Đất miền Đông: Mùa xuân đến sớm

[trauxanh]

Tiếp theo Tập 1: Cuộc chiến đấu trên đường 13

CHƯƠNG 14

[/color][/b]

 - Cái bí ẩn của Chiến tranh? Và cái bí ẩn trong Chiến tranh? - Hoàng Việt nhắc đi nhắc lại hai câu đó, rồi tiếp tục dòng suy nghĩ -Hai vấn đề ấy liên quan với nhau, tác động lẫn nhau, có mối quan hệ hữu cơ, nhưng chắc thuộc hai phạm trù. Phạm trù - Hoàng Việt lẩm bẩm và bỗng mỉm cười, mặt ông hơi đỏ lênn một chút, vì thấy mình cũng bắt đầu nói, bắt đầu dùng những danh từ Triết học như Nguyễn Tính, " cây" lý luận của Sư đoàn 267 thường nói và hay cùng. Nhưng rồi Hoàng Việt không cười nữa, bởi lẽ những câu hỏi nảy sinh và những vấn đề của cuộc chiến tranh đang đặt ra là hết sức mới mẻ, hết sức quan trọng. Phải suy nghỉ những vấn đề đó một cách nghiêm chỉnh. Phân tích những câu hỏi vừa nảy sinh, không thể không dùng hai chữ phạm trù. Câu hỏi thứ nhất thuộc phạm trù đường lối chiến tranh, chiến lược chiến tranh. Câu hỏi thứ hai thuộc phạm trù thực hành chiến tranh, vận dụng nghệ thuật quân sự trong chiến tranh.
   
   Hoàng Việt nhìn chăm chú chiếc đài bán dẫn đặt trên bàn tre. Những âm thanhh của người phát thanh viên đài Hà Nội và một đài nước ngoài, như còn văng vẳng trong ngôi nhà là trung quân khá đẹp, ngôi nhà khách của sư đoàn 267. Ở chiến trường sách báo ít, tài liệu tham khảo không có, lượng thông tin nghèo nàn, lại đang ở trong thời điểm vừa xảy ra một sự kiện lịch sử đánh dấu bước ngoặc của cuộc chiến tranh – Hiệp định Pari, thì cứ vào mỗi ngày ba giờ, vào ba buổi: buổi sang, buổi chiều và ban đêm, lúc hai mươi mốt giờ ba mươi phút, Hoàng Việt không rời cái đài bán dẫn nhỏ nhãn hiệu So-ny này. Trong những buổi phát thanh tin tức đó, ông lần mò tìm làn sóng của đài Hà Nội, đài Giải Phóng, có đêm ông lần mò tìm làn sóng của đài Anh, đài Mỹ, đài Liên Xô, đài Trung Quốc. Với đài Hà Nội, đài Giải Phóng, ông nghe tin tức, nghe kỹ các điều khoản trong Hiệp định, chăm chú theo dõi và nắm bắt những vấn đề lõi cốt của các bài bình luận, xã luận. Với đài Anh, đài Mỹ, ông nghe những phản ứng và tin tức của phía bên kia. Với đài Liên Xô, đài Trung Quốc ông nghe tin tức của bạn bè. Ông cũng dành ra ba mươi phút để nghe đài Sài Gòn. Nghe xong ông nằm im rất lâu, nắm lại mọi tin tức, sang lọc, lựa chọn , đối chiếu, rồi nghĩ tới cuộc chiến tranh này từ mọi phía, từ những bước đi và sự phát triển của nó. Ông cứ im lặng thao thức như vậy, có đêm tới hai mươi ba giờ, có đem kim đồng hồ chỉ tới ngày hôm sau ông mới chợp mắt. Ông thiếp đi trong vòng ba bốn giờ, rồi lại thức dậy đúng lúc các đài phát thanh trong nước, trên thế giới chuẩn bị phát đi bản tin đầu tiên trong ngày. Thói quen này đã có từ lâu, nhưng khác với trước kia ông toàn nghe bản tin của đài Hà Nội, đài Giải Phóng, tin tức của một vài đài nước ngoài. Chỉ mới hơn một tháng nay, khi Ních –xơn dùng không quân chiến lược ồ ạt ném bơm xuống Hà Nội, Hải Phòng, Thiệu giảy nảy lên không chịu ký Hiệp định Pari, và mấy ngày nay, khi Hiệp định chung cục đã được ký, đã có hiệu lực, thì ông tăng thêm thì giờ nghe bản tin của nhiều đài phát thanh trên thế giới.

[trauxanh]

-   Cái bí ẩn của chiến tranh?
Hoàng Việt thầm nhắc lại câu hỏi. Câu hỏi nảy sinh một cách tự nhiên sau những buổi nghe tin tức. Ông lại đặt cả hai tay lên thân cây ngang, hai đầu cây buộc chặt vào hai cột nhà, vừa giữ thêm chắc, vừa làm thành dãy lan can bao quanh bốn góc nhà. Ông đưa mắt nhìn qua những đám cây thưa, tới vạt trảng nhỏ đầy cỏ tranh, xen lẫn với những loài cây thấp không tên tuổi. Trảng tranh sát bờ sông Bé. Bên kia sông Bé là chiến khu D nổi tiếng. Hoàng Việt liếc nhìn đồng hồ. Đã hơn bảy giờ chiều nhưng trời vẫn chưa tối. Ông sực nhớ hôm nay là mùng 1 tháng 2, nghĩa là đang tháng giêng âm lịch, đang đầu xuân. “ Ngày tháng giêng ăn nghiêng bồ lúa”. Đúng thế thật. Ngày tháng giêng dài, ở đây, trước mắt ông, khoảng không gian bị rừng cây che lấp trên trảng tranh, tiếp theo là khoảng không gian trên dòng sông Bé, khúc sông này chắc rộng, nên khác với khoảng không gian phía sau lưng ông là những mảng rừng rộng lớn, ở đó bóng tối đã sẫm lại trong các vòm cây, trên cả lối đi. Nhưng ngoài trảng tranh thì vẫn còn sang, gió lao xao đưa đẩy những khóm cây, làm cỏ tranh lã lướt theo chiều gió. Nhiều loài chim màu sắc rực rỡ vừa bay lượn, vừa hót ríu rít. Mỗi loài chim một loại âm thanh. Hoàng Việt có cảm tưởng như chúng đang tập dượt, đang biểu diễn những động tác bay lượn, phức tạp đến mức tinh vi không gì sánh được. Chúng đang thả sức nô đùa, cất lên bản nhạc bất tận trong buổi hoàng hôn hoàn toàn yên tĩnh, để chút xíu nữa, mỗi loài bay tới mỗi phương, về các tổ ấm của mình ở bên hai bờ sông Bé.
Hoàng Việt đưa mắt nhìn lên bầu trời, rồi nhìn rộng ra chung quanh. Thật là một buổi hoàng hôn êm ả, đẹp đẽ và rất hiếm hoi trong chiến tranh! Ông hiểu con người sống trong thiên nhiên, sống giữa thiên nhiên, gắn bó với thiên nhiên. Còn thiên nhiên thì không hẹp hòi, tằn tiện trong việc bộc lộ vẽ đẹp phong phú của mình dành riêng cho con người thưởng thức. Nhưng thiên nhiên trong chiến tranh, đặc biệt trong mắt người lính ở chiến trường lại rất khác, rất lạ. Người lính nhìn bầu trời rồi tự đặt ra bao nhiêu câu hỏi: Trời này có khả năng mưa hay không? Mưa thì chiếc tăng thủng lỗ chỗ vì một trái bom bi nổ gần, sẽ làm cho nước mưa cứ theo đó nhỏ xuống võng, ướt dầm dề, không sao ngủ được. Mưa thì đêm hành quân vô cùng cực nhọc đây, lại không có cách gì xóa dấu vết được. Bầu trời này và những đám mây kia có ảnh hưởng gì đối với tầm nhìn của máy bay địch? Giờ này còn máy bay lên nữa không? Loại gì? Chúng ném bom chổ nào? Và cái nghĩa trang tạm thời nào đó, trong một góc rừng nào đó, có bị bom đạn đào bới lên không? Người lính sẽ đặt ra những câu hỏi tương tự như vậy đối với bầu trời. Còn mặt đất? – Hoàng Việt gật đầu, tiếp tục dòng suy nghĩ – Mặt đất gần gũi và gắn bó với người lính hơn cả. Mặt đất là toàn bộ địa hình, địa vật, là màu sắc, là cây cỏ, là sông rạch. Địa hình, địa vật là một nửa cuộc sống của người lính ngoài mặt trận rồi còn gì! Người lính yêu thích nhất màu xanh, màu xanh của cây cỏ, màu xanh của rừng. Màu xanh biểu hiện sự sống của thực vật còn tồn tại, còn phát triển. Trong những quần thể của thực vật đang phát triển đó, nếu ở rừng thì có những thứ lá dùng để nấu canh, có thứ củ nuôi sống người, nếu ở đồng ruộng là cây lương thực. Người lính yêu thích màu xanh trên mặt đất, còn bởi màu xanh bảo đảm một phần quan trọng cho sinh mạng của họ. Từ thuở còn làm lính, cho đến khi làm cán bộ trung đội, đại đội, tiểu đoàn, Hoàng Việt hiểu sâu sắc cái cảnh hành quân qua bãi trống, trên đầu, máy bay quan sát vo ve quần đảo, rồi máy bay khu trục hùng hổ lao xuống ném bom. Hoàng Việt thấm thía cảnh trườn bò trên mặt đất khô cháy, không có một vật che khuất, một vật che đở, đạn liên thanh của địch đan chéo trên lưng, dựng tóc gáy, nổi cả da gà. Ôi chao, màu xanh! Thế nhưng trong cuộc chiến tranh thứ hai này, bọn Mỹ đã tưới không biết bao nhiêu chất độc hóa học xuống rừng, đổ không biết bao nhiêu bom đạn xuống đất. Rừng chết không từng dải, lội bộ cả tuần không hết, đất lồi lõm, loang lổ, cháy sém, còn hơn sa mạc. Vậy mà cuối cùng cái nước Mỹ tự khoe là giàu có nhất thế giới, với một quân đội hùng mạnh vào bậc nhất thế giới, lại thực hiện kế cuối cùng trong tam thập lục kế: Tẩu vi thượng sách.

[trauxanh]

- Cái bí ẩn của chiến tranh?
Hoàng Việt trở lại câu hỏi vừa nảy sinh. Ông vẫn chưa nắm bắt và tập trung tư tưởng vào những vấn đề cốt lõi của câu hỏi. Hể vừa chạm tới câu hỏi thì những gì mắt thấy, tai nghe đang diễn ra, lại hướng luồng tư tưởng của ông chuyển từ cảm nghĩ này sang cảm nghĩ khác.
Bây giờ, bóng tối đã trùm lên khoảng trống, khoảng không gian trên dòng sông Bé trở nên xa vời thăm thẳm. Đêm hoàn toàn yên tĩnh. Hoàng Việt lắng tai, ông nghe được tiếng nước sông Bé chảy ầm ào. Đang là mùa khô nên nước cạn, và hẳn đoạn sông này có ghềnh, có thác, mới có tiếng nước chảy dữ dội như thế. Sông Bé mùa này có đoạn chỉ cần xắn quần lội qua, nhưng đến mùa mưa, dòng sông ngắn và hẹp lượn quanh co giữa đất miền đông này lại rất hung dữ.
Có tiếng động phía sau lưng, Hoàng Việt quay lại, ông thấy cậu chiến sĩ bảo vệ đang thắp đèn. Cậu ta đã bỏ hai cái “cửa sổ” thay vào bằng một cái chao làm bằng bìa cứng chụp xuống đoạn ống thủy tinh, ánh sang không còn đóng khung trong quyển sách đặt trên bàn như trước kia. Ánh sáng đã tỏa rộng ra bốn phía, sang tận chổ ông đang đứng. Người chiến sĩ ngắm quầng ánh sang, cậu ta ước lượng phạm vi và giới hạn cuối cùng của luồng ánh sang. Cậu ta nhìn xung quanh, vẻ mặt suy tính như cân nhắc một vài tình huống có thể xảy ra, rồi quả quyết quay mặt về phía Hoàng Việt, cậu ta hỏi:
- Báo cáo thủ trưởng có sang quá không ạ?
Hoàng Việt hiểu ngay những suy nghĩ vừa rồi của cậu chiến sĩ, ông chưa trả lời câu cậu ta hỏi, ông hỏi lại:
- Ý của cậu thì sao? Có sáng quá không? Và cậu muốn hỏi có sai nề nếp kỷ luật không chứ gì?
- Rõ? – Người chiến sĩ đứng nghiêm, nét mặt tươi trẻ, đôi môi gần như mỉm cười, nói một cách mạnh dạn – Dạ, hiệp định Pari đã được ba ngày, chắc Mỹ - không cho máy bay đi trinh sát ban đêm hay ném bom trộm – Chúng đang lo rút quân về nước.
Hoàng Việt nghe một cách chăm chú ông hỏi tiếp:
- Này, theo cậu Mỹ Thiệu có chấp hành các điều khoản của hiệp định không?

[trauxanh]

Bây giờ cậu chiến sĩ cười thực sự, đôi mắt sáng ánh lên, cậu ta vừa lắc đầu, vừa nói:
- Dạ, tôi không tin chúng thi hành hiệp định.
- Vì sao?
- Dạ - Vẻ mặt cậu chiến sĩ bổng trở nên nghiêm túc, vừng trán như muốn cau lại, cậu ta ngẫm nghĩ một chút, rồi ngước nhìn vị Tư lệnh bằng tuổi bố mình, cậu ta nói chậm rãi, nhưng rõ rang, dứt khoát – Báo cáo thủ trưởng, sau hiệp định Geneve năm 1954, bố tôi mới được về phép lần đầu, mẹ tôi bảo thế, mẹ tôi sinh tôi tháng 9 năm 1955. Lớn đi học, tôi hiểu hiệp định Geneve quy định sau hai năm là hai miền hiệp thương tổng tuyển cử, thống nhất nước nhà. Nhưng Mỹ Diệm trả lời bằng Luật 10/59 đưa máy chém đi khắp miền Nam -  Cậu ta ngưng lại đôi mắt nhìn Tư lệnh Hoàng Việt vẻ thăm dò, rồi nói tiếp – Đáng lẽ tôi nhập ngũ đầu năm 1971, nhưng bố tôi bảo chờ thi tốt nghiệp lớp 10 xong hãy nhập ngũ, đừng để dở dang năm học phổ thông cuối cùng. Thi đậu xong, bố tôi bảo “ Mỹ - Diệm không thi hành hiệp nghị Geneve nên mới có cuộc kháng chiến lần thứ hai này. Bố không đủ sức ra chiến trường nữa. Đến lượt con, con hãy vào Miền Nam với đồng chí, đồng bào” Báo cáo thủ trưởng tôi nhập ngũ tháng 11 năm 1971. Tháng 6 năm 1972 vào chiến trường Miền Đông.
- Thế bố cậu còn ở bộ đội không?
- Báo cáo thủ trưởng, bố tôi là thương binh trong trận Điện Biên Phủ, năm 1956 bố tôi chuyển ngành trong số tám vạn, bây giờ bố tôi làm việc ở ủy ban tỉnh.
- Tám vạn! – Hoàng Việt nhấn mạnh từng chữ rồi nói tiếp- Tám vạn, đúng, có chuyện tám vạn, nhưng cậu có hiểu thế nào không?
Cậu chiến sĩ bảo vệ lắc đầu:
- Báo cáo thủ trưởng tôi không hiểu rõ lắm.
Hoàng Việt đứng lại, tựa lưng vào cột nhà, hai tay khoanh trước ngực, đôi mắt sắc sảo, chăm chú nhìn hai luồng ánh sáng ở hai phía từ cây đèn dầu đặt trên bàn tỏa ra. Như vậy là cuộc chiến tranh giải phóng cho đến nay đã kéo dài hai mươi tám năm, đã hai lần ký hiệp định. Chiều mùng 7 tháng 5 năm 1954, chúng ta bắt sống tướng Đờ Cát cùng một vạn sáu nghìn quân tinh nhuệ của tên đế quốc đã một thời lừng lẫy. Ngày 21 tháng 7 năm 1954 chúng ta ký hiệp định Geneve. Mất chin năm mới giải phóng được nữa đất nước. Rồi Mỹ-Diệm lê máy chém đi khắp miền Nam, tiến hành chiến tranh mộ phiá. Rồi Nghị quyết 15 và cuộc đồng khởi. Rồi chiến tranh đặc biệt và chiến tranh cục bộ. Chúng ta cũng muốn một Điện Biên Phủ thứ hai dành cho đế quốc Mỹ ở Khe Sanh, và cũng muốn một cuộc Tổng tiến công và nỗi dậy trên khắp thị thành thôn ấp toànmiền Nam năm 1968. Nhưng đề quốc Mỹ năm 1968 không như đế quốc Pháp năm 1954. Giôn-xơn đã bắt Bộ quốc phòng và Bộ tham mưu liên quân của hắn ký tên vào bản quyết tâm, không được để Khe Sanh trở thành Điện Biên Phủ đối với Mỹ. Lính thủy đánh bộ Mỹ tình cách chuonf khỏi Khe Sanh. Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy năm 1968 đánh bại về cơ bản quyết tâm chiến tranh của Mỹ. Tuy không thua triệt để, thua hoàn toàn như Pháp năm 1954 ở Điện Biên Phủ, nhưng về ý chí, về quyết tâm, về chiến lược chiến tranh, đối với Mỹ, năm 1968 cũng là thua rồi. Nỗi đau của cái thua đó chưa thể lường, chưa đánh giá hết được, nhưng kết quả trước mắt là Giôn-xơn rút lui, Oét-mo-len về vườn, rồi cuộc hòa đàm Pari khai diễn. Ních-xơn tức tối, điên cuồng lao vào cuộc chiến tranh Việt Nam hóa, biến cả Đông Dương thành một biển lửa. Cuộc chiến tranh mỗi ngày càng ác liệt cho đến tháng ba năm nay – Hoàng Việt khẽ trút một hơi thở dài, tay chắp sau lưng, đầu hơi cúi, ông lại đặt từng bước ngắn trong nhà. Những năm tháng, những sự kiện, những diễn biến của cuộc chiến tranh, trong bối cảnh của thế giới đầy những biến động, đầy những diễn biến phức tạp, lần lượt hiện ra trong óc ông.

[trauxanh]

- Cái bí ẩn của chiến tranh?
Hoàng Việt lập lại từng chữ, ông gật đầu – Đúng, mỗi giai đoạn, mỗi bước thăng trầm, mỗi khúc quanh ngặt nghèo, đều là những bí ẩn. Những bí ẩn của chiến tranh không phải một lúc đã được hiểu biết tường tận. Nhưng ngững kinh nghiệm được rút ra từ những sự kiện lịch sử, cùng với trình độ và khả năng hiểu biết của từng người, từng tập thể, trong phạm vi và chức trách của mình, cũng đã có thể có những kết luận rõ rang: Năm 1954 đình chiến, có tập kết quân, đất nước tạp thời chia làm hai miền, năm 1956 hiệp thương Tổng tuyển cử thống nhất nước nhà. Nhưng Diệm tuyên bố biên giới Hoa Kỳ kéo dài đến tận vĩ tuyến 17. Năm 1973 ngừng bắn tại chỗ, Mỹ rút quân, có Chính phủ liên hiệp ba thành phần, hòa giải hòa hợp dân tộc. Nhưng Thiệu cũng lại đã bốn lắc, bốn không: không ngừng bắn, không nhượng một tấc đất cho Cộng sản, không Chính phủ ba thành phần, không hòa hợp hòa giải dân tộc. Tối 27 tháng 1 năm 1973, khi nghe xong bài nói chuyện của Thiệu trên đài phát thanh Sài Gòn, Hoàng Việt liền ra lệnh tổ chức ngay một đoàn cán bộ do ông dẫn đầu đi thị sát chiến trường. Ông hiểu câu nói của Diệm năm 1956 và câu nói của Thiệu vừa rồi, bản chất không khác gì nhau, chỉ khác lối nói, cách nói do thực tế tình hình của hai thời gian mà thôi. Hiệp định Pari ký chưa ráo mực, nhưng Thiệu đã cự tuyệt thẳng thừng các điều khoảng của Hiệp định, đã giày xéo lên Hiệp định. Phải chăng đó cũng là cái bí ẩn của chiến tranh về phía địch và địch đã không cần che đậy, giấu giếm, đã bộc lộ ra một cách công khai, rõ ràng? Vậy thì không còn gì phải thắc mắc, băn khoăn, lo nghĩ. Không thể mơ hồ và ảo tưởng, không thể phạm sai lầm.
Hoàng Việt ngồi xuống ghế, uống ly nước trà nguội, dịch chiếc đèn ra một bên, mở xắc cốt lấy bản đồ. Sự diễn biến trong tư duy của người chỉ huy ở chiến trường, bao giờ cũng dẫn đến những ý định và công việc cụ thể. Ông muốn cân nhắc, xét duyệt lại lần nữa thế bố trí của Sư đoàn 267 trên hướng đông đường 13, để chốc nữa trao đổi kỹ với Đàm Lên và Phan Nguyên.
 Tấm bản đồ chưa kịp mở Hoàng Việt đã nghe tiếng bước chân từ ngoài xa, rồi cậu chiến sĩ bảo vệ hiện ra, đứng nghiêm trên bậc thềm:
- Báo cáo thủ trưởng, có các thủ trưởng của sư đoàn tới làm việc.
- Được – Hoàng Việt quay mặt ra phía ngoài gọi to – Vào đi các đồng chí.
Cậu chiến sĩ bảo vệ nhanh nhẹn lấy phích rót nước sôi vào ấm trà, rót trà ra bab cái ly thủy tinh xinh xinh, rồi lại biến ra ngoài. Cậu tiếp tục làm nhiệm vụ của mình: chiến sĩ bảo vệ.
Đàm Lê và Phan Nguyên cùng bước lên bậc thềm. Cả hai đứng nghiêm. Đàm Lê lên tiếng trước:
- Báo cáo đồng chí tư lệnh chúng tôi có mặt.

[trauxanh]

Hoàng Việt đứng dậy chỉ chiếc ghế đối diện, ông cười, nước da nâu trên mặt dường như sáng lên, ông hỏi:
- Trong tình huống này, ai là chủ, ai là khách đây, hả? Đàm Lê phát biểu trước đi.
Đàm Lê ngồi xuống ghế, ông gãi đầu, thói quen mỗi khi lung túng, còn Phan Nguyên thì đi loanh quanh xem lại ngôi nhà. Thấy vậy, Hoàng Việt hỏi:
- Làm cái nhà này mất bao nhiêu công, bao nhiêu thời gian?
- Báo cáo đồng chí tư lệnh – Đàm Lê nhẩm tính rồi nói tiếp – mất bốn mươi công.
Hoàng Việt xua tay, lắc đầu:
- Cậu nói vậy ai mà hiểu được cụ thể. Bốn mươi người làm trong một ngày cũng là bốn mươi công, mười người làm trong bốn ngày cũng là bốn mươi công. Phải tính công theo cách tính quân sự, cách tính trong  tranh.
Đàm Lê nhận ra ngay thiếu sót của mình. Quả tình ông không nắm được thật cụ thể, chỉ áng chừng, ông hiểu lối nói của tư lệnh, ông thay đổi cách xưng hô:
- Báo cáo anh Ba, thời gian ba ngày, còn nhân lực có ngày mười, có ngày mười lăm. Mất nhiều thì giờ ở khâu tìm lá trung quân, rồi ken, rồi lợp, còn đào hầm, cưa cây thì nhanh thôi. Anh em đề nghị cắt tranh ngoài trảng, nhưng chúng tôi không cho, ở một vùng rừng không có dân, một trảng tranh đột nhiên bị cắt sạch, có ngu dại đến đâu, địch cũng kết luận là có Việt Cộng.
- Đúng!
Phan Nguyên đã ngồi vào bàn, ông chen vào khoảng khắc im lặng, giọng nhỏ nhẹ:
- Báo cáo anh Ba, thế nhưng lại có ý kiến bảo bộ đội làm nhà ngoài trảng, có hàng, có lối, có sân bóng đá, nghĩa là ăn ở như thời bình.
Hoàng Việt nhíu mày nhìn Phan Nguyên:
- Ý kiến hay chỉ thị?
- Báo cáo anh Ba gọi là chỉ thị cũng không sai, vì ý kiến đó nằm trong văn bản đánh máy, chúng tôi đã đọc rất kỹ từng câu, từng chữ, chúng tôi chỉ tìm thấy hai chữ có thể.
- Và các cậu nắm lấy hai chữ có thể để vận dụng vào hoàn cảnh của đơn vị mình?
- Rõ!
- Tôi phản đối ý kiến cho bộ đội làm nhà ngoài bãi trống, làm nhà có hàng, có lối – Hoàng Việt nói ngay, giọng như đang tranh luận – Thật là mơ hồ, thật là ảo tưởng và hình thức chủ nghĩa. Hiệp định ký rồi nhưng Thiệu đáp lại bằng bốn lắc, bốn không. Cái không đầu tiên của hắn là không ngừng bắn, nghĩa hắn muốn chiến tranh và sẽ tiếp tục chiến tranh. Cái không thứ hai là không nhường một tấc đất cho Cộng sản, nghĩa là hắn sẽ xua quân đánh chiếm những thôn ấp vừa giải phóng, hoặc được giải phóng từ lâu, sẽ đánh chiếm những đoạn đường chiến lược bị ta chia cắt. Như vậy bộ đội làm nhà ngoài bãi trống, có hàng có lối sao được. Những người viết chỉ thị quên mất bốn chữ  “ bí mật quân sự’’ rồi sao? Trong thời bình, bí mật quân sự đã là bí mật quốc gia rồi, huống hồ chúng ta đang ở chiến trường, đang đối đầu với địch – Hoàng Việt lắc đầu – Không, bộ đội vẫn ăn ở theo nề nếp cũ, tuyệt đối không lơi lỏng, không mất cảnh giác.

[trauxanh]

Dừng lại ngẫm nghĩ một lát, Hoàng Việt nói tiếp:
- Với nhà cửa của nhân dân ở những nơi vừa mới giải phóng thì được. Đó là những điểm dân cư trước dây địch kiểm soát, có trước trên thực địa và có sẵn trên bản đồ. Chúng ta phải có kế hoạch xây dựng hậu phương tại chỗ, xây dựng thế ăn ở hợp pháp giúp nhân dân, vận động nhân dân tăng gia, sản xuất, kể cả việc vui chơi, thể dục thể thao. Cái sân bóng mà các đồng chí vừa nói, tôi cho là nên có ở các vùng đó. Còn các vùng đóng quân của đơn vị thì không được. Thiệu đã bộc lộ tâm địa của hắn, nhưng chưa ra tay dâu, vì cả hai phía đều đang trao trả tù binh, Mỹ đang rút quân. Nhưng sau mấy mươi ngày thì sẽ làm mạnh đấy. Hồi 57, 58 thằng Diệm lê máy chém đi cùng miền Nam. Đó là một bài học đau đớn, một kinh nghiệm lịch sử. Bây giờ, không cần phải hai năm như thằng Diệm, mà chỉ sau nửa ngày, một ngày, thằng Thiệu đã lăm le dùng bom đạn rồi. Chuyện Chính phủ ba thành phần là chuyện sách lược, là một trong những phương pháp và bước đi của cách mạng. Chuyện đó là của trên, đã có trên lo nghĩ. Còn chúng ta, những người lính ở chiến trường, từ người chiến sĩ đến người chỉ huy, đang đối diện với địch, chúng ta chỉ có hai câu hỏi và hai câu trả lời: Điịch đang là gì? Chúng sẽ làm gì nữa? Hai câu hỏi đó đặt ra chung cho mọi người, chung cho mọi cấp. Mỗi người, mỗi cấp, theo phạm vi, chức trách và quyền hạn, phải tự tìm ra câu trả lời sớm nhất, chính xác nhất. Chúng ta không phải chờ đợi. Hàng ngày Thiệu đang đẩy quân đi lấy chiếm khắp nơi đó.
Hoàng Việt bổng mở ngăng thứ hai của xắc cốt, lấy ra một tờ báo xuất bản ở Sài Gòn, ông lật tìm bức ảnh, rồi đưa trang báo có bức ảnh ra trước mặt Đàm Lê và Phan Nguyên. Ông nói:
- Các cậu xem kỹ đi. Chuẩn tướng Lê Văn Hưng sư trưởng sư 5 và Đại tá Trần Văn Nhật Tỉnh trưởng tỉnh Bình Long sau ba tháng tử thủ ở An Lộc đấy. Chúng nó chỉ còn là một cái xác chứ đâu phải người. Lũ lính tử thủ ở An Lộc đều như thế. Vậy mà chúng nó đâu có đầu hàng, đâu có buông súng. Mình vẫn cứ nghĩ về cuộc đọ sức ở Tàu Ô. Nếu không vu hồi được xuống Bàu Lòng, thì làm sao Quân đoàn 3, làm sao Lê Văn Tư chịu nhả cái Tàu Ô ra? Những thực tế nóng hổi, sinh động đấy không đủ để kết luận và chứng minh bản chất của bọn ngụy quân, ngụy quyền sao? Thằng Thiệu hò hét chiến tranh, bốn lắc, bốn không, nhưng thằng Mỹ có phản ứng gì đâu. Bọn Mỹ đang vừa rút quân, vừa ùn ùn đổ vũ khí vào miền Nam. Chúng đang tranh thủ từng ngày. Hãng Roi-tơ bảo đó là kế hoạch tăng cường cộng. Nghĩa là đã tăng cường rồi, nhưng bây giờ tranh thủ cộng thêm. Thật không khảo mà xưng. Tâm địa Mỹ - ngụy rõ như ban ngày.
Hoàng Việt đứng lên, ông cởi hai cúc áo sơ mi, lấy khăn lau mồ hôi trán, tiện tay lau quanh cổ, ông phe phẩy chiếc khăn và hỏi:
- Còn các đồng chí? Các đồng chí có theo dõi tình hình không? Các đồng chí nghĩ gì về tình hình hiện nay? Các đồng chí nghĩ gì về Hiệp định? Nào Phan Nguyên, đồng chí nói trước đi.

[trauxanh]

Phan Nguyên ngước mắt nhìn Tư lệnh Hoàng Việt với ánh mắt thông cảm, tin tưởng, trung thực, ông nói:
- Báo cáo đồng chí Tư lệnh, chúng tôi luôn theo dõi tình hình, các bộ phận có trách nhiệm nắm tin tức địch làm việc liên tục. Chúng tôi đã thảo luận và tranh cãi. Chúng tôi nhất trí chỉ thị cho bộ đội trong toàn sư đoàn giữ nguyên mọi nền nếp đã được rèn luyện và thực hiện trong chiến tranh, kể cả việc ăn ở. Trong khi chờ đợi tài liệu học tập chính thức của trên gửi xuống, chúng tôi soạn ngay một tài liệu phổ biến cho an hem, để kịp thời ổn định tư tưởng, xác định phương hướng.
- Tài liệu gì thế?
- Báo cáo đồng chí tư lệnh, chúng tôi dựa vào bài thơ mừng Xuân Kỷ Dậu 1969, bài thơ Xuân cuối cùng của Bác.
- À, toi nhớ rồi – Hoàng Việt nói ngay, nét mặt sáng lên, ông vừa mừng, vừa xúc động, ông đọc to:

Năm qua thắng lợi vẻ vang
Năm nay tiền tuyến chắc càng thắng to
Vì Độc lập, vì Tự do
Đánh cho Mỹ cút, đánh cho Ngụy nhào
Tiến lên chiến sĩ đồng bào
Bắc Nam sum họp xuân nào vui hơn.

Hoàng Việt vừa dạo vừa nói tiếp, giọng trở nên bùi ngùi, xa xăm.
- Ngày được tin Bác mất tôi đã khóc, khóc to như một đứa trẻ, khóc suốt mấy ngày. Cứ nghĩ đến bác, đến cuộc đời Bác, những lời dặn dò, dạy dỗ của Bác, những kỷ niệm mỗi lần gặp Bác, là nước mắt lại trào ra, không sao ngăn được. Vị thống soái tối cao của quân đội, của dân tộc đã thể hiện đường lối chiến tranh, chiến lược chiến tranh, đã tiên đoán một cách biện chứng kết quả cuối cùng của chiến tranh bằng những câu thơ hết sức rõ rang, hết sức giản dị. có phải cái gì đạt tới chân lý thì cũng đồng thời đạt đến sự cô đọng và giản dị, giản dị đến mức người bình thường cũng hiểu được? Thiên tài của Bác còn ở chỗ Bác đã gói gọn đường lối, chiến lược, sách lược, nghệ thuật tiến hành chiến tranh và kết thúc chiến tranh trong một bài thơ Xuân! Đến bây giờ, chúng ta có thể thưa với Bác, chúng ta đã làm được một nữa nhiệm vụ mà Bác dặn dò. Tức là đánh cho Mỹ cút. Còn một nữa nhiệm vụ kia, thì tình hình đã quá rõ rang. Thiệu bốn lắc, bốn không, chúng ta không có cách nào khác là dùng sức mạnh tổng hợp của chúng ta để đập lại và cuối cùng tiêu diệt chúng. Các đồng chí đã đúng, đã sáng tạo khi dùng bài thơ Xuân của Bác làm cốt lõi cho tài liệu học tập kịp thời. Trong buổi giao thời của những giai đoạn chiến lượt, người ta rất dễ ngộ nhận, rất dễ mơ hồ và ảo tưởng. Những sai lầm đó sẽ dẫn tới hậu quả tai hại. Vấn đề còn có thể có ý kiến này nọ, có thể có sự tranh cãi, nhưng thực tế chiến trường có sức thuyết phục rất lớn, bởi lẽ, âm mưu của địch không chỉ là âm mưu, âm mưu sẽ được thể hiện ra bằng kế hoạch, kế hoạch sẽ được biểu hiện bằng những hành động cụ thể trên chiến trường. Và chúng ta, những người đầu tiên nhìn thấy những hành động cụ thể đó của địch. Vì thế phải có sẵn mọi kế hoạch để đánh bại những hành động cụ thể đó của địch. Ở đây, trong những trường hợp cụ thể không có vấn đề sách lược. Các nhà kinh điển nói rồi “ Một lực lượng vật chất chỉ có thể bị đánh bại bởi một lực lượng vật chất khác mà thôi! ”. Không còn nghi ngờ gì nữa.

[trauxanh]

Chờ Hoàng Việt ngừng lời, Phan Nguyên tiếp tục nêu những suy nghĩ của mình:
- Báo cáo đồng chí tư lệnh, chúng tôi nhất trí hoàn toàn những ý kiến của đồng chí. Vấn đề chúng tôi đang tìm hiểu, đang tiếp tục suy nghĩ là, tại sao Thiệu lại phun ran gay lập tức những điều gay gắt như vậy? Một con người làm chính trị, dù là chính trị phản động đi nữa cũng không đến mức ngu dại như thế. Hay hắn quá tin vào sức mạnh được tăng cường của quân đội ngụy? Hay hắn quá sợ đối phương, vì nghiên cứu kỹ những điều khoản trong Hiệp định, thì Hiệp định có khác gì lưỡi gươm kề bên cổ Thiệu, nên hắn liều mạng ra tay trước, theo kiểu được ăn cả, ngã về không?
Phan Nguyên nhấp một ngụm nước, nói tiếp:
- Chúng ta thiếu tư liệu, tài liệu về phía địch, nên thường hiểu chúng nó không đầy đủ, kịp thời.
Hoàng Việt gật đầu:
- Vấn đề đó tôi cũng đang nghĩ, nhưng chưa có cơ sở để giải thích rõ rang, tính thuyết phục chưa cao. Đúng, chúng ta ít tài liệu về địch quá, rồi chúng ta phải tìm mọi cách moi cho ra nội tình bên trong của chúng nó thôi. Rõ rang Thiệu không huênh hoang, những điều hắn nói đều có cơ sở, và nói đúng với nội tình của chúng nó.
Từ nãy đến giờ Đàm Lê vừa lắng nghe, vừa xem lại bản đồ. Ông  đang chuẩn bị trả lời những câu hỏi của tư lệnh, nhưng ông cũng chưa đoán được tư lệnh sẽ hỏi về vấn đề gì.
Hoàng Việt nhìn sang Đàm Lê, ông nhớ tới những công việc phải bàn, ông ngồi xuống ghế, hỏi ngay:
- Có tin tức gì về Trung đoàn 65 không? Các tiểu đoàn của nó đứng ở đâu? Trung đoàn bộ đứng ở đâu? Tiếp tế có gặp khó khăn gì không?
Không ai bảo ai, cả ba người chỉ huy cùng nhấc kính lên. Hoàng Việt vặn to ngọn đèn, xoay luồng ánh sáng chiếu vào bản đồ, ông chăm chú nhìn theo dấu bút chì của Đàm Lê đang đặt trên từng tọa độ.
- Báo cáo đồng chí tư lệnh, Trung đoàn 65 đứng đúng những nơi quy định, các tiểu đoàn đứng ở Bình Cơ – Bình Mỹ chia cắt lộ 16. Mấy ngày nay cả hai bên đều có nổ súng, nhưng như anh em nói, chỉ lẹc xẹc thôi. Ta đang ổn định thế đứng, địch đang bố trí lại lực lượng, nhưng việc cả hai bên bắt đầu hầm hè đã biểu hiện rất rõ – Đàm Lê dừng đầu bút chì trên tỉnh lộ 16 đoạn cua “Pari”, ông nói tiếp – Vấn đề quan trọng nhất để Trung đoàn 65 đứng được lâu dài ở vùng này là hành lang tiếp tế. Chúng tôi đã cho trung đoàn lập hậu cứ ở nam sông Bé. Trước mắt, hành lang tiếp tế cho Trung đoàn 65 vẫn qua ngã tư giao liên. Nhưng để đề phòng địch bịt ngã tư này, chúng tôi đã chuẩn bị đường thứ hai qua nam Bàu Chư xuống bắc sông Bé. Sơm muộn chiến sự cũng sẽ ác liệt ở vùng đường 16.

[trauxanh]

Hoàng Việt gật đầu, ông chỉ tay vào đoạn đường ấy nói tiếp ý kiến của Đàm Lê mà ông đã đoán ra:
- Sư đoàn 5 sẽ hành quân giải tỏa đoạn đường này, thậm chí đóng đồn bốt ở ngã tư giao liên để bịt, cắt hành lang tiếp tế của Trung đoàn 65. Đúng, Quân đoàn 3 ngụy sẽ rất khó chịu khi một trung đoàn của ta thọc sâu uy hiếp sườn Lai Khê – Bến Cát, uy hiếp Tân Uyên, và hai điều “không” đầu tiên của Thiệu trước sau sẽ diễn ra ở vùng Trung đoàn 65 đang đứng. Có đúng vậy không?
- Rõ! – Đàm Lê ngước nhìn Hoàng Việt như chờ đợi ý kiến tiếp của tư lệnh, nhưng ông đoán tư lệnh sẽ chuyển sang vấn đề khác, ông vội nói hết suy nghĩ của mình:
- Nếu như chúng ta tiêu diệt được chi khu Phú Giáo, tiêu diệt được đồn bảo an bảo vệ cầu Phước Hòa, vây chặt căn cứ Phước Vĩnh, thì Trung đoàn 65 sẽ đứng rất ung dung, và sự uy hiếp sườn phía đông vùng Lai Khê – Bến Cát sẽ có hiệu quả cao.
Hoàng Việt bỗng cười, hỏi lại Đàm Lê:
- Đồng chí quên mất ngày tháng rồi sao? Quên mất sự kiện gì vừa xảy ra rồi sao? Hôm nay là mồng 1 tháng 2, Hiệp định Pari có hiệu lực đã được ba ngày – Ông nhìn Đàm Lê với đôi mắt thông cảm, nói tiếp:
- Đợt III chiến dịch năm 1972 chúng ta đã thọc sâu xuống tận Lái Thiêu bên này và Tân Phú Trung bên kia, nhưng địch đâu có chịu để chúng ta đứng ở những nơi quan trọng đó. Chúng phản kích quyết liệt, chúng ta phải rút về vùng của mình, thành quả giao lại cho các lực lượng vũ trang địa phương tiếp tục khai thác. Kế hoạch tạo thế và tạo thời cơ trên hướng bắc Sài Gòn này có rất nhiều mục tiêu cần diệt: Dầu Tiếng, Chơn Thành, Phú Giáo. Các chi khu quận lỵ ấy án ngữ cửa ngõ vùng trung tuyến, tiêu diệt được các nơi ấy coi như chúng ta đã hãm thành đối phương, thọc gươm vào ngực Sài Gòn rồi còn gì.  Địch biết vậy, ta cũng biết vậy, nhưng đúng như ông cha ta đã nói: ” lực bất tòng tâm”. Sau một năm ròng rã chiến đấu, sức lực ta cũng hao mòn, Sư đoàn 290 vẫn phải bao vây An Lộc, không thể để bọn chúng sổng chuồng, làm trời làm đất, còn Sư đoàn 250 hiện đang ở Mộc Hóa – Kiến Tường. Vùng bắc Sài Gòn này còn lại các đồng chí và trung đoàn đặc công 49. Chúng tôi đã loại mục tiêu Chơn Thành ra, chọn mục tiêu Phú Giáo và Dầu Tiếng. Cả hai mục tiêu đều có tầm chiến lược quan trọng. Chọn Phú Giáo thì phải giải quyết luôn căn cứ Phước Vĩnh, sức các đồng chí không làm nỗi cả hai, nên cuối cùng chúng tôi chọn mục tiêu Dầu Tiếng. Giải phóng được quận lỵ, chi khu Dầu Tiếng, chúng ta nối liền vùng giải phóng phía bắc Sài Gòn với Củ Chi, Trảng Bàng phía tây bắc Sài Gòn. Dầu Tiếng trơ trọi hơn Phú Giáo, bọn địch muốn phản kích chiếm lại cũng khó. Nhưng như đồng chí đã biết, trong chiến tranh không phải lúc nào sự việc cũng diễn ra  thuận theo ý muốn chủ quan của mình. Trước ngày ký Hiệp định, Thiệu xua quân lấn chiếm vùng Long Nguyên. Kế hoạch tiêu diệt Dầu Tiếng phải bỏ. Các đồng chí quay lại tiên diệt Chiến đoàn 8 đã thọc sâu vào vùng ruột Long Nguyên.
 Hoàng Viêt đăm đăm nhìn hai người chỉ huy cấp dưới với ánh mắt ấm áp,, tin cậy, ông nói tiếp điều đã được suy ngẫm kỹ càng:
- Ở thời điểm cuối của mỗi giai đoạn chiến tranh, mỗi bên đều ra sức dành lấy hiệu quả và thắng lợi cao nhất về mình. Nhưng cuối cùng, mỗi bên đều phải chấp nhận cái thực trạng khách quan do sự so sánh lực lượng và kết quả chỉ huy, kết quả chiến đấu của bộ đội mình đem lại. Cái điều phải làm và làm thật tốt đối với chúng ta là, trên cơ sở thực trạng khách quan này, chúng ta củng cố và khai thác những thuận lợi như thế nào? Chúng ta khắc phục những khó khăn như thế nào, để giữ vững và phát huy thế trận – Hoàng Việt cuối xuống bản đồ, đôi mắt mở to sau chiếc kính lão, ông nhìn rất lâu vào vùng Trung đoàn 65 đứng chân, ông nghiêm trang, bình tĩnh nói tiếp như đã lượng định trước mọi tình huống sẽ diễn ra: