Cuộc chạy đua Tổng thống

[selene0802]

Ngày thứ tư, mùng 4 tháng 11, tướng về hưu Albert Macasov tại buổi mít tinh cạnh Đài truyền hình Oxtankino đã hứa “sẽ tống sang thế giới bên kia chục tên Do Thái hút máu người”. Đây chính là cái cớ để cho tất cả các sự kiện tiếp theo xảy ra. Buổi chiều hôm đó tất cả những đại biểu tỉnh táo trong Duma đã đòi lên án, buộc tội Makashov vì chủ nghĩa bài Do Thái. Người ta lên án, thoả thuận mãi rồi soạn thảo một Nghị quyết rất mềm mỏng, gần như dịu dàng “Về việc không chấp nhận những hành vi và phát ngôn làm phức tạp quan hệ giữa các dân tộc trong Liên bang Nga”. Nhưng rồi Nghị quyết cũng không được thông qua. Lô gích của đa số đỏ là: Nếu chính sách kinh tế của Yeltsin dẫn đến “diệt chủng dân tộc Nga” thì việc kêu gọi triệt hạ dân Do Thái là... có thể được! Kể ra tâm can của vị tướng này đang dằn vặt lắm! Còn lên án ông ta nỗi gì bây giờ?

Thật xấu hổ. Kinh tởm. Đúng, tất nhiên, chủ nghĩa bài Do Thái đã từng tồn tại dưới chính quyền Xô-viết, hơn nữa lại công khai, ở quy mô quốc gia dưới chiêu bài “đấu tranh chống chủ nghĩa Xion và chủ nghĩa đế quốc”, nhưng sự lô mãng, công khai đến nhường ấy, và lại còn từ một diễn đàn cấp cao, thì chưa ai dám cho phép mình được thể hiện.

Chủ nghĩa bài Do Thái - cũng như bất kỳ một hình thức phân biệt chủng tộc nào - thật là điều độc ác ghê tởm. Nhưng nói rằng nó có cội rễ nào đó sâu sắc trong xã hội ta, trong nhân dân ta thì tôi không thể tin được. Cuộc sống bình yên hơn, sung túc hơn, ổn định hơn thì tất cả mọi người dần dần sẽ quên đi vấn đề này.

Ngày hôm sau tôi tuyên bố chính thức: “Bất kỳ một mưu toan nào nhằm vào mục đích nhục mạ tình cảm dân tộc, hạn chế, ngăn cản các quyền của công dân vì dấu hiệu sắc tộc sẽ bị xử lý theo Hiến pháp và Pháp luật của Liên bang Nga”.

Nhưng Tổng công tố “sấm sét” của chúng ta chẳng hiểu sao lại luống ca luống cuống. Theo đề nghị của Bộ Tư pháp, Tổng Công tố cũng phải tiến hành kiểm tra những phát ngôn bài Do Thái theo những chuẩn mực luật pháp. Nhưng... Thật bất tiện khi phải thẩm vấn một con người đáng kính, một Nghị sĩ Quốc hội. Tổng công tố đứng đầu là Scuratov, không tìm thấy trong phát ngôn của Macasov yếu tố cấu thành tội phạm và đã đình chỉ vụ án.

Victor Iliukhin, Nghị sĩ Duma - đảng viên cộng sản đã tuyên bố rằng trong giới thân cận Tổng thống có quá nhiều người “gốc Do Thái”, và đề nghị thông qua một Nghị quyết của Duma... về vấn đề này. Nước Nga có hẳn một tỉnh - vùng Krasnodar - nơi đây việc chửi rủa bọn Do Thái và bọn “Xionit” trở thành mốt và tất cả mọi người đều làm việc này, từ các đại diện của những đảng cánh hữu đến những người cộng sản cuồng nhiệt, từ lãnh đạo Văn phòng Tổng thống địa phương đến vị thống đốc. Đài truyền hình Krasnodar lại cổ vũ cho các phát ngôn kiểu này. Bí thư Thành uỷ Đảng cộng sản Liên bang Nga Thành phố Matxcơva Kuvaev hùng hồn tuyên bố. Dẫu Macasov có phát ngôn không đúng “nhưng chúng tôi đoàn kết với ông ấy”. Tại các cuộc mít tinh, Genadi Ziuganov bao giờ cũng kề vai cùng Macasov. Còn tướng Macasov như được lên dây cót tại khắp các cuộc gặp, các chuyến đi tới mọi miền đất nước cứ luôn mồm rêu rao “âm mưu Do Thái... âm mưu Do Thái...”.

Toa tàu đã chuyển bánh, không thể nào dừng lại được. Đến cuối tháng 2 ở Novochercasy, khi phát biểu trước những người Cô-dắc, vị tướng này đã tuyên bố. “Tất cả những gì vì lợi ích nhân dân đều là hợp pháp. Quần chúng luôn luôn đúng. Chúng ta sẽ là những người bài Do Thái và chúng ta phải chiến thắng”.
Dư luận xã hội đã phản ứng rất gay gắt. Gaidar gọi Macasov là “tên chống Do Thái mang tính thú vật” và vì Đảng cộng sản đoàn kết với Macasov, nên có thể bị coi là một đảng Quốc xã. Hiện nay chúng ta có quyền... đặt lại vấn đề về cấm Đảng cộng sản hoạt động.

Tất cả các báo đều đầy bài viết về Macasov, tranh biếm hoạ, đả kích Macasov. Ông ta trở thành một hình tượng quen thuộc. Tính chất bệnh hoạn trong “thế giới quan” của ông ta đến mức nhiều người đã phải thốt lên: Thôi đủ rồi, viết về ông ta quá đủ rồi, hãy quên cái vị tướng về hưu này đi.

Nhưng, cái tính chất nước đôi của tình hình là ở chỗ phản ứng chính thức của chính quyền hầu như không có gì, ngoài một tuyên bố của tôi. Bộ Tư pháp không tìm ra cơ sở pháp lý để cấm Đảng cộng sản hoạt động với tư cách là một đảng có hành vi phản Hiến pháp. Vụ án Macasov bị ỉm đi ở Viện Công tố. Primakov thì uỷ quyền cho một cái bộ khiêm tốn là Bộ các vấn đề dân tộc bày tỏ quan điểm chính thức của Chính phủ. Còn bản thân Primakov thì chống việc cấm Đảng cộng sản hoạt động: “ Tôi có thái độ hét sức tiêu cực đối với việc này”.

Cũng chính mùa thu đó, ngày 20 tháng 11 năm 1998, tại S. Peterburg xảy ra một thảm kịch - vụ giết hại bà Galina Vasilievna Starovoitova. Tin này làm tim tôi thắt lại: Galina Vasilievna nhiều năm trên chính trường là mẫu mực của sự đúng đắn nhân đạo, trung thành với các lý tưởng của chúng ta. Starovoitova không hề cản trở hoặc quấy phá ai, bà là một người lý tưởng trong chính trị. Vậy ai đã giết bà ấy? Bọn cuồng tín cháng? Bệnh điên cuồng cộng sản cuối năm 1998 đầu năm 1999 bùng lên đến mức trong các vụ án mạng có sự tham gia của các phần tử quá khích, cực đoan tả khuynh là hoàn toàn có thể. Điều đó tạo nên không khí lo âu, thiếu tin tưởng, ai đó còn sợ hãi, khiếp đảm.

[selene0802]

Tôi đã chú ý theo dõi và giờ đây, nhiều tháng đã qua đi, tôi vẫn tiếp tục theo dõi quá trình điều tra. Trên bàn làm việc của tôi còn có một báo cáo đề ngày 4 tháng 7 năm 2000. Hiện nay cuộc điều tra đang tiến hành theo ba hướng giả thiết chính. Tất nhiên tôi sẽ không làm cái việc phán xét khả năng nào sẽ dẫn đến phát hiện được bọn tội phạm. Hy vọng rằng bọn tội phạm sẽ bị bắt và bị trừng trị.

Các sự kiện diễn ra rất nhanh. Những người cộng sản rõ ràng đã rắp tâm gây tình hình căng thẳng.
Muốn giải tán Đảng cộng sản ư? Xin cứ việc! Khi đó hãy xem “mèo nào cắn mỉu nào”, - đó là những gì phơi bày rõ ràng trong các tuyên bố cuối mùa thu của họ.

Họ đã không nói đùa.

Những lời kêu gọi tính sổ với giới thân cận của Yeltsin ngày càng vang lên rõ ràng, dứt khoát hơn. Giữa tháng 12 diễn ra cuộc họp của Uỷ ban Duma về bất tín nhiệm Tổng thống.

Trong chương trình nghị sự điểm thứ năm là “tội diệt chủng dân tộc Nga”. Lại thấy rêu rao những cụm từ “âm mưu Do Thái”, phản bội quyền lợi của nước Nga, ảnh hưởng của các cơ quan đặc biệt phương Tây đối với Yeltsin. Người báo cáo là đại biểu Victor Iliukhin.

Tổng Công tố từ chối đưa ra đánh giá pháp lý những phát ngôn của Iliukhin.

Trong những ngày cuối tháng 11, Valentin Yumasev đến gặp tôi và thám dò thái độ của tôi thế nào đối với ý tưởng “anh ta xin từ chức, còn Bordiuza thay thế anh ta và kiêm chức Thư ký Hội đồng an ninh”.

Lô gíc của quyết định này chắc là phải có! Đúng là việc bổ nhiệm Primakov làm Thủ tướng là một thắng lợi chiến thuật, tạo khả năng để chuẩn bị những hành động khác, song dù sao thì về mặt chính trị, trong con mắt của xã hội đây lại là một bàn thua đậm của Tổng thống. Tình hình tháng 10 và tháng 11 chứng tỏ rằng phe đối lập sẵn sàng chuẩn bị một cuộc tấn công mới cho tới mức hạn chế các quyền hạn hợp hiến của tôi và các vị thống đốc, tỉnh trưởng có thể trong một mức độ nhất định sẽ ủng hộ phe đối lập. Trong bối cảnh đó, chính quyền của Tổng thống cần phải biểu dương, ít nhất là ở mức độ biểu dương lực lượng bề ngoài. Thật dễ dàng đập bàn đập ghế trên bục diễn thuyết ở Duma, đòi lão Yeltsin đáng nguyền rủa về vườn, huy động hàng đoàn người biểu tình mang cờ đỏ ra các quảng trường khi Yeltsin nằm trong bệnh viện. Nhưng sẽ rất khó làm việc đó hơn khi bên cạnh Tổng thống xuất hiện một nhân vật là Thượng tướng đồng thời giữ hai chức vụ quan trọng nhất là Chánh Vàn phòng Tổng thống và Thư ký Hội đồng an ninh.

Vào thời của Chubais và Yumasev thì Văn phòng Tổng thống thuần tuý là một đội hình trí tuệ nằm trong bóng tối chính trị (có điều, cho đến nay tôi vẫn cho rằng quan điểm đó là đúng). Nhưng lúc này, vào thời điểm căng thẳng thì nước cờ “hoán tượng” rõ ràng là có lợi cho cơ quan này.

Nhưng tôi đã dành mọt tuần để suy nghĩ. Có một cái gì đó làm tôi chưa thật vừa lòng lắm đối với cái ý tưởng này. Ít lâu sau tôi mới hiểu “cái gì đó” chính là những mối nghi ngờ về bản thân Bordiuza. Viên tướng trẻ này mới đây không lâu được bổ nhiệm làm Giám đốc Cơ quan Biên phòng thay Andrei Nicolaiev xin từ chức. Sau đó anh ta được giao lãnh đạo Hội đồng an ninh, cũng vừa mới bắt đầu thích nghi với cương vị mới. Mới làm việc ở Kremli vẻn vẹn ba tháng trời đã định sắp sửa làm bước đại nhảy vọt trên đường công danh.

Yumasev năn nỉ thuyết phục tôi: “Cần thay bức tranh” cho Văn phòng Tổng thống. Bordiuza là một quân nhân thực sự trí tuệ, về thế giới quan thì gần với thế hệ trẻ của chính khách hơn là giới tướng lĩnh. Anh ta đã giao ước trước là ban đầu sẽ trao đổi với Yumasev, còn sau đó... xét sau.

- Tôi sẽ không đi đâu hết, Boris Nicolaevich, tôi sẽ luôn luôn ở bên ngài cùng với Bordiuza - Yumasev khẳng định.

Tất cả các biện pháp tác động hậu trường của vị cựu và tân Chánh Văn phòng Tổng thống đều không mấy thuyết phục. Nhưng tôi đã đồng ý, không phải do tác động của Yumasev mà hoàn toàn do một nguyên nhân khác.

Ngay từ bấy giờ tôi đã cảm thấy trong xã hội đang nổi lên nhu cầu về chất lượng mới của Nhà nước, về một cái cốt thép nào đấy có thể củng cố toàn bộ cấu trúc chính trị của một chính quyền. Nhu cầu về một con người có tri thức. có phong cách dân chủ, biết suy nghĩ theo cách mới cứng rắn theo lối nhà binh.
Một năm sau, một con người như thế thực sự đã xuất hiện - đó là Putin.

Nhưng đó là chuyện một năm sau. Còn bây giờ, tôi thật sự nuối tiếc phải đồng ý cho Yumasev từ nhiệm. Valentin đã không lừa dối tôi. Sau khi từ chức, anh ta luôn luôn ở bên tôi, vẫn tiếp tục giúp đỡ tôi như trước đây. Ngay như giờ đây, sau khi tôi đã từ chức. tôi vẫn cùng anh ta thân thiết, cùng nhau làm việc và viết ra cuốn sách này.

Ngày 5 tháng 12, Valentin Yumasev mang đến khu nhà nghỉ Gorki-9 mấy dự thảo. xin chữ ký: Đó là sắc lệnh về việc miễn nhiệm cho anh ta, sắc lệnh về việc Thư ký Hội đồng an ninh kiêm chức Chánh Văn phòng Tổng thống và sắc lệnh bãi nhiệm một số trợ lý của Yumasev.

[selene0802]

Ngày 7 tháng 12, vào ba giờ chiều, tôi đến Kremli ký các sắc lệnh trên. Như vậy là trên cương vị người đứng đầu Văn phòng Tổng thống của riêng thống từ nay xuất hiện một vị tướng tuổi bốn mươi, cựu Giám đốc Cơ quan Biên phòng Liên bang, đương kim Thư ký Hội đồng an ninh Liên bang Nga, một sĩ quan chuyên nghiệp. Nicolai Nicolaevich Bordiuza.

Khoảng một tháng sau, tôi cho gọi Yumasev và bảo:

- Này Valentin, anh chắc là ta không mắc sai lầm đấy chứ? Tôi cảm thấy thiếu cái gì đó ở Bordiuza”.
Yumasev kinh ngạc. Bề ngoài mọi chuyện hình như êm xuôi cả Bordiuza đã cố gắng hết sức mình, cố gắng trở thành một người chỉ huy. Nhưng ngay từ đầu tôi đã thấy, có một cái gì đó không ổn đối với anh ta.
Sau này tôi mới biết điều gì xảy ra với Bordiuza. Vốn là một sĩ quan có đường binh nghiệp chói lọi trong hệ thống quân sự, anh ta hiểu biết không nhiều về cấu trúc của đời sống chính trị hiện đại, không nắm bắt được những sắc thái kinh tế của nó, không thấy được những dòng chảy ngầm dưới mặt nước. Tất cả công việc của người đứng đầu Cơ quan Văn phòng Tổng thống, theo quan điểm của anh ta đều phi lô gích, không thể chế hoá và lạ lùng. Rồi anh ta... lúng túng, hoang mang.

Trong con người Bordiuza bắt đầu có một cái gì đó giống như sự phân tâm, chia đôi tính cách, sự căng thẳng nội tâm làm anh ta thấy ngột ngạt. Có lẽ tôi đã nhận thấy chính cái gò bó này trong hành động của anh ta.

Trong cuộc sống thường có chuyện như thế. Đấy là tôi biết theo kinh nghiệm bản thân. Một con người khoẻ mạnh, cường tráng, đầy nghị lực khi lâm vào hoàn cảnh không thích hợp, như người ta nói “không phải sở trường của mình”, chịu đựng những cơn stress thường xuyên, cũng có thể lăn ra ốm. Chỉ một thời gian ngắn đảm nhiệm chức vụ lãnh đạo Văn phòng Tổng thống, viên tướng trẻ Biên phòng bỗng cảm thấy có vấn đề ở tim.

Người duy nhất Bordiuza cảm thấy thoải mái trong quan hệ hoá ra lại là Evgeni Maximovich Primakov.
Phương pháp tư duy của Primakov và cách thức ông ta tạo ra một khung cảnh siêu bí mật quanh mình được Nicolai Nicolaevich tiếp nhận một cách vô điều kiện. Đến khi quan hệ của tôi với Thủ tướng trở nên phức tạp, Bordiuza đã không chịu đựng nổi.

Toàn bộ hệ thống chính trị mới của nước Nga hậu Xô-viết được gây dựng thật lâu dài và gian khổ. Chúng ta đã gạt bỏ hết bọn người tai to mặt lớn, đã bẻ gãy giáo mác. Có lúc, để duy trì sự đứng đắn của cơ cấu này, xã hội đã phải trả một cái giá rất đắt như đã xảy ra vào năm 1993.

Ở đây có thể nhớ lại không chỉ tháng 10 năm 1993. Có thể nhớ lại cả người đứng đầu Xô-viết Tối cao Khasbutalov, người đã tích cực làm cho Hiến pháp lỏng lẻo và vô hiệu. Có thể nhớ lại cuộc trưng cầu dân ý về thể chế Tổng thống hay Nghị viện, nghĩa là quyết định nước Nga theo chế độ Cộng hoà Tổng thống hay Cộng hoà nghị viện. Có thể nhở lại bao nhiêu cuộc bỏ phiếu ở Duma đòi tôi từ chức hoặc cách chức tôi và các cuộc khủng hoảng ở Chính phủ.

Sau cuộc bầu cử Tổng thống năm 1996, tôi hiểu rõ ràng dứt khoát là cần thay đổi vai trò của Văn phòng Tổng thống. Nếu như sau năm 1991 tôi xem nó như một bộ máy điều hành là chính tựa như một cấp kiểm tra nào đó thì sau năm 1996 nó bắt đầu có vai trò một bộ máy tham mưu trí tuệ. Công việc của nhóm phân tích vẫn tiếp tục, chỉ có điều giờ đây nó không phải nghiên cứu các ý tưởng vận động tranh cử, mà tập trung xây dựng các học thuyết, quan điểm phát triển đất nước.

Tất nhiên hai quan điểm này từ trước bầu cử năm 1996 đã đấu tranh với nhau trong hành lang Điện Kremli. Yuri Pertov, nguyên Bí thư Tỉnh uỷ Sverdlov Đảng cộng sản Liên Xô được tôi mời về làm việc với tư cách một nhà tổ chức có kinh nghiệm, có nhiệm vụ kiểm soát toàn bộ đội quân các quan chức Nhà nước.
Sau đó đến lượt Sergei Philatov vào Điện Kremli. Dư luận xã hội thì coi đây là một con người có ảnh hưởng, tiếng nói có trọng lượng, một người dân chủ tự giác, một trí thức. Than ôi, về tư chất một con người, Philatov không phải là một nhà chính trị giỏi, cũng không phải là một nhà phân tích thông tuệ. Anh ta đã biến Văn phòng Tổng thống thành một loại Viện nghiên cữu khoa học về các vấn đề dân chủ ở nước Nga. Đã viết ra hàng núi các báo cáo, đề xuất và quan điểm. Nhưng hầu như những thứ ấy chẳng bao giờ gắn với cuộc sống hiện thực.

Vai trò chính trong việc nghiên cứu xây dựng chiến lược chính trị thuộc về một nhóm các trợ lý của Tổng thống, đứng đầu là trợ lý thứ nhất của tôi: Victor Iliusin. Chính anh ta về thực chất đã thực hiện chức năng của người đứng đầu Văn phòng Tổng thống, đã xây dựng một bộ tham mưu trí tuệ, năng động có sức làm việc ở Điện Kremli. Chỉ cần nhắc đến một điều cũng đủ thấy là chính thời gian đó đã xuất hiện trong các văn phòng này những bộ óc thông minh như Satarov, Baturin, Krasnov, Livshis và những người khác.
Đồng thời qua hàng tháng, hàng năm vai trò chính trị của Cơ quan an ninh Tổng thống và người bảo vệ chính của tôi là Alexandr Korzakov lại tăng lên. Korzakov đã khục khặc dữ dội với tất cả những ai không chấp nhận ảnh hưởng của anh ta, tất cả những ai anh ta cho là thuộc phe khác. Anh ta can thiệp vào công việc của Ban Thư ký của Tổng thống, đưa, nhận tài liệu bất chấp thủ tục đã quy định rõ ràng, xung đột với cả Philatov và Iliusin, định thông qua Phó thủ tướng Oleg Soskovets gây ảnh hưởng đến kinh tế của đất nước. Về Korzakov tôi đã đề cập ở một chương khác, nhưng ở đây, một lần nữa tôi nói luôn tôi nhận hết mọi trách nhiệm về sự thăng tiến khác thường và sự đổ nhào hợp quy luật của anh ta, đó là một sai lầm của tôi mà sau này chính tôi đã phải trả giá.

[selene0802]

Thống đốc Krasnodar, Nicolai Egorov được mời về làm người đứng đầu Văn phòng Tổng thống năm 1995 với nhiệm vụ chủ yếu là phụ trách vấn đề lập lại hoà bình ở Chesnia. Nhưng nhiệm vụ này cuối cùng lại là một người hoàn toàn khác đảm nhận - tướng Lebed.

Sau bầu cử năm 1996, tất cả đều thấy là thời của Korzakov và người của anh ta đã qua rồi. Và ở Điện Kremli không cần có hai hay ba “thủ lĩnh không chính thức”, mà nói bằng ngôn ngữ chính trị khô khan thì không cần có hai hay ba trung tâm quyền lực. Với việc bổ nhiệm Chubais làm Chánh Văn phòng Tổng thống, công việc của cơ quan này mang tính chất hoàn toàn khác. Một mặt, đó là hệ thống quản lý ngành dọc rõ ràng với một kỷ luật chặt chẽ trong nội bộ tập thể. Mặt khác, đó là một đội ngũ trẻ trung, mạnh mẽ về trí tuệ, những con người của một thế hệ hoàn toàn khác, với những cách nhìn khác đối với cuộc sống và các quá trình đang diễn ra trong nước. Không bị ràng buộc bởi những lề thói cũ, họ say sưa lao vào xây dựng học thuyết và quan điểm của một nước Nga mới, hiện đại.

Từ thời điểm này, Văn phòng Tổng thống dự thảo các đạo luật chiến lược quan trọng nhất, xây dựng các phương án cho Bộ luật thuế và Bộ luật đất đai, quan điểm về cải cách hệ thống Nhà nước, cải cách cơ cấu Nhà nước và nhiều vấn đề khác. Cũng chính thời gian này, Văn phòng Tổng thống đã có quan điểm hoàn toàn khác về thông điệp Liên bang của Tổng thống gửi Quốc hội - dưới thời Chubais, Yumasev và sau này là Volosin, tham gia xây dựng văn bản quan trọng định hướng cơ bản cho phát triển đất nước trong năm tới. Không chỉ có một số quan chức hay những nhà tri thức riêng lẻ mà tất cả những lực lượng ưu tú nhất, các bộ, ban, ngành và hàng loạt viện nghiên cứu đã được huy động vào công việc này. Văn phòng Tổng thống trở thành một bộ tham mưu đích thực đưa ra những ý tưởng, những quan điểm quan trọng nhất, chiến lược phát triển và sách lược chính trị.

Mùa hè và mùa thu năm 1999, Văn phòng Tổng thống dưới sự chỉ đạo của Alexandr Volosin đã thể hiện tiềm lực trí tuệ và toàn bộ tiềm năng cực kỳ mạnh mẽ của mình. Toàn bộ năng lực trí tuệ, tất cả kinh nghiệm chính trị tích luỹ được những năm qua đã được huy động vào khoảnh khắc đầy kịch tính này. Thắng lợi vang dội - đó là thuật ngữ chính xác mà Volosin cùng đội hình của mình giành được trong cuộc bầu cử Duma tháng 12 năm 1999 là hoàn toàn bất ngờ đối với các đối thủ chính trị của anh ta.

Nhưng đằng sau thắng lợi này là một công việc lâu dài, hết sức tinh vi, chính xác, tỉ mỉ và sắc sảo nhằm phân tích thường xuyên tình hình hiện tại của đất nước, vạch ra các cơ chế tác động lên dư luận xã hội, lên giới thượng lưu chính trị ở trung ương và địa phương v.v...

Công việc, mà sau này các đối thủ chính trị của tôi gọi là sự tác động của Gia Đình - đúng thế, gia đình viết chữ hoa - đối với Tổng thống, thực chất bao gồm: các cuộc gặp của tôi với Chánh Văn phòng Tổng thống, với các trợ lý của anh ta, với các cố vấn, thảo luận những đề xuất do họ chuẩn bị và cuối cùng Tổng thống cho kết luận và ra quyết định. Tiếp theo, sau khi đã có quyết định là triển khai triệt để, vô điều kiện.

Mấy năm gần đây tôi đã làm việc theo lược đồ này. Mặc dù ban đầu người ta có gọi Chubais là “nhiếp chính”, sau này gọi Yumasev và Volosin là các thành viên của gia đình, thì bản chất những lời èo xèo, phàn nàn vẫn không thay đổi. Có vẻ như sau lưng Tổng thống có ai đó đang lặng lẽ ngấm ngầm hoạt động.
Tôi xác nhận. Quả thật, sau lưng tôi có một đội hình khổng lồ, vững chắc, đoàn kết. Còn nếu có ai đó thích cái thuật ngữ “Gia Đình” hơn thì có thể nói thế này: các thành viên của gia đình tôi gồm có Chubais và Volosin, Yumasev và Dzohan Pollyeva, Sergei Yastrzemski và Viacheslav Surkov, Ruslan Orekhov và Igor Shabdurasulov, Mikhail Kommisar và Alexandr Oslon và Mikhail Lesin, Yuri Zapol, Ksenia Polomariova và Konstantin Ernst, Oleg Dobrodeev và Sergei Zverev (hiện còn làm việc trong Văn phòng Tổng thống) và Igor Malashenko (những năm đầu sau bầu cử 1996), Alexei Gromov và Olec Sysuev, Sergei Prikhodko và Dmitri Yacushkin, Andrei Shtorkh và nhiều, nhiều người khác (tôi không muốn làm độc giả phải mệt mỏi vì bảng thống kê danh sách), những người đã tham gia soạn thảo những quyết định quan trọng nhất đối với vận mệnh đất nước. Có ai đó có thể thích tôi, ai đó không, nhưng tôi không biết: Những người này đều có cái đầu làm việc tuyệt vời, đưa ra những ý tưởng quan trọng. có giá trị. Họ đã làm việc với Tổng thống và làm việc vì đất nước.

Văn phòng Tổng thống của Tổng thống - đó là cái tôi có thể tự hào và đội hình của tôi có thể tự hào.
Tuy nhiên, đã đến lúc trở lại với những sự kiện cuối năm 1998 đầu năm 1999.

Tôi hoàn toàn không nghi ngờ rằng cuộc khủng hoảng có liên quan đến sự sa sút sức khoẻ của tôi và với những hành động hung hăng ở Duma. của Macasov và Iliukhin thay Yumasev là nước cờ chiến thuật chính xác. Nhưng việc tiếp theo là gì? Mùa hè năm 1999 cứ nghiệt ngã tới dần hạn chót cho việc tìm một nhà chính trị đặng có thể đưa nước Nga đi theo con đường dân chủ sau bầu cử Tổng thống 2000.

[selene0802]

Trong khi đó cơ hội của Primakov chiếm ghế Tổng thống cứ tăng dần lên. Chính những đại biểu cộng sản trong Duma là những người đầu tiên nói điều này. Bởi vì các chỉ số tín nhiệm qua thăm dò xã hội học của các ứng cử viên có khả năng khác như: Lebed, Yavlinski, Luzkov lúc đó thấp hơn nhiều và ngang với Primakov chỉ có Ziuganov nên báo chí cũng bắt đầu nhìn nhận phương án này một cách nghiêm túc. Một số thì viết về việc này như sự tụt hậu hoàn toàn, sự phục thù cộng sản, quay trở lại mô hình cuộc sống Xô-viết, một số khác coi đây là một sự lựa chọn không thể tránh khỏi của xã hội. Điều đó cũng dễ hiểu. Bất kỳ một Thủ tướng chống khủng hoảng nào cũng đều có một cơ sở chính trị rộng khắp xuất hiện hoàn toàn tự nhiên, hợp quy luật. “ổn định kiểu Primakov” vẫn như trước đây không rõ lắm trong kinh tế, không dễ nhận thấy trong cuộc sống của những người bình thường, đã trở thành ngọn cờ chính trị của phe đối lập.

Tôi đoán rằng chắc các kế hoạch của Thủ tướng Primakov có thể thay đổi. Sẽ xuất hiện những ham muốn, ban đầu còn có thể dè dặt, thận trọng, nhưng sẽ rõ ràng hơn - trở thành Tổng thống. Tất nhiên tôi chờ đợi Evgeni Maximovich sẽ là người trước tiên nói với tôi về điều này.

Nhưng Primakov vẫn hoàn toàn bình thản. Tôi còn nhớ, mấy lần ông đã bảo tôi “Chúng ta sẽ cùng nhau rút lui về nghỉ ngơi vào năm 2000, Boris Nicolaevich, chúng ta sẽ cùng nhau đi câu cá”. Vẻ ngoài chúng tôi vẫn tiếp tục giữ nguyên cách cư xử như trước: Cùng nhau làm việc, tiếp tục thảo luận những vấn đề kinh tế trước mắt, cùng tìm ứng cử viên cho chức vụ Tổng thống tương lai. Tôi xem xét những người thân cận Primakov, Stepasin? Bộ trưởng Ngoại giao Ivanov? Ai?

Nhưng Primakov không quan tâm đến những người đó. Họ không thuộc loại người cần tìm, toàn thợ bổ cúi, có uy tín gì trong xã hội đâu - ông ta nói. Ở đây cần có một người thuộc kiểu khác

Các phụ tá của tôi nhiều lần phát hiện với tôi những mâu thuẫn trong lời lẽ của Primakov, nào là ông ta miễn cưỡng ra sao khi nói về tình hình chính trị sắp tới, nào là ông ta để lộ các kế hoạch của mình. Tất nhiên, đây có thể là thói quen tích luỹ qua những năm hoạt động trong nghề tình báo và ngoại giao. Rất muốn tin như vậy.

Ngay từ tháng Giêng, tháng Hai, trong Văn phòng Tổng thống đã diễn ra các cuộc tranh cãi sôi nổi, quyết liệt xem liệu Primakov có tham gia tranh cử Tổng thống không?

Đúng, Primakov có khả năng tập hợp quanh mình cái bộ phận của giới thượng lưu chính trị tiếp tục mơ tưởng về cuộc phục thù chính trị, về cuộc trở lại với các trật tự cũ: Không chỉ là những người cộng sản, mặc dù họ cũng mong như vậy. Đó còn là “đội quân thứ năm” của những người cộng sản trong các cơ quan đặc biệt, một bộ phận các lãnh tụ địa phương, các thống đốc tỉnh trưởng thưởng được coi là “những nhà kinh tế rắn rỏi”.

Đối với các tầng lớp rộng rãi dân chúng nước Nga, Primakov là một hình tượng của hy vọng. Ông ta hứa mang lại trật tự, ổn định, không có bất cứ thay đổi và cải cách nào, cái mà xã hội từ sau khủng hoảng mùa thu năm 1998 đã chỉ xem là sự đe doạ và tiêu cực

Tôi bắt đầu cảm thấy tất cả sự nguy hiểm của tình thế đang hình thành. Tôi hiểu rằng một Primakov gần
gũi, chan hoà theo tình người đang rất khách quan, gần như ngoài ý nguyện của mình, trở thành một sự lựa chọn có hay không rất nặng về chính trị thách đố đường lối của tôi, kế hoạch phát triển đất nước của tôi.

Trong cuộc đời tôi, có một tình tiết rất nhỏ, gần như không để ý thấy. Thằng cháu ngoại Boria cố gắng giải thích cho tôi nghe một nguyên tắc hoạt động của chương trình vi tính nào đó. Tôi nghe cháu nói rất lâu và bỗng hiểu: thì ra cũng không đơn giản chút nào.

Tôi nhìn lên bộ điều khiển nhấp nháy và nghĩ: tôi nhất thiết, đơn thuần là nhất thiết phải làm cho được để trong thiên niên kỷ thứ ba những người lãnh đạo nước Nga phải là lớp người có đầu óc khác. Hãy mặc cho Tổng thống mới cứ vạch vòi tất cả lỗi lầm của tôi, những thất bại, đổ vỡ trong các cải cách của chúng ta. Nhưng miễn là ông ta phải là người kiến tạo. Đúng, tuổi trẻ không phải là liều thuốc chữa bách bệnh. Ngay trong những người lứa tuổi bốn mươi cũng có người thuộc diện tài, cực quyền. Có thể ngồi sau máy tính và cảm thấy mình lạc hậu như người vượn. Nhưng sự thể không phải ở đó. Người thay tôi cần bước vào khoảng không gian tinh thần khác. Cần suy nghĩ bằng các phạm trù khác hợp lý hơn thế hệ những nhà chính trị đã đi qua giai đoạn sụp đổ của chủ nghĩa cộng sản và những cuộc khủng hoảng chính trị của nước Nga mới. Cũng như chơi trò chơi điện tử phức tạp hơn, Tổng thống mới cần không phải là “tiêu diệt kẻ thừ”, không phải là vượt những chướng ngại vật, mà là xây dựng nền văn minh của mình. Để làm được điều này người lãnh đạo mới cần hiểu rõ ngôn ngữ của nền văn minh toàn thế giới, của cái thế giới mới mà mọi người, trong số đó có những đứa cháu chắt của tôi sẽ sống.

[selene0802]

Đồng chí tổng công tố

Tôi thậm chí không muốn bắt đầu viết chương này.

Không một ai và không khi nào có thể bắt buộc tôi làm theo ý người khác, “theo luật chơi của người khác”. Vậy mà Yuri Skuratov đã lôi kéo được cả tôi, cả Hội đồng Liên bang và cả đất nước ta vào một vụ scandal nhỏ nhen bẩn thỉu của anh ta.

“Ngài công tố hiền lành” đã biết cách phô bày ra trước bàn dân thiên hạ sự xấu hổ và nhục nhã riêng của mình và làm như đó không phải là nỗi xấu hổ của anh ta.

Dẫu sao cũng cần phải nói về anh ta.

Người ta bảo rằng nước Nga thật bất hạnh với những vị tổng công tố. Stepankov, Cazannic, Iliusenko - đó là mấy người tiền nhiệm của Skuratov: Skuratov lui vào quên lãng trong bóng đen của những sự kiện năm 1993. Cazannic thì phóng thích trước thời hạn những kẻ tổ chức cuộc chính biến rồi mất chức với bao ồn ào rùm beng. Còn Iliusenko thì bị tống vào nhà tù Lefortovo theo sáng kiến của những người kế nhiệm anh ta, Skuratov. Mỗi vị tổng công tố ra đi với những vụ bê bối khác nhau. Mỗi vị đều để lại một mớ những vụ án chưa được khám phá.

Tuy nhiên phải chăng chỉ có nước Nga chịu bất hạnh? ở đâu mà chả có những vị công tố trung thực và những vị công tố thiếu trung thực. Những thằng ngu mặc bộ đồ chưởng lý và những con người bình thường. Nhưng ở nước ta, nơi cả hệ thống các quan hệ trong xã hội đã bị huỷ hoại nặng nề thì lại xuất hiện mảnh đất tốt cho việc lôi kéo các ngài công tố vào nền chính trị. Cũng trên cái nền này (tuy hoàn toàn khác nhau) mà cả ba ông công tố trước đều “cháy trụi”.

Về thực chất,Tổng công tố là một công chức Nhà nước thuần tuý. Không ai đòi hỏi anh ta phải có một nhãn quan chính trị. Hơn nữa phẩm chất dương nhiên này có thể phút chốc biến thành một khiếm khuyết trên cương vị công tố uỷ viên.

Nhiệm vụ của uỷ viên công tố là phải trở thành kẻ thù của mọi hành động vi phạm pháp chế.

Thời gian đầu mới đề bạt Skuratov, tôi có cảm giác đã tìm được người cần tìm. Tôi gặp anh ta thường xuyên. Yuri Ilich thông báo cho tôi về quá trình điều tra những trọng án lớn nhất về giết người: nhà truyền giáo Alexandr Menhi, người dẫn chương trình truyền hình Vlad Lischiev, nhà báo Dmitri Kholodov, nhà doanh nghiệp Van Kivilidi. Tôi rất sốt ruột vì đã mấy năm mà các vụ án này chưa phá xong. Tôi cũng đã mấy lần nhắc Skuratov về việc này.

Với một giọng nói nhỏ nhẹ, vô hồn anh ta luôn luôn giải thích: các cuộc điều tra đang được tiến hành, phạm vi các đối tượng nghi vấn đã được xác định,đang kiến giải giả thuyết này giả thuyết. khác...

Nhưng tôi thấy trên thực tế chả có gì xảy ra. Sự đơn điệu bất tận của những lời bao biện của Skuratov trở thành nỗi bực mình ngày càng lớn.

Một phẩm chất khác của Skuratov gây cho người ta niềm lạc quan trong buổi đầu là tính phi chính trị có chủ ý của anh ta. Nhưng, như mọi người đã biết, xuất hiện “lãnh tụ tinh thần” của Tổng công tố- đó là đại biểu Đại biểu Duma Quốc gia Victor Iliukhin. Chính cái ông Iliukhin, kẻ đã từng khởi tố hình sự Mikhail Gorbachov theo điều “phản bội Tổ quốc”, khởi tố tôi về tội “diệt chủng dân tộc Nga”. Iliukhin - tác giả mọi dự án luật về việc Yeltsin đã mất quyền lãnh đạo đất nước. Cũng chính đại biểu Duma này, như báo chí đã viết, đã có thời gian làm việc trong hệ thống công tố uỷ viên theo đường KGB, hay lui tới mọi cánh cửa, kể cả cửa vào phòng Tổng công tố. Đó, thực chất chàng Skuratov phi chính trị của anh!

Bây giờ tôi mới hiểu tại sao lại thế. Yuri Skuratov, bên cạnh những phẩm chất không thể thay thế được đối với một uỷ viên công tố - ý thức thừa hành, trí nhớ tuyệt vời, tính kiên trì - đã không có được cái quan trọng nhất - tính cách đàn ông, tự tin vào bản thân,vào sức mình và trong một nghĩa nào đó chỉ là một sự trống rỗng. Cần cấp tốc lấp lỗ trống này bằng một nội dung sáng sủa và thời sự. Và vừa hay là có Iliukhin.
Tôi hiểu là Skuratov chịu ảnh hưởng của những ai mách bảo anh ta con đường dễ dàng nhất, con đường của những vụ án chính trị ồn ào nhất.

Trong số các chủ nhà băng và doanh nghiệp có những người bằng cách này hay cách khác có trực tiếp tham gia vào số phận của Yuri Skuratov. Sau này mới rõ ra đó là “những người bạn hiểu khá sâu bản chất nhu nhược của ngài Tổng công tố”. Người đầu tiên biết cuộn phim khiêu dâm có sự tham gia của Tổng công tố lại là Nicolai Bordiuza. Là một người lính, một sĩ quan biên phòng chân chính, không chịu nổi sự trác táng dưới mọi hình thức, Bordiuza thực sự bị sốc.Nhưng tạm thời ông Chánh văn phòng phủ Tổng thống quyết định chưa cho tôi biết cái tin kinh tởm này. Khi gặp Skuratov, Bordiuza lạnh lùng bảo anh ta: trong hoàn cảnh này khỏi phải suy nghĩ gì nhiều.

[selene0802]

Skuratov nhẫn nhục viết đơn xin miễn nhiệm:

“Boris Nicolaievich vô cùng kính mến!

Do khối lượng công việc nặng nề, thời gian gần đây tình trạng sức khoẻ của tôi suy sụp khá nặng (đau đầu, đau vùng tim,v.v...) vì vậy tôi đề nghị ngài đưa ra Hội đồng Liên bang xem xét vấn đề miễn nhiệm chức vụ Tổng công tố tôi đang đảm nhận. Đề nghị xem xét giao cho tôi công việc đỡ nặng hơn.

Ngày 01 tháng 02 năm 1994”.

Nhưng đến sáng hôm sau anh ta lại đến gặp Bordiuza và đề nghị không được để lộ cuộn phim: “Chúng ta hãy quên nó đi. Các anh coi như không biết gì. Còn tôi sẵn sàng làm mọi việc theo yêu cầu của anh”.
Bordiuza trả lời: “Thứ nhất, đơn từ chức của anh nay đã đặt trên bàn chờ quyết định của Tổng thống. Thứ hai, nếu anh là một người bình thường thì cần phải hiểu rằng, một khi đã có một bản sao tức là đã có năm chục bản khác”.

Đến lúc đó Skuratov quay ra van lạy, xin xỏ. Một tháng sau bỗng dưng thay đổi hoàn toàn thái độ “băng hình làm giả, người trong phim không phải tôi”.

Không phải mỗi người dễ dàng chịu đựng điều nhục nhã ấy. Skuratov đổ bệnh và quả thật phải vào điều trị tại Bệnh viện Trung ương. Cuộc họp của Hội đồng Liên bang xét phê chuẩn việc cách chức Skuratov dự tính vào ngày 17 tháng Ba.

Đêm 16 sang ngày 17 tháng Ba, Vô tuyến truyền hình Nga trên kênh 1 truyền trích đoạn băng hình trong đó “có người đàn ông giống ngài Tổng công tố đang làm trò đồi bại với các gái bán hoa trong một nhà tắm hơi”.

Sáng hôm sau, 17 tháng Ba, các vị Thượng nghị sĩ gần như nhất trí biểu quyết bác bỏ việc cách chức Skuratov. Độ nóng nảy của cuộc đấu tranh chính trị đã đạt tới tột đỉnh.

Igor Stroev, Chủ tịch Hội đồng Liên bang trong cuộc trả lời phỏng vấn đã nói đại khái: “Thảo luận gì ở đây? Một con người đang chịu bất hạnh đấy thôi!”

Cho đến tận khi có cuộc bỏ phiếu bê bối về vụ Skuratov tôi không biết một tí gì về cuộn phim khiêu dâm nọ. Cả Nicolai Bordiuza lẫn các trợ lý khác đều không ai nói gì với tôi về cuộn phim hay cuốn băng hình. Khi đọc đơn của Skuratov xin từ chức vì lý do sức khỏe, nói thật tôi thấy nhẹ cả người. Một Tổng công tố yếu kém, vô vị tự rút lui. Không cần bắt buộc, không phải tốn công sức.

Các sự kiện ở Hội đồng Liên bang nổ ra như sét giữa trời quang.

Tôi cho gọi Skuratov, Primakov và Putin đến để làm rõ sự việc một cách dứt khoát.

Trên bàn làm việc của tôi có chiếc cặp đựng bức ảnh in ra từ cái băng hình kia, các kết quả giám định, tài liệu của cuộc họp của thượng viện về việc cách chức Skuratov. Trong các tài liệu giám định nêu rõ kết quả phân tích giọng nói và hình ảnh trong phim cho thấy người trong đó đúng là ngài Tổng công tố. Mớ ảnh tôi không xem, tôi gạt ra xa khỏi chỗ mình.

Trong lần gặp này, Skuratov lần đầu tiên nói về vụ án hình sự “Mabetex”, rằng anh ta bị săn lùng do đã khởi tố vụ án về đưa hối lộ mà công ty này đút lót cho Borodin, Cục trưởng Cục Quản trị thuộc bộ máy của Tổng thống và các quan chức khác. Sau đó anh ta còn nói một câu kỳ cục thế này:

- Boris Nicolaevich, nếu Ngài để tôi lại làm Tổng công tố thì Ngài khỏi phải lo lắng gì về vụ “Mabetex”, vụ đó nằm trong tầm kiểm soát của tôi.

- Vụ đó liên quan gì ở đây? Cần điều tra thì cứ điều tra. Hãy làm tất cả những gì các anh cho là cần thiết. Chúng ta bây giờ đang nói đến một việc hoàn toàn khác. Yuri Ilich, sau những việc xảy ra với anh: tôi cho rằng anh không thể tiếp tục làm Tổng công tố được nữa. Tôi không rầy la, không cãi cọ và cũng không an ủi anh đâu. Anh hãy viết đơn đi. Tôi không tiếp tục làm việc với anh nữa đâu!

Skuratov im lặng, nhưng không được lâu. Anh ta nói, anh ta cho rằng những quan hệ không bình thường như vậy là bất lợi cho công việc. Rằng anh ta muốn hoạt động trong đội hình của Tổng thống. Lại nói mãi về vụ án “Mabetex”. Nói, nếu người khác lên làm Tổng công tố sẽ khó mà giải quyết êm thấm cược vụ án phức tạp này. Sau đó, để cầu cứu sự trợ giúp, anh ta quay sang Primakov:

- Evgeni Macximovich, Ngài nói với Boris Nicolaevich đỡ tôi đi chứ!

Tôi chờ xem Primakov trả lời ra sao.

Primakov im lặng khá lâu, sau đó cất tiếng:

- Nếu như Boris Nicolaevich bảo rằng không muốn làm việc với tôi nữa, tôi sẽ ra đi không ngoảnh lại. Anh cần phải rút lui đi, Yuri Ilich.

Bất ngờ Skuratov độp luôn:

- Còn Ngài, Evgeni Macximovich, Ngài đã phản bội tôi.

Có một cảm giác thật ghê tởm, đê tiện trước việc Skuratov công khai mặc cả một vụ án hình sự.
Tất cả con người anh ta lúc ấy toát lên một ý: Tôi sẽ là người của Ngài, tôi sẵn sàng làm tất cả. Miễn là để tôi ở lại làm việc. Tôi đã phải nhắc lại mấy lần: “Yuri Ilich, Tôi sẽ không làm việc với anh nữa. Đây, anh viết đơn đi”. Tôi cầm lấy cây bút, tờ giấy đẩy về phía anh ta.

Niềm tin rằng chúng tôi đã hành động đúng khi sa thải anh ta cứ lớn trong tôi từng phút một. Một vị công tố như thế không chỉ yếu kém và tù mù mà lại cực kỳ nguy hiểm nếu cứ để ngồi trên ghế cầm cân công lý. Bất kỳ một tên tội phạm nào, một kẻ hoạt đầu chính trị nào cũng có thể sử dụng những cuốn phim, băng hình vào mục đích vụ lợi. Mà sự việc đâu chỉ dừng lại ở mấy cuốn phim. Còn những dịch vụ gì và những ai đã bị con người nham hiểm này lợi dụng.

[selene0802]

Ngay trong ngày hôm đó, Skuratov viết một đơn nữa xin từ chức: “Sau khi suy nghĩ kỹ về cuộc họp vừa qua của Hội đồng Liên bang, tôi muốn trước tiên xin cảm ơn về những đánh giá đối với công việc của tôi. Tuy nhiên xét hoàn cảnh công việc hiện tại cũng như bầu không khí tâm lý, đạo đức quanh mình, tôi đã quyết định xin từ nhiệm...“

Chính vào lúc đó, ngày 17 tháng Ba đã bắt đầu những ngày tháng đấu tranh khốc liệt mà trung tâm cuộc đấu tranh lại là Skuratov. Nhưng bấy giờ còn chưa ai biết gì. Tôi có cảm giác mọi cái đều rõ như hai với hai là bốn, một ông Tổng công tố như vậy đơn giản là không xứng đáng với chức vụ cao cả đó. Nhưng các ông nghị của nước Nga lại tính toán khác: Skuratov là công cụ quý báu trong cuộc đấu tranh giành ảnh hưởng chính trị của họ.

Cần nhìn nhận Skuratov cho đúng. Trong cái tháng nằm trong bệnh viện, mặc tất cả đau đởn “ở đầu và vùng tim” ngài Tổng công tố không hề để lãng phí thời gian đã khẩn trương thu vén, tập hợp mọi vụ án ít nhiều liên quan đến chính trị. Đến hôm nay chỉ còn nghe thấy một trong số các vụ đó là vụ sửa chữa Điện Kremli. Nhưng lúc đó Skuratov đã tha lôi đến Hội đồng Liên bang một đống cho thượng viện tha hồ lựa chọn: Nào là vụ bổ nhiệm phi pháp Chubais làm Tổng giám đốc Công ty cổ phần Năng lượng nhiên liệu thống nhất Nga EEC, nào là vụ những kẻ phải chịu trách nhiệm về sự kiện ngày 17 tháng 8 năm 1998 phá giá đồng rúp, hoàn trả nợ nước ngoài, châm ngòi khủng hoảnh kinh tế tài chính năm 1998, nào bức thư “Về
các biện pháp thu hồi nguồn tài chính quốc gia bị gửi trái phép ở nước ngoài”, nào vụ lạm dụng ở Ngân hàng Trung ương. Như sau này mọi người đã rõ, tất cả những vụ án “chấn động” này chẳng đáng lấy một đồng xu mẻ.

Bây giờ tôi nhận ra trước mặt mình không phải một con người thất trận, bị làm nhục, lầm đường lạc lối mà là một con người rắp tâm chọn lựa và định vị rất rõ trên chính trường. Luôn cố gắng và kiên nhẫn, bằng hành động khó nhận thấy của mình, anh ta hết sức tự giác làm lợi cho các đồng minh mới. Trước anh ta không ai có thể đẩy Tổng thống ra đối đầu với Hội đồng Liên bang. Skuratov đã làm được việc đó.
Tại Hội đồng Liên bang, Skuratov được Yuri Luzkov đảm bảo một sự ủng hộ.

Chính đây là điều làm tôi lúc đó lo lắng nhất. Sau cuộc gặp đáng nhớ ngày 18 tháng Ba ấy, thái độ của tôi đối với Skuratov trở nên hết sức rõ ràng. Tôi không có quyền chịu đựng anh ta trên cương vị Tổng công tố nữa. Nhưng thái độ của Luzkov tại Hội đồng Liên bang, các phát biểu của Luzkov bảo vệ Skuratov đối với tôi là một phát hiện mới không mấy dễ chịu. Nếu nói thực thì đây là một phát hiện không chỉ theo ý nghĩa chính trị.

Đúng, tôi biết rằng Yuri Luzkov sẵn sàng làm nhiều việc để thoả mãn những tham vọng của mình. Mùa thu năm ngoái, khi tôi cách chức Kirienko, giới thiệu Chernomưrdin trở lại làm Thủ tướng và hai lần Hạ viện đã bác bỏ thì Luzkov quay ra tấn công trực diện vào Tổng thống. Những cú đòn của ông ta có thể biện minh bằng ước muốn cháy bỏng chiếm chiếc ghế Thủ tướng.

Hôm nay Luzkov lao ra cứu Skuratov, tại sao vậy?

Là một ông chủ gia đình mẫu mực, một người chồng và người cha điển hình, Luzkov không thể không biết câu chuyện xấu xa về ngài công tố trở nên khá ố thế nào trước con mắt xã hội. Việc đánh giá nó cho nghiêm khắc về mặt đạo đức là cần thiết như thế nào.

Với tư cách là người lãnh đạo một thành phố lớn, Luzkov không thể không hiểu rằng sự trong sạch của ngài công tố quan trọng đến nhường nào, sẽ nguy hiểm biết bao cho xã hội khi một người bảo vệ luật pháp có những quyền hành rộng lớn như thế lại có các mối quan hệ với giới tội phạm. với tư cách một nhà hoạt động Nhà nước, Luzkov cũng hiểu những việc ông ta làm thực tế là phá hỏng trục dọc của hệ thống lãnh đạo quốc gia khi thúc đẩy Tổng thống đối đầu với các lãnh đạo địa phương, những tỉnh trưởng, thống đốc, phá vỡ tương quan quyền lực của các nhánh chính quyền. Là một nhà chính trị, Luzkov cũng hiểu rằng bảo vệ Skuratov chắc gì đã trang điểm thêm hình ảnh của ông ta trong con mắt của những người dân bình thường.

Thế nhưng ông ta vẫn cứ quyết làm.

Tôi không thể tìm được bất cứ lý do nào khác biện minh hoặc giải thích cho hành động của Yuri Mikhailovich ở Hội đồng Liên bang, trừ một điều: Luzkov muốn bằng bất cứ giá nào khuấy mạnh cuộc khủng hoảng này lên và nhảy ra lãnh đạo một bộ phận các thủ lĩnh địa phương với tư cách một trung tâm quyền lực mới. Một trung tâm bất hợp pháp, phản hiến pháp, phá vỡ thô bạo các khuôn khổ của một quá trình chính trị.

Nhưng tôi không cho phép làm điều đó. Kể cả Luzkov hay bất cứ một người nào khác, không ai có thể dồn tôi vào góc tường được. Cả cái cỗ xe song mã gồm Tổng công tố và ngài Thị trưởng Thủ đô cũng không làm gì được, dẫu câu chuyện này vô nghĩa, gây nhiều thất vọng bằng những hậu quả thối tha bẩn thỉu của
nó.

Tiện thể, xin kể lại, sau này tôi cứ suy nghĩ mãi, tại sao kết quả bỏ phiếu ngày 17 tháng Ba lại nhất trí đến thế. Tất cả chỉ có sáu vị Thượng nghị sĩ đồng ý cách chức Skuratov.

Chả lẽ lại chỉ có một lý do là toan tính chính trị? Không, chắc hẳn phải có cái gì khác nữa.

Nói rằng các vị Thượng nghị sĩ lập tức tin vào giả thiết Yuri Ilich bất hạnh bị oan và là một “thanh tra Catanhi của Nga” thì tôi không tin.

Có những nguyên nhân khác ấu trĩ hơn.

[selene0802]

Chắc một số người trong lúc ấy đã nghĩ về bản thân mình, nhớ về các sauna (nhà tắm hơi) và các nhà nghỉ, còn lại từ thời Xô-viết Tất nhiên không phải tất cả. Nhưng mà nhiều. Tiếc rằng con người là một thực thể yếu đuối. Sự trong sạch tinh thần và đạo đức, sự đúng mực giản dị của nhà chính trị, của công chức, của người lãnh đạo - ở nước ta tất cả những điều đó chỉ là lý tưởng.

Cuộc sống, vẫn như trước đây, còn xa với lý tưởng. Sự bất tín truyền thống của Nga cho thấy không thể sống theo các quy tắc, các luật thành ván và bất thành văn phản ánh rõ ràng, ghê tởm trong toàn bộ câu chuyện về Skuratov.

Ngày 27 tháng Ba, các điều tra viên của Viện Tổng công tố Liên bang đến khám xét Điện Kremli và phát hiện được “một mớ tài liệu” từ toà nhà số 14. Phải thành thật thừa nhận, việc này đã làm tôi thấy vui mừng. Tôi tin tưởng rằng sự doạ dẫm tố giác của Skuratov, và vụ án hình sự “Mabetex” do anh ta lập trong sự bí mật nghiêm ngạt nhất, chẳng qua chỉ là một quỷ kế vặt, một quả mìn nhạy trong một trò chơi nguy hiểm. Tôi cũng hiểu rằng mình đã đi theo con đường hoàn toàn đứng. Hãy để cho các điều tra viên và công tố viên tiếp tục công việc của mình trong phạm vi luật pháp. Đúng như Tổng thống phải thực hiện chức trách của mình - bảo vệ các lợi ích quốc gia, bất chấp mọi sự. Tôi cần phải phế bỏ tên công tố đê tiện, và tôi sẽ làm được điều đó.

Ngày 2 tháng Tư, Phó Trưởng công tố Matxcơva khởi tố vụ án hình sự trên cơ sở chứng cớ “lạm dụng trách nhiệm của Tổng công tố”.

Ngay lập tức tôi ký sắc lệnh cách chức Tổng công tố của Skuratov do yêu cầu điều tra vụ án. Sắc lệnh được chuẩn bị tuân thủ theo đúng Luật về Viện Công tố và Hiến pháp nước Nga.

Vụ án hình sự này tạm thời chưa kết thúc. (Quá trình kiểm tra các kết quả điều tra và chứng cớ tiếp theo cho thấy riêng các văn bản ghi nhận các cuộc gặp gỡ của Yuri Ilich với gái làng chơi đã không dưới bảy lần, mỗi lần đều dùng tiền của “bạn bè”, mà một số này lại liên quan đến các vụ án hình sự khác). Nhưng tôi tin rằng tới lúc nào đó cũng phải kết thúc vụ án này thôi.

Nhưng khi ấy, tháng Tư năm 1999, thái độ quyết liệt và cứng rắn của tôi đối với Skuratov không phải đã được nhiều người thông cảm, đặc biệt là ở Hội đồng Liên bang.

Các vị thống đốc địa phương ở nước Nga luôn luôn là một lực lượng chính trị to lớn. Thậm chí trong thời Xô-viết, các vị Bí thư thứ nhất khu uỷ (tự tôi có kinh nghiệm cá nhân) - đó là những người được bổ nhiệm chứ không phải do bầu cử, trong những thời điểm quyết định của lịch sử trở thành một “đa số im lặng hùng hồn“ góp phần quyết định ngoặt tay lái khi thì sang tả, lúc thì sang hữu. Việc cất chức Khrutsov xảy ra trong bối cảnh một cuộc âm mưu trong Đảng khi nhóm của Breznev đã bí mật đạt được thoả thuận với đại đa số các bí thư thứ nhất các khu uỷ. Ngay cả việc bổ nhiệm Gorbachov cũng bằng cách đó. Không một quyết định nào thuộc loại này được thông qua nếu thiếu sự đồng ý của các vị Bí thư thứ nhất. Sự thật là trường hợp bổ nhiệm Gorbachov đã diễn ra dưới hình thức các cuộc gặp hoàn toàn công khai, cởi mở trong phòng nghỉ, hành lang Cung Đại hội, trong các phòng đặc biệt và ở khách sạn. Không thể thiếu những biện pháp giữ bí mật tưởng như vô ích.

Nhân tiện cũng cần nói luôn, trong Hiến pháp mới năm 1993 của Liên bang Nga mà người ta gọi là bản Hiến pháp của Yeltsin - mặc dù có nhiều chuyên gia, luật gia, chính trị gia cũng tham gia xây dựng, soạn thảo - vai trò của các thủ lĩnh địa phương được viết rất rõ. Và lần đầu tiên, có thể là trong suốt chiều dài lịch sử cận và hiện đại, điều này được công khai hoá. Chả cần phải gặp gỡ ở Phòng nghỉ, hành lang, không cần tổ chức các cuộc gặp gỡ bí mật sau lưng các lãnh tụ.

Hội đồng Liên bang phê chuẩn mỗi một dự luật. Mỗi một quyết định quan trọng của quốc gia đều được công khai. Chúng ta đi bước này hoàn toàn có ý thức khi ghi vào Hiến pháp vai trò của Hội đồng Liên bang là người bảo vệ xã hội khỏi những xáo động, bất hoà và khủng hoảng chính trị. Duma - một thực thể bị chính trị hoá đến tột độ,đặc biệt trong thời đại hậu cộng sản, thời đại của những thay đổi sâu sắc. Hội đồng Liên bang kiềm chế tối đa, có cân nhắc về chính trị. Bởi vì mỗi một tỉnh trưởng, một thống dốc đều mang trên vai gánh nặng trách nhiệm lớn lao đối với địa phương mình.

Xung đột giữa Tổng thống với các Thống đốc là cực kỳ nguy hiểm cho đất nước.

Để xây dựng một bầu không khí hỗn loạn và chia rẽ, họ chẳng cần gì đảo chính quân sự, luận tội để phế truất Tổng thống cũng như bỏ phiếu bất tín nhiệm Chính phủ. Trong Hội trường có cả một trăm ông chủ của nước Nga, một trăm vị hầu tước quân vương - tôi cũng chả biết gọi họ thế nào cho chính xác hơn... Từ thời xa xưa một tập hợp như thế trong con mắt nhân dân là cả quyền lực vô biên đến mức, nếu cần, có thể tước bỏ cả ngai vàng của Sa hoàng.

Từ mùa thu năm ngoái, Yuri Luzkov đã tích cực ủng hộ đường lối của những người cộng sản đặt vấn đề về việc tôi không đủ năng lực hoạt động trên cương vị Tổng thống.

- Ở nước Nga đã thiết lập nền Cộng hoà Tổng thống, - Luzkov nói - một cơ chế đòi hỏi vai trò tích cực của
Tổng thống trong công việc Nhà nước. Xã hội, Nhà nước cần nhận được câu trả lời của Tổng thống, rằng tự ông ta sẽ quyết định như thế nào vấn đề liên quan đến sức khoẻ của ông ta.

Ngày 21 tháng Tư, tại cuộc họp Hội đồng Liên bang, Yuri Luzkov đọc một bài diễn văn mới rực lửa bảo vệ luật pháp để bảo vệ Skuratov.

[selene0802]

Nhưng bằng mắt thường, bất kỳ một người bình thường nào cũng đều thấy rõ lúc đó cũng như hiện nay Luzkov đã đặt cược và toan giật món lợi kếch xù như thế nào. Các thống đốc và tỉnh trưởng trong vụ tranh luận về Tổng công tố đã đoàn kết lại xung quanh Luzkov bởi hai nguyên nhân. Thứ nhất, họ rất muốn có một vị công tố của mình, một công tố dễ sai bảo. Thứ hai, quan trọng hơn, chính lúc đó họ đã nhận ra chỗ yếu trong Hiến pháp của chúng ta: bằng cuộc bỏ phiếu về việc bãi chức Tổng công tố, các lãnh tụ địa phương có trong tay một công cụ cực mạnh trong nước để gây áp lực đối với Tổng thống. Sử dụng công cụ này ra sao, tạm thời họ chưa biết, nhưng ai cũng muốn thử.

Nhận thấy điểm yếu của chính quyền hành pháp trong thời gian cuộc khủng hoảng mùa thu, các vị Thống đốc và tỉnh trưởng lại có thêm một lần kiểm tra sức bền của chính quyền này nhằm tạo dựng một ngoại hình chính trị cho nước Nga hiện đại. Tôi cho rằng việc cải cách Hội đồng Liên bang hôm nay sẽ giúp tránh được những xung đột tương tự trong tương lai giữa Tổng thống với lãnh đạo các khu vực, địa phương. Thật nguy hiểm cho đất nước khi các vị Thống đốc, những người đảm bảo sự ổn định ở các địa phương của Nga lại lao vào các gian kế chính trị.

Tôi đã gặp một số Thống đốc, đã hỏi họ về thái độ đối với vụ Skuratov. Về cơ bản họ ủng hộ lập trường của tôi, nói rằng đất nước không cần một vì công tố như vậy. Lợi dụng ảnh hưởng của mình cũng như sự lệ thuộc của nhiều địa phương yếu kém vào Matxcơva, trong các câu chuyện vận động hành lang, hậu trường, Luzkov luôn gây sức ép đòi các Thống đốc khác tham gia khởi loạn Hiến pháp, làm cuộc “phản đối công khai”.

61 trong số 178 đại biểu Hội đồng Liên bang đã bỏ phiếu đồng ý cách chức Skuratov. 79 phiếu chống.
Trong số họ phần lớn là lãnh đạo các cơ quan lập pháp của địa phương. Lần bỏ phiếu trước, chắc các bạn còn nhớ, hoàn toàn là số liệu khác. Khi đó chỉ có 6 người đồng ý cách chức Skuratov.

Liệu có nhiều người trong số 79 vị bỏ phiếu phản đối thực sự tin tưởng rằng Skuratov sẽ mở chiếc cặp phù thuỷ ra, gọi tên những kẻ đặt hàng những vụ án giết người nghiêm trọng từng ồn ào bấy nay? Tôi cho rằng hầu như chẳng có ai tin như vậy cả. Việc bỏ phiếu là kết quả của một sự hăng hái thuần tuý chính trị. Hơn nữa, có cả một bộ tham mưu chỉ đạo ủng hộ Skuratov, tại đó người của Luzkov và đại diện Đảng cộng sản tiến hành gặp gỡ với các nghị sĩ, còn hôm Hội đồng Liên bang bỏ phiếu thì tất cả bọn họ đều có mặt: nào Ziuganov, nào Iliukhin và nhiều đại biểu Viện Duma Quốc gia quan tâm đến việc tháo gỡ vụ scandal theo hướng có lợi cho họ.

Tôi nghĩ rằng, giờ đây những người này hẳn đã có điều kiện tự khẳng định: cái cặp bí mật của Scuratov cũng trống rỗng như ông chủ của nó vậy. Không một chứng cứ mới, không một tài liệu nào trong đó được Skuratov đưa ra chứng minh.

Xin nói thêm, trước lần bỏ phiếu thứ hai ở Hội đồng Liên bang, đội hình của tôi cố gắng đạt thoả thuận hoà bình với Luzkov. Trong số các ứng cử viên vào chức vụ Tổng công tố tôi có xem xét đề nghị đề cử cựu lãnh đạo Viện kiểm sát Matxcơva Genadi Ponomariov. Tôi đã điều tra kỹ về Ponomariov qua Phó chánh văn phòng Lixov, người đã từng công tác lâu năm trong Viện kiểm sát tối cao và hiểu biết nhiều về Ponomariov. Lixov nhận xét đây là một công tố có năng lực, độc lập và là một ứng viên xứng đáng. Luzkov cũng ủng hộ Ponomariov. Nhưng để đổi lấy việc ủng hộ Tổng thống cách chức Skuratov, Yuri Macximovich đòi phải trao tận tay ông ta tờ giấy do tôi ký tên giới thiệu Ponomariov để Hội đồng Liên bang xét. Luzkov muốn đặt điều kiện buộc tôi chấp thuận. Điều đó quả thật làm tôi rất ngạc nhiên.

Suốt những ngày cuối tháng Tư đó tôi cố hiểu: Làm thế nào mà câu chuyện về hành trình công tố bỗng nhiên đạt tới một quy mô chính trị lớn như vậy? Liệu có phải chỉ ở Hội đồng Liên bang?

Không, tất nhiên không chỉ ở Hội đồng Liên bang. Sau vài tuần lễ đã rõ: ở nước Nga đã bắt đầu một thời đại mới - thời đại của những sự đàn áp kinh tế. Nó xảy ra từ từ, chậm rãi. Và sắp sửa đạt tới phạm vi toàn quốc gia.

So sảnh có khi dẫn đến phạm sai lầm chống lại chân lý lịch sử ở nước Nga đã từ lâu không có chuyên chính vô sản, không có bắt bớ hàng loạt và bọn quạ đen hoành hành ban đêm.

Nhưng bắt người ta vào các nhà biệt giam để điều tra trước khi toà xử, thậm chí theo các điều khoản của luật kinh tế, tại sao ở ta vẫn không bị coi là điều đáng hổ thẹn. Mặc dù kinh nghiệm của thế giới cho thấy: chỉ những kẻ bị tình nghi phạm các tội đặc biệt nghiêm trọng mới bị áp dụng các biện pháp cách ly, ngăn chặn đó. Trong tình trạng chưa hoàn thiện của hệ thống thuế, kiểm toán của ta thì việc “gọi hỏi và bắt giam” có thể với bất kỳ công dân nào. Còn một số vị công tố của chúng ta, trong bối cảnh trống rỗng hiện tại về cơ sở lập pháp, đôi khi sẵn sàng ký lệnh bắt bất kỳ một chủ ngân hàng nào, thậm chí cả đến một nhân viên kế toán thường hoặc một nhà kinh tế - miễn là có “đơn đặt hàng”.

Các tội phạm kinh tế bị Viện Công tố và một số nhân viên cơ quan đặc biệt lý giải rất tuỳ tiện và do đó đã trở thành mảnh đất tốt cho việc đe doạ tố giác, khống chế, đút lót, ăn hối lộ và lạm dụng chức quyền. Chính từ trong vũng nước nhơ bẩn này sinh ra vụ cassette về Skuratov.

Viện công tố bắt bỏ tù các nhà doanh nghiệp. Cánh này đến lượt mình lại tìm cách đưa các nhà công tố vào nhà lao. Dần dần cái hệ thống gây sức ép đối với dân thưởng đã vượt quá giới hạn các vụ án hình sự. Nỗi sợ hãi và khiếp đảm trước những người khoác áo luật pháp đã bao trùm lên giới doanh nhân nước nhà trong suốt mùa xuân năm 1999. Các ví dụ về những vụ bắt bớ, khám xét, lục soát “điển hình” các văn phòng ngân hàng, công ty cứ tăng lên từng ngày.