Lịch sử Kháng chiến chống Mỹ cứu nước 1954-1975 - Tập 4

[chuongxedap]

Trên chiến trường Nam Bộ, Bộ Chỉ huy Mỹ sử dụng Lữ đoàn 173 mở cuộc hành quân “Kẻ cướp” (Maurauder) đánh vào Bầu Trai, Hậu Nghĩa (8-1-1966), dùng Sư đoàn bộ binh Anh cả đỏ, hai trung đoàn thiết giáp và một tiểu đoàn lính Ôxtrâylia cùng quân ngụy Sài Gòn mở cuộc hành quân “Cái bẫy” (Grimg) đánh vào Củ Chi, Bến Cát (8-1-1966). Đầu tháng 2 trở đi, quân Mỹ dồn dập mở các cuộc hành quân quy mô sư đoàn, hoặc lữ đoàn tăng cường, đánh xuống phía đông Sài Gòn và Chiến khu Đ, đồng thời tiến công lần thứ hai vào Chiến khu Dương Minh Châu. Cùng với các cuộc hành quân tìm diệt của quân Mỹ, sáu sư đoàn chủ lực ngụy và lực lượng bảo an càn quét đánh phá bốn tỉnh xung quanh Sài Gòn - Gia Định và các tỉnh An Giang, Vĩnh Long, Gò Công, Định Tường, Kiến Tường, Sóc Trăng, Cần Thơ để yểm trợ cho chương trình bình định của chúng.

Trên hướng thứ nhất, Củ Chi là trọng điểm, địch mở cuộc hành quân “Cái bẫy” nhằm diệt cơ quan đầu não Quân khu Sài Gòn - Gia Định và triệt hạ vùng giải phóng Củ Chi. Cách Sài Gòn không đầy 30 km, Củ Chi nằm kẹp giữa hai con đường chiến lược từ Sài Gòn lên biên giới Campuchia và từ Sài Gòn lên Thủ Dầu Một. Nó là một khâu trọng yếu bậc nhất của vành đai chiến tranh nhân dân, siết địch ngày càng chặt trong Sài Gòn. Từ năm 1965, Củ Chi trở thành một trong những mục tiêu trọng điểm địch đánh phá dữ dội nhất Nam Bộ. Địch không ngớt càn quét, bắn pháo, ném bom, rải chất độc hoá học đến mức cực kỳ ác liệt. Bầu trời Củ Chi, ngày đêm không lúc nào ngớt tiếng máy bay. Dưới đất không còn gốc cây, ngọn cỏ nào không mang vết bom đạn và chất độc hoá học. Vậy mà Củ Chi vẫn đứng vững, hơn nữa trong năm 1965, đất Củ Chi đã chôn vùi hai tiểu đoàn và nhiều đại đội chủ lực quân đội Sài Gòn.

Trong cuộc hành quân “Cái bẫy”, địch tập trung 12.000 quân (có 8.000 Mỹ), 200 máy bay, 600 xe quân sự, 100 đại bác đánh vào Củ Chi, hòng dồn lực lượng ta vào vùng Hố Bò để tiêu diệt. Với lực lượng lớn, ưu thế binh lực, hoả lực, lính Mỹ tin chắc sẽ đánh bại Việt cộng.

Hửng sáng ngày 8-1-1966, sau khi không quân, pháo binh Mỹ ném bom bắn phá có tính chất huỷ diệt khu vực, yểm trợ cho hàng trăm máy bay lên thẳng đổ quân xuống vùng Mỹ Hưng ở phía bắc và Nhuận Đức ở phía đông, đồng thời đại quân địch tập trung tại căn cứ xuất phát Trung Hoà ở phía nam, chia thành nhiều mũi thọc vào vùng giải phóng. Đi đến đâu, chúng đều thực hiện đốt sạch, phá sạch, giết sạch. Nhưng mỗi bước tiến của quân Mỹ đều phải trả giá đắt. Du kích, bộ đội địa phương và bộ đội chủ lực tại chỗ đã dựa vào hệ thống địa đạo dài hàng trăm kilômét và các ấp xã chiến đấu¹ được xây dựng từ trước, liên tục tiến công quân Mỹ và quân phụ thuộc Mỹ, tiêu hao một bộ phận sinh lực, phương tiện chiến tranh của địch. Khắp nơi chúng bị bắn tỉa, vấp mìn, rơi hầm chông, bị đánh giáp lá cà. Du kích An Phú ròng rã bảy ngày đêm chiến đấu 40 đợt, loại khỏi vòng chiến đấu hàng trăm tên địch, bắn rơi bảy máy bay và bắn bị thương 12 chiếc. Ở ấp Phú Bình, một tiểu đội du kích chín người, dựa vào hệ thống hầm hào, khi ẩn, khi hiện, đã cầm chân tại chỗ 400 tên địch, 60 xe M113 trong tám ngày liền. Ở Trung Lập Hạ, trên một trận địa nhỏ hẹp không còn một bóng cây, trong 10 giờ liền, du kích đánh lui bảy đợt tiến công của địch, loại khỏi vòng chiến đấu 118 tên. Ở Phước Hiệp, chỉ trong hai đợt đầu đánh địch đổ quân, du kích bắn cháy ba máy bay lên thẳng. Ở Phú Mỹ Hưng, một tiểu đoàn Mỹ có 37 xe tăng và xe bọc thép yểm trợ từ hướng đông nam theo lộ 15 tiến vào đã bị một tiểu đội du kích và bộ đội địa phương với năm súng trường, một cacbin, nhiều lựu đạn và mìn các loại, phục kích ở khu vực ngã ba Cây Gõ. Dựa vào các ụ chiến đấu, địa đạo và địa hình có lợi, để cho địch đến thật gần “lọt vào bãi tử địa”, du kích cơ động linh hoạt đánh phía trước, phía sau, cạnh sườn... loại khỏi vòng chiến đấu 107 tên và sáu xe tăng, xe bọc thép.

Sau 12 ngày đêm liên tục chiến đấu (từ 8 đến 19-1), quân và dân Củ Chi đã đánh 200 trận lớn, nhỏ, diệt và làm bị thương gần một ngàn quân Mỹ, ngụy, bắn rơi 84 máy bay (phần lớn là HU1A). phá huỷ và phá hỏng 77 xe quân sự (có 56 xe bọc thép M113), hai pháo 105mm. Trong cuộc hành quân tìm diệt này, quân Mỹ đã san bằng gần 3.000 ngôi nhà, triệt hạ hàng ngàn hécta vườn cây, ruộng lúa, càn nát nhiều giao thông hào, đánh sập một số cửa địa đạo. Mặc dù vậy, cuộc hành quân “Cái bẫy” của Mỹ không đạt được mục tiêu như chúng đề ra là tiêu diệt cơ quan đầu não và đơn vị chủ lực Quân giải phóng. Ngày 19- 1, địch buộc phải kết thúc và rút các lữ đoàn bộ binh thuộc Sư đoàn Anh cả đỏ xuống nam Củ Chi để lập căn cứ tại Đồng Dù. Tại đây, quân Mỹ đã san bằng 2.000 ngôi nhà, nhiều vườn cây, trong đó có 350 hecta cây cao su của xã Phước Vĩnh An để làm căn cứ đóng quân cho 4.500 lính Mỹ (gồm Sư đoàn bộ và Lữ đoàn 2, Sư đoàn 25).
___________________________________
1. Ấp xã chiến đấu có rào tre và tường bao quanh, có hàng vạn hầm chông, hố đinh, bãi mìn, có hầm trú ẩn, hầm tránh pháo, bom. Địa đạo Củ Chi có tổng chiều dài 350km.

[chuongxedap]

Đêm 20-1-1966, Tiểu đoàn Quyết Thắng của Quân khu Sài Gòn bám sát địch rút lui sau trận càn “Cái bẫy”; tổ chức tập kích một tiểu đoàn Mỹ đóng dã ngoại tại lô cao su số 6 Gò Nổi. Lực lượng của ta chia làm ba mũi, bí mật tiếp cận địch. Sau loạt đạn khai hoả của B40, B41, DKZ và súng cối, bộ binh xung phong, đánh tràn vào chỗ địch đang ngủ. Tiểu đoàn Mỹ bị diệt nhiều tên và bị đánh thiệt hại. Đây là tiểu đoàn Mỹ bị đánh mất sức chiến đấu đầu tiên trên chiến trường ngoại thành Sài Gòn.

Ngày 7-2-1966, tại mảnh đất Củ Chi còn nóng bỏng khí thế chiến đấu, Bộ Tư lệnh Quân khu Sài Gòn mở Đại hội dũng sĩ diệt Mỹ. Đại hội tuyên dương và tặng danh hiệu “dũng sĩ diệt Mỹ” cho 209 cá nhân đã diệt được nhiều Mỹ. Trần Thị Gừng, Võ Thị Mô là những nữ dũng sĩ diệt Mỹ đầu tiên của Củ Chi. Nguyễn Văn Nì được xếp vào hàng dũng sĩ cấp ưu tú¹. Đại hội rút ra 10 bài học kinh nghiệm về đánh Mỹ và thắng Mỹ:

1. Ai ai cũng đánh được Mỹ.

2. Vũ khí gì cũng đánh được Mỹ.

3. Nhiều cũng đánh, ít cũng đánh, một người, một tổ đều đánh được.

4. Ở đâu cũng đánh được Mỹ. Đánh ở rừng, ở xóm, ở ấp chiến lược, ở đồng lầy. Chỉ cần tích cực bám địch, tìm địch mà đánh là được.

5. Ngày cũng đánh, đêm cũng đánh được Mỹ, vì cả ngày, cả đêm Mỹ đều có sơ hở, nhược điểm.

6. Địch phản công là cơ hội tốt để diệt chúng.

7. Đánh ở phía trước, đánh trong hậu cứ địch. Đánh đều khắp, làm cho địch bị động, bối rối càng dễ đánh hơn.

8. Đánh cả trong xã, ấp chiến đấu và ngoài xã, ấp chiến đấu, chỉ cần quyết tâm tìm Mỹ mà đánh, tìm Mỹ mà diệt.

9. Có khả năng thắng tất cả mọi binh chủng của Mỹ như bộ binh, xe tăng, máy bay, biệt kích.

10. Đánh bằng vũ trang, bằng chính trị và cả bằng binh vận.

Mười bài học của quân, dân Củ Chi chẳng những có tác dụng động viên, cổ vũ lực lượng vũ trang và nhân dân Nam Bộ chiến đấu mà còn là những kinh nghiệm đánh Mỹ thiết thực giúp cho miền Nam nâng cao hiệu suất chiến đấu. Củ Chi được tặng danh hiệu Đất thép thành đồng.
___________________________________
1. Dũng sĩ diệt Mỹ các cấp do Quân uỷ và Bộ Chỉ huy Miền đề xướng. Cục Chính trị B2 bổ sung cụ thể và quy định trên toàn miền Nam:
    - Cấp 3: diệt được 3 tên Mỹ, hoặc làm chết, bị thương 5 tên;
    - Cấp 2: diệt được 6 tên, hoặc làm chết, bị thương 9 tên;
    - Cấp 1: diệt được 9 tên, hoặc làm chết, bị thương 14 tên;
    - Cấp ưu tú: diệt 15 tên Mỹ, hoặc làm chết, bị thương 18 tên.

[chuongxedap]

Ngày 9-2-1966, Khu uỷ Sài Gòn - Gia Định họp bàn và ra chỉ thị lập vành đai diệt Mỹ trên vùng phía nam Củ Chi¹. Phong trào thi đua giành danh hiệu Dũng sĩ diệt Mỹ đã diễn ra sôi nổi trong các lực lượng vũ trang và nhân dân trong quân khu, đặc biệt là ở Củ Chi.

Tháng 2-1966, Quân uỷ Trung ương họp thảo luận về tình hình miền Nam và ra nghị quyết về quân sự. Quân uỷ Trung ương đề ra nhiệm vụ đẩy mạnh hoạt động tác chiến bao gồm tác chiến tập trung của bộ đội chủ lực và hoạt động của dân quân du kích và tự vệ, nhằm tiêu diệt, làm tan rã một bộ phận lớn quân Mỹ và quân ngụy, cố gắng tiêu diệt một số trung đoàn, tạo điều kiện tiêu diệt, làm tan rã một số sư đoàn ngụy, và một số tiểu đoàn Mỹ². Trên cơ sở đó mà đập tan âm mưu càn quét, bình định, âm mưu củng cố ngụy quân, ngụy quyền của địch, xiết chặt vòng vây, đánh phá mạnh cơ sở hậu phương địch và đường giao thông, phối hợp đấu tranh chính trị với công tác binh vận, địch vận, củng cố và mở rộng thế làm chủ của ta ở vùng rừng núi nông thôn đồng bằng, giữ vững và mở rộng vùng giải phóng. Kiên quyết bảo vệ đường hành lang chiến lược Bắc Nam.

Về chỉ đạo, Quân uỷ Trung ương xác định lấy chiến trường rừng núi làm chiến trường tiêu diệt địch, trọng điểm là Tây Nguyên và Đông Nam Bộ, chú trọng đẩy mạnh tác chiến ở chiến trường khu V; đẩy mạnh chiến tranh du kích và đánh vận động quy mô nhỏ ở chiến trường khu VIII khu IX, đặc biệt phải biến chiến trường Trị - Thiên thành một hướng chiến lược quan trọng để phối hợp đắc lực với các chiến trường khác và bảo vệ tuyến vận chuyển cho miền Nam. Từ thực tiễn chỉ đạo cuộc đấu tranh ở miền Nam trong mấy năm, nhất là từ khi quân Mỹ vào, ta đánh chúng những trận phủ đầu, Quân uỷ Trung ương tổng kết rút kinh nghiệm và đề ra sáu phương thức tác chiến chiến lược để chỉ đạo các chiến trường hành động:

1. Đẩy mạnh tác chiến của bộ đội tập trung, mở những chiến dịch vừa và lớn, tiến tới đánh những trận có tác dụng chiến lược nhằm tranh thủ ưu thế quân sự trên một số hướng quan trọng, tiêu diệt gọn tiểu đoàn Mỹ, tiêu diệt gọn chiến đoàn ngụy. Những chiến dịch có thể diễn ra dưới hình thức tiến công hoặc chủ động phản kích địch.

2. Đẩy mạnh chiến tranh du kích đến trình độ cao, tiêu diệt từng bộ phận nhỏ sinh lực địch, tiêu hao và phân tán địch, đập tan các cuộc càn quét, đánh bại âm mưu bình định, bảo vệ tính mạng, tài sản của nhân dân, uy hiếp các đô thị, các căn cứ quan trọng của địch.

3. Đánh phá các căn cứ hậu cần, kho tàng, sân bay, hải cảng, cơ quan đầu não của địch.

4. Triệt phá các đường giao thông thuỷ, bộ quan trọng của địch, tạo thế chia cắt, bao vây địch, bắt chúng phải đì vào phòng ngự trên từng khu vực, từng chiến trường, từng thành phố, làm giảm khả năng chi viện lẫn nhau của chúng.

5. Đẩy mạnh hoạt động ở các đô thị, từ hình thức tác chiến nhỏ kết hợp với đấu tranh chính trị đến tác chiến lớn kết hợp với tiến công và khởi nghĩa.

6. Tác chiến kết hợp với đấu tranh chính trị. Triển khai công tác binh vận, ngụy vận (nhất là ngụy vận) trên quy mô lớn có tính chất chiến lược, tạo điều kiện làm tan rã, ly khai, gây binh biến trong hàng ngũ địch.

Khi cuộc chiến đấu đang diễn ra quyết liệt, sự chỉ đạo kịp thời của Quân uỷ Trung ương đã giúp cho các cấp uỷ đảng ở miền Nam và chỉ huy các đơn vị nắm chắc được ý đồ của Trung ương và vận dụng các phương thức tác chiến chiến lược vào điều kiện cụ thể một cách sáng tạo, nâng cao được hiệu suất chiến đấu trên các mặt trận.

Lúc này, ở hướng bắc và đông Sài Gòn, mũi phản công thứ hai của địch đang bị quân dân các tỉnh Thủ Dầu Một, Long Khánh, Bình Tuy, Bà Rịa phối hợp với bộ đội chủ lực liên tục chặn đánh quyết liệt.
___________________________________
1. Vành đai là một trận địa nhiều tuyến, nhiều ổ, cụm chiến đấu, lỗ bắn tỉa, ấp xã chiến đấu liên hoàn, vừa là trận địa vây hãm, ngăn chặn địch nống ra, lại vừa là bàn đạp tiến công đột nhập căn cứ địch. Cấu trúc trận địa linh hoạt theo địa hình cụ thể từng khu vực:
    - Trận địa xã Nhuận Đức gồm ba tuyến. Tuyến một chỉ cách căn cứ Đồng Dù con suối Bến Mương, kéo và; từ Bàu Chứa tới Bàu Cạp, dài 2km. Phía trước tuyến là một bãi mìn và chông. Tuyến hai và ba ở phía sau, nối với tuyến một bằng giao thông hào lộ thiên và ngầm. Trên tuyến hai và ba, ngoài các ụ chiến đấu chống bộ binh như ở tuyến một, còn có các ụ bắn máy bay thấp.
    - Đoạn vành đai xã Trung Lập có đến năm tuyến kéo dài từ ấp Bầu Tre đến Trảng Lắm. Mỗi tuyến cách nhau 50 đến 70m. Tuyến dài nhất 5km, tuyến ngắn nhất 3km. Mỗi tuyến có một hào giao thông địa đạo, nhiều ổ, ụ chiến đấu. Tuyến nằm ở sau cùng được cấu trúc vững chắc, vừa có ổ chiến đấu, vừa có hầm trú ẩn, hầm cấp cứu, hầm làm việc.
    - Đoạn vành đai xã Phú Hoà Đông lại hình thành từ “thế trận thiên nhiên” của khu vực những hầm đá, gò đống, cây tầm vông. Căn cứ “hầm đá mội Nước Nhĩ” là một hầm đá thiên nhiên, hình cánh cung khá rộng, sâu 2 đến 3m, được du kích cải tạo thành một hệ thống ổ chiến đấu và hầm bí mật. Căn cứ “xóm bà Nhiễm” xây dựng tại ấp Phú An, trên khu đất cây tầm vông rộng trên 40 ha. Một chuỗi ổ chiến đấu được bố trí kín đáo giữa những bụi cây, ăn thông ra hệ thống địa đạo chính liên xã. Hai căn cứ trên là “bãi tử địa” được thiết lập án ngữ từ đường 15 vào, Đồng Dù tới.
2. Chỉ tiêu cụ thể: diệt trên dưới 20 vạn quân ngụy trong đó cố gắng tiêu diệt 170 tiểu đoàn chủ lực, cố gắng diệt một số trung đoàn, tiến lên diệt và làm tan rã một đến hai sư đoàn. Đối với quân Mỹ, cố gắng diệt từ ba đến bốn vạn tên, trong đó diệt 10 đơn vị cấp tiểu đoàn.

[chuongxedap]

Từ tháng 2 đến tháng 3-1966, Trung đoàn 5, thuộc Sư đoàn 5 Quân giải phóng và bộ đội địa phương liên tiếp đánh địch trên đường số 15 Bà Rịa - Vũng Tàu, gây thiệt hại nặng cho Lữ đoàn dù 173, biến con đường này thành nơi không an toàn của địch. Ngày 22-2, Trung đoàn 4 (Sư đoàn 5) tiến công tiêu diệt một tiểu đoàn chủ lực ngụy tại Võ Xu (Bình Tuy). Trận đánh đã có tác dụng hỗ trợ cho nhân dân Bình Tuy phá kế hoạch bình định của địch. Trước sức tiến công của ta, Lữ đoàn dù 173 Mỹ không thực hiện được ý đồ giải toả đường 15, sông Lòng Tàu, Bộ chỉ huy Mỹ liền sử dụng Lữ đoàn 1 thuộc Sư đoàn bộ binh Anh cả đỏ, hai chi đoàn thiết giáp, một tiểu đoàn quân Ôxtrâylia mở cuộc hành quân Đá lăn (Rolling Stone) đánh ra Dầu Tiếng - Tân Bình (bắc Sài Gòn) nhằm mở rộng đường số 7, chia cắt Chiến khu Đ, bình định khu vực Nhà Đỏ - Bông Trang - Bình Mỹ, giải toả áp lực của ta ở phía bắc Sài Gòn. Ngày 22-2, địch bắt đầu đổ quân xuống khu vực Bình Cơ, Bà Đá, Ván Hương, đánh vào Chiến khu Đ. Theo dõi sát hành động của địch, Bộ Chỉ huy Sư đoàn 9 Quân giải phóng sử dụng lực lượng tập trung, tiêu diệt lực lượng chủ yếu của địch đóng tại Nhà Đỏ - Bông Trang¹. Theo phương án tác chiến đã định, các đơn vị của sư đoàn bí mật áp sát các cụm quân địch. Lực lượng pháo cối của sư đoàn kiềm chế các trận địa pháo địch và chi viện cho bộ binh tiến công. 1 giờ 20 phút ngày 24-2, súng cối và ĐKZ75 bắn dồn dập vào các cụm quân Mỹ. Đợt tập kích hoả lực vừa dứt, các chiến sĩ bộ binh từ ba hướng tiến công vào bên trong. Cuộc chiến đấu diễn ra ác liệt kéo dài đến 6 giờ 30 phút. Quân ta hoàn toàn làm chủ trận địa, tiêu diệt và đánh thiệt hại hai tiểu đoàn bộ binh, hai chi đoàn xe bọc thép, sở chỉ huy hành quân Lữ đoàn 1 Mỹ. Đây là trận đánh xuất sắc, đạt hiệu suất cao nhất trong mùa khô 1965-1966 ở miền Đông Nam Bộ. Tiếp đó, ngày 5-3, Trung đoàn 2 (Sư đoàn 9) đánh thiệt hại một tiểu đoàn Mỹ ở dốc Bà Nghĩa trên đường 16 (Thủ Dầu Một). Đến đây, cuộc hành quân Đá lăn của Lữ đoàn 1 Mỹ bị đánh bại hoàn toàn.

Ngày 1-4-1966, Trung đoàn 3 Quân giải phóng tiến công Lữ đoàn dù 173 Mỹ ở rừng Lá - Bắc Bình Giã, đánh thiệt hại nặng một tiểu đoàn. Lữ đoàn dù 173 - lực lượng chủ yếu của địch phản công ở hướng đông, buộc phải chuyển hướng hành quân tìm diệt sang bắc Long An.

Long An là chiến trường rất quan trọng, nơi uy hiếp trực tiếp Sài Gòn từ hướng tây bắc xuống tây nam. Nhằm giải toả áp lực trên, đồng thời ngăn chặn hành lang kháng chiến từ miền Đông xuống miền Trung Nam Bộ, trước khi đánh vào Củ Chi một tuần lễ, ngày 1-1-1966, địch đã mở cuộc hành quân “Kẻ cướp” (Maurauder) đánh vào Hậu Nghĩa, Long An. Chỉ trong bảy ngày đầu năm 1966, quân Mỹ xoá trắng một dải đất dài 30 km trên bờ sông Vàm Cỏ Đông, để dồn dân vào các trại định cư. Nhưng ngay từ đầu khi địch mở cuộc hành quân, các chiến sĩ Tiểu đoàn 1 Long An, Tiểu đoàn 260 Quân khu VIII và du kích đánh tiêu hao, diệt hàng trăm tên, bắn rơi 17 trực thăng, phá hỏng 5 xe M113.

Tiếp đến, trong tháng 4 và 5-1966, Lữ đoàn 1, Lữ đoàn 3, Tiểu đoàn cơ giới của Sư đoàn 25 Tia chớp nhiệt đới Mỹ, lần lượt được điều đến chiến trường bắc Long An, cùng Lữ đoàn dù 173 càn quét chà xát từ Bàu Trai - Đức Lập (Hậu Nghĩa) sang Bến Lức, Vườn Thơm - Bà Vụ, tiến đánh Đức Hoà, Đức Huệ từng đợt năm, sáu ngày cho đến lúc kết thúc cuộc phản công mùa khô thứ nhất (30-5-1966). Ở đây, hàng ngàn tên địch đã bị thương vong. Đặc biệt, lần đầu tiên trên chiến trường khu VIII, tại Bàu Sen ta diệt một đại đội Mỹ thuộc Lữ đoàn dù 173. Ý đồ của địch chặt đứt hành lang kháng chiến từ miền Đông xuống Đồng Tháp Mười không thực hiện được.

Sau những thắng lợi lớn của ta ở Củ Chi, Nhà Đỏ - Bông Trang, dốc Bà Nghĩa, Võ Xu, Bộ Chỉ huy Miền nhận định: địch sẽ phản ứng mạnh hơn, cố giành lại quyền chủ động chiến trường để củng cố tinh thần cho quân Mỹ cũng như quân ngụy. Lực lượng ta còn sung sức và đã có kinh nghiệm. Bộ Chỉ huy Miền quyết định điều chỉnh, bố trí lực lượng trên các hướng và lệnh cho các đơn vị, các cơ quan khẩn trương xây dựng trận địa, hầm hào chiến đấu và phòng tránh, sẵn sàng đánh bại địch tiến công.

Đúng như nhận định của Bộ Chỉ huy Miền, từ đầu tháng 3 đến cuối tháng 5-1966, quân Mỹ mở sáu cuộc hành quân cấp lữ đoàn, sư đoàn tăng cường đánh vào vùng giải phóng Đông Nam Bộ.

Tại Chiến khu Đ, lực lượng của ta được huy động gồm Sư đoàn 9, chủ lực tại chỗ, du kích cơ quan quân khu và Tiểu đoàn Phú Lợi tỉnh Thủ Dầu Một đặt dưới sự chỉ huy trực tiếp của Sở chỉ huy tiền phương Quân khu miền Đông do đồng chí Hoàng Cầm làm chỉ huy trưởng, Lê Văn Tưởng làm chính uỷ.

Cán bộ, nhân viên các cơ quan đều được luyện tập và biên chế thành từng tiểu đội, trung đội, gấp rút xây dựng công sự trận địa chuẩn bị chiến đấu.
___________________________________
1. Nhà Đỏ - Bông Trang là hai đồn điền cao su lớn thuộc tỉnh Tây Ninh.

[chuongxedap]

Từ ngày 7-3 đến ngày 24-3-1966, hai lữ đoàn Mỹ và một tiểu đoàn quân Ôxtrâylia mở cuộc hành quân Thành phố bạc vào vùng trung tâm Chiến khu Đ, nhằm diệt cơ quan đầu não miền Đông.

Do được chuẩn bị từ trước, các lực lượng vũ trang miền Đông đã đánh địch ngay từ lúc quân đổ bộ chạm đất, diệt 60 lính Mỹ. Ngày 16-3, ta tổ chức tập kích vào nơi địch đang cụm lại tại khu vực Bầu Sắn, loại khỏi vòng chiến đấu ba đại đội Mỹ, bắn rơi năm máy bay lên thẳng, thu nhiều chiến lợi phẩm. Quân Mỹ phải chấm dứt cuộc hành quân trước thời gian, Chiến khu Đ được bảo vệ an toàn.

Trong lúc cuộc hành quân Thành phố bạc của Mỹ sắp kết thúc, lực lượng binh vận tỉnh Thủ Dầu Một đã lập một chiến công xuất sắc. Theo đúng kế hoạch hiệp đồng, 19 giờ ngày 23-3-1966, lực lượng bên ngoài gồm 45 cán bộ, chiến sĩ B16 cùng bộ phận đặc công tỉnh và đặc công Sư đoàn 9, chia làm bốn mũi đột nhập căn cứ Trung đoàn thiết giáp ngụy ở Gò Đậu (Thủ Dầu Một), phối hợp với lực lượng nội ứng trong trung đoàn được xây dựng từ trước, đánh chiếm các xe tăng, xe thiết giáp của địch. Sau 30 phút chiến đấu, căn cứ Trung đoàn 1 thiết giáp bị diệt. Ta phá hỏng 22 xe M.41, xe M.113 và 20 xe quân sự, hơn trăm tên địch bị diệt.

Đầu tháng 5, Mỹ - ngụy mở cuộc hành quân Bơminhhem (Birminghom) đánh vào Chiến khu Dương Minh Châu, với lực lượng hai lữ đoàn thuộc Sư đoàn 1 Anh cả đỏ và Lữ đoàn dù 173. Phạm vi càn quét tương đối rộng từ Tàpang, Lò Gò, Bàu Cỏ, Sóc Ky đến suối Ông Hùng, Bến Củi.

Đi đến đâu, địch cũng không gặp chủ lực ta, nhưng đột nhiên và bất ngờ chúng bị bộ đội chủ lực tại chỗ, du kích cơ quan¹ đánh chặn gây cho chúng nhiều thương vong. Nắm vững thời cơ địch phải đối phó với lực lượng tại chỗ của ta. Sư đoàn 9 chủ lực Miền tiến công vào cụm quân của Sư đoàn 1 Mỹ ở Bầu Sắn (Tây Ninh), đánh thiệt hại một chiến đoàn của Mỹ, bẻ gãy cuộc hành quân của địch vào Chiến khu Dương Minh Châu.

Phối hợp với các đơn vị chủ lực của ta đang đánh những trận tiêu diệt có ý nghĩa quyết định ở hướng chính, đêm 30-1, Tiểu đoàn Phú Lợi tỉnh Thủ Dầu Một pháo kích vào sân bay. Phú Lợi và căn cứ Sư đoàn 1 Anh cả đỏ diệt hàng trăm tên Mỹ, phá huỷ 15 máy bay lên thẳng. Được cơ sở nội tuyến cung cấp tình hình địch và sơ đồ sân bay, ngày 12-3, lực lượng vũ trang Vũng Tàu đánh vào trung tâm huấn luyện Chí Linh và pháo kích sân bay Vũng Tàu, căn cứ Tiểu đoàn 6 dù, phá hỏng một số máy bay địch. Ngày 1-4, lực lượng biệt động Sài Gòn do Nguyễn Văn Tăng chỉ huy, tiến công khách sạn Victoria giành cho sĩ quan độc thân (thuộc lực lượng không quân), làm sập một tầng khách sạn, giết và làm bị thương hàng chục tên Mỹ. Ngày 14-2-1966, bộ đội pháo binh Miền pháo kích sân bay Tân Sơn Nhất, phá hỏng 67 máy bay...

Lực lượng vũ trang ở miền Tây Nam Bộ đẩy mạnh hoạt động tác chiến, chống địch hành quân càn quét, đồng thời phát động phong trào bao vây đánh lấn, bức rút đồn bốt, mở mảng, giải phóng vùng.

Tháng 1- 1966, Tiểu đoàn 309 tiến công địch ở tuyến sông Trẹm diệt đồn Vàm Xáng và căn cứ Tân Bằng; phối hợp với Tiểu đoàn 306 đánh địch chi viện, diệt 300 tên, bắn chìm năm tàu, giải phóng tuyến sông Trẹm, Biển Bạch, mở thông U Minh Thượng xuống U Minh Hạ và qua kênh Xáng Chắc Băng.

Ngày 26-1-1966, Tiểu đoàn 303 cùng Tiểu đoàn 207 rút quân về đóng tại Kênh Xuôi, xã Ngọc Chúc (Giồng Riềng). Phát hiện lực lượng chủ lực của ta, địch huy động Trung đoàn 31 thuộc Sư đoàn 21 ngụy, hai chi đoàn xe M113 đánh thẳng vào đội hình Tiểu đoàn 303. Sau một ngày chiến đấu quyết liệt quân ta đẩy lùi hàng chục đợt xung phong và bẻ gãy nhiều mũi đột phá của địch có xe M113 yểm trợ. Máy bay địch trút xuống hàng trăm tấn bom, đạn nhưng vẫn không đạt được mục đích tiêu diệt lực lượng vũ trang của ta. Trái lại, quân địch còn bị thiệt hại nặng. Đây là trận thắng điển hình về bám trụ chống càn trên địa hình đồng bằng trống trải của bộ đội ta.

Ngày 19-2, pháo binh Quân khu IX dùng súng cối bắn vào sân bay Trà Nóc, phá hỏng 65 máy bay. Ngày 30-3, đội biệt động Cần Thơ, phối hợp với pháo binh quân khu tập kích căn cứ Cửu Long, diệt nhiều địch.

Tháng 3-1966, Đại đội 1 của Tiểu đoàn 2 tỉnh Sóc Trăng đánh địch càn quét tại ấp Vàng Bạc, xã Tuân Tức, huyện Thạnh Trị, diệt và làm bị thương gần 50 tên bảo an.
___________________________________
1. Du kích cơ quan: Cán bộ, nhân viên ở các cơ quan quân, dân, chính, đảng biên chế thành từng tiểu đội, trung đội du kích.
    - Chủ lực tại chỗ: những đơn vị chủ lực Miền được phân công cơ động tác chiến trên một địa bàn nhất định để phát triển và giúp đỡ xây dựng lực lượng vũ trang địa phương, đồng thời hỗ trợ cho phong trào đấu tranh của quần chúng ở đó.

[chuongxedap]

Trong lúc cuộc chiến đấu của quân, dân Nam Bộ đang diễn ra ác liệt, các lực lượng vũ trang và nhân dân khu V đang hoàn tất mọi công việc chuẩn bị và ở trong tư thế sẵn sàng chiến đấu.

Bộ Tư lệnh Quân khu V chỉ thị cho các đơn vị: “Nơi nào địch ra đánh trước thì tích cực phản công địch, nơi nào địch chưa đánh ra thì tiếp tục chuẩn bị và chủ động tiến công theo kế hoạch”.

Các Sư đoàn 2, Sư đoàn 3 và chủ lực của Phân khu Nam khẩn trương chuẩn bị chiến trường, tập huấn cán bộ theo phương án chiến đấu. Sư đoàn 1 của Mặt trận Tây Nguyên từng bước cơ động lực lượng vào Đắc Lắc. Đội hình bố trí các đơn vị chủ lực trong mùa khô này trong trường hợp nào ta cũng có lực lượng đánh địch ở bên sườn và đánh chính diện.

Ngày 1-1-1966, Đảng uỷ và Bộ Tư lệnh Quân khu V tổ chức Đại đội liên hoan dũng sĩ diệt Mỹ toàn quân khu lần thứ nhất. Đại hội đã phát động phong trào thi đua “bắt sống giặc Mỹ” và trao dây trói tù binh Mỹ cho đại diện của Sư đoàn 3.

Quân địch ở khu V, ngoài lực lượng đã có trước, khi bắt đầu cuộc phản công, chúng còn đưa thêm ra chiến trường này hai chiến đoàn dù và một chiến đoàn lính thuỷ đánh bộ thuộc lực lượng dự bị chiến lược của quân đội Việt Nam Cộng hoà¹. Từ ngày 19-1-1966, quân Mỹ và quân các nước phụ thuộc Mỹ cùng lính ngụy Sài Gòn phản công ồ ạt trên cả ba hướng ở Khu V (nam Phú Yên, bắc Bình Định, nam Quảng Ngãi).

Hướng nam Phú Yên, từ ngày 1 đến 15-1-1966, tám tiểu đoàn Mỹ, ngụy, Nam Triều Tiên đánh phá các xã bắc sông Đà Rằng và ven biển huyện Tuy Hoà nhằm chuẩn bị bàn đạp tiến công vào các căn cứ của ta.

Sáng ngày 19-1, quân địch bắt đầu mở cuộc hành quân Vanbuahem. Lữ đoàn Rồng xanh lính thuỷ đánh bộ Nam Triều Tiên hình thành nhiều mũi đánh vào các xã Hoà Tân, Hoà Bình, Hoà Mỹ, Hoà Đồng, Hoà Thịnh. Trung đoàn 47, Sư đoàn 23 ngụy theo đường số 5 và số 7 càn vào các xã Hoà Thành, Hoà Bình, Hoà Thắng, Hoà Trị dọc theo nam và bắc sông Đà Rằng. Lữ đoàn dù 101 dùng trực thăng vận đổ quân xuống các điểm cao khống chế trên khu vực giáp ranh, bịt kín các đường rút lên căn cứ của ta. Như vậy, quân địch đã tập trung một lực lượng lớn vào trong một khu vực hẹp ở hai bên lưu vực sông Đà Rằng, chủ yếu là vào vùng đồng bằng nằm kẹp giữa hữu ngạn sông Đà Rằng và đèo Cả.

Tại đây lính Nam Triều Tiên lùng vào thôn xóm, đốt phá nhà cửa, tàn sát nhân dân. Ngày 9-2-1966, chúng bắn chết 300 người ở xã Hoà Mỹ. Ngày 19-2 chúng giết 117 đồng bào ở xã Hoà Phong... Chỉ tính trong hai tháng (1 và 2-1966), lính Lữ đoàn Rồng xanh Nam Triều Tiên đã thảm sát 1.583 đồng bào ở huyện Tuy Hoà 1. Máy bay của Mỹ liên tục dội bom tàn phá huỷ diệt hoàn toàn 27 buôn, làm chết và bị thương nhiều đồng bào dân tộc, thiêu huỷ phần lớn tài sản, súc vật, hoa màu. Chúng còn rải chất độc hoá học phá huỷ hàng ngàn hécta lúa và hàng vạn cây dừa.

Trước thủ đoạn tàn sát man rợ của địch, một số đồng bào buộc phải chạy lên núi, số đông bị lùa vào vùng địch kiểm soát. Nhưng các chi bộ đảng vẫn bám chặt cơ sở, nhiều đảng viên được phân công theo dân vào các khu dồn để lãnh đạo quần chúng đấu tranh. Du kích, bộ đội địa phương, bộ đội chủ lực kiên cường bám trụ, kiên quyết chặn đánh các cuộc lùng sục của địch. Đêm 20-1, ta tập kích diệt gọn một đại đội lính Nam Triều Tiên ở Thạnh Phú (Hoà Mỹ). Ngày 26-1, tổ du kích thôn Phú Phong (Hoà Đồng) đã chặn đánh và bẻ gãy năm đợt xung phong của một tiểu đoàn lính Rồng xanh Nam Triều Tiên. Ngày 30-1, Trung đoàn 10 (thiếu) đánh bại chín đợt tiến công của địch vào thôn Phú Thọ (Hoà Đồng), diệt 130 tên. Ngay đêm đó, trung đoàn lại tập kích diệt gọn một đại đội, đánh tan hai đại đội khác ở Thanh Phú và Phú Phong. Ngày 3 và 4-2, ta chặn đánh và diệt thêm 200 địch ở núi Lạc và Ngọc Lâm. Ngày 6-2, ba tiểu đoàn quân Mỹ đánh vào xã Hoà Thịnh bị một phân đội nhỏ của ta bố trí ở thôn Mỹ Cảnh đánh bại liên tiếp 12 đợt tiến công của địch, diệt 170 tên. Trung đội trưởng Đậu Trọng Lâm vừa chỉ huy trung đội diệt địch, vừa chiến đấu diệt 42 tên. Ngày 7 và 9-2, địch vẫn đánh vào Hoà Thịnh, chiến sĩ ta tiếp tục chiến đấu, diệt 230 lính Mỹ và 60 lính Nam Triều Tiên trong các trận đánh ở Mỹ Cảnh, Bến Đá và Suối Phẫu.

Trong hoàn cảnh thiếu thốn, nhưng nhân dân vẫn một lòng gắn bó với cách mạng, nhân dân ở Tuy Hoà 2 vẫn đóng góp 100 tấn lúa đảm phụ. Nhân dân Tuy An, Sông Cầu đi dân công phục vụ chiến đấu. Tháng 2-1966, hàng ngàn người ở xã Hoà Hiệp kéo lên quận lỵ Phú Lâm đấu tranh vạch tội bọn lính Nam Triều Tiên tàn sát nhân dân. Bọn ngụy quyền phải đứng ra nhận tội.

Suốt trong ba tháng, quân và dân Phú Yên đã nêu cao tinh thần dũng cảm chiến đấu, kết hợp chặt chẽ giữa đấu tranh vũ trang và đấu tranh chính trị, kết hợp đánh nhỏ và đánh vừa, bẻ gãy các cuộc tiến công của địch, loại khỏi vòng chiến đấu gần 3.000 tên địch, bằng một phần ba lực lượng địch tham gia càn quét. Cuối tháng 4-1966, chúng buộc phải chấm dứt cuộc hành quân. Vùng giải phóng của ta căn bản được giữ vững. Tuy nhiên, ta cũng bị tổn thất khá nặng về người và tài sản. Các lực lượng vũ trang bị tiêu hao.
___________________________________
1. - Quân Mỹ gồm Sư đoàn 1 và 3 lính thuỷ đánh bộ, Sư đoàn kỵ binh không vận số 1, Lữ đoàn dù 101 và Lữ đoàn 3, Sư đoàn 25 Tia chớp nhiệt đới (Sư đoàn 25 Mỹ vào Tây Ninh, nhưng có một lữ ra Tây Nguyên. Khi Sư đoàn 4 Mỹ vào Tây Nguyên, chúng trả lữ đoàn này cho Sư đoàn 25).
    - Quân Nam Triều Tiên gồm Sư đoàn Mãnh Hổ và Lữ đoàn Rồng xanh.
    - Quân ngụy gồm Sư đoàn 1, 2 và 22, Trung đoàn 51 độc lập, Trung đoàn 47 Sư đoàn 23, hai Chiến đoàn dù số 1 và số 2, Chiến đoàn 1 lính thuỷ đánh bộ và 6 tiểu đoàn biệt động.

[chuongxedap]

Tại Bình Định, ba huyện phía bắc tỉnh (Bồng Sơn, Phù Mỹ, Phù Cát) là vùng đồng bằng ven biển trù phú, là địa bàn quan trọng cả về quân sự, chính trị và kinh tế. Từ đầu năm 1965, các vùng Tam Quan, Gia Hựu, nam - bắc Bồng Sơn, Đèo Nhông, An Lão đã được giải phóng, phong trào chiến tranh du kích phát triển mạnh và đều khắp.

Vùng bắc Bình Định được Mỹ coi là vùng trọng điểm của cuộc phản công chiến lược lần thứ nhất. Vì đây là nơi tiếp giáp giữa Quân khu I và Quân khu II ngụy, và là nơi đứng chân của Sư đoàn 3 Quân giải phóng. Tìm diệt được Sư đoàn 3 sẽ bảo đảm giữ được tuyến hành lang chiến lược đường 19 từ Quy Nhơn đi Tây Nguyên - con đường huyết mạch, để tiếp tế cho lực lượng Mỹ, ngụy ở Tây Nguyên.

Đúng như dự kiến của ta là Mỹ sẽ mở cuộc hành quân lớn ra bắc Bình Định, nên tháng 1-1966, Quân khu V đã thành lập Bộ Chỉ huy mặt trận, do các đồng chí Giáp Văn Cương, Sư đoàn trưởng Sư đoàn 3 làm chỉ huy trưởng, Trần Quang Khanh, Bí thư Tỉnh uỷ Bình Định làm Chính uỷ. Sư đoàn 3 được bố trí trong thế trận liên hoàn: Trung đoàn 2 ở bắc Phù Mỹ, Trung đoàn 12 ở Hoài Ân, Trung đoàn 22 ở Hoài Nhơn.

Địch huy động 20.000 quân, gồm 21 tiểu đoàn bộ binh, pháo binh, xe tăng thuộc Sư đoàn kỵ binh không vận 1 Mỹ, Sư đoàn Mãnh Hổ Nam Triều Tiên và quân ngụy Sài Gòn, mở ba cuộc hành quân Kẻ nghiền nát (Masher), Cánh trắng I (White - Wing I), Cánh trắng II (White - Wing II) tiến công vào Hoài Nhơn, Hoài Ân, An Lão. Cuộc chiến đấu ở bắc Bình Định diễn ra vô cùng ác liệt suốt từ 28-1-1966 đến 6-3-1966, quyết liệt nhất là khu vực Chợ Cát (huyện Hoài Nhơn).

Ngày 28-1-1966, quân Mỹ, quân Sài Gòn và Nam Triều Tiên do tên tướng Kina, Sư đoàn trưởng Sư đoàn kỵ binh không vận trực tiếp chỉ huy, bắt đầu đánh ra Bồng Sơn - trọng điểm là khu vực Chợ Cát, đồng thời một tiểu đoàn dù ngụy chiếm đèo Bình Đê, Chương Hoà lập tuyến ngăn chặn bảo đảm an toàn cho đội hình tiến công ở phía bắc.

Khi những tiếng nổ rung trời chuyển đất của bom đạn máy bay và pháo bầy vừa ngớt, hàng trăm máy bay lên thẳng các loại đổ ba tiểu đoàn kỵ binh bay Mỹ xuống Chợ Cát (Hoài Hảo), Bình Đê, Chương Hoà (Hoài Châu), Trường Xuân, An Thái (Tam Quan Bắc), Cửu Lợi (Tam Quan Nam), Tài Lương (Hoài Thanh).

Tại Chợ Cát, khi toán quân đầu tiên của địch đổ xuống đã bị Tiểu đoàn 9, Trung đoàn 22 và du kích xã Hoài Hảo bao vây tiêu diệt. Mỹ tiếp tục cho trực thăng đổ quân đánh vào sau lưng đội hình của ta. Nhưng với kinh nghiệm rút ra qua các trận trước đây, Tiểu đoàn 9 đã bố trí đội hình theo hình tam giác; mỗi điểm lại bố trí có nhiều bậc thang nên khi máy bay địch vừa hạ cánh đã vấp phải lưới lửa của các Đại đội 91 và 94. Một trận đánh dữ dội của lực lượng vũ trang ta và quân Mỹ đã diễn ra trên bãi cát gần thôn Cự Tài. Gần một nửa tiểu đoàn Mỹ bị thương vong.

Ở khu vực Gia Hựu, Chương Hoà, những trận đánh quyết liệt của Tiểu đoàn 7 và du kích với quân Mỹ diễn ra suốt buổi sáng ngày 28-1-1966. Dùng trực thăng và xe bọc thép không đột phá được trận địa ta, một tiểu đoàn Mỹ và hai tiểu đoàn ngụy rất xảo quyệt, bắt nhân dân đi trước làm lá chắn cho chúng. Để bảo vệ đồng bào, các chiến sĩ được lệnh bắn chỉ thiên cho nhân dân chạy về phía sau. Sau đó, tất cả hoả lực của ta mới trút vào đội hình địch.

Ngày thứ nhất của cuộc chiến đấu, hơn 500 tên xâm lược phải đền tội, 20 máy bay lên thẳng bị bắn rơi và bắn hỏng. Trong các ngày 29, 30, 31, Sư đoàn kỵ binh không vận Mỹ tiếp tục đổ quân xuống vùng Chợ Cát, Cự Tài, Hội Phú, Gia Hựu, Tường Sơn... Ý định của địch là tập trung ưu thế lực lượng đánh chiếm khu vực Chợ Cát làm bàn đạp, rồi chiếm Tam Quan liên kết với quân ngụy ở Bình Đê, Chương Hoà, hình thành thế bao vây, chia cắt, tiến công, tiêu diệt Sư đoàn 3 của ta ở Hoài Nhơn. Nhưng chúng đã bị du kích, bộ đội địa phương, bộ đội chủ lực ngày đêm liên tục bám đánh tiêu diệt, tiêu hao, quấy rối, khiến cho quân địch luôn luôn căng thẳng, mệt mỏi phải nơm nớp đề phòng. Ở khu vực An Thái, ngày 29-1, Trung đoàn 22 và dân quân du kích hết sức dũng cảm, ngoan cường, bất chấp bom đạn địch bắn phá ác liệt, vẫn bám sát địch đánh giáp lá cà, “nắm thắt lưng địch mà đánh” hạn chế phi pháo của địch.

Qua bốn ngày chiến đấu quyết liệt, ta dã diệt trên 1.000 quân địch, bắn rơi gần 50 máy bay các loại.

[chuongxedap]

Phối hợp với Trung đoàn 22, các Trung đoàn 2 và 12 của Sư đoàn 3 được lệnh chuyển sang tích cực phản công tiêu diệt địch. Các đơn vị đứng ở phía nam Bồng Sơn được lệnh đánh vào sau lưng đội hình hành quân của quân Mỹ.

Đêm 2-2, pháo binh ta tập kích sân bay lên thẳng Hoà Hội và cụm quân Nam Triều Tiên ở cầu Phù Ly, phá hỏng hàng chục máy bay, diệt nhiều địch.

Đêm 3-2, ta tiến công phá huỷ gần 10 đại bác 105mm và 155mm của quân Sài Gòn và Nam Triều Tiên ở đèo Nhông và quận lỵ Phù Mỹ.

Đêm 4-2, các chiến sĩ công binh đánh sập một nhịp cầu Bồng Sơn, gây tắc nghẽn giao thông trên quốc lộ 1, làm cho việc tiếp tế, chuyển quân của địch bị gián đoạn.

Trong những ngày chiến đấu ác liệt, nhân dân các xã Hoài Hảo, Hoài Châu, Hoài Thanh... ngày đêm trụ bám sống chết với bộ đội. Nhà cửa bị bom đạn địch phá sập. Nhiều du kích, đồng bào hy sinh trong lúc làm nhiệm vụ chiến đấu và phục vụ chiến đấu. Nhưng hàng trăm thương binh vẫn được nhân dân che giấu cứu chữa. Trong một căn hầm ở thôn Liễu An, xã Hoài Châu, tiểu đội trưởng Nguyễn Văn Bình đang kiệt sức vì mất máu và đói khát. Bình đã được chị Hai Nhân vắt kiệt hai bầu sữa của mình ra mảnh sọ dừa rồi bón từng thìa nhỏ cho anh. Ở Quy Thuận, đồng bào đã đặt thương binh Huỳnh Bá vào trong chum, đổ khoai lên trên, khiêng qua trước mặt quân địch, đưa anh về trạm phẫu thuật an toàn.

Bị thất bại trong cuộc tiến công vào Bồng Sơn mà trọng điểm là khu vực Chợ Cát, ngày 5-2, quân Mỹ chấm dứt cuộc hành quân Kẻ nghiền nát, mở tiếp cuộc hành quân Cánh trắng I đánh vào An Lão, cách Bồng Sơn 30 km về phía tây bắc, nơi chúng nghi Sư đoàn 3 của ta đang trú quân.

Ngày 7-2-1966, ba tiểu đoàn kỵ binh không vận Mỹ và một tiểu đoàn dù quân đội Việt Nam Cộng hoà dùng trực thăng đổ xuống thung lũng An Lão. Lính thuỷ đánh bộ Mỹ ở Đức Phổ cũng được lệnh chuyển lên bịt kín vùng giáp ranh giữa An Lão và Ba Tơ. Năm ngày càn quét địch không gặp chủ lực ta. Đối đầu với chúng chỉ có một đại đội công binh của Sư đoàn 3 và dân quân du kích. Cả một trung đội biệt kích Mỹ vữa đổ xuống đã bị ta chặn đánh tiêu diệt gần hết. Không có ngày nào quân địch không bị tiêu hao bằng những phát súng bắn tỉa chính xác, những bãi mìn, những hầm chông thô sơ nhưng ác hiểm. Ngày 11-2, du kích bắn rơi tám máy bay lên thẳng.

Không gặp chủ lực ta, lại bị thương vong nặng, bọn Mỹ đã ném bom vào các xóm làng để huỷ diệt dân thường cả người Kinh và người Thượng. Thung lũng An Lão trở nên xơ xác hoang tàn. Hàng ngàn người dân bị chúng cưỡng bức rời bỏ quê cha đất tổ đi các khu dồn ở Phú Tài, An Khê, Plâycu... Phóng viên hãng AP ngày 14-2-1966 đã viết: “Cuộc hành quân Cánh trắng I khổng lồ vào thung lũng An Lão chủ yếu đánh vào những người dân tay không cầm súng. Đó là cuộc hành quân đê tiện và bỉ ổi nhất”¹.

Hai cuộc hành quân Kẻ nghiền nát và Cánh trắng I không tìm diệt được chủ lực ta lại bị thất bại nặng, ngày 14-2, địch mở tiếp cuộc hành quân Cánh trắng II đánh vào thung lũng Kim Sơn huyện Hoài Ân.

Sư đoàn 3 Quân khu V và bộ đội dịa phương, dân quân du kích mở cuộc phản công trên toàn mặt trận. Trung đoàn 2 đang ở bắc Phù Mỹ được lệnh cơ động về Hoài Ân, cùng với Trung đoàn 12 do Phó Sư đoàn trưởng Huỳnh Hữu Anh và Chính uỷ Đặng Hoà trực tiếp chỉ huy đánh mạnh vào hai bên sườn quân địch. Trung đoàn 22 sau một thời gian ngắn củng cố, có nhiệm vụ tiến công vào các đơn vị địch ở Tam Quan, Bồng Sơn.

Sáng ngày 14-2, khi một tiểu đoàn quân Mỹ đổ xuống khu vực suối Đá Tượng đã bị Tiểu đoàn 1, Trung đoàn 1 chặn đánh quyết liệt. Phát hiện thấy chủ lực ta xuất hiện, tên đại tá Hanmoơ, Lữ đoàn trưởng Lữ đoàn 3 không vận (lực lượng dự bị chiến dịch vừa mới tung vào trận), liền tập trung lực lượng bao vây khu vực giữa ba con suối: Đá Tượng, Nước Lùng và suối Sùng. Địch đã bắn 25.000 viên đạn pháo lớn và thả hàng trăm tấn bom biến khu rừng hai bên bờ suối Đá Tượng thành vùng đất trống.

Phát huy sở trường đánh gần và đánh vào sau đội hình của địch, ngày 16-2, Trung đoàn 12 tập kích diệt gần hết hai đại đội Mỹ ở Lộc Giang. Ngày 17-2, trung đoàn lại diệt gần hết một đại đội địch ở suối Sùng. Ngày 18-2, Trung đoàn 2 chặn đánh một tiểu đoàn quân Mỹ tại Đồi Tranh giữa suối Sùng và suối Đá Tượng, diệt 150 tên. Ngày 19-2, trung đoàn lại tập kích diệt một đại đội lính Mỹ ở điểm cao 275.
________________________________________
1. Dẫn theo Trần Văn Giàu: Miền Nam giữ vững thành đồng, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, 1970, t.4, tr.89.

[chuongxedap]

Ngày 23-2, một tiểu đoàn quân Mỹ đánh lên Thạch Khê, nơi có hàng trăm thương binh của ta đang điều trị. Tiểu đoàn 4, Trung đoàn 12 của ta được lệnh đánh địch bảo vệ thương binh. Cả tiểu đoàn đã bố trí sẵn sàng chặn địch. Trận đánh diễn ra giằng co, quyết liệt. Tổ liên lạc Đặng Đình Giáp đánh lui năm đợt tiến công của một đại đội Mỹ, diệt 54 tên. Tổ chiến đấu Hồ Việt Khánh, Nguyễn Trọng Chính, Đậu Đình Khuân, đảm nhiệm một hướng chiến đấu, diệt 85 Mỹ. Với ý chí chiến đấu kiên cường, kết hợp giữa phòng ngự với xuất kích đánh gẫy từng mũi tiến công, Tiểu đoàn 4 đã đánh thiệt hại nặng tiểu đoàn địch, bảo vệ an toàn thương binh.

Phối hợp với cuộc chiến đấu ở hướng chủ yếu, ngày 20-2, Trung đoàn 22 tập kích tiêu diệt gần 250 lính Sài Gòn ở thị trấn Tam Quan. Đêm 21-2, trung đoàn lại pháo kích Sở chỉ huy tiền phương Sư đoàn kỵ binh không vận ở thị trấn Bồng Sơn và tiến công sân bay lên thẳng, phá huỷ 11 chiếc. Ở An Khê, đêm 19-2, Tiểu đoàn đặc công 407 đánh sân bay Tân Tạo, phá hỏng gần 100 máy bay lên thẳng, giết và làm bị thương hàng trăm giặc lái và nhân viên kỹ thuật.

Đòn phản công liên tục, quyết liệt của ta trên mọi hướng càng khiến cho quân địch thêm hoảng loạn. Tuy còn quân, còn phương tiện vũ khí, nhưng nếu cứ tiếp tục, chắc chắn sẽ thất bại nặng nề hơn nữa. Ngày 6-3-1966, quân địch buộc phải chấm dứt cuộc hành quân lớn nhất trong cuộc phản công mùa khô lần thứ nhất vào bắc Bình Định. Đây là thất bại thảm hại của các cuộc hành quân Kẻ nghiền nát, Cánh trắng I, Cánh trắng II của quân Mỹ - ngụy và Nam Triều Tiên. Kina, tướng chỉ huy cuộc hành quân bị cách chức vì đã để mất một phần ba quân số, nhiều máy bay lên thẳng.

Chiến thắng vang dội 40 ngày đêm của quân, dân bắc Bình Định là đợt chống càn lớn nhất và cũng là trận tiêu diệt nhiều quân Mỹ, bắn rơi nhiều máy bay Mỹ nhất từ trước cho đến lúc ấy. Chiến thắng này là điển hình về sự hiệp đồng chiến đấu chặt chẽ giữa bộ đội chủ lực với lực lượng vũ trang tỉnh, huyện, dân quân du kích và nhân dân địa phương. Đây chính là một trong những biểu hiện sinh động về sức mạnh của chiến tranh nhân dân Việt Nam.

Ở hướng nam Quảng Ngãi, cùng thời gian với cuộc hành quân Kẻ nghiền nát vào bắc Bình Định, quân Mỹ mở cuộc hành quân Diều hâu đôi đánh vào nam Quảng Ngãi, chủ yếu vào huyện Đức Phổ và vùng phía đông huyện Ba Tơ. Ngoài mục đích đánh chiếm vùng giải phóng phía nam tỉnh Quảng Ngãi, khai thông đoạn đường số 1, đoạn nối liền giữa Quân khu I và Quân khu II, chúng còn nhằm tạo ra hướng bao vây Sư đoàn 3 của ta từ phía bắc, đồng thời hỗ trợ cho mũi tiến công chính ở bắc Bình Định.

Địch huy động vào cuộc hành quân này năm tiểu đoàn lính thuỷ đánh bộ Mỹ, một chiến đoàn lính thuỷ đánh bộ và Trung đoàn 5, Sư đoàn 2 quân đội Sài Gòn gồm 8.000 quân.

Đức Phổ là một trong những huyện có phong trào du kích, phong trào đấu tranh chính trị mạnh ở đồng bằng ven biển miền Trung. Mười lăm xã của huyện được tổ chức thành sáu cụm chiến đấu liên hoàn. Huyện có một đại đội bộ đội địa phương. Dân quân du kích và bộ đội địa phương được rèn luyện và có kinh nghiệm chiến đấu. Xã nào cũng có các đội thông tin, trinh sát nhân dân, cứu thương, tải thương và khu vực cất giấu thương binh.

8 giờ ngày 28-1-1966, quân địch từ tầu thuỷ đổ vào bãi biển hai xã Phổ An và Phổ Quang đã bị du kích nổ súng diệt 23 tên ngay tại mép nước.

Quân Mỹ và ngụy tràn vào các thôn xóm đốt nhà, cướp của, phá sập hầm hố, hòng đè bẹp sức kháng cự của du kích. Nhưng mỗi thôn xóm ở Đức Phổ được xây dựng thành pháo đài đánh địch, mỗi người dân bình thường đều trở thành chiến sĩ kiên cường. Các thôn, xóm liên kết với nhau trong một hệ thống tổ chức chiến đấu chặt chẽ, lực lượng ta có thể dựa vào sự liên kết ấy liên tục tiến công quân địch từ mọi phía, trong mọi thời gian, bằng nhiều hình thức tập kích, phục kích, quấy rối, bắn tỉa, tiêu hao, tiêu diệt từng tiểu đội, trung đội Mỹ, ngụy.

Ngày 1-2, một tiểu đoàn lính Mỹ đánh vào hai xã Phổ Nhơn và Phổ Phong, du kích chặn đánh, diệt 18 tên. Ngày 2-2, máy bay địch đổ quân xuống xã Phổ Cường. Một máy bay lên thẳng hạ cánh chỉ cách chỗ hai du kích Nguyễn Khánh và Lê Xu phục kích có tám mét. Khánh bắn kiềm chế cho Xu ném lựu đạn vào cửa máy bay, diệt ba tên Mỹ, máy bay bị hỏng. Cùng ngày, một đại đội lính Mỹ đánh vào xã Phổ An, 11 chiến sĩ bộ đội địa phương huyện và 10 du kích xã mưu trí lừa cả đại đội địch lọt vào chỗ bố trí của ta. Sau sáu giờ chiến đấu liên tục, các chiến sĩ ta đã bắn gục 106 tên, bắn rơi năm máy bay, có ba chiếc rơi tại chỗ.

Quân Mỹ đánh vào 14 xã của Đức Phổ thì cả 14 xã đều anh dũng chiến đấu, tiêu diệt nhiều lính Mỹ và đều đạt danh hiện Đơn vị anh dũng diệt Mỹ. Máy bay lên thẳng đổ quân vào 14 xã, thì chín xã bắn rơi máy bay Mỹ. Riêng du kích xã Phổ Văn chỉ trong tám ngày bắn rơi và cháy 10 máy bay lên thẳng. Nguyễn Thị Nga ở xã Phổ Phong bám đánh địch, bắn gục ba tên Mỹ, đạt tiêu chuẩn dũng sĩ diệt Mỹ cấp 3. Em Việt 14 tuổi ở xã Phổ Minh một mình dỡ rào chắn, nắp an toàn 144 hầm chông đã bố trí sẵn, làm bốn tên Mỹ bị thương. Nhân dân thôn Hải Môn tổ chức đấu tranh trực diện với địch không cho chúng đốt nhà, cướp của. Nhân dân xã Phổ Minh khiêng người bị thương vì đạn pháo đến gặp bọn sĩ quan Mỹ đòi cứu chữa. Các em thiếu niên xã Phổ Quang đấu tranh giải thoát một em bị lính Mỹ bắt đưa ra sân bay.

Sau 20 ngày chiến đấu, quân và dân Đức Phổ đã loại khỏi vòng chiến đấu gần 1.000 lính Mỹ, ngụy, bắn rơi và hỏng 28 máy bay. Ngày 18-2, lính thuỷ đánh bộ Mỹ buộc phải chấm dứt cuộc hành quân.

Tuy có bị tổn thất về tài sản và tính mạng, nhưng chỉ với lực lượng tại chỗ, Đức Phổ đã bẻ gãy một cuộc càn quét lớn của địch, bảo vệ được vùng giải phóng.

[chuongxedap]

Giữa lúc quân Mỹ đang dồn nỗ lực tiến công vào bắc Bình Định, Bộ Tư lệnh Quân khu V quyết định mở chiến dịch tây Sơn Tịnh, nhằm thu hút lực lượng Mỹ ra hướng bắc Quảng Ngãi để kìm giữ và tiêu diệt chúng, buộc địch phải phân tán lực lượng ở hướng chính, tạo điều kiện cho Sư đoàn 3 của quân khu giành thắng lợi. Sư đoàn 2 chủ lực Quân khu V và lực lượng vũ trang Quảng Ngãi được giao thực hiện chiến dịch. Đồng chí Nguyễn Năng, Sư đoàn trưởng Sư đoàn 2 được giao làm chỉ huy trưởng chiến dịch, đồng chí Nguyễn Minh Đức làm chính uỷ. Ngày 20-2, quân ta đánh cắt quốc lộ 1, đoạn phía nam Chu Lai. Ngày 21-2, Tiểu đoàn 33, Trung đoàn 21 chặn đánh đoàn xe quân sự địch chạy từ Quảng Ngãi ra Chu Lai, diệt tám chiếc, uy hiếp tuyến phòng thủ của địch dọc đường số 1. Những ngày tiếp theo, quân ta đánh nhỏ, cắt đứt từng đoạn quốc lộ 1, nhưng vì bị sa lầy trong cuộc hành quân tìm diệt ở Đức Phổ, Tiên Phước, nên quân Mỹ chưa có phản ứng. Mãi đến đầu tháng 3-1966, sau khi kết thúc cuộc hành quân Diều hâu đôi, địch mới dùng bảy tiểu đoàn lính thuỷ đánh bộ Mỹ và Sài Gòn cùng một chi đoàn xe tăng, thiết giáp giải toả đường số 1, và phản công lên tây Sơn Tịnh.

8 giờ ngày 4-3-1966, sau một giờ oanh tạc dọn bãi, địch đổ Tiểu đoàn 1, Trung đoàn 2 và Tiểu đoàn 2, Trung đoàn 7, Sư đoàn 3 lính thuỷ đánh bộ Mỹ xuống phía tây điểm cao 62 và chợ Gò Cát. Cùng lúc, hai cánh quân ngụy có xe M113 yểm hộ theo các trục đường Châu Ổ - Trà Bồng và Sơn Tịnh - Sơn Hà tiến lên chiếm giữ Gò Chồng, núi An Điềm và làng Đại Lộc. Địch tính toán rằng bị ba cánh quân của chúng bao vây kẹp chặt thì “Việt cộng hết lối thoát”. Nhưng bộ đội địa phương và du kích Bình Sơn, Sơn Tịnh bám đánh, ngay từ đầu làm cả hai cánh quân địch phải dừng lại. Ở hướng trọng điểm, một phân đội của ta có nhiệm vụ chốt giữ điểm cao 62 đi lạc đường. Địch đã chiếm được vị trí trọng yếu này. Kiên quyết đánh chiếm lại điểm cao 62, Trung đoàn 21 tập trung hai tiểu đoàn, hình thành hai mũi đánh vào hai bên sườn quân địch.

Ngay từ đầu trận đánh đã diễn ra hết sức quyết liệt. Ta cố chiếm, địch cố giữ. 13 giờ 30 phút, mũi tiến công chủ yếu của ta chiếm được mỏm phía bắc và một phần ba mỏm chính. Ta và địch đánh giáp lá cà giành nhau từng tấc đất, mô đá, gốc cây. Xạ thủ đại liên Nguyễn Văn Năm bình tĩnh quét từng loạt đạn ngắn liên tiếp bẻ gãy 10 đợt xung phong của một đại đội địch, diệt 47 tên.

Để nhanh chóng dứt điểm mục tiêu, Trung đoàn 21 quyết định đưa tiểu đoàn dự bị vào chiến đấu. Trận đánh tiếp tục diễn ra ác liệt đến 5 giờ ngày 5-3 mới kết thúc. Ta đã chiếm lại được điểm cao 62 và diệt gần hết tiểu đoàn lính thuỷ đánh bộ Mỹ.

Trong lúc chiến cuộc đang diễn ra ở điểm cao 62, Tiểu đoàn 2 Mỹ đổ xuống khu vực chợ Gò Cát, phát triển đánh chiếm đồi Chùa ở làng Đông Giáp. Tiểu đoàn 90, Trung đoàn 1 được lệnh xuất kích đánh vào cánh quân này. Chỉ trong hơn một giờ chiến đấu, ta đã đánh thiệt hại nặng Sở chỉ huy tiểu đoàn và hai đại đội, đánh bật địch ra khỏi đồi Chùa. Thắng lợi trong ngày đầu ra quân, cổ vũ mạnh mẽ khí thế chiến đấu của cán bộ, chiến sĩ trên toàn mặt trận.

Sáng ngày thứ hai (5-3), địch lại cho hai cánh quân từ Khánh Mỹ và núi Cà Ty đánh lên điểm cao 62 và làng Hoà Vinh. Cùng lúc, máy bay lên thẳng đổ Tiểu đoàn 4, Trung đoàn 7 lính thuỷ đánh bộ xuống làng Phước Bình. Một đại đội địch tiến lên chiếm đỉnh Chóp Nón.

Tiểu đoàn 22, Trung đoàn 21 của ta bố trí ở làng Hoà Vinh mưu trí đánh bại năm đợt xung phong của địch, giữ vững trận địa. Ở Chóp Nón, bốn chiến sĩ của ta do tiểu đội trưởng Hà Thanh Rích chỉ huy chốt giữ đã anh dũng đánh lui tất cả các đợt xung phong của địch.

Không chiếm được Chóp Nón, trong lúc đó, cánh quân từ Khánh Mỹ, Cà Ty tiến xuống lại bị Trung đoàn 21 chặn lại. Cả tiểu đoàn quân Mỹ đổ xuống Phước Bình phải di chuyển về phía đông rồi cụm lại trong làng Phước Bình. Thấy rõ thời cơ diệt địch thuận lợi, 15 giờ 30 (5-3) Trung đoàn 1 được lệnh xuất kích. Các chiến sĩ ta khéo léo, bí mật áp sát mục tiêu. Sau ba giờ chiến đấu, quân địch buộc phải bỏ làng tháo chạy.

Hai ngày xuất quân, địch bị ta đánh thiệt hại nặng ba tiểu đoàn. Ngày 6-3, quân Mỹ vội vã kết thúc cuộc hành quân tìm diệt lớn nhất của chúng ở bắc Bình Định và rút khỏi vùng tây Sơn Tịnh. Tây Sơn Tịnh, mảnh đất anh hùng đã lập nên chiến công vang dội trong mùa khô 1966.

Cùng với những chiến dịch tiến công và phản công của quân ta trên các hướng trọng điểm, các trận đánh phối hợp của lực lượng vũ trang ở các địa phương cũng diễn ra liên tục, mạnh mẽ.

Ở Tây Nguyên, đêm 29-2 và ngày 24-4-1966, bộ đội đặc công tập kích vào căn cứ Sư đoàn kỵ binh không vận Mỹ ở An Khê và sân bay Plâycu, phá huỷ, phá hỏng 130 máy bay các loại. Từ ngày 15-2 đến 8-4, Sư đoàn 1 Mặt trận Tây Nguyên đánh nhỏ lẻ ở bắc Buôn Ma Thuộc, tây đường 19 và Chư Pông, diệt 750 tên địch. Nhưng hoạt động của Sư đoàn 1 còn yếu, kết quả hạn chế, không kìm chân được quân Mỹ.

Ở đồng bằng khu V, bộ đội đặc công, pháo luồn sâu, bộ đội địa phương Quảng Nam, Quảng Ngãi đánh vào căn cứ Chu Lai (21-1), sân bay Đà Nẵng (24-1) diệt nhiều máy bay địch, đánh thiệt hại nặng Tiểu đoàn 11 biệt động quân ngụy. Bộ đội chủ lực quân khu, cùng bộ đội địa phương Quảng Ngãi tiêu diệt cứ điểm Tịnh Hà (17-3), An Hoà (18-3), kéo quân Mỹ ra diệt hàng trăm tên ở khu vực Hội Đức, Phú Sơn, Phú Thạnh (21-3), Phước Lộc (23-3), Lâm Lộc (28-3). Ở Quảng Nam, ngày 19-2, năm tiểu đoàn Mỹ càn vào căn cứ Sơn - Cẩm - Hà và vùng đồi núi phía tây các huyện Tam Kỳ, Quế Sơn. Sau 10 ngày chiến đấu, Sư đoàn 2 cùng bộ đội địa phương, dân quân du kích đã diệt hàng trăm tên địch. Trong đợt chống càn này, tiểu đội du kích nữ xã Kỳ An do Xã đội phó Trương Thị Đào chỉ huy, diệt 18 tên Mỹ. Đêm 23-3, pháo binh ở vành đai diệt Mỹ Chu Lai bắn phá sân bay, phá huỷ và phá hỏng hàng chục máy bay các loại.

Ở khu VI, sau khi được Bộ Tư lệnh Quân giải phóng tăng cường Trung đoàn 16, Bộ Tư lệnh Quân khu tập trung lực lượng mở chiến dịch tiến công trên hướng đông bắc Phước Long.