Ngày 26/01/1954, Bộ Chỉ huy Chiến dịch Điện Biên Phủ đã quyết định hoãn kế hoạch tấn công tập đoàn cứ điểm, chuyển từ phương châm “Đánh nhanh thắng nhanh”, chiến thuật “Oa tâm tạng” sang “Đánh chắc tiến chắc”. Có lẽ đại đa số chúng ta đều đồng ý với quan điểm cho rằng quyết định này là một trong những nguyên nhân chính dẫn tới chiến thắng của quân ta. Tuy nhiên, trong giới nghiên cứu lịch sử trong và ngoài nước tồn tại một vấn đề còn gây tranh cãi, đó là “Ai thực sự là tác giả của quyết định này?”
Phía Việt Nam khẳng định đây là quyết định cá nhân của Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Phía Trung Quốc cho rằng các cố vấn Trung Quốc, đứng đầu là Vi Quốc Thanh, được sự đồng tình và hướng dẫn của Quân ủy Trung ương Quân Giải Phóng Nhân Dân Trung Quốc, đã chủ động đề xuất phương án này với phía Việt Nam, và đã được Đại tướng Võ Nguyên Giáp chấp thuận.
Tôi xin phép mở chủ đề này để chúng ta cùng bàn luận.
Đầu tiên có lẽ nên đưa ra những sự kiện chính có liên quan.
20/11/1953: Pháp nhảy dù Điện Biên Phủ, bắt đầu chiến dịch Castor.
26/11/1953: Bộ phận tiền phương của BTTM, gồm Hoàng Văn Thái, Tổng tham mưu phó, Lê Liêm, Phó chủ nhiệm Tổng cục Chính trị, Đỗ Đức Kiên, Cục phó Cục Tác chiến lên đường đi Tây Bắc. Đoàn cố vấn Trung Quốc cử Mai Gia Sinh đi cùng làm cố vấn tham mưu . (Đặng Kim Giang, Phó chủ nhiệm Tổng cục Cung cấp, cũng là thành viên, nhưng đã đi Tây Bắc trước)
6/12/1953: Tổng quân ủy gửi tờ trình lên Bộ Chính trị, đưa ra kế hoạch tiến công Điện Biên Phủ trong “ước độ 45 ngày” theo tinh thần “đánh chắc tiến chắc”
Hạ tuần tháng 12 năm 1953, Bộ Chính trị quyết định chọn Điện Biên Phủ làm điểm quyết chiến chiến lược trong Đông Xuân 1953-1954
5/1/1954 Võ Nguyên Giáp và Vi Quốc Thanh, Trưởng Đoàn cố vấn quân sự Trung Quốc, lên đường đi Điện Biên Phủ.
Tại Điện Biên Phủ (chưa rõ ngày cụ thể), Võ Nguyên Giáp và Vi Quốc Thanh được biết Bộ phận tiền phương, đứng đầu là Hoàng Văn Thái, cùng với Mai Gia Sinh đã thống nhất chọn chiến thuật “đánh nhanh thắng nhanh”. Võ Nguyên Giáp chưa đồng ý, nhưng Vi Quốc Thanh ủng hộ.
15/1/1954 Phổ biến mệnh lệnh chiến đấu cho các đơn vị. Thời gian tác chiến dự định hai ngày ba đêm. Dự định nổ súng: 20/1/1954.
20/1/1954: Do chưa đưa được hết pháo vào, phải lùi ngày nổ súng tới 17h ngày 25/1/1954
25/1/1954: Một chiến sĩ ta bị địch bắt, ngày giờ nổ súng phải lùi 24 giờ.
26/1/1954: Bộ tư lệnh chiến dịch ra lệnh hoãn tiến công.
(Nguồn: Võ Nguyên Giáp, Điện Biên Phủ: Điểm hẹn lịch sử, 2000)Bằng chứng, lập luận của phía Việt Nam:1. Hồi ký của Đại tướng Võ Nguyên Giáp
2. Báo cáo của Đại tá Hoàng Minh Phương, người phiên dịch các cuộc gặp giữa đại tướng Võ Nguyên Giáp và Vi Quốc Thanh, đọc tại phần hai Cuộc hội thảo nhân dịp 50 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ tại Bắc Kinh ngày 19/04/2004
Bằng chứng, lập luận của phía Trung Quốc1. Nhiều chỗ trong cuốn
“GHI CHÉP THỰC VỀ VIỆC ĐOÀN CỐ VẤN QUÂN SỰ TRUNG QUỐC VIỆN TRỢ VIỆT NAM CHỐNG PHÁP” nhắc đến bức điện của Quân ủy TW Trung Quốc gửi Vi Quốc Thanh, chỉ đạo về việc thay đổi cách đánh. Tuy nhiên bức điện này mãi đến 27/1 mới tới tay Vi Quốc Thanh.
2. Một số tài liệu khác của Trung quốc, chẳng hạn như theo bài báo của Chen Jian:
"China and the First Indochina War: 1950-1954," China Quarterly, 1993, đề cập đến một bức điện khác của Quân ủy TW Trung quốc, gửi cho Vi Quốc Thanh từ ngày 24/1, đã nói tới việc phải thay đổi phương thức, từ tấn công ào ạt nhiều hướng sang chia cắt, bao vây, đánh địch từng bước. Phía Việt Nam dường như không thấy có phản bác nào về việc này.
Bản tóm tắt cuộc hội thảo năm 2004 của Pierre Journoud cũng đề cập tới bức điện này, tuy nhiên đưa ngày tháng là 21/01.