10 cô gái ngã ba Đồng Lộc

[crawling0805]

Cuốn sách viết về sự khốc liệt của Ngã Ba Đồng Lộc, nhưng trực tiếp về sự khốc liệt chỉ được viết trên một số trang không nhiều. Nghiêm Văn Tân dành nhiều thời gian để gợi nên những nỗi niềm của các cô gái trẻ. Đó là họ mong có một tình yêu thuỷ chung, mong có được học hành để nay mai cống hiến, mong có được những tình bạn chân thành... Niềm mong mỏi ấy thật dễ dàng với đất nước hôm nay; còn ngày ấy, như một ước vọng cao xa. Vì thế toàn tiểu đội đã dành cho nhau tất cả tình cảm của mình. Võ Thị Tần như người chị cả. Hồ Thị Cúc như người chị thứ hai, điềm tĩnh thương yêu các em. Hai cô là chỗ dựa tinh thần cho tất cả chị em trong  tiểu đội. Họ có thể thì thầm tâm sự mọi chuyện kín đáo của mình, của gia đình mình với hai “bà chị”, nhờ các chị tháo gỡ những vướng mắc, có cả những vướng mắc trong tình yêu. Đó là một trong những quy luật về tình người trong chiến tranh, giữa những đồng đội với nhau. Trước đạn bom và chết chóc, tất cả gắn bó lại, tạo thành một khối đoàn kết vững chắc không kẻ thù nào phá vỡ nổi. Một bữa cơm, một món quà, một nhành hoa ở Ngã Ba Đồng Lộc, Nghiêm Văn Tân ghi lại trong những trang sách của mình là những dấu ấn tình cảm giữa những người và người trong khốc liệt chiến tranh. Cô Hồng, người được phân công đi lấy gỗ làm hầm, khi vội trở về với tiểu đội chợt bần thần cả người vì nỡ bỏ quên một món quà của rừng định mang về cho đơn vị. Cô không tiếc công mà tiếc một món quà nhỏ đầy ý nghĩa. Nhưng rồi cô có được gặp lại tất cả những đồng đội của mình đâu. Mười người đã hy sinh ngay khi cô bước chân về với tiểu đội. Cô không còn dịp nào để báo với Xuân Vĩnh Lộc về người yêu của Xuân đã hy sinh – Cái tin mà cô mới biết trước đó mấy ngày – Và cô biết Xuân đang mong chờ thư Vĩnh từng giờ từng phút. Cô cũng không biết rằng, chính ngày hôm ấy, Xuân đã nhận được thư Vĩnh, lá thư viết trước lúc hy sinh, Xuân cài thư trên mái tóc, ra mặt đường đã, lát mới về đọc. Chao ôi giá mà Xuân đọc được những lời yêu thương của Vĩnh, biết đâu khi đã hy sinh, Xuân sẽ ngậm cười nơi chín suối.

Một số lượng trang không nhiều để viết về sự khốc liệt của Ngã Ba Đồng Lộc. Nhưng đó lại là những trang ấn tượng nhất trong Mười cô gái Ngã Ba Đồng Lộc của Nghiêm Văn Tân. Khốc liệt không phải chỉ bom đạn chút xuống. Không phải chỉ đêm và ngày bám con đường cùng với trái bom nổ chậm, bom từ trường, bom bi, bom điếc. Khốc liệt không phải những trận bom trút xuống ngay sát đội hình. Mà khôc liệt ngay trong mỗi con người sống và chiến đấu ở Ngã Ba Đồng Lộc. Hơn thế nữa, họ là những cô gái còn măng trẻ. Làm thế nào để đừng sợ khi thấy bom rơi. Làm thế nào để ra mặt đường ngay khi khối bom còn chưa kịp tan. Làm thế nào để ra mặt đưòng giữa ban ngày, mà ở đó trên máy bay của kẻ thù có thể quan sát được tất cả. Sự hồn nhiên và lòng quyết tâm chiến thắng đã cho các cô gái tất cả. Họ vừa mới hát với nhau đấy. Cô Nhỏ lần đầu tiên giúi được chùm hoa mua vào tay người con trai... Thế mà chỉ một trái bom định mệnh đã kết thúc; kết thúc luôn cả số phận mười người con gái, để cho đến nay họ vẫn còn trẻ trung ở tuổi mười tám đôi mươi. Hình ảnh chùm hoa mua vẫy vẫy trên chiếc xe bánh xích khiến người đọc phải nao lòng. Họ không thể tiếp tục san lấp mặt đường nơi trái bom vừa trút xuống chính họ. Họ không kịp về ăn bữa cơm chiều. Một đám tang tập thể mười cô gái đã được phục hiện thật xúc động qua những trang sách của Nghiêm Văn Tân.

Tôi biết Nghiêm Văn Tân từ rất lâu. Tôi cũng biết anh đã có hai tập truyện ký Gương xanh và Đài Hoa tím. Nhưng hôm nay mới được đọc trọn vẹn cuốn Mười cô gái Ngã Ba Đồng Lộc, trong đó có phần Đài hoa tím của anh. Riêng phần hai Vĩ Thanh Đêm và Ngày, Nghiêm Văn Tân đã lấy tiêu điểm là Mười cô gái Ngã Ba Đồng Lộc, để viết về toàn cảnh Ngã Ba Đồng Lộc trước đây, bây giờ và đặc biệt là sau này với rất nhiều tâm huyết... Tôi cũng có nhiều xúc động và tâm đắc nhưng xin để dịp khác sẽ bàn sau...

Chiến tranh đã lùi sâu vào dĩ vãng ba chục năm nay. Mười cô gái Ngã Ba Đồng Lộc đã hy sinh ba mươi mấy năm rồi. Tên của các cô đã được ghi trong lịch sử. Đọc những trang sách của Nghiêm Văn Tân tất cả như sống lại, anh viết giản dị, chất phác, thật thà như con người anh. Anh cẩn trọng, chi tiết như chính cuộc sống của anh nên từng trang viết khiến cho chúng ta có cảm giác: Mười cô gái Ngã Ba Đồng Lộc vẫn còn đang sống, và sống mãi với chúng ta.

                                                                                                                  NGUYỄN ĐỨC THIỆN

[crawling0805]

GẶP TÁC GIẢ ĐẦU TIÊN VIẾT TRUYỆN KÝ VỀ MƯỜI CÔ GÁI THANH NIÊN XUNG PHONG HY SINH Ở NGÃ BA ĐỒNG LỘC

Năm 1978 truyện ký Đài hoa tím của Nghiêm Văn Tân được Nhà xuất bản Phụ nữ in lần thứ nhất. Đây là tác phẩm bao quát nhất, chân thực nhất và cũng là sớm nhất viết về mười cô gái thanh niên xung phong hy sinh ở Ngã Ba Đồng Lộc anh hùng.

Năm 2005, Nhà xuất bản Phụ nữ tái bản với tên mới là Mười cô gái Ngã Ba Đồng Lộc gồm phần một Đài hoa tím và phần hai bổ sung Vĩ thanh: Đêm và Ngày viết năm 2004 – sau gần 30 năm tác giả trở lại chốn xưa.

Nghiêm Văn Tân sinh năm 1939 tại Hà Nội trong một gia đình viên chức bình dị. Lớn lên, ông đã từng trải qua nhiều nghề: thợ đo đạc, thợ xây dựng, thợ lò cao, thợ lò thép và làm báo. Vào những năm 60, 70 của thế kỷ trước ông làm việc ở Khu gang thép Thái Nguyên suốt 17 năm. ông từng là học viên khoá 3 (1968-1969) trường Bồi dưỡng những người viết văn trẻ Hội nhà văn Việt Nam, bạn học của các nhà văn, nhà thơ: Liên Nam, Hông Nhu, Nguyễn Trí Huân, Bùi Công Hoan, Sĩ Hồng, Nghiêm Đa Văn, Nguyễn Phan Hách, Phạm Đức, ... Dưới đây là cuộc trò chuyện giữa phóng viên và tác giả Nghiêm Văn Tân.

Phóng viên (PV) – Ông sinh trưởng trong một gia đình trí thức, quý trọng học vấn, yêu thích văn chương, hoàn toàn có thể ở lại Hà Nội để đi học Đại học rồi đi làm như mọi người khác. Vì sao ông lại rời Hà Nội ra đi làm đủ các nghề khó nhọc nhất trong suốt 17 năm trời ở Khu gang thép Thái Nguyên?

Nghiêm Văn Tân (NVT) – Tôi may mắn được sinh ra trong một gia đình họ Nghiêm đức hạnh, có đủ điều kiện cho tôi phát triển về mọi mặt lâu dài một cách bình thường. Nhưng xu thế thời đại ở Việt Nam vào cuối những năm 50 của thế kỷ trước đã khiến tôi có một quyết định ngược đời là rời Hà Nội để đi làm thợ. Chỉ có làm thợ mới rũ bỏ được bản chất giai cấp tiểu tư sản của mình. Chỉ có làm thợ mới phù hợp với lời dạy của nhà văn Lỗ Tấn: “Mạch máu thì phun ra máu, còn mạch nước chỉ phun ra nước lã mà thôi”.

PV – Vì duyên cớ gì ông lại chọn đề tài mười cô gái Ngã Ba Đồng Lộc để làm tác phẩm trụ cột của đời mình? Đề tài đó rất khó viết. Ngay con trai, con rể của Hà Tĩnh hoặc cán bộ ở Hà Tĩnh lâu năm cũng còn khó viết, huống chi ông là một người xa lạ?

NVT - Điều này tôi chủ ý không nói đến trong vĩ thanh Đêm và Ngày, nhưng nhiều người đã hỏi tôi như anh, cho nên tôi đành phải trả lời vậy, vì nó rất riêng tư.. Mẹ sinh ra tôi là bà Ngô Thị Cầu (1914-1942). Bà mất rất sớm khi mới hai mươi tám tuổi. Lúc ấy tôi mới lên bốn, khăn tang dài hơn người... Còn sót lại một mình, tôi lớn lên trong sự yêu thương và đùm bọc của cha, mẹ già và anh em cùng cha khác mẹ, nhưng tôi vẫn đau đáu sót xa cho cuộc đời của mẹ tôi. Tôi được nghe cha tôi kể nhiều huyền thoại về mẹ mình, tôi lại càng thương tiếc hơn. Thế là từ tấm bé, tôi đặc biệt quan tâm đến những người phụ nứ chết trẻ. Cuối tháng 7 – 1968, khi nghe đài , xem báo thấy tin mười cô thanh niên xung phong đã hy sinh ở Ngã Ba Đồng Lộc – Hà Tĩnh, tôi bị ám ảnh rất mạnh. Nỗi ám ảnh do cái chết vì đất nước, ám ảnh do các cô còn rất trẻ... Thế là, như một sự sắp đặt của duyên phận, tôi đi học trường viết văn trẻ, rồi vào Hà Tĩnh như anh đã biết... Tôi công nhận đề tài này rất khó đối với tôi. Khi tôi vào Hà Tĩnh thì mọi việc đã an bài: Các cô đã nằm dưới mộ, bạn bè còn sống ở phân tán. Gia đình mười cô lại rất xa nhau. Các cùng hy sinh vì một trái bom, một ngày, một giờ định mệnh. Viết như thế nào đây, trong khi tôi chưa có một chút vốn sống nào về miền đất anh hùng này? Đã thế lại phải viết thật, không được hư cấu như tiểu thuyết. Thế nhưng, vì tình yêu thiếng liêng đối với mẹ tôi, tình yêu sâu sắc đối với các cô Đồng Lộc, tôi đã hoàn thành công việc khó khăn trong mười năm, đúng theo hạn định của cha tôi.

PV - Phải chăng cha ông rất hy vọng ở con mình, và đã giúp ông nhiều về mặt tinh thần để tác phẩm đến được với bạn đọc?

NVT – Cha tôi là ông Nghiêm Văn Hoè (1011-1981) có một chút Tây học, một ít Nho học. Hồi làm văn phòng ở Sở học chính Đông Dương và sau này ở trường Albert Sarraut có làm thơ và viết văn nghiệp dư, bút danh Thanh Thuỷ, cùng thời với nhà thơ Tú Mỡ và nhà văn Bùi Huy Phồn. Ông có để lại bài thơ “Cá mẹ dạy cá con” trong sách giáo khoa thời bấy giờ, nhưng ông không đi vào sáng tác, chỉ nghiên cứu tác phẩm văn học thế giới và trong nước bằng tiếng Việt và tiếng Pháp. Ông dẫn tôi đi theo con đường văn học một cách rất tự nhiên. Những lúc đèo xe đạp đưa tôi đi chơi, ông dạy tôi học thuộc lòng những bài ca dao đẹp, những câu tục ngữ hay, những đoạn hay của Truyện Kiều... Khi lớn lên, ông cho tôi đọc các loại truyện mà ông có hay mượn được, rồi bắt tôi tóm tắt nói chủ đề chính, bình luận về các nhân vật, nói về những chi tiết hay, tình huống đẹp... Cứ thế, lớn lên tôi yêu văn học lúc nào không biết.

Tháng 10-1959, bố tôi buộc lòng phải để tôi thoát ly gia đình, một mình đi vào nông trường Đồng Giao làm công nhân đo đạc để thực hiện hoài bão của mình. Trước khi tàu chuyển bánh, ông chỉ dặn tôi mỗi một điều: “Con hết sức cẩn trọng trong mọi việc. Nói ít nghe nhiều. Hãy giữ danh dự cho dòng họ Nghiêm. Cẩn thận trong quan hệ với phụ nữ. Đồng tiền phải lương thiện và phân minh”. Chỉ có ba mươi sáu chữ ấy thôi nhưng nó đã đi theo tôi trong suốt cuộc đời. Ông là người cha yêu quý, người thày tuyệt vời đã dắt tôi đi từ thành công này đến thành công khác. Quyển Đài hoa tím, nều không có ông động viên, chỉ bảo tôi đến nơi đến chốn, thì có lẽ nó đi theo một hướng khác, hoặc không bao giờ xuất hiện.

[crawling0805]

PV – Có ý kiến cho rằng ông là tác giả đầu tiên khai thác tài liệu, viết và có tác phẩm sớm nhất về mười cô gái Ngã Ba Đồng Lộc. Có đúng vậy không?

NVT – Riêng về thể truyện ký, thì đúng là như vậy. Trước đó, cũng có một số bài báo ngắn, một số bài thơ, nhưng không nhiều lắm.

PV – Ông có thể nói tóm tắt quá trình đi thực tế, sưu tầm tài liệu và lao động trên trang bản thảo được không?

NVT – Tôi đã nói khả đầy đủ trong phần Đêm của Vĩ thanh Mười cô gái Ngã Ba Đồng Lộc rồi. Tôi chỉ xin lưu ý một điều là mười năm của tuổi thanh xuân đẹp nhất cuộc đời, tôi đã để cho việc hoàn thành Đài hoa tím. Với thời gian đó tôi có thể học xong hai bằng Đại học, nhưng tôi không hề nuối tiếc.

PV – Ông xác định thể loại cho tác phẩm của mình là truyện ký. Đúng là truyện mà vẫn là ký. Có vẻ nghiêng về truyện, nhưng không hư cấu con người và sự việc. Truyện ông có chất văn, nhiều hình ảnh, giàu trữ tình, có tâm hồn tác giả thấm đẫm từng trang. Tại sao ông chọn cách viết này?

NVT – Trước hết là nội dung quyết định hình thức. Toàn bộ sự việc và các câu chuyện đã buộc tôi phải viết như vậy. Chỉ có viết như vậy mới có thể chuyển tải được tình cảm và ý tưởng của mình trên từng trang tác phẩm. Tôi còn phải nhờ đến thủ pháp điện ảnh để dàn dựng cho tác phẩm sinh động hơn. Phần Đài hoa tím viết từ ngày xưa, đến phần Vĩ thanh Đêm và Ngày vừa viết xong, cũng như vậy. Riêng phần Ngày của Vĩ thanh, tôi đã mạnh dạn tiểu thuyết hóa thể ký để sáng tạo một không gian tương lai, tuy nhiên các sự kiện đều có thật.

PV – Hẳn ông đã được biết đến hầu hết những tác phẩm cùng viết về đề tài này. Có cả một bộ phim truyện nhựa nữa. Ông có những ý kiến gì về những tác phẩm ấy?

NVT – Tôi yêu Ngã Ba Đồng Lộc từ trong tâm khảm cho nên tất cả những tác phẩm viết về Ngã Ba Đồng Lộc tôi đều đọc và xem rất kỹ. Tôi biết ơn những người đã cùng với tôi tôn vinh mười cô gái Ngã Ba Đồng Lộc. Việc phán xét những tác phẩm ấy xin để cho công chúng độc giả quyết định. Có điều, tôi không thể chấp nhận tác phẩm vì muốn đời thường hóa các anh hùng mà lại hạ thấp họ bằng những chi tiết như: Can tội hủ hóa, có chửa phải bị kỷ luật đi chăn bò, hoặc lái xe tải hèn nhát khi máy bay địch đến mà lại rất thô bạo khi tán tỉnh các cô thanh niên xung phong, … Theo tôi, khi viết về những người đã hy sinh cho Tổ quốc, chỉ nên viết những mặt tốt đẹp nhất của họ.

PV – Sau 27 năm, Đài hoa tím được tái bản và bổ sung phần hai thành Mười cô gái Ngã Ba Đồng Lộc. Giữa Nhà xuất bản và tác giả đã có sự kết hợp với nhau như thế nào?

NVT – Nhà xuất bản Phụ nữ và tôi quen biết nhau từ những năm 60 của thế kỷ trước. Cái thể hệ lãnh đạo và biên tập viên của Nhà xuất bản coi tôi như người nhà. Đài hoa tím chậm tái bản là do tôi gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống, thay đổi địa chỉ mấy lần, và không đến Nhà xuất bản. Năm 2003, tôi chủ động đến Nhà xuất bản va tôi được tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất để viết tiếp vĩ thanh. Thế là truyện ký Mười cô gái Ngã Ba Đồng Lộc đã ra đời. Tôi chỉ hơi tiếc là số lượng xuất bản còn ít.

PV – Ông còn giữ liên hệ với các gia đình ở Đồng Lộc nữa hay không?

NVT – Có chứ! Anh ruột của liệt sĩ Trần Thị Rạng là Trần Đình Vân từ Đắc Lắc đã ra đây; em ruột của liệt sĩ Võ Thị Tần là Võ Xuân Tửu cũng từ Hải Phòng lên đây. Cô Dương Minh Châu, bạn thân của liệt sĩ Nguyễn Thị Xuân ở Vĩnh Lộc cũng đã ra đây… Vừa rồi, con gái của cô Lê Thị Hồng lấy chồng ở Hà Nội, tôi cũng được mời đến dự. Các cháu của các cô liệt sĩ, học ở Hà Nội rất đông, có đến thăm tôi. Vừa rồi, có cháu còn nhớ tặng tôi hoa nhân ngày sinh nhật. Rất cảm động!
    
PV – Gần 40 năm trước ông đã là học viên khóa 3 trường Bồi dưỡng những người viết văn trẻ. Nhiều bạn học, bạn viết của ông ngày ấy nay đã thành danh. Ông cũng có tác phẩm được in từ năm 1975, rồi sau đó là Đài hoa tím năm 1978 và này là Mười cô gái Ngã Ba Đồng Lộc. Tại sao bẵng đi nhiều năm ông không viết? Ông không có ý định tập trung nhiều tâm sức và thời gian cho văn chương sao? Và vào Hội nhà văn nữa chứ?

NVT – Cha tôi đã nói lời của thánh nhân: “Trí nhân vô kỷ, thánh nhân vô công, thần nhân vô danh” và còn nói: “Mua danh ba vạn, bán danh ba đồng”. Những người có danh sớm quá, nếu không biết giữ mình thì sẽ sớm hư hỏng. Chỉ những người có danh sau khi chết, mới là mãi mãi… Tôi tin lời cha tôi nói là đúng. Việc vào Hội nhà văn, tôi cũng đã nghĩ đến, nhưng nay không viết được gì nữa thì vào để làm gì? Điều cuối cùng tôi muốn nói ở bài phỏng vấn này là : “Những gì đất nước ta đã có hôm nay là do bao nhiêu người đã hy sinh xương máu qua nhiều thế hệ, như mười cô gái Ngã Ba Đồng Lộc. Hãy sống xứng đáng với họ”.

PV – Xin trân trọng cảm ơn ông. Kính chúc ông sức khỏe, hạnh phúc, có nhiều niềm vui.
                                                                                                                                  PHẠM ĐÌNH ÂN

[crawling0805]

                                      THƯ CỦA NGƯỜI NHÀ LIỆT SĨ DƯƠNG THỊ XUÂN GỬI TÁC GIẢ NGHIÊM VĂN TÂN

Đồng Lộc năm tháng mãi còn đây
Chuyện của mười cô vẫn thêm dày
Thời gian chẳng làm phai ký ức
Cám ơn tác giả cuốn sách này.

Thật đúng như vậy. Cuốn truyện ký về mười cô gái Ngã Ba Đồng Lộc là một công trình đầy đủ nhất về Ngã Ba Đồng Lộc, hơn cả những gì cháu biết về Đồng Lộc.  Ở đây cháu không có ý định để khen, chê hay bình luận gì, mà chỉ với tư cách là một độc giả ít nhiều có biết đến cuộc đời riêng tư của từng cô, nói lên cảm nghĩ chân thực của mình sau khi được đọc tác phẩm Mười cô gái Ngã Ba Đồng Lộc của bác.

Đã nhiều năm gắn bó với Đồng Lộc với tư cách là thân nhân của liệt sĩ Dương Thị Xuân (Xuân Đức Tân) cháu hiểu rất ít về Ngã Ba Đồng Lộc nói chung và mười cô gái thanh niên xung phong nói riêng. Phải qua truyện ký Mười cô gái Ngã Ba Đồng Lộc này cháu mới thấm thía được sự hy sinh thầm lặng mà cao cả và những tính cách, những quan điểm rất đời thường nhưng đã chứa đựng được những ý chí và hành động dám hy sinh cho dân tộc của mười cô.

Hoàn cảnh đất nước có chiến tranh, ở một nơi xa xôi với công việc bận rộn, lại không phải một nhà thơ hay nhà văn, với phương tiện giao thông rất khó khăn thời bấy giờ thế mà bác vẫn mấy lần lặn lội đến từng gia đình để tìm hiểu cuộc đời riêng tư của các cô, để nói lên được cuộc sống hàng ngày của từng gia đình. Phải có tấm lòng thương yêu Mười cô vô bờ bến – thì bác mới làm được như vậy.

Mặc dù ai cũng biết sự thực là như vậy, nhưng khi đọc phần nói về gia đình mình, nói về con sông, những chiếc cầu, những con đường ngõ xóm, những câu nói tiếng địa phương, thì ai cũng cảm thấy tự hào, cảm thấy thân thương và không cầm nổi nước mắt.

Đã có những bài thơ, những trường ca về Đồng Lộc. Có những bộ phim hay về Mười cô như: “Hương bồ kết”. Có những lời ca ngợi của báo chí trong và ngoài nước về sự hy sinh anh dũng của Mười cô. Nhưng khi đọc xong truyện ký Mười cô gái Ngã Ba Đồng Lộc của bác thì cháu mới thấy hết được lý tưởng lớn lao trong ý thức về dân tộc, về thời đại lịch sử đất nước của Mười cô. Đó cũng là đại diện trọn vẹn cho sức mạnh và quyết tâm của cả một dân tộc quyết tâm đánh thắng hoàn toàn giặc Mỹ xâm lược. Dù mỗi cô có một hoàn cảnh riêng, mỗi đời riêng khác nhau nhưng trước cái chết họ đều giống nhau về sự thanh thản, trong sáng cao cả và chấp nhận sự hy sinh. Thật đáng khâm phục.

Thay mặt cho gia đình liệt sĩ Dương Thị Xuân trước hết xin ngàn lần cảm ơn người cha đã sinh thành ra bác. Là người đã đặt nền móng – mà như trong truyện của bác – là người đã giao nhiệm vụ cho bác để hoàn thành xuất sắc tác phẩm này. Xin được thắp một nén hương để tưởng nhớ….

Tiếc rằng, cháu chưa từng một lần được gặp bác. Sau khi đọc xong tác phẩm của bác cháu đã kể hết với đại gia đình và nhất là người cha đang còn sống của liệt sĩ Dương Thị Xuân.

Mọi người ai cũng muốn được gặp bác lần nữa, để nói với bác về hoàn cảnh gia đình và cám ơn bác về tấm lòng dõi theo hơn 30 năm trời mà bác dành cho gia đình. Để sự hy sinh anh hùng của Mười cô gái Thanh niên xung phong ở Ngã Ba Đồng Lộc mãi mãi được tôn vinh.

Sau khi đọc xong tác phẩm của bác cháu cảm thấy có lỗi với bác nhiều quá. Và chắc cả mười gia đình của Mười cô đều cảm thấy như vậy. Bởi vì chưa hồi âm được với bác. Những gì bác viết về Đồng Lộc, về Mười cô đã làm cho cháu có cảm nghĩ chính bác là ân nhân của Mười cô, của mười gia đình, của người dân Hà Tĩnh.

Chúc cho giấc mơ về năm mươi năm kỷ niệm về Ngã Ba Đồng Lộc anh hùng của bác được thực hiện.

Trên đây là những cảm nghĩ rất chân thật của cháu khi đọc xong cuốn truyện ký Mười cô gái Ngã Ba Đồng Lộc. Có gì nói chưa đúng xin được bác thứ lỗi.

Chúc gia đình bác hạnh phúc. Mong nhận được hồi âm của bác.
Cảm ơn bác nhiều, hẹn gặp bác.
                                                                                                         Trường Sơn, ngày 30 tháng 5 năm 2005
                                                                                                                          LÊ KIM QUYỀN
                                                                                                                   Xóm Hến, xã Trường Sơn
                                                                                                                  huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh

                                                                   MỘT TẬP SÁCH - MỘT ĐỜI VĂN

Đài hoa tím là tập sách viết về 10 cô gái thanh niên xung phong anh hùng đã hy sinh ở Ngã Ba Đồng Lộc vào lúc 4 giờ 40 phút chiều ngày 24 tháng 7 năm 1968. Tập sách này đã được Nhà xuất bản Phụ nữ in năm 1978 với số lượng 11.200 bản và ngay lập tức gây được tiếng vang trong người đọc. Nhân dịp Nhà xuất bản Phụ nữ vừa cho tái bản có bổ sung và đổi tên thành Mười cô gái Ngã Ba Đồng Lộc, chúng tôi đã có cuộc trò chuyện với nhà văn Nghiêm Văn Tân, tác giả tập sách.

- Ông vẫn chỉ nhận mình chỉ là một người thợ lò yêu văn chương chứ không phải là nhà báo chuyên nghiệp cũng không phải là một nhà văn chuyên nghiệp?

- Đúng như vậy. Cả đời viết văn của tôi chỉ có hai tác phẩm. Tác phẩm đầu tiên có tên là Gương Xanh, tác phẩm thứ hai chính là Đài hoa tím.

- Không phải cứ viết thật nhiều tác phẩm mới là nhà văn. Cách đây gần 30 năm, Đài hoa tím in ra và ngay lập tức nổi tiếng như một sự kiện văn học.

- Đài hoa tím nổi tiếng vì đã viết về mười nữ thanh niên xung phong anh hùng nổi tiếng lừng lẫy trong những tháng năm chiến tranh chống Mỹ cứu nước. Về nghệ thuật thì như nhiều bài phê bình nghệ thuật nhận định Đài hoa tím chỉ là một tập truyện ký đúng như sự thật ngoài đời của các nhân vật mà tập sách đề cập tới.

- Ông viết Đài hoa tím dày hơn 200 trang trong bao nhiêu lâu?

- Đúng mười năm. Năm 1968, khi nghe tin mười nữ thanh niên xung phong tiểu đội 4 đại đội TNXP 552 hy sinh anh dũng ở Ngã Ba Đồng Lộc, tôi đã ngay lập tức xin được đi vào Hà Tĩnh để lấy tài liệu viết về mười nữ anh hùng đó. Tôi đã được làm việc với đồng chí đại đội trưởng C552 Nguyễn Thế Linh và tiếp xúc với các bạn thanh niên xung phong (tiểu đội) A4, A5, A8 của C552 để lấy tư liệu cho cuốn sách này.

- Và sau đó ông về Hà Nội bắt tay vào viết ngay Đài hoa tím?

- Tôi muốn viết ngay nhưng đây là một đề tài lớn. Tôi thú nhận băn khoăn với cha rằng sợ lực bất tòng tâm. Cha tôi đã hỏi tôi một câu hỏi mà đến bây giờ tôi vẫn  nhớ: “Là con muốn trồng cây ăn quả hay là chỉ muốn trồng rau ngắn ngày? Không bao giờ được phép ăn xổi ở thì với những người đã hy sinh cả cuộc đời cho Tổ Quốc”. Lời dạy của cha khiến tôi nghĩ rằng đây là món nợ thiêng liêng mà tôi phải trả cho mười cô gái anh hùng ở Đồng Lộc. và cha tôi đã hẹn cho tôi là trong mười năm tôi phải trả món nợ này.

- Và mười năm sau tác phẩm Đài hoa tím đã hoàn thành?

- Năm 1978 tôi đã viết xong Đài hoa tím và Nhà xuất bản Phụ nữ đã in truyện ký này. Tôi còn nhớ nhà thơ và cũng là họa sĩ Hoàng Hữu nổi tiếng đã vẽ bìa cho tập sách của tôi khi ông vừa qua một ca mổ tim. Khi bản thảo đưa vào nhà in, đích thân ông mang bìa sách đến. Bìa rất đẹp. Nhà thơ Vũ Duy Thông còn nói đùa có khi bìa đẹp hơn sách đấy. Tôi không ngờ ít lâu sau Hoàng Hữu mất.

- Lúc đó, là một chàng trai Hà Nội, tại sao ông lại quyết định chọn cái đề tài vô cùng khó khăn này?

- Tôi thấy đây là một công việc rất thiêng liêng, có ý nghĩa rất lớn đối với tôi nên tôi đã bỏ ra một phần đời 10 năm chỉ để có được 200 trang bản thảo Đài hoa tím. Có thể nói đây là tác phẩm “Mệnh” của tôi và tôi đã viết với tất cả tinh hoa của đời tôi mà vẫn chưa cho thế là đủ.

                                                                                                                          NAM TRẦN