, những chiến sĩ bị thương, hi sinh trong khói lửa, mưa gió, tiếng súng chát chúa, tiếng uỳnh oàng dữ dội của bom, pháo có lẽ là điểm nhấn về mảng màu chiến tranh của bộ phim mà Đạo diễn Hữu Mười và tác giả Kịch bản – ccb 6/9/71 Hoàng Nhuận Cầm muốn tái hiện lại sự khốc liệt của 81 ngày đêm tại “cối xay thịt” Thành cổ Quảng Trị 1972. Là người trong cuộc ngày ấy, nhiều ccb không khỏi xúc động và rớm lệ khi xem những cảnh khốc liệt và hi sinh này.
Mùi Cỏ Cháy là phim về đề tài chiến tranh nhưng tình yêu, tình vợ chồng thời chiến cũng được đề cập và xử lý mềm mại và ấn tượng bằng ngôn ngữ điện ảnh dung dị và giàu tính nhân văn. Có đến 4 cặp đôi trong phim. Cặp bố mẹ của một bạn ra tòa li dị tạo cảm giác nặng nề, có lẽ các tác giả làm phim muốn tạo một hoàn cảnh buồn cho người lính trước khi ra trận chăng ? còn cặp vợ chồng đại đội trưởng và vợ chồng chị chủ nhà bộ đội đóng quân đều để lại cảm giác tốt vì nó chân thật và nhẹ nhàng. Có lẽ điểm nhấn của mảng này là cặp tình yêu của lính và cô thôn nữ nơi đơn vị đóng quân. Những năm chiến tranh có biết bao những cặp tình yêu tuổi trẻ hứa hen, chờ đợi như thế ở các làng quê miền Bắc nơi những người lính đóng quân huấn luyện tân binh. Thật thi vị và hữu tình, cảnh anh lính binh nhì trẻ măng đang “cưa” em thôn nữ xinh đẹp chân quê bên giếng nước yên bình. Khi người lính hi sinh nơi chiến địa, đồng đội anh lấy ra trong túi áo anh chiếc khăn mùi xoa có thêu chữ Kỷ Niệm và chiếc cặp ba lá thấm máu là hình ảnh làm thổn thức bao con tim người xem phim.
Phim về đề tài chiến tranh không dễ làm, nếu không muốn nói là gai góc, nhất là động đến kinh phí tốn kém. Cho nên cũng dễ hiểu vì sao chúng ta không có nhiều phim về đề tài này sau gần 40 năm cuộc chiến đã lùi xa.
Sau buổi chiếu Mùi Cỏ Cháy tại Rạp Ngọc Khánh ngày 11/12/11 chiêu đãi các ccb một thời Quảng Trị xem, nhóm anh em ccb giao lưu trao đổi về một số tiểu tiết trong phim chưa thật đạt về tính chân thực của bối cảnh ngày ấy, thí dụ cảnh bộ đội hành quân đi B ngồi trên ô tô khi chạy qua cánh đồng làng đã thả những bức thư viết vội xuống đường để các bà, các chị đang làm đồng ven đường nhặt gửi giúp bưu điện. Cảnh này, ngày ấy đầu năm 72 những đoàn tàu quân sự đầy lính hành quân đi B khi tàu qua Hà Nội, những đoạn chắn tàu phố Trần Phú, Nam Bộ, Nguyễn Khuyến, rồi ga Hàng Cỏ, các điểm chắn tàu có đông người xuôi xuông mãi Văn Điển, Thường Tín lính thò đầu qua cửa sổ vẫy chào ồn ã tạm biệt và ném xuông những bức thư “nhờ gửi bưu điện giúp” như thế, có điểm trong nội thành thư bay trắng như đàn bướm trông thật cảm động. Tác giả kich bản Hoàng Nhuận Cầm giãi bày biết vậy nhưng do kinh phí eo hẹp nên không làm được như mong muốn. Nhứng toa tàu đầy lính trẻ măng thò đầu qua các ô cửa sổ ồn ào, hát, vẫy tay chào tạm biệt đi B là hình ảnh in đậm một thời thanh niên miền Bắc lên đường vào Nam chiến đấu, nó mang tính dấu ấn, hoành tráng và sinh động hơn nhiều cảnh trong phim.
Trận chiến ác liệt tại Thành Cổ được dàn dựng quay tại khu vực Đồng Mô, gần thị trấn Xuân Mai và trục đường Xuân Mai-Sơn Tây. Đây là vùng đất đồi, bán sơn địa nên đất ở đây là đất sạn, màu sáng khác nhiều với màu đất và hầm hào ở Thành Cổ. Khi mưa, đất bán sơn địa Đồng Mô tạo màu nước và trông không sũng nước cho ta cảm giác một chiến địa ở vùng gò đồi nhiều hơn là chiến địa, hầm hào “nhão nhoét”, thâm lạnh khó chịu tại Thành Cổ Quảng Trị ngày ấy đang khốc liệt, gian khổ của lính trong mùa mưa của Quảng Trị. Cảnh trí nơi chiến địa cũng bị hạn chế trong không gian hẹp, chỉ có mấy khung nhà và ít đoạn hầm hào .., ít hoặc không có phông nền không gian hỗ trợ cũng làm giảm tính qui mô và sự khốc liệt của cuộc chiến nơi đây.
Nhóm 4 bạn Hoàng-Thành-Thăng-Long trong Mùi Cỏ Cháy là hình ảnh khái quát của hàng nghìn sinh viên nhập ngũ 6/9/71, quê khắp các tỉnh thành miền Bắc, từ hàng chuc trường Đại học và Cao đẳng. Tác giả kịch bản Hoàng Nhuận Cầm, qua đặt tên 4 nhân vật này Hoàng-Thành-Thăng-Long dụng ý họ đại diện cho lớp học sinh, sinh viên Hà Nội lên đường ra trận ngày ấy liệu có làm giảm tính khái quát và quảng đại của bộ phim không ?
Cảnh lính vượt sông Thạch Hãn vào Thành Cổ, có anh hỏi đồng đội đây là sông gì có thực tế không. Chúng ta, những người lính sinh viên, học sinh tuy mới 19 đôi mươi, qua thời gian huấn luyện, học tập, rồi nhận nhiệm vụ vào trận, mà là đơn vị bộ binh chứ có phải làm đặc vụ tình báo được thả dù hay được bí mật đưa đến bất chợt một địa điểm xa lạ nào đó đâu mà lại hỏi vậy. Rồi hình ảnh dế và ve sầu được nhấn mạnh quá cũng làm nhạt sự vô tư quá mức của các lính học sinh-sinh viên. Các tác giả đã dễ dãi và cường điệu ở những chi tiết này.
Phim cũng còn một số tiểu tiết sơ sài, không sát thực cũng do nhiều yếu tố về kỹ thuật công nghệ điện ảnh của chúng ta nói chung còn yếu và do cả yếu tố về cơ sở vật chất hiện đại còn thiếu và không đủ kinh phí để làm kỹ càng và công phu hơn.
Phim Mùi Cỏ Cháy, bỏ qua một số tiểu tiết chưa như ý - như chính các tác giả phim nói, thì đây là một bộ phim hay về đề tài chiến tranh, là thành công của đoàn làm phim, nhất là ghi nhận kết quả và tâm huyết của tác giả Biên kịch, nhà thơ, ccb 6/9/71 Hoàng Nhuận Cầm đã ấp ủ kịch bản này mấy năm nay.
Cuộc chiến khốc liệt tại Thành Cổ Quảng Trị đã lùi xa gần 40 năm. Lớp lứa chúng tôi ngày ấy mới 19 đôi mươi, nay tóc đã bạc, đã sang sườn dốc của cuộc đời, được xem lại những hình ảnh của mình một thời hi sinh gian khổ càng thương nhớ những người bạn, đồng đội của mình còn nằm lại dưới dòng sông Thạch Hãn, các nghĩa trang, và trong lòng đất tại Quảng Trị. Cho nên phim Mùi Cỏ Cháy, nói như Đạo diễn Hữu Mười tại buổi chiếu đãi phim, là sự tri ân đối với những người lính đã hi sinh. Các tác giả và ê kíp làm phim với cái tâm thật đáng trân trọng. Xin cảm ơn các anh và hi vọng phim sẽ được những giải cao tại Liên hoan phim lần này và sẽ được công chúng đón nhận, đánh giá cao khi công chiếu từ ngày 22/12 tới.
Tân Vĩnh, 13/12/2011
CCB Quảng trị chụp ảnh với Tác giả biên kịch Hoàng Nhuận Cầm ( người thứ 7, hàng sau từ trái sang ) và 4 diễn viên đóng vai Hoàng, Thành, Thăng, Long ( ngồi hàng trước )