NHỮNG NGÀY KHÔNG BAO GIỜ XA (4)
(tiếp theo)Theo lời kể lại của mẹ tôi, lúc này gia đình ở phố Goussard còn gọi là phố Chợ Đuổi (phố Tuệ Tĩnh bây giờ). Ông bà nội tôi có mua 1 căn nhà trong 1 hẻm ở đây. Ngày ấy khu vực này rất vắng vẻ, cái hẻm này chỉ có mấy nhà rồi đến một bãi đất hoang. Thời gian ấy ban đêm hay có trộm cướp nên cư dân thường gõ mâm đồng, nồi xoong…để đánh động cho mọi người xung quanh để biết.
Hàng ngày mẹ tôi đạp xe lên Hàng Gai giúp một người em của bà ngoại tôi là bác sĩ mở phòng mạch. Phòng khám của ông trẻ tôi rất đông khách, họ hầu hết là những nhà buôn, tri thức và các công chức…Mẹ tôi cũng đã học qua y tá nên bà tiêm thuốc, băng bó các vết thương rất thành thục, bà còn được ông tôi cử đến các nhà bệnh nhân để chăm sóc và theo dõi tình trạng sức khỏe. Về sau này các phòng mạch tư không được hành nghề nữa nhưng với người trong nhà mẹ tôi vẫn có thể chăm sóc y tế như một y tá thực thụ.
Khi hai mẹ con tôi vào đến Hà Nội, bà ngoại tôi đưa một người giúp việc đến trông nom tôi để hàng ngày mẹ tôi lên làm trên phòng mạch. Bà giúp việc này mà cả nhà chúng tôi đều gọi là u Khải hay u già. U quê ở Thái Bình bị gia đình ép gả làm lẽ mọn, u không cam chịu rời bỏ quê ra Hà Nội kiếm sống bằng cách làm thuê làm mướn. U bị đau mắt nặng nhưng không có tiền chữa trị, nhà chủ đuổi u ra đường. Một lần bà ngoại đi đâu về thấy u đang ngồi dưới hiên nhà. Thấy hoàn cảnh của u như thế bà ngoại tôi cũng lại nhờ một người em đưa u vào nhà thương đau mắt, cũng may chữa trị kịp thời nên mắt u không bị hỏng. Nhớ ơn người đã giúp mình trong cơn hoạn nạn, u tự nguyện ở với bà ngoại tôi như người trong nhà. Mấy tháng sau u lên ở với gia đình tôi, chăm sóc tôi rất chu đáo như con đẻ của mình. Sau này tôi đã lớn, u vẫn ở với gia đình tôi để chăm sóc bà nội tôi lúc ấy đã già yếu. U còn tiếp tục chăm nom những đứa em con ông cậu tôi, mấy đứa cháu con anh họ tôi. Những năm 80, khi tôi đang ở Kampuchia, u già yếu và không qua khỏi, gia đình tôi đã làm trọn vẹn nghĩa tình với u như người thân trong nhà. Hiện nay mộ phần của u đã được con cháu đưa về quê nhà.
Những năm chuẩn bị tiếp quản, Hà Nội chộn rộn vì người đi người ở. Những gia đình có người nhà đi kháng chiến náo nức chờ đón ngày trở về của người thân. Những người thuộc tầng lớp trên có gia sản hoặc có người thân làm việc cho Pháp lục tục bán chạy nhà cửa và tài sản để vào Nam.
Khu nhà ở Tức Mạc lúc này do mấy người bác họ bên bố tôi quản lý. Các bác cũng có người đi người ở, người ở lại cũng ngại ngần vì không biết mai này liệu có bị tịch biên nhà cửa tài sản như người Pháp tuyên truyền không? Một bà bác đến gặp bà nội tôi (người nắm rất rõ chuyện nhà cửa ở Tức Mạc) và có lời mời gia đình tôi về ở để trông nom tài sản của ông bà tổ tiên…Bối cảnh lúc ấy ở Chợ Đuổi hẻo lánh quá nhất là lúc giao thời trộm cướp xảy ra như cơm bữa, bà nội và mẹ tôi đã có ý định bán căn nhà đang ở để tìm mua 1 ngôi nhà ở phố Yết Kiêu. Trước lời mời của mấy bà bác, gia đình tôi chuyển về ở tại 16 ngõ Tức Mạc (khối nhà bên trong), còn khối nhà bên ngoài thuộc số 14 các bác đang ở đấy.
Thoạt đầu gia đình tôi ở 2 căn tầng 1, toàn bộ tầng 2 rộng mênh mông không ai ở. Trên đó có bầy 1 bức tượng phật ngồi trên 1 trống đồng đen xì mà các bác tôi mang từ bên Lào về. Trong trí nhớ của một đứa trẻ thơ lúc ấy bức tượng đồng đen ấy có cái gì dữ dằn không giống như những bức tượng phật trong chùa Quán Sứ, chùa Bích Lưu mà mẹ tôi hay dẫn tôi đi lễ vào những dịp lễ tết.
Năm 1955 cha tôi cùng cơ quan trở về Hà Nội. Thời kỳ mới về cha tôi vẫn phải sinh hoạt cùng cơ quan cuối tuần mới được về nhà. Mỗi lần cha tôi về không khí ở nhà tôi vui lắm, tôi thường được ông cho ngồi trên đùi rung tít. Một thời gian sau ông được về hẳn nhà, nhưng không lâu ông mắc bệnh lao do hậu quả của những năm tháng gian khổ trong vùng kháng chiến. Tôi nhớ lúc ấy gia cảnh còn sung túc, hàng ngày mẹ tôi đặt mua thịt bò vừa mới mổ lấy quả thăn chỉ ép lấy nước cho bố tôi bồi dưỡng. Vào chủ nhật mẹ tôi đưa mấy anh chị em tôi lên viện A ở Hoàng Hoa Thám để thăm cha tôi. Ấn tượng với tôi đó là 1 chuyến đi chơi xa tới nơi xanh mướt một mầu xanh của cây lá.
Lớn lên 1 chút, tôi thấy nhà tôi không ở gian bên cạnh nữa, thì ra bà bác nói với bố tôi thu lại diện tích ở để bà cho thuê. Thế là tầng 1 của nhà 16 có thêm 1 gia đình đến ở đó là gia đình cụ T. Còn gian kia là một gia đình công giáo không đi Nam được cũng thuê để ở. Cụ Th. Lấy tên người con cả làm nghề thợ giầy. Tôi cứ bắt chước mấy người con cụ gọi là me Th.
Dần dần thấy thái độ của chính quyền mới chưa động chạm đến các tài sản của tư nhân, một bà bác nữa muốn đưa gia đình về ở gian nhà tôi và toàn bộ trên gác đến vận động bà nội tôi đi chỗ khác nhưng bà nội và mẹ tôi cương quyết không đi vì
đã mời về ở vì sợ mất nhà, thì giờ nhất định không đi nữa. Thời kỳ ấy tôi còn nhớ 12 cô con gái của bà bác kéo về suốt ngày nhẩy ầm ầm trên gác rồi kéo nhau ra giếng nước tắm gội ầm ĩ nhằm gây sức ép với gia đình tôi.
(còn tiếp)