Lịch sử kháng chiến chống Mỹ cứu nước 1954-1975 - Tập 7

[macbupda]

Cùng với việc chỉ đạo các hướng, mũi khẩn trương hoàn tất mọi mặt cho cuộc tiến công địch, từ ngày 22-3-1972, Bộ Tư lệnh chiến dịch bắt đầu sử dụng hai trung đoàn (28, 95) một số phân đội binh chủng kỹ thuật phối hợp với bộ đội địa phương và dân quân, du kích đánh phá giao thông địch trên đường 14 ở bắc và nam thị xã Kon Tum; thực hiện tạo thể bao vây chia cắt chiến dịch. Bộ đội đặc công và lực lượng pháo cối bí mật luồn sâu vào phòng tuyến đối phương, thực hiện các trận tập kích vào trận địa hỏa lực, cơ sở hậu cần địch. Sư đoàn  2 cho một tiểu đoàn hoạt động nghi binh thu hút địch ở Đắc Tô, tạo điều kiện cho Trung đoàn 1 và Trung đoàn 24 chuẩn bị địa hình, hiệp đồng tác chiến tiến công căn cứ Sở Chỉ huy Sư đoàn 22 ở Sở Chỉ huy Trung đoàn 42 quân đội Sài Gòn ở cụm cứ điểm Đắc Tô - Tân Cảnh - căn cứ quân sự mạnh nhất của địch ở cực bắc Tây Nguyên. Đồng thời, các đơn vị công binh cũng được lệnh nối thông những đoạn đường dã chiến vào cách vị trí địch 5-6km bảo đảm cho xe tăng, thiết giáp và pháo cơ giới cơ động được trên hướng vu hồi chiến dịch.

Cuối tháng 3-1972, cùng thời điểm quân và dân Trị - Thiên mở màn chiến dịch tiến công giải phóng Quảng Trị, quan và dân Tây Nguyên từ bắc Kon Tum tới nam Gia Lai, từ quốc lộ 14 đến quốc lộ 19, với khí thế “Trường Sơn chuyển mình, Pô Cô dậy sóng, quét sạch quân thù, giải phóng nhân dân” đã đồng loạt tiến công địch. Trên tuyến phòng thủ tây sông Pô Cô, ngày 30-3, Sư đoàn trưởng Sư đoàn 320 Kim Tuấn lệnh cho Trung đoàn 52 (Trung đoàn Tây Tiến) bắt đầu vây ép Tiểu đoàn dù 2 (Lữ đoàn dù 2) và một số chốt lẻ phụ cận của tiểu đoàn 3 (Trung đoàn 47) quân đội Sài Gòn ở điểm cao 1.049. Bị tấn ép mạnh từ ba phía, địch co dần lại. Đến ngày 3-4, Trung đoàn 52 chuyển sang tiến công, đánh thiệt hại nặng Tiểu đoàn 2 dù. Do điểm cao 1.049 có vị trí chiến thuật rất quan trọng, mất khu vực này đối phương có thể chọc thẳng sang đường 14, cắt đôi thế trận phòng ngự ở bắc Kon Tum, cô lập cụm phòng ngự Đắc Tô - Tân Cảnh, uy hiếp trực tiếp thị xã, nên địch cấp tốc tăng viện ngăn chặn cuộc tiến công của ta, giữ vững điểm cao quan trọng này. Ngày 4-4, Bộ Chỉ huy chiến dịch ở thị xã Kon Tum điều tiếp Lữ đoàn dù 3 ra phía tây sông Pô Cô thay thế Tiểu đoàn 2 (Lữ đoàn 2) và Tiểu đoàn 3 (Trung đoàn 47).

Để nhanh chóng đập vỡ tuyến ngăn chặn vòng ngoài, khẩn trương đưa bộ đội vào tuyến đường 14 thực hiện chia cắt chiến dịch, tạo điều kiện cho Sư đoàn 2 và các đơn vị phối thuộc đánh chiếm mục tiêu then chốt Đắc Tô - Tân Cảnh, ngày 8-4, Bộ Tư lệnh chiến dịch lệnh cho Sư đoàn 320 dùng Trung đoàn 64 tiến công tiêu diệt Tiểu đoàn 11 (Lữ đoàn dù 3) vừa đổ bộ xuống chốt giữ điểm cao 1.015 (cách điểm cao 1.049 về phái bắc 3,5km). Sau khi cùng cán bộ chỉ huy ba trung đoàn (48, 52, 64) họp rút kinh nghiệm trận chiến đấu ở điểm cao 1.049, nhận thấy trận chiến đấu không đạt hiệu quả là bởi tổ chức chỉ huy và sử dụng cách đánh chưa phù hợp, xử lý các tình huống chiến đấu chưa tốt, tối ngày 9-4, Đảng ủy và Chỉ huy Sư đoàn 320 đã hạ quyết tâm: động viên cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn 64 và các đơn vị phối thuộc phát huy truyền thống của đơn vị kiên quyết hoàn thành nhiệm vụ được giao. Tư tưởng chỉ đạo tác chiến được xác định rõ: “vây chặt, tiến công liên tục, đột phá có trọng điểm kết hợp với thọc sâu chia cắt”. Đây là lần thứ hai (sau chiến dịch đường 9 - Nam Lào), Trung đoàn 64 đối mặt trực tiếp với quân đội Sài Gòn. Thay mặt cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn, Trung đoàn trưởng Khuất Duy Tiến hứa với chỉ huy cấp trên quyết tâm hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ trên giao.

Sau hai ngày vây ép tiêu diệt các mục tiêu vòng ngoài, sáng ngày 14-4-1972, bộ đội Trung đoàn 64 được lệnh tiến công tiêu diệt địch trêm điểm cao 1.015. Mở màn trận đánh, pháo các cỡ từ 85 mm đến 122 mm của Trung đoàn pháo binh 675 và các loại pháo cối chiến thuật của Trung đoàn 64 bắn phá dồn dập mục tiêu địch. Sở Chỉ huy tiểu đoàn dù bị án trúng ngay từ những loạt đạn đầu, tên tiểu đoàn phó bị thương nặng. Sau 15 phút bị pháo ta bắn phá, hai kho đạn gần khu tủng tâm bị bốc cháy, hơn một nửa hầm hào, công sự dã chiến bị phá hủy. Địch không chịu nổi hỏa lực pháo, cối của ta, hàng chục tên phá chạy ra xung quanh, một số tên cố thủ, gọi phi pháo chi viện.

17 giờ, bộ đội trên hai hướng được lệnh xung phong. Hướng tây bắc do Tiểu đoàn 9 đảm nhận, mặc dù bị phi pháo địch đánh phá dữ dội chặn đường, nhưng cán bộ, chiến sĩ trên hai mũi lợi dụng địa hình, địa vật đột phá tầng công sự vòng ngoài, rồi đồng loạt phát triển vào bên trong đánh chiếm sở chỉ huy địch, bắn chết tên tiểu đoàn trưởng. Hướng đông nam do Tiểu đoàn 8 phụ trách, trận đánh diễn biến khá phức tạp. Lính dù chốt giữ mỏm đồi cao phát hiện bộ đội ta vượt qua bãi trống đã gọi máy bay đánh chặn quyết liệt, làm một số cán bộ, chiến sĩ ta bị thương vong. Quyết không để bộ đội Tiểu đoàn 8 phải trần lưng hứng bom đạn, Đại đội 12,7mm (Tiểu đoàn cao xạ 16) do Đại đội trưởng Khuất Đình Nuôi chỉ huy (bố trí ở phía sau Tiểu đoàn 8) đã đánh trả quyết liệt, bắn cháy 3 máy bay các loại, tạo điều kiện cho bộ đội Tiểu đoàn 8 xung phong đánh chiếm các mục tiêu.

[macbupda]

Sau hơn một giờ chiến đấu, Trung đoàn 64 đã chia cắt tiểu đoàn địch thành hai bộ phận để tiêu diệt. Đại đội và tiểu đoàn bộ dù quân Sài Gòn chốt giữ mỏm phía bắc, sau gần một giờ bị Tiểu đoàn 9 tiến công, phần lớn bị thương vong, số còn lại không chịu nổi phải ra đầu hàng. Hai đại đội địch chốt giữ mỏm phía nam bị đánh tơi tả, lo sợ bị tiêu diệt đã lợi dụng đêm tối tháo chạy về phía sông Pô Cô. Hơn một trăm tên địch dò dẫm suốt đêm về tới Ngọc Đi Ốc thì bị sa hết vào trận địa đón lóng của Tiểu đoàn 2 (Trung đoàn 48).

Qua hai ngày bao vây tiến công liên tục, Trung đoàn 64 (Sư đoàn 320) và các đơn vị phối thuộc đã tiêu diệt gọn Tiểu đoàn 11 (Lữ đoàn dù 3) bắt sống 166 tên, có gần đủ mặt sĩ quan chỉ huy từ cấp đại đội đến cấp tiểu đoàn. Với thành tích xuất sắc này, Trung đoàn 64 được Đảng, Nhà nước tặng thưởng Huân chương Quân công giải phóng hạng Ba.

Chiến thắng tiêu diệt gọn tiểu đoàn dù đầu tiên trên chiến trường Tây Nguyên - một chiến trường mà hệ thống phòng thủ được xem là kiên cố, khi tác chiến có thể chi viện cho nhau, rất khó bị chia cắt, cô lập, làm sa sút uy thế của lực lượng dự bị chiến lược con cưng của quân đội Sài Gòn, báo hiệu trước sự thất bại về chiến lược của địch là không thể tránh khỏi.

Mất điểm cao 1.015, tuyến phòng thủ tây sông Pô Cô bị chọc thủng. Sư đoàn dù buộc phải rút bỏ một số vị trí còn lại, co về đường 14 cùng lực lượng Quân đoàn 2 chốt giữ tuyến phòng ngự cơ bản từ Võ Định - Lam Sơn đến thị xã Kon Tum.

Phối hợp với Sư đoàn 320 đánh quân dù ở phía tây, bộ đội trên các hướng cũng đẩy mạnh cường độ hoạt động. Ở phía bắc, Trung đoàn 1 (Sư đoàn 2), Tiểu đoàn 4 (Trung đoàn 24), một số phân đội pháo mang vác (Trung đoàn 40 pháo binh), cùng bộ đội địa phương tỉnh Kon Tum vây hãm căn cứ Đắc tô 2 và sân bay Phượng Hoàng. Bằng các hình thức tác chiến tập kích, phục kích, dùng pháo binh bắn phá hoại và các tổ bắn tỉa…, bộ đội ta diệt hàng trăm tên, phá hủy 36 máy bay, 39 súng cối, bắn cháy gần 40 xe quân sự các loại. Trong vòng 10 ngày đầu tháng 4, một bộ phận đáng kể sinh lực và phương tiện chiến tranh của địch bố trí xung quanh cụm phòng ngự then chốt Đắc Tô - Tân Cảnh đã bị tiêu diệt, tiêu hao.

Trên khu vực Võ Định - đường 14, ngay từ tuần đầu tháng 4, Trung đoàn bộ binh 28 tích cực đánh cắt giao thông diệt 2 chi đội xe bọc thép, sau đó phục kích đánh thiệt hại nặng Tiểu đoàn 23 biệt động quân hành quân lên giải tỏa. Đại đội cối 14 trực thuộc trung đoàn liên triếp bắn phá Sở Chỉ huy Lữ đoàn dù 2 và 3 ở Lam Sơn gây cho chúng nhiều tổn thất. Phát huy thắng lợi, đêm 6-4, Đại đội 19 đặc công của Trung đoàn tập kích diệt dọn trận địa pháo của Lữ đoàn dù 2 Công Trang Lăng Loi, phá hủy 4 khẩu 155 mm, 6 pháo 105 mm và một chi đội xe bọc thép của Trung đoàn thiết giáp 14. Tại Chư Thoi (nam thị xã Kon Tum) Trung đoàn 95, Tiểu đoàn 6 (Trung đoàn 24), tiểu đoàn 631 tổ chức sáu cụm chốt hỗn hợp (bộ binh và hỏa lực) kéo dài gần 10 km trên đường 14 để chặn địch từ Plâyku đi Kon Tum. Để phục vụ bộ đội chủ lực đánh lớn, hàng trăm dân quân và đồng bào hai huyện (3, 4) tỉnh Gia Lai sát cánh cùng bộ đội đắp ụ chôn mìn, xây dựng nhiều trận địa khá kiên cố ngay sát mép đường ở khu vực cầu Ia Tô.

Trung đoàn 95, Tiểu đoàn 631 và Tiểu đoàn 6 bám trụ dưới tầmp hi pháo ác liệt của địch, liên tục giáng cho chúng những đòn nặng nề. Chỉ trong 10 ngày giữa tháng 4, hàng chục đoàn xe tiếp tế của địch bị phá hủy (có đoàn 50 chiếc, có đoàn 120 chiếc), hàng trăm lính áp tải bị loại khỏi vòng chiến đấu. Chỉ huy Quân khu 2 địch đã phải lần lượt huy động Trung đoàn 45 và 53 (Sư đoàn 23) được mệnh danh là “Nam bình, Bắc phạt, cao nguyên trấn” có xe tăng, pháo binh và máy bay yểm trợ phản kích quyết liệt hòng đẩy bộ đội ta ra khỏi khu vực Chư Thoi. Nhưng mọi cố gắng của địch đều vô hiệu Đường 14 bị cắt đứt ở cả hai phía bắc và nam thị xã Kon Tum. Hai trung đoàn (28, 95) đã góp phần tạo nên thế vây hãm chia cắt chiến dịch đối với ba cụm phòng ngự thị xã Kon Tum, Đắc Tô - Tân Cảnh và thị xã Plâyku.

Qua hơn nửa tháng thực hiện bước một chiến dịch, tình hình chiến trường bắc Tây Nguyên chuyển biến có lợi cho ta. Hầu hết tuyến phòng thủ phía tây sông Pô Cô của địch đã bị Sư đoàn 320 đập tan, cánh cửa đột phá vào những mục tiêu chủ yếu của chiến dịch đã được mở. Ở phía đông, Sư đoàn 2 và các đơn vị phối thuộc đã tạo lập được thế trận chiến dịch tiến công vững chắc. Trong khi đó, trên các chiến trường Trị - Thiên và miền Đông Nam Bộ, quân và dân ta mở chiến dịch tiến công tiêu diệt nhiều sinh lực địch, loại khỏi vòng chiến đấu hàng vạn tên. Trước thời cơ chiến dịch xuất hiện, điều kiện đột phá mục tiêu then chốt đã chín muồi, Bộ Tư lệnh chiến dịch bắc Tây Nguyên lệnh cho các đơn vị đang ém quân trên hướng đông tổ chức đánh chiếm cụm căn cứ Đắc Tô - Tân Cảnh.

[macbupda]

Nằm ở phía bắc thị xã Kon Tum 60 km, cụm căn cứ Đắc Tô - Tân Cảnh không chỉ là trung tâm chỉ huy tập đoàn phòng ngự ở phía bắc tỉnh của địch, mà còn là nơi xuất phát các cuộc hành quân của chúng đánh phá các cơ sở kháng chiến và đường vận chuyển chiến lược của ta ở vùng ba biên giới. Đây là nơi đặt Sở Chỉ huy Sư đoàn 22, Trung đoàn 42, khu cố vấn Mỹ; nơi đặt Bộ Sở Chỉ huy Quân khu 2 quân đội Sài Gòn thường xuyên duy trì từ 12 tiểu đoàn đến 14 tiểu đoàn bộ binh, 1 trung đoàn thiết giáp, 3 tiểu đoàn pháo binh. Thị trấn Tân Cảnh - thị trấn có tới 5.000 dân, nằm giữa bã ba đường 14, 18 do hai đại đội cảnh sát và bảo an chiếm giữ.

Đến giữa tháng 4-1972, nơi đậy, địch vẫn tập trung sức mạnh ơẻ hai hướng tây và bắc; hướng đông đặt Sở Chỉ huy Sư đoàn 22. Nhận thây địch vẫn lơi là phòng ngự, Bộ Tư lệnh chiến dịch quyết định tập trung lực lượng đánh vào chỗ hiểm yếu nhất của địch. Trung đoàn 66 (Trong đội hình Sư đoàn 2) được tăng cường Tiểu đoàn 37 đặc công và một đại đội xe tăng T54, đảm nhiệm mũi tiến công chủ yếu tiêu diệt căn cứ 42 (còn gọi là căn cứ Tân Cảnh). Để giữ bí mật đến phút chót, Bộ Tư lệnh chiến dịch chỉ thị cho Sư đoàn 2 tăng cường vây hãm quân đồn trú ở phía tây và bắc cụm căn cứ Đắc Tô - Tân Cảnh nhằm thu hút sự chú ý của địch.

Chiều ngày 21-4-1972, lực lượng bộ binh ta mở một số trận tiến công, đánh chiếm các chốt điểm quan trọng bảo vệ căn cứ Đắc Tô - Tân Cảnh. Tiếp đó, các cụm pháo binh chiến dịch được lệnh tập trung bắn phá vào trung tâm căn cứ Đắc Tô - Tân Cảnh. Đại đội 29 (tên lửa chiến thuật B72), lần đầu xuất trận trên chiến trường Tây Nguyên đã đánh giỏi bắn trúng, thiêu cháy hầu hết xe tăng địch nống ra phản kích, phá hủy cả hai khẩu ĐKZ 106,7mm đặt trên tháp nước trong căn cứ khiến quân địch kinh hoàng. Sau hai ngày pháo binh các loại của ta bắn phá, hầu hết các mục tiêu lộ từ lô cốt, boongke đến tháp canh, nhà nổi ở vòng ngoài cụm căn cứ và trên hướng cửa mở phía đông, đông nam đều bị phá hủy.

Thời điểm tiến công tiêu diệt cụm cứ điểm Đắc Tô - Tân Cảnh bắt đầu. Đêm 23-4, từ ngầm Pô Cô Hạ, đại đội xe tăng T54 gồm 9 chiếc, có bộ binh yểm trợ được lệnh xuất kích. Theo đường công binh Trung đoàn 7 mới mở, xe tăng ta nối nhau tiến về hướng Tân Cảnh, mặc máy bay và pháo binh địch đánh phá chặn đường. Hơn 30 cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn 66 do phó Tham mưu trưởng Hoàng Anh Tuấn chỉ huy đã làm thành những lộ tiêu sống hướng dẫn cho xe tăng. Trên đườn phát triển nhiều đồng chí bị trúng bom, pháo đã anh hùng hy sinh;. Nhiều đồng chí bị thương không đi được vẫn cố leo lên thành xe để tiếp tục chỉ đường. Hai giờ ngày 24-4, đại đội xe tăng ta bất ngờ xuất hiện ở thị trấn Tân Cảnh, cắt đường qua thị trấn này, tiến về cửa mở hướng đông. Sự xuất hiện của xe tăng ta khiến toàn bộ bọn địch trong khu vực sửng sốt. Không để địch trong thị trấn kịp định thần đối phó, Tiểu đoàn 9 (Trung đoàn 66) được sự hỗ trợ của Đội công tác vũ trang tỉnh đội Kon Tum, vừa nổ súng tiến công hai đồn bảo an, cảnh sát vừa kêu gọi nhân dân nổi dậy diệt ác, phá kìm, giành quyền làm chủ. Đến 4 giờ 30 phút sáng 24-4, địch trong thị trấn Tân Cảnh đã bị tiêu diệt. Đoạn đường 14 từ Đắc Tô tới thị trấn Tân Cảnh do ta chiếm giữ, tạo điều kiện thuận lợi để ta đẩy nhanh tốc độ đưa lực lượng và binh khí, kỹ thuật vào hướng tấn công chính.

Mờ sáng ngày 24-4, các cụm pháo chiến dịch của ta bắn phá mãnh liệt nhiều mục tiêu trong căn cứ Tân Cảnh. Sáu 30 phút nã đạn cấp tập, pháo binh ta chuyển làn, Trung đoàn 66 và đại đội xe tăng được lệnh xung phong. Bộ binh và xe tăng ta đánh tràn qua lớp chiến hào bên ngoài rồi lần lượt đánh chiếm các mục tiêu bên trong.

Càng đột phá sâu, cuộc chiến đấu càng diễn ra quyết liệt. Máy bay oanh tạc đuội xuống khu vực quân ta vừa chiếm được. Hỏa lực xe tăng ta đánh mạnh vào hai bên sườn đội hình cố thủ của địch, tạo điều kiện cho bộ binh phát triển. Hỏa lực xe tăng, đạn B40 và thủ pháo của bộ binh đánh sập hệ thống lô cốt địch. Trong tuyệt vọng, địch sử dụng cả chất độc hóa học, hơi ngạt, hơi cay hòng ngăn chặn và đẩy lùi cuộc tiến công của ta. Trước hành động liều lĩnh của địch, bộ đội ta sử dụng phương tiện phòng độc, tiếp tục duy trì sức tiến công. Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 7 Phạm Văn Vượng mặc dù bị thương vẫn dẫn đầu đội hình, bình tĩnh chỉ huy bộ binh và xe tăng thọc sâu đánh chiếm sở chỉ huy địch. Không chịu nổi đòn tiến công của ta, địch hoảng sợ, từng tốp ra hàng. Đến 11 giờ trưa ngày 24-4, ta làm chủ hoàn toàn căn cứ. Viên Đại tá Lê Đức Đạt, Sư đoàn trưởng Sư đoàn 22 và một đại tá cố vấn Mỹ bị tiêu diệt trong trận đánh ác liệt này. Vi Văn Bình, đại tá, Sư đoàn phó cùng hơn 10 sĩ quan tham mưu trốn bị bắt. Trung đoàn 66 và các đơn vị phối thuộc bắt 429 tù binh, bắn rơi 8 máy bay, thu 9 xe tăng, 20 pháo 105 mm và 155 mm, gần 100 xe quân sự.

[macbupda]

Ở hướng bắc, 8 giờ sáng 24-4, khi những loạt đạn pháo nã xuống các mục tiêu trong căn cứ Đắc Tô (còn gọi là Đắc Tô 2) vừa ngừng, Trung đoàn 1 (Sư đoàn 2) do Sư đoàn trưởng Nguyễn Chơn chỉ huy⁽¹⁾, mở cuộc tiến công nhằm thẳng vào Sở Chỉ huy trung đoàn 47 địch. Hỗ trợ cho lực lượng bộ binh còn có 4 xe tăng T54 và một pháo cao xạ tự hành 57. Cuộc đọ sức quyết liệt giữa xe tăng ta và xe tăng địch diễn ra ngay sát cổng căn cứ. Xe mang số hiệu 377 của ta do Trung đội trưởng Nguyễn Nhàn Triển chỉ huy, được đồng đội yểm trợ, diệt 5 xe tăng địch. Trước sức tiến công mạnh mẽ của Quân giải phóng, Trung đoàn 47 quân Sài Gòn nhanh chóng bị đè bẹp. 12 giờ trưa, bộ đội ta hoàn toàn làm chủ căn cứ Đắc Tô. Đêm hôm đó, phát huy thắng lợi, Trung đoàn 2 (Sư đoàn 2) và Tiểu đoàn 3 (Trung đoàn 400) tiến công căn cứ Diên Bình, diệt gọn 2 liên đội bảo an, thu 6 khẩu pháo 105 mm, 7 xe ôtô, phá hủy 2 máy bay lên thẳng.

Đắc Tô - Tân Cảnh và Diên Bình bị tiêu diệt, đường 14 về Võ Định bị ta cắt đứt, cụm phòng ngự phía bắc tỉnh Kon Tum của địch bị sụp đổ rất nhanh. Hai căn cứ hỏa lực của địch trên dãy Ngọc Bờ Biêng, Ngọc Rinh Rua cho dù chưa bị vây đánh nhưng quân địch ở hai căn cứ này vẫn phải rút về cứ điểm Plây Cần. Địch ở Tri Lễ và một vài điểm cao sát sông Pô Cô mới bị uy hiếp đã rút chạy về hướng Kon Tum. Sở Chỉ huy Lữ đoàn 3 ở Nam Võ Định cũng vội lùi vào trong thị xã. Trung đoàn 28 chốt cắt đường 14 ở khu vực Võ Định, Lam Sơn và Trung đoàn 48 (Sư đoàn 320) đang vượt sông Pô Cô sang Công Trăng Lăng Loi, tổ chức đón lõng bắt tàn binh địch từ phía bắc chạy về.

Qua một ngày tiến công bằng hiệp đồng binh chủng quy mô lớn, quân và dân bắc Tây Nguyên đã tiêu diệt và làm tan rã một bộ phận lực lượng tương đương một sư đoàn tăng cường của địch, phá vỡ một mảng quan trọng trong hệ thống phòng ngự bắc Tây Nguyên, giải phóng một vùng rộng lớn từ Võ Định lên Tân Cảnh, từ Đắc Tô về Đắc Mót, với hơn 25 nghìn đồng bào các dân tộc. Để nhanh chóng giúp đỡ đồng bào khắc phục khó khăn, ổn định cuộc sống, hàng chục tổ công tác với hàng trăm cán bộ, chiến sĩ Quân giải phóng Tây Nguyên tỏa xuống các bản làng cùng nhân dân dựng lại nhà cửa, đào hầm hào phòng tránh bom đạn địch. Các độ công tác của Trung đoàn 24, Trung đoàn 40 sát cánh cùng cấp ủy thị trấn Tân Cảnh và thị tứ Diên Binh giữ gìn trật tự, trị an, giúp địa phương xây dựng chính quyền và các tổ chức đoàn thể cách mạng.

Sau khi cụm phòng ngự Đắc Tô - Tân Cảnh bị tiêu diệt, lực lượng địch bố phòng xung quanh tỉnh lỵ Kon Tum rất mỏng yếu. Trong thị xã, hầu hết cố vấn Mỹ và đại diện chính quyền Sài Gòn đã dùng máy bay lên thẳng chạy về Plâyku, chỉ có hai tiểu đoàn chủ lực và một số đơn vị bảo an buộc phải rải ra làm làm nhiệm vụ tuần tra, bảo vệ thị xã. Đại bộ phận Sư đoàn 23 và Liên đoàn 6 biệt động quân (mới ở Nam Bộ ra thay thế để Lữ đoàn dù 2 về Bình Long) lúc này phải dồn lực lượng vào việc bảo vệ trục đường 14 từ phía nam Võ Định đến đèo Chư Thoi) hòng chặn bước tiến của Quân giải phóng, làm giảm sức ép đối với thị xã Kon Tum. Về ta, sau chiến thắng lớn của đợt hai chiến dịch, khí thế bộ đội lên cao, sẵn sàng tiến công vào thị xã Kon Tum. Tuy nhiên, lúc này, việc bảo đảm hậu cần cho chiến dịch gặp nhiều khó khăn do hai tuyến đường 50k và 70k chưa nối thông sang đường 14, Nhận thấy địch ở thị xã Kon Tum tuy có sơ hở, dao động, nhưng ta chưa đủ điều kiện để tiến công giành thắng lợi, Thường vụ Đảng ủy và Bộ Tư lệnh chiến dịch quyết định cho các đơn vị vừa đánh địch tạo lập bàn đạp, vừa tập trung lực lượng mở thông đường, vận chuyển gấp rút đạn, gạo vào cho chiến dịch.

Theo tinh thần đó, ngày 1-5, Bộ Tư lệnh chiến dịch chỉ thị cho Trung đoàn 48 (Sư đoàn 320) và Trung đoàn 28 tiến công Liên đoàn 6 biệt động quân đang lập tuyến phòng ngự hai bên đường 14 ở khu vực Võ Định. Sau hai ngày chiến đấu ác liệt dưới những đợt bom B.52 rải thảm, bộ đội ta đã đánh thiệt hại nặng 2 tiểu đoàn biệt động, làm chủ trận địa, phá vỡ tuyến phòng ngự Võ Định - Công Trăng KLả.

Ngày 1-5, Trung đoàn 52 (Sư đoàn 320) và một số phân đội binh chủng của mặt trận tăng cường nhận lệnh chuẩn bị tiến công căn cứ biên phòng Kleng - căn cứ án ngữ trên đường 51 cách thị xã Kon Tum 18km về phía tây nam. Qua năm ngày làm công tác trinh sát mục tiêu, lót ổ gạo, đạn, vây quét quân địch nống ra xung quanh tạo lập bàn đạp tiếp cận thuận lợi, ngày 9-5, Trung đoàn 52 được lệnh nổ súng tiến công Kleng. Sau những loạt đạn pháo dội xuống cá mục tiêu và sau khi tám lớp rào, bãi mìn bị hai bộ FR của ta cuốn phăng, tạo thành cửa mở, bộ binh và xe tăng ta ào ạt xung phong. Trước đòn tiến công dũng mãnh của ta, địch trong các bongke, hầm ngầm không chịu nổi, lần lượt ra hàng. Sau 2 giờ chiến đấu bằng sức mạnh hiệp đồng binh chủng, Trung đoàn 52 và các đơn vị phối thuộc đã tiêu diệt gọn tiểu đoàn 62 biệt động, bắt 250 tên, bắn rơi 8 máy bay, mở rộng và nối thông vùng giải phóng tới sát thị xã Kon Tum.

⁽¹⁾ Sư đoàn trưởng Nguyễn Chơn được Thường vụ Đảng ủy và chỉ huy Sư đoàn 2 phân công đi chỉ huy trực tiếp Trung đoàn 1 trong trận phối hợp với đơn vị bạn đánh Đắc Tô - Tân Cảnh.

[macbupda]

Cùng thời gian, trên đường 14 (đoạn Chư Thoi đi Plâyku), Trung đoàn 95  được giao nhiệm vụ chốt chặn, tiêu hao Lữ đoàn dù 3 rút về Plâyku, làm chậm bước đi của chúng, đánh thiệt hại sở chỉ huy hành quân của Lữ đoàn dù 3 và ba đại đội lính bảo vệ, phá hủy 10 khẩu pháo các loại.

Qua 12 ngày đêm chiến đấu tạo thế ở xung quanh thị xã Kon Tum, đến giữa tháng 5-1972, Sư đoàn 320 (thiếu) và Trung đoàn 28 đã phá vỡ được khu vực phòng ngự của địch ở phía tây bắc thị xã, từ quận lỵ Kon Tum đếm ngã ba Trung Tín; Trung đoàn 48 (Sư đoàn 320) đã vượt sông Đắc La sang đường 14 bao vây Tân Phú, Lôi Hổ (đông tham thị xã Kon Tum). Trước nguy cơ thị xã Kon Tum bị ta tiến công, Nguyễn Văn Toàn, Tư lệnh Quân đoàn 2, lệnh cho Sư đoàn 23 rút hết các trung đoàn đang “be bờ” ở vòng ngoài về lập tuyến phòng ngự mới khép kín, liên hoàn, chặt chẽ, quyết bảo vệ thị xã; sử dụng hai liên đoàn biệt động quân, một tiểu đoàn bảo an biên phòng, Trung đoàn 3 thiết giáp do viên Chuẩn tướng Phó tư lệnh Quân đoàn 2 trực tiếp chỉ huy, mở cuộc hành quân mang mật danh Bắc Bình Vương 712 ở tây Chư Thoi…

Trước tình hình trên, Bộ Chỉ huy chiến dịch chủ trương tiếp tục vận động bộ đội khắc phục mọi khó khăn, thiếu thốn, ác liệt, hy sinh, tập trung mở đợt tiến công mới vào thị xã Kon Tum.

5 giờ sáng ngày 25-5, ở phía bắc Sư đoàn 2 và các lực lượng tăng cường được hai đại đội xe tăng yểm trợ, tổ chức thành hai mũi đột phá quyết liệt vào trong thị xã. Hai tiểu đoàn địch có xe tăng hỗ trợ bố trí thành hai tuyến phòng ngự có chiều sâu hơn 300 m, vẫn không cản trở nổi cuộc tiến công của ta, vộ chạy dạt sang hai bên. Bộ đội ta phát triển vào bên trong, đánh chiếm sân bay, khu hành chính, tỉnh lỵ, kho 40-41, và một phần biệt khu 24. Ở phía tây, hai trung đoàn 64 và 28 được 6 xe tăng chi viện, tiến công tuyến phòng ngự địch ở khu vực suối Đắc Lây; sau đó đánh giáp lá cà với địch ở khu vực Xưởng Cưa, Đồi Tròn. Trong khi đó, phía nam thị xã, ba trung đoàn (95, 24, 48) vận dụng các hình thức chiến thuật tập kích, phục kích, chốt chặn, vận động tiến công, đánh thiệt hại nặng từng tiểu đoàn địch ở tây Chư Thoi, nam Tân Phú, tiêu diệt hơn 1.000 tên, phá hủy 60 xe, đánh bại cuộc hành quân Bắc Bình Vương 712 của địch.

Mặc dù tiến công tỉnh lỵ Kon Tum từ nhiều phía, nhưng ta vẫn chưa diệt gọn được những đơn vị lớn của địch. Với chiến thuật “di tản nhanh”, “liên kết nhanh”⁽¹⁾ và dựa vào hệ thống hầm hào, công sự kiên cố, địch tổ chức chống trả ta quyết liệt. Ở các khu vực trong thị xã, những nơi bộ đội ta đã đánh chiếm, địch sử dụng máy bay ném các loại bom phá, bom cháy, bom chất độc và dùng bộ binh tập kích vào đội hình tiến công của ta. Ngoài thị xã, máy bay B.52 rải thảm hàng chục đợt trong một ngày gây cho ta nhiều trở ngại, tổn thất. Trong cuộc chiến đấu ác liệt, xuất hiện nhiều gương tập thể, cá nhân điển hình. Đặc biệt, ở khu vực Ngọc Bay, phía tây nam thị xã Kon Tum, trung đội súng máy cao xạ 12,7mm do Trần Phúc Yên chỉ huy đã chiến đấu dũng cảm đánh hàng chục trận, có trận diệt gọn cả tốp 6 chiếc máy bay trực thăng, góp phần cùng đại đội khống chế hiệu quả máy bay địch, hỗ trợ đắc lực cho bộ binh xung phong.

Từ ngày 28-5, những đợt tiến công của ta bắt đầu kém hiệu quả do hiệp đồng không chặt chẽ, các hướng tiến công không đều, địch có điều kiện củng cố đội hình, tập trung lực lượng ngăn chặn và phản kích liên tục. Trước tình hình nhịp độ tiến công chậm, các đơn vị bị thương vong nhiều, mùa mưa đã đến Bộ Tư lệnh chiến dịch quyết định kết thúc chiến dịch tiến công vào đêm ngày 5 rạng ngày 6-6-1972. Bộ đội được lệnh rút về sau củng cố, chuyển sang đánh phá bình định.

Qua hai tháng thực hành chiến dịch tiến công bắc Tây Nguyên, quân và dân ta trên hướng tiến công chiến lược này đã vượt qua mọi khó khăn, gian khổ, ác liệt, hy sinh, hoàn thành tốt nhiệm vụ chiến đấu trên giao, loại khỏi vòng chiến đấu 7.404 tên (trong đó có 3.800 tên bị diệt), bắn rơi 207 máy bay các loại, bắn cháy 849 xe quân sự (có 188 xe tăng, xe bọc thép), thu 4.434 khẩu súng các loại (có 29 khẩu pháo 105mm đến 155mm) và nhiều đồ dùng quân sự, giải phóng một vùng rộng lớn với hàng chục nghìn dân.

Chiến thắng của chiến dịch bắc Tây Nguyên Xuân - Hè 1972 tuy còn một số hạn chế như chưa tận dụng được thời cơ, chưa diệt gọn được nhiều đơn vị cơ động của quân đội Sài Gòn, chưa giải phóng được mục tiêu trọng yếu theo yêu cầu chiến lược đề ra…, nhưng đã thực hiện được phần cơ bản của ý định chiến lược, làm thay đổi cục diện chiến trường Tây Nguyên, tạo một hành lang nối thông giữa Mặt trận Trị - Thiên, Tây Nguyên, với miền Đông Nam Bộ, góp phần phát triển thế và lực của chiến tranh cách mạng miền Nam trong cuộc tiến công chiến lược 1972.

⁽¹⁾ Mỗi khi hỏa lực ta bắn mạnh là chúng phân tán đội hình bảo toàn lực lượng, khi bộ đội vào sâu, chúng liên kết phản kích.

[macbupda]

[macbupda]

*
*   *

Ở miền Đông Nam Bộ, Trung ương Cục, Quân ủy và Bộ Chỉ huy miền mở chiến dịch tiến công mang mật danh Nguyễn Huệ nhằm tiêu diệt một bộ phận sinh lực địch trên hướng bắc Sài Gòn, giải phóng khu vực Bình Long, Phước Long và một số vùng đệm ở Tây Ninh và Bình Dương, tạo thế đứng chân đưa chủ lực Miền từ ngoài biên giới về Nam Bộ, phối hợp với các hướng tiến công chiến lược khác, thu hút và ghìm chân quân chủ lực Sài Gòn, tạo du kích cho nhân dân đồng bằng sông Cửu Long nổi dậy đánh phá bình định.

Lực lượng tham gia chiến dịch gồm ba sư đoàn bộ binh (5, 7, 9), ba trung đoàn độc lập (24, 71, 205), ba trung đoàn bộ đội địa phương (14, 16, 33), Trung đoàn đặc công 4329, Trung đoàn 42 (Đoàn pháo binh 75), hai tiểu đoàn xe tăng thiết giáp, bốn tiểu đoàn cao xạ, ngoài ra còn có 20 tiểu đoàn và 63 đại đội bộ đội địa phương các tỉnh, huyện trong địa bàn chiến dịch. Về phía địch, lực lượng ở hướng bắc Sài Gòn gồm có ba sư đoàn bộ binh (5, 18, 25), hai liên đoàn biệt động quân, bảy thiết đoàn xe tăng, xe thiết giáp, nằm trung đoàn pháo binh, bốn liên đoàn địa phương quân, một số tiểu đoàn, đại đội bảo an và hàng trăm trung đội dân vệ (chưa kể lực lượng cảnh sát ngụy quyền). Ngoài ra, khi cần, địch có thể huy động lực lượng dự bị chiến lược (dù, lính thủy đánh bộ) và lực lượng của Vùng 4 chiến thuật vào tham chiến.

Quán triệt nhiệm vụ chiến lược của Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương, Trung ương Cục, Quân ủy - Bộ Chỉ huy Miền đề ra kế hoạch tác chiến cơ bản như sau: Tập trung toàn bộ khối chủ lực Miền, kết hợp với lực lượng vũ trang địa phương, mở chiến dịch tiến công trên khu vực Bình Long, Phước Long, Tây Ninh và Bình Dương, nhằm tiêu diệt một bộ phận chủ lực quân đội Sài Gòn và làm tan rã lớn lực lượng địa phương quân và bộ máy kìm kẹp của địch, phá vỡ tuyến phòng thủ của chúng ở bắc Sài Gòn, thu hút, kìm chân tiêu diệt địch, tạo điều kiện thuận lợi cho phong trào đấu tranh chính trị ở Sài Gòn và các tỉnh miền Đông Nam Bộ. Để công tác tổ chức chỉ huy được thuận lợi, Bộ Tư lệnh Miền tách một bộ phận cơ quan chỉ huy Miền, thành lập Bộ Chỉ huy Đoàn 301 (tương đương quân đoàn tăng cường), trực tiếp chỉ huy chiến dịch Nguyễn Huệ trên hướng chủ yếu Lộc Ninh - Bình Long - đường 13. Bộ Chỉ huy chiến dịch gồm có: Trung tướng Trần Văn Trà làm Tư lệnh kiêm Bí thư Đảng ủy; Đại tá Đồng Văn Cống làm Phó Tư lệnh; Đại tá Trần Văn Phác làm Phó Chính ủy; Đại tá Lê Ngọc Hiền làm Tham mưu trưởng; Đại tá Bùi Phùng làm Chủ nhiệm Hậu cần. Lúc này, thường trực tại Sở Chỉ huy cơ bản của Bộ Tư lệnh Miền có: Trung tướng Hoàng Văn Thái - Tư lệnh; đồng chí Phạm Hùng - Chính ủy, Thiếu tướng Trần Độ - Phó Chính ủy; Đại tá Hoàng Cầm - Tham mưu trưởng⁽¹⁾.

Cuối tháng 2-1972, sau khi xem xét những diễn biến thực tế tình hình địch, ta ở miền Đông Nam Bộ; Bộ Tư lệnh chiến dịch vẫn giữ vững ý định được hình thành từ tháng 11-1971, chọn hướng tiến công chủ yếu là khu vực đường 13, hướng thứ yếu là trục lộ 22 Tây Ninh, hướng phối hợp là Bà Rịa, Long Khánh. Đồng thời, Bộ Tư lệnh chiến dịch quyết định giao cho Sư đoàn 5 (được tăng cường Trung đoàn 3 - Sư đoàn 9) và một số phân đội pháo binh, xe tăng, nhiệm vụ tiến công mục tiêu chủ yếu là thị trấn Lộc Ninh; Sư đoàn 7 thực hiện luồn sâu, hình thành thế bao vây chốt chặn chiến dịch trên đường 13 (đoạn bắc và nam thị xã An Lộc), tiêu diệt quân địch tháo chạy hoặc tăng viện; Sư đoàn 9 (thiếu Trung đoàn 3) trong giai đoạn đầu làm lực lượng dự bị chiến dịch và sau khi đơn vị bạn giải phóng Lộc Ninh, sẽ là lực lượng tài chính thị xã An Lộc, giải phóng tỉnh Bình Long.

Song song với việc chỉ đạo các đơn vị bộ binh và binh chủng huấn luyện, bổ sung, hoàn hiện phương thức tác chiến chiến dịch, Bộ Tư lệnh cũng chỉ dạo lực lượng hậu cần chiến dịch vừa thu mua gom lương thực, thực phẩm, vừa tổ chức việc tiếp nhận và vận chuyển vật chất ra phía trước. Đến cuối tháng 3-1972, Cục Hậu cần Miền đã dự trữ được 34.000 tấn gạo, hậu cần chiến dịch được 15.000 tấn, đủ cho bộ đội hoạt động trong 6 tháng. Đồng thời, đạn dược, xăng dầu từ tuyến vận tải 559 đưa vào đã được tập kết ở đến cá khu vực đầu mối chiến dịch.

Ngày 25-5-1972, dưới sự chỉ đạo của Bộ Tư lệnh chiến dịch, mọi công tác chuẩn bị của các đơn vị tham gia chiến dịch đã căn bản hoàn thành.

⁽¹⁾   Bộ Quốc phòng - Quân khu 7: Lịch sử Bộ Chỉ huy Miền (1961-1976), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2004, tr.447-448.

[macbupda]

Chiến dịch Nguyễn Huệ được mở đầu bằng đợt hoạt động nhỏ và vừa trên hướng thứ yếu Tây Ninh. 4 giờ sáng ngày 1-4-1972, Đoàn C30 (một tổ chức thành lập lâm thời gồm 2 trung đoàn bộ binh (24, 271), 2 tiểu đoàn đặc công, 1 đại đội xe thiết giáp) bắt đầu nổ súng và khu vực phòng thủ của Chiến đoàn 48 quân đội Sài Gòn tại Xa Mát, Bàu Dung, Thiện Ngôn. Đây là hoạt động nhằm nghi binh, tạo thế cho chiến dịch. Ở vùng đệm Bình Dương, Tiểu đoàn Phú Lợi tiến công đồn An Lợi, diệt gọn đại đội bảo an, bắt số 22 tên; Đội biệt động thị xã Thủ Dầu Một phối hợp với bộ đội đặc công tập kích đồn Chánh Lộc, diệt 64 tên. Trung tuần đầu tháng 4-1972, nhiều nơi ở Bến Cát, Châu Thành, Phú Giáo, Tân Uyên, nhờ khống chế được tề ấp, tề xã, ta đã giành được quyền làm chủ với mức độ khác nhau. Sau khi đánh chiếm Xa Mát, Bàu Dung, Đoàn C30 mở các trận tiến công nhằm vào các đơn vị thuộc Chiến đoàn 48 ở bắc Thiện Ngôn, đập vỡ tuyến phòng thủ của địch ở khu vực đường 22 và khu vực Bình Dương, gây tâm lý hoang mang cho quân đội Sài Gòn, tạo niềm tin tưởng, phấn khởi cho bộ đội ta ở miền Đông Nam Bộ.

Trong lúc lực lượng vũ trang trên hướng thứ yếu giành được những thắng lợi bước đầu, thực hiện được nhiệm vụ nghi binh, thu hút địch thì trên hướng chủ yếu của chiến dịch ở đường 13 - Bình Long, bộ đội ta nhanh chóng hành quân vào tuyến xuất phát tiến công. Tại khu vực thị trấn Lộc Ninh - giao điểm của hai con đường chiến lược 13 và 14 đi Xnuôn (Campuchia) và Bù Đốp, cách thị xã An Lộc 25 km về phía bắc và là nơi do Chiến đoàn 9 (Sư đoàn 5), Trung đoàn thiết giáp 1, Tiểu đoàn biệt kích 81 quân đội Sài Gòn đóng giữ. Trung đoàn 1 - Sư đoàn 5 chủ lực Miền vượt sông Sài Gòn, đứng chân ở phía bắc suối Cạn Tiết; Trung đoàn 2 từ Cầu Đôn hành quân về Làng 10, Trung đoàn 13 vượt qua đường bắc Lộc Tân về đứng chân ở Làng 2, Trung đoàn 3 (Sư đoàn 9 tăng cường) và Trung đoàn pháo binh 42 cũng đã vào vị trí tập kết chác thị trấn về phía bắc và tây từ 4 đến 7 km.

Trên hướng Sư đoàn 7 chủ lực Miền, Trung đoàn 209 bí mật đưa lực lượng tới đứng chân tại tây bắc ngã ba Đồng Tâm - một địa điểm cách thị xã An Lộc 10 km về phí bắc, sẵn sàng đánh địch từ Lộc Ninh chạy về, hoặc từ An Lộc lên tăng viện. Hai trung đoàn 141, 165 hành quân luồn sâu vào tây bắc Tân Khai, Cần Đâm, sẵn sàng chặn địch trên đường 13 đoạn Chơn Thành đi An Lộc, thực hiện chia cắt chiến dịch. Sư đoàn 9 và các đơn vị phối thuộc cũng triển khai xong vị trí đứng chân ở phía bắc thị xã An Lộc, chuẩn bị cho đợt 2 tiến công vào mục tiêu then chốt của chiến dịch.

Cuộc hành quân tập kết các mục tiêu chiến dịch của ta đến ngày 4-4 đã hoàn thành, giữ được bí mật. Trưa hôm ấy, viên Đại tá Lê Nguyên Vĩnh, Chiến đoàn trưởng chiến đoàn 9 quân đội Sài Gòn vẫn chủ quan cho rằng: Mặc dù Việt cộng đã lớn mạnh hơn trước, cũng chỉ có thể tiến công các đồn bốt nhỏ lẻ bên ngoài, chưa thể mở được cuộc tiến công lớn vào Lộc Ninh. Nhưng xẩm tối ngày 4-4, khi phát hiện được lực lượng ta đã tập kết xung quanh chi khu quân sự Lộc Ninh thì viên đại tá này đã cuống cuồng đối phó bằng cách tập trung pháo các loại, nã xuống các hướng Làng 3, Làng 10, tây bắc ngã ba Lộc Tấn… để ngăn chặn quân ta.

Năm giờ 30 phút ngày 5-4-1972, Bộ Tư lệnh chiến dịch quyết định nổ súng tiến công cụm cứ điểm Lộc Ninh. Mở đầu trận đánh, năm trận địa pháo binh chiến dịch gồm cối 160, 120, Đ74, pháo 1054 và các loại hỏa tiễn, ĐKB, H12 đồng loạt bắn phá Sở Chỉ huy Chiến đoàn 9, chi khu quân sự Lộc Ninh, sân bay và các trận địa pháo của địch. Cùng lục, Bộ Tư lệnh Sư đoàn 5 do Sư đoàn trưởng Bùi Thanh Vân và Chính ủy Nguyễn Văn Cúc chỉ huy ra lệnh cho Trung đoàn 174 và Trung đoàn 3 trên hướng chủ yếu dùng hỏa lực ĐKZ 75, cối 82 bắn phá quyết liệt các lô cốt, tháp canh có bố trí hỏa lực trên hai hướng tây bắc và tây nam Chiến đoàn 9, yểm trợ cho bộ binh thực hành mở cửa. Bảy giờ sáng, sau khi lực lượng xung kích Trung đoàn 174 phá xong 5 lớp rào kẽm gai, mở được hai cửa vào Sở Chỉ huy Chiến đoàn 9, Bộ đội Sư đoàn 5 bắt đầu đồng loạt xung phong đánh vào căn cứ địch. Trên hướng chủ yếu Trung đoàn 174, hai tiểu đoàn 5 và 6 được hỏa lực chiến thuật chi viện, ồ ạt vượt qua các cửa mở đánh bóc từng mục tiêu vòng ngoài, hàng chục tên địch phá chạy. Bộ đội ta vừa truy kích chặn diện những tên ngoan cố, vừa dùng loa kêu gọi binh lính địch đầu hàng. Hướng Trung đoàn 3, hai tiểu đoàn 7 và 8 bất chấp pháo địch bắn chặn, nhanh chóng phát triển đội hình tiến công áp sát phía đông sân bay. Lúc này, hỏa lực pháo binh chiến dịch được lệnh đã bắn chế áp hỏa lực địch, hỗ trợ cho bộ binh phát triển vào bên trong. Tiểu đoàn 28 đặc công cũng đã nổ súng đánh Sở Chỉ huy Trung đoàn 1 thiết giáp, chi khu cảnh sát, làm cho toàn bộ quân địch ở Lộc Ninh bắt đầu lúng túng, không thể hỗ trợ cho nhau.

[macbupda]

Trước tình hình nguy ngập, chỉ huy Chiến đoàn 9 phải điều gấp 1 chi đoàn thiết giáp của Trung đoàn 1 và 2 đại đội của Tiểu đoàn biên phòng 74 từ Hoa Lư về Lộc Ninh để cứu nguy. Chín giờ 30 phút, sau khi nhận được điện báo của các đài quan sát phát hiện đoàn xe thiết giáp địch khoảng 20 chiếc có bộ binh yểm trợ theo đường 13 đang tiến về ngã ba Lộc Tấn, Sư đoàn 5 chủ lực Miền ngay lập tức điện cho Trung đoàn 3 chuyển đội hình tư khu vực sân bay ra ngã ba Lộc Tấn phản kích đoàn xe thiết giáp địch, kiên quyết không để địch lọt qua trận địa của ta, chạy về Lộc Ninh.

Gần 10 giờ, tổ hỏa lực B40 Đại đội 2 Tiểu đoàn 7 nổ súng bắn cháy 4 xe M41, chặn đứng đội hình cứu viện của địch. Tiểu đoàn 8 và hai đại đội của Tiểu đoàn 7 lợi dụng lúc địch lúng túng đã nhanh chóng vận động tiến công từ hướng tây và tây bắc tới cắt đôi đội hình cơ giới địch ra để tiêu diệt. Bị chặn đánh quyết liệt, lính biên phòng và thiết giáp địch địch buộc phâỉ dạt sang hai bên đường, vừa chấn chỉnh đội hình, vừa tìm cách chống đỡ. Đến 17 giờ chiều, sau nhiều lần tài chính phản kích để vượt qua ngã ba Lộc Tấn không thành, chi đoàn xe thiết giáp buộc phải lùi về làng 9, bỏ lại xác 14 xe M41, M113 và hàng chục xác lính.

19 giờ 30 phút, xem xét kết quả tác chiến trong ngày, Bộ Tư lệnh chiến dịch tạm thời bằng lòng với kết quả bước đầu các đơn vị đã giành được, nhất là ý thức hiệp đồng “lập công tập thể” của các đơn vị. Tuy nhiên, diễn biến và kết quả trận đánh so với kế hoạch chiến dịch đề ra vẫn còn chậm, thế trận bao vây cô lập Lộc Ninh vẫn còn sơ hở, một số mục tiêu chủ yếu, bộ đội ta vẫn chưa lập được bàn đạp để bộ binh cơ giới tiếp cận đánh chiếm trung tâm. Vì vậy, để phát huy thắng lợi đã giành được, Bộ Tư lệnh chiến dịch lệnh cho Sư đoàn 5 khẩn trương bổ sung vũ khí, trang bị, mở đợt tiến công mới ngay trong đêm. Đồng thời, Bộ Tư lệnh chiến dịch cũng lệnh cho Trung đoàn 209 (Sư đoàn 7) tiến công Chiến đoàn 52 ở ngã ba Đồng Tâm, Cần Lê, kiên quyết không cho địch kịp củng cố hoặc tăng viện.

21 giờ ngày 5-4, đợt tiến công thứ hai vào thị trấn Lộc Ninh bắt đầu. Sau 15 phút pháo binh chiến dịch bắn phá thị trấn, các lực lượng xung kích của Tiểu đoàn 4, Tiểu đoàn 5 (Trung đoàn 174) lần lượt xông lên mở cửa và dùng hỏa lực ĐKZ, B40, B41 bắn phá cấc hỏa điểm bảo vệ Sở Chỉ huy Chiến đoàn 9. Trận chiến đấu kéo dài suốt đêm và diễn ra vô cùng quyết liệt. Trước sức tiến công của Quân giải phóng, chỉ huy Chiến đoàn 9 đã huy động mọi lực lượng có trong tay để phản kích hòng chiếm lại các khu vực vừa mất. Sáng ngày 9-4, khi mặt trời vừa soi tỏ thị trấn Lộc Ninh, hàng chục lượt chiếc máy bay A37, T28 của quân Sài Gòn đã oanh tạc dữ dội vào đội hình tiến công của ta làm một chục cán bộ, chiến sĩ bị thương vong. Trong mịt mù lửa đạn, cán bộ, chiến sĩ Tiểu đoàn 4 vẫn bám trụ trận địa, đánh bại mọi đợt phản kích của địch. Ở khu vực sân bay Tiểu đoàn 7 (Trung đoàn 3) tiến công từ phía đông, đánh chiếm kho xăng dầu, kho lương thực, sau đó phối hợp với Tiểu đoàn 8 tiến công vào đông bắc chi khu quân sự Lộc Ninh.

Để cứu nguy cho thị trấn Lộc Ninh, 10 ngờ ngày 6-4, chỉ huy Chiến đoàn 9 lệnh cho Trung đoàn 1 thiết giáp và Tiểu đoàn biên phòng 74 bỏ tiền đồn Hoa Lư, cơ động về Lộc Ninh, cùng với lực lượng tại đây chống đỡ các đợt bao vây tiến công của quân ta, kéo dài thời gian chờ quân ở An Lộc, Lai Khê lên chi viện.

Nắm được ý định của địch và trên cơ sở phán đoán Trung đoàn 1 thiết giáp địch sẽ chia thành hai mũi, một mũi từ Làng 9 băng qua rừng caosu về Làng 3; mũi còn lại theo đường 13 tiến về Lộc Tấn, Ban chỉ huy Sư đoàn 5 chủ lực Miền lệnh cho Trung đoàn 3 và tiểu đoàn 9 ở khu vực ngã ba Lộc Tấn khẩn trương tổ chức lại trận địa chiến đấu, tập trung hỏa lực ĐKZ, B40, B41 lên tuyến đầu, quán triệt đánh gần, diệt gọn, kiên quyết tiêu diệt trung đoàn bộ binh thiết giáp địch, không cho chúng chạy vào thị trấn Lộc Ninh. Mệnh lệnh chiến đấu của Ban Chỉ huy Sư đoàn 5 mới phát xuống các đơn vị 1 giờ thì hai mũi bộ binh thiết giáp địch từ hướng Làng 9 và đường 13 đã ầm ầm lao vào trận địa chốt chặn của ta ở ngã ba Lộc Tấn.

Trận chiến đấu với thiết giáp và bộ binh địch ngay từ đầu đã diễn ra hết sức ác liệt. Bộ đội Trung đoàn 3 và Tiểu đoàn 9 lợi dụng những đoạn hào thoát nước, gốc caosu, gò mối… sử dụng hỏa lực B40, B41, ĐKZ đánh vào những chiếc xe đi đầu, diệt 8 chiéc cùng hàng chục tên. Hàng chục tên đi sau lập tức triển khai đội hình chiến đấu, sử dụng hỏa lực chống trả quyết liệt. Bộ đội các đơn vị phải dựa vào hầm hào, vật che khuất, chi viện cho nhau tiêu diệt từng tốp bộ binh, từng xe cơ giới địch. Sau gần 3 giờ chiến đấu dũng cảm, thông minh, bất chấp hy sinh, Trung đoàn 3, Tiểu đoàn 9 và các lực lượng tăng cường đã tiêu diệt hoàn toàn hai chi đoàn thiết giáp thuộc Trung đoàn 1 và Tiểu đoàn biên phòng 74 địch, bắn cháy và thu 86 xe cơ giới (trong đó 2/3 là xe tăng, thiết giáp), 230 súng, loại khỏi vòng chiến đấu 350 tên địch.

Phối hợp với bộ đội Sư đoàn 5 hoạt động ở hướng chính, Trung đoàn 209 (Sư đoàn 7) đã bao vây tiến công căn cứ Đồng Tâm do Chiến đoàn 52 (Sư đoàn 18) quân đội Sài Gòn chốt giữ, loại khỏi vòng chiến gần 200 tên, khiến chiến đoàn này mất khả năng úng cứu cho đồng bọn ở thị trấn Lộc Ninh.

[macbupda]

Trung đoàn thiết giáp 1 bị tiêu diệt. Chiến đoàn 52 bị ghìm chân ở Đồng Tâm. Chiến đoàn 9 và chi khu quân sự Lộc Ninh vì thế lâm vào tình thế nguy khốn. Xác định thời cơ tiến công tiêu diệt toàn bộ quân địch ở thị trấn Lộc Ninh đã đến, tối ngày 6-4, Bộ Tư lệnh chiến dịch lệnh cho Sư đoàn 5 và các đơn vị binh chủng tăng cường mở đợt tiến công quyết định tiêu diệt mục tiêu then chốt đợt 1 chiến dịch.

Ba giờ sáng ngày 7-4, gần 30 khẩu pháo từ 85 mm đến 160 mm của chiến dịch và của Sư đoàn 5 đồng loạt bắn phá căn cứ Chiến đoàn 9, chi khu quân sự Lộc Ninh, trại biệt kích và các trận địa pháo của địch. Lợi dụng hỏa lực pháo binh bắn chế áp các mục tiêu trong thị trấn Lộc Ninh, Đại đội 10 xe tăng ta khẩn trương cơ động vào vị trí xung phong tiến công.

Năm giờ 30 phút, khi pháo binh chiến dịch mới chuyển làn, nâng tầm bắn vào sâu bên trong, bộ binh và xe tăng ta trên toàn tuyến được lệnh xung phong. Trên hướng chính của Trung đoàn 174, Tiểu đoàn 5 được 5 xe tăng yểm trợ chia làm hai mũi đánh thẳng vào hai hướng tây bắc và tây nam Sở Chỉ huy Chiến đoàn 9. Sự xuất hiện bất ngờ, dũng mãnh của xe tăng ta làm cho quân địch vô cùng hoảng sợ, phải lùi sâu phía trong, dựa vào công sự và hầm ngầm kiên cố để chống cự. Quyết không để cho địch củng cố đội hình, Tiểu đoàn 4 và tiểu đoàn 5 từ hai hướng đột phá mãnh liệt khu vực Sở Chỉ huy Chiến đoàn 9, diệt và bắt hơn 100 tên địch. Chỉ huy Chiến đoàn 9 và các đơn vị bảo vệ lùi sâu vào hầm ngầm, dựa vào các lỗ châu mai cố thủ, gọi quân cứu viện.

Trên hướng Trung đoàn 3, ngay khi pháo binh chiến dịch mới ngừng bắn, Tiểu đoàn 7 đã hình thành hai mũi phát triển ra sân bay phối hợp với đơn vị bạn đánh thẳng vào hướng đông nam cụm chỉ huy Chiến đoàn 9. Tuy nhiên, tại khu vực sát hàng rào sân bay, tiểu đoàn vấp phải sự phản kích dữ dội của 2 đại đội địch có hỏa lực cối 81 và ĐKZ 106,7 mm yểm trợ. Để xử lý tình huống phức tạp này, Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 7 Bùi Văn Nê lập tức cho một trung đội đột phá vào chính diện, thu hút sự chú ý của địch; đồng thời cho Đại đội 22 chia làm hai mũi bí mật vòng xuống phía đông nam rồi bất ngờ đánh mạnh vào sườn đội hình địch. Núng thế, hai đại đội địch vừa cống trả vừa tìm cách rút lui. Nhưng tất cả đã muộn, đúng 7 giờ, Tiểu đoàn 7 và lực lượng phối thuộc đã tiêu diệt hoàn toàn quân địch ở khu vực này, sau đó phối hợp với tiểu đoàn 5 (Trung đoàn 174) đánh chiếm khu vực tiếp liệu, trạm rađa. Tiểu đoàn 6 (Trung đoàn 174) đánh chiếm hai trận địa pháo địch, thu 10 khẩu pháo 105 mm, bắt 40 tù binh.

Thấy không còn cách gì cứu vãn nổi chi khu Lộc Ninh, viên Đại tá Chiến đoàn trưởng Chiến đoàn 9 Nguyễn Công Vĩnh và hàng chục sĩ quan tùy tùng bí mật ra lệnh cho hơn 200 binh sĩ còn lại, lợi dụng đêm tối, chui khỏi hầm ngầm tìm đường tẩu thoát. Nhưng cơ may cuối cùng đã không dành cho chúng. Sáng ngày 7-4, sĩ quan và binh lính địch khi tháo chạy đến gần suối cạn Rong Can đã bị bộ đội Trung đoàn 1 chặn đánh quyết liệt. Gần 200 tên, trong số đó có Đại tá Nguyễn Công Vĩnh, bị dồn xuống lòng suối cạn và bị bắt sống. Chiều ngày 7-4, bộ đội ta cơ bản làm chủ các mục tiêu chủ yếu ở chi khu Lộc Ninh và Sở Chỉ huy Chiến đoàn 9. Một số tốp địch đang lẩn quất, ngoan cố không chịu ra hàng. Sáng 8-4, Trung đoàn 174 và Trung đoàn 1 cho một số tiểu đoàn tổ chức truy quét tàn binh địch ở các xã Lộc Thiện, Lộc Thanh, Lộc Hưng - Bù Đốp, bắt hơn 100 tên, 20 giờ ngay 8-4, huyện Lộc Ninh được hoàn toàn giải phóng.

Phối hợp với đòn tiến công Lộc Ninh của bộ đội chủ lực, các đại đội l70, 75, Đội Biệt động và du kích huyện Hớn Quản nổ súng tiến công các bốt Phú Miêng, Phú Lạc, Quản Lợi, bảo vệ, dẫn đường cho cán bộ Trung đoàn 1 (Sư đoàn 9) trinh sát chuẩn bị phương án tác chiến ở sân bay Téc Ních, thị xã An Lộc. Quân và dân xã Hưng long, Minh Thạnh và các tổ công tác dùi sâu vào vùng địch kìm kẹp, phát động quần chúng nổi dậy diệt ác, phá kìm, giành quyền làm chủ.

Sau bốn ngày (từ ngày 5 đến ngày 8-4) liên tục vây ép tiến công địch, Sư đoàn 5 cùng các lực lượng chiến dịch tăng cường đã chiến đấu mưu trí, dũng cảm đập tan cụm cứ điểm quan trọng của địch trong hệ thống phòng ngự phía bắc Sài Gòn, tiêu diệt và làm tan rã Chiến đoàn 9, Trung đoàn thiết giáp 1, Tiểu đoàn biệt kích, Tiểu đoàn 74 biên phòng, 2 pháo đội, 15 đại đội bảo an dân vệ cùng toàn bộ hệ thống chính quyền tề điệp của quận lỵ Lộc Ninh); loại khỏi vòng chiến đấu hàng ngàn tên địch, bắt sống 1.876 tù binh (trong đó có 1 đại tá, 2 trung tá, 3 thiếu tá, 56 cấp úy); thu và phá hủy 106 xe cơ giới (một nửa là xe tăng, thiết giáp), 13 khẩu pháo các loại và 2.500 tấn trang bị, phương tiện chiến tranh; giải phóng gần 10 nghìn dân.

Chiến thắng Lộc Ninh không chỉ làm nức lòng quân và dân miền Đông Nam Bộ, mà còn là nguồn cổ vũ to lớn tạo nên khí thế thi đua lập công mới trong các đơn vị lúc này đang chuẩn bị bước vào đợt hai của chiến dịch.